شب وروزسيزدهم رجب واعتکاف

شب سيزدهم رجب

بدانكه مستحب است در هر يك از ماه رجب و شعبان و رمضان آنكه در شب سيزدهم دو ركعت نماز بگزارند در هر ركعت حمد يكمرتبه و يس و تبارك الملك و توحيد بخوانند . و در شب چهاردهم چهار ركعت به دو سلام به همين كيفيت. و در شب پانزدهم شش ركعت به سه سلام به همين كيفيت . از حضرت صادق عليه السلام مروى است كه هر كه چنين كند جميع فضيلت اين سه ماه را دريابد و جميع گناهانش غير از شرك آمرزيده شود .

روز سيزدهم رجب اول أيام البيض است

ثواب بسيارى براى روزه اين روز و دو روز بعد وارد شده و اگر كسى خواهد عمل ام داود بجا آورد بايد اين روز را روزه بگيرد و در اين روز بنا بر مشهور بعد از سى سال از عام الفيل ولادت با سعادت حضرت امير المؤمنين عليه السلام در ميان كعبه معظمه واقع شده است .

سیزدهم ماه رجب و اعتکاف

از جمله فضيلت ماه رجب آن است که ايام البيض در آن واقع شده يعني روز سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم و اعتکاف براي خدا و روزه ‏داري، در آموزه‏ هاي ديني بر آن تأکيد و سفارش شده است .

اعتكاف وثواب آن

رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود : "اعتکاف، در ده روز از روزهاي رمضان، معادل دو حج و دو عمره است". همچنين فرموده اند : "اعتکاف از روي ايمان و اخلاص باعث آمرزش گناهان گذشته مي شود". هم ايشان گفته اند : "فرد معتکفي که کليه گناهان را ترک کند؛ به او همچون کسي که همه کارهاي پسنديده را انجام داده، پاداش مي دهند". و در جاي ديگر نيز از ايشان نقل است : "خداوند متعال در هر روز صد و بيست رحمت بر خانه کعبه نازل مي فرمايد، شصت رحمت از آنِ طواف کنندگان، چهل رحمت از آن معتکفان و بيست رحمت از آن تماشاگران است".

اعتکاف، از نظر لغوي

اعتكاف مصدر باب افتعال از «عکف» است، که به معني درنگ کردن و ادامه دادن است. در دين اسلام، منظور از اعتکاف آن است که شخص به منظور عبادت در مسجد متوقف شود. اعتکاف کردن در صورت نذر بر شخص واجب مي‌گردد .

اعتکاف، در لغت ‏به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح احکام ، عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند، با شرايطى خاص .

در تصوف، اعتکاف عبارت است از خالي نمودن قلب از مشغوليات دنيوي و تسليم نمودن نفس .

غفلت از"خود" و "خداى خود"، بستر مرگ ارزشهاى انسانى و نقطه سقوط از پايگاه بلند خردورزى و عشق عرفانى و عامل پيوستن به زندگى پست و حيوانى است . اعتکاف، بستر مناسب انديشه ، تفکر و خردورزى است. اعتکاف، تلاشى است ‏براى اينکه انسانهاى فرو رفته در غرقاب روزمر‏گى‏ها از فضاى پر التهاب روزانه به سوى‏ "خويش‏" و "خداى خويش‏" باز گردند . اعتکاف زمينه توبه و بازگشت است. بازگشت‏ به قرآن و معنويت، بازگشت ‏به دعا و استمداد از عالم غيب، بازگشت از"خودمدارى‏" به‏ "خداگرايى‏" ، شک نيست آنها که مسئوليتهاى حساس ‏تر و بزرگترى دارند، بيش از ديگران به اعتکاف و خودسازى نياز دارند . بى‏ جهت نيست که شخص رسول الله پس از هجرت، همه ساله دهه اول يا دوم و گاه هر دو دهه و در سالهاى آخر زندگى به طور منظم دهه سوم ماه مبارک رمضان را به‏" اعتکاف" مى‏ پردازد و به همه دست ‏اندرکاران و کارگزاران و رجال سياسى و اجتماعى درس معنويت گرايى و ذکر و نياش و روزه و تلاوت قرآن مى ‏دهد . اعتکاف، توقفى نا آگاهانه در مسجد نيست. صرف درنگ و مکث و"حبس خويشتن"درمسجد، بدون عشق به عبادت و قصد قربت نيست

مهم ترين ايام براي اعتكاف روزهاي سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم رجب و همچنين ده روز آخر ماه رمضان است. بنابر روايت اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر صورت گيرد .

اقسام اعتكاف

اعتکاف بر دو نوع است : اعتکاف واجب که در اين صورت شخص بايد حتماً روزه‌دار باشد. و اعتکاف مستحب که روزه‌ دار بودن ضرورتي ندارد . اعتکاف در اصل، يك عمل مستحبي است، ولي ممكن است‏ به سببي واجب شود، كه از جمله اسباب وجوب اعتكاف، اين امور است : نذر، عهد يا قسم، مثلا انسان نذر كند يا با خداي خود عهد كند يا قسم بخورد كه اگر در فلان كار موفق شد، يا از فلان بيماري شفا پيدا كرد چند روز در مسجد معتكف شود. (در بحثهاي آينده خواهد آمد كه حداقل مدت اعتكاف سه روز است) . شرط ضمن عقد، مثلا هنگام قرار داد اجاره منزل، صاحب خانه شرط مي كند كه مستاجر هر سال پنج روز در مسجد معتكف شود و مستاجر نيز اين شرط را مي پذيرد . اجاره، مثلا شخصي اجير مي شود كه با دريافت مزد - يا بدون دريافت مزد- از طرف ميت در مسجد معتكف شود. (مانند نماز استيجاري) .

شرايط معتكف

1- عقل.(از ديوانه صحيح نيست) . 2- ايمان . (از غير مؤمن صحيح نيست) . 3- قصد قربت. (هر گونه ريا و خود نمايي، اعتكاف را باطل مي كند) . 4- روزه داري در ايام اعتكاف . 5- اجازه گرفتن از كسي كه اجازه او لازم است . در اعتكاف،بلوغ شرط نيست، بنابر اين اگر كودك مميز معتكف شود، صحيح است.

شرايط اعتكاف

1- از سه روز كمتر نباشد.(زمان) . 2- در مسجد جامع باشد.(مكان) . 3- ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن . مدت اعتکاف حداقل سه روز است و در کمتر از آن صحيح نيست ولى در زياده حدى ندارد.ولى اگر پنج روز معتکف شود،روز ششم را نيز واجب است ‏بماند، بلکه بنابر احتياط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد، روز سومش هم بايد بماند، پس اگر هشت روز معتکف شد،روز نهم هم واجب است. اعتکاف تنها در مسجد صحيح است، بنابر اين اگر کسى در خانه خود يا در تکيه، حسينيه يا در حرم معتکف شود صحيح نيست و از مساجد نيز تنها در مساجد جامع اعتکاف صحيح است .

اجازه اعتكاف

اين افراد بدون اجازه نمي توانند معتكف شوند : الف : زن بدون اجازه شوهرش، در صورتي كه اعتكاف موجب از بين رفتن حق او باشد، بنابر احتياط واجب اجازه او لازم است . ب : فرزند بدون اجازه والدين، در صورتي كه اعتكاف او موجب اذيت و آزار آنان باشد و اگر موجب اذيت و آزار آنان باشد و اگر موجب اذيت و آزار آنها هم نباشد احتياط مستحب است اجازه بگيرد . ج : كسي كه در استخدام ديگري است،مانند برخي از كارگران و كارمندان، در صورتي كه قرار داد اجاره به گونه اي است كه منفعت اعتكاف را نيز در بر مي گيرد، يعنى اعتكاف با عمل به اجاره منافات دارد .

احکام اعتکاف

سئوال 1. اعتکاف چيست؟

جواب _ اعتکاف، عبارت از ماندن در مسجد است، به قصد عبادت و تقرّب به درگاه الهي.

س 2. اعتکاف چه حکمي دارد؟

ج _ اين کار مستحب است و داراي اجر و ثواب بسيار زيادي مي باشد.

س 3. چه قسمتهايي جزء مسجد حساب مي شود؟

ج _ پشت بام مسجد، زير زمين و محراب آن جزء مسجد و هم چنين اگر مسجد توسعه پيدا کرده باشد.

س 4. در حين اعتکاف در چه وضعي بايد بود؟

ج _ فرقي نمي کند در حال اعتکاف ايستاده باشد يا نشسته، بيدار باشد يا خواب.

س 5. در چه اوقاتي، اعتکاف صحيح است؟

ج _ هر وقتي که روزه گرفتن صحيح باشد، اعتکاف نيز صحيح است.

س 6. بهترين اوقات اعتکاف چه هنگامي است؟

ج _ بهترين اوقات آن، ماه رمضان مي باشد.

س 7. در اعتکاف چند چيز شرط است؟

ج _ چند چيز در اعتکاف شرط مي باشد: 1. ايمان 2. عقل 3. نيت قربت 4. روزه گرفتن 5. کمتر از سه روز نباشد.

س 8. حکم روزه در اعتکاف چيست؟

ج _ روزه گرفتن در اعتکاف شرط است و حداقل آن سه روز مي باشد. چه روزه مستحب باشد و چه واجب.

س 9. آيا با روزه قضا و استيجاري اعتکاف صحيح است؟

ج _ حتي با روزه قضا و روزه استيجاري نيز اعتکاف صحيح است.

س 10. چه چيزهايي در اعتکاف لازم است؟

ج _ در اعتکاف اجازه پدر و مادر نسبت به فرزند در صوتي که اعتکاف باعث اذيت آنها شود و اجازه شوهر به زن و مولا به غلام خود لازم است.

س 11. حداقل اعتکاف چند روز است؟

ج _ حداقل اعتکاف سه روز است.

س 12. اگر فقط يک يا دو روز نيّت کند، اعتکاف چه حکمي پيدا مي کند؟

ج _ اعتکاف باطل است.

س 13. نيت بيش از سه روز اعتکاف چه حکمي دارد؟

ج _ بيشتر از سه روز اشکال ندارد.

س 14. انسان در مدت اعتکاف چه وظيفه اي دارد؟

ج _ در مدت اعتکاف، بايد در مسجد به قصد اعتکاف بماند، مگر براي انجام کاري لازم و ضروري يا براي کاري واجب مانند شهادت دادن يا کاري مستحب، مانند تشييع جنازه مؤمن يا صله ارحام بيرون رود.

س 15. اگر مکلف از روي ناداني و جهل در مدت اعتکاف از مسجد بيرون رود آيا اعتکاف او باطل مي شود؟

ج _ اگر از روي ندانستن مسأله يا فراموشي از مسجد بيرون برود اشکال ندارد.

س 16. بهترين مکان براي اعتکاف چه مکانهايي است؟

ج _ بهتر است اعتکاف در يکي از اين مساجد باشد: مسجد الحرام، مسجدالنبي، مسجد کوفه، مسجد بصره.

س 17. چند چيز معتکف حرام و اعتکاف را باطل مي کند؟

ج _ چهار چيز بر معتکف حرام است و اعتکاف را باطل مي کند.

س 18. اولين چيزي که باعث ابطال اعتکاف مي شود، چيست؟

ج _ جماع و بنابر احتياط در مدت اعتکاف مرد و زن نمي توانند يکديگر را ببوسند يا لمس کنند.

س 19. در هنگام اعتکاف، استمناء چه حکمي دارد؟

ج _ استمناء نيز حرام و بنابر احتياط اعتکاف را باطل مي کند.

س 20. دومين چيزي که باعث ابطال اعتکاف مي گردد و انجام آن حرام است چه مي باشد؟

ج _ بوئيدن عطر و چيزهاي خوشبو مانند گلها به منظور لذت.

س 21. سومين چيزي که بر معتکف حرام است، چه مي باشد؟

ج _ مجادله و بحث کردن، براي اظهار فضل، علم و برتري، اما اگر براي ثابت کردن حق باشد اشکال ندارد.

س 22. مورد چهارم که بر معتکف حرام مي باشد، چيست؟

ج _ خريد و فروش و بنابر احتياط واجب از هر نوع تجارت اجتناب نمايد، مگر براي کارهاي ضروري مانند خريد خوردني و آشاميدني براي خود.

س 23. آيا انجام چيزهايي که بر معتکف حرام است، در روز يا شب، باعث از بين رفتن حرمت آنها مي شود؟

ج _ چيزهاي که بر معتکف حرام است، فرقي نمي کند که شب مرتکب شود يا روز.

س 24. آيا چيزهايي که روزه را باطل مي کند، باعث ابطال اعتکاف نيز مي شود؟

ج _ چيزهايي که روزه را باطل مي کند و در احکام روزه بيان شد، اعتکاف را نيز باطل مي کند، چنانچه در روز مرتکب شود.

س 25. آيا مي توان اعتکاف مستحب را در دو روز اول قطع نمود؟

ج _ مي توان اعتکاف مستحب را در دو روز اول قطع نمود.

س 26. اگر دو روز اعتکاف مستحب گذشت، روز سوم چه حکمي پيدا مي کند؟

ج _ اگر دو روز گذشت، روز سوم واجب مي شود.

س 27. در هنگام نيت اعتکاف چه شرطي جايز است؟

ج _ جايز است در هنگام نيت اعتکاف شرط کند هر وقت خواست، حتي در روز سوم، از اعتکاف رجوع نمايد.