متن کامل زیارت اربعین

حضرت امام حسن عسگری علیه السلام فرمودند :
علامات المؤمنین خمس : صَلاهُ الاحدی و الخمسین و زیارهُ الاربعین والتـَختّم فی الیَمین و تـَعفیرُ الجـَبین و الجَهر ببسم الله الرحمن الرحیم .

اَلسَّلامُ عَلى وَلِىِّ اللَّهِ وَحَبیبِهِ اَلسَّلامُ عَلى خَلیلِ اللَّهِ وَنَجیبِهِ اَلسَّلامُ عَلى صَفِىِّ اللَّهِ وَابْنِ صَفِیِّهِ اَلسَّلامُ عَلىَ الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهیدِ اَلسَّلامُ على اَسیرِ الْکُرُباتِ وَقَتیلِ الْعَبَراتِ اَللّهُمَّ اِنّى اَشْهَدُ اَنَّهُ وَلِیُّکَ وَابْنُ وَلِیِّکَ وَصَفِیُّکَ وَابْنُ صَفِیِّکَ الْفاَّئِزُ بِکَرامَتِکَ اَکْرَمْتَهُ بِالشَّهادَةِ وَحَبَوْتَهُ بِالسَّعادَةِ وَاَجْتَبَیْتَهُ بِطیبِ الْوِلادَةِ وَ جَعَلْتَهُ سَیِّداً مِنَ السّادَةِ وَقآئِداً مِنَ الْقادَةِ وَذآئِداً مِنْ الْذادَةِ وَاَعْطَیْتَهُ مَواریثَ الاْنْبِیاَّءِ وَجَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلى خَلْقِکَ مِنَ الاْوْصِیاَّءِ فَاَعْذَرَ فىِ الدُّعآءِ وَمَنَحَ النُّصْحَ وَبَذَلَ مُهْجَتَهُ فیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبادَکَ مِنَ الْجَهالَةِ وَحَیْرَةِ الضَّلالَةِ وَقَدْ تَوازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیا وَباعَ حَظَّهُ بِالاْرْذَلِ الاْدْنى وَشَرى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الاْوْکَسِ وَتَغَطْرَسَ وَتَرَدّى فى هَواهُ وَاَسْخَطَکَ وَاَسْخَطَ نَبِیَّکَ وَاَطاعَ مِنْ عِبادِکَ اَهْلَ الشِّقاقِ وَالنِّفاقِ وَحَمَلَةَ الاَوْزارِ الْمُسْتَوْجِبینَ النّارَ فَجاهَدَهُمْ فیکَ صابِراً مُحْتَسِباً حَتّى سُفِکَ فى طاعَتِکَ دَمُهُ وَاسْتُبیحَ حَریمُهُ اَللّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْناً وَبیلاً وَعَذِّبْهُمْ عَذاباً اَلیماً اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ سَیِّدِ الاْوْصِیاَّءِ اَشْهَدُ اَنَّکَ اَمینُ اللهِ وَابْنُ اَمینِهِ عِشْتَ سَعیداً وَمَضَیْتَ حَمیداً وَمُتَّ فَقیداً مَظْلُوماً شَهیداً وَاَشْهَدُ اَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ ما وَعَدَکَ وَمُهْلِکٌ مَنْ خَذَلَکَ وَمُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَکَ وَاَشْهَدُ اَنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِاللهِ وَجاهَدْتَ فى سَبیلِهِ حَتّى اَتیکَ الْیَقینُ فَلَعَنَ اللهُ مَنْ قَتَلَکَ وَلَعَنَ اللهُ مَنْ ظَلَمَکَ وَلَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً سَمِعَتْ بِذلِکَ فَرَضِیَتْ بِهِ اَللّهُمَّ اِنّى اُشْهِدُکَ اَنّى وَلِىُّ لِمَنْ والاهُ وَعَدُوُّ لِمَنْ عاداهُ بِاَبى اَنْتَ وَاُمّى یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ اَشْهَدُ اَنَّکَ کُنْتَ نُوراً فىِ الاَصْلابِ الشّامِخَةِ وَالاْرْحامِ الْمُطَهَّرَةِ لَمْ تُنَجِّسْکَ الْجاهِلِیَّةُ بِاَنْجاسِها وَلَمْ تُلْبِسْکَ الْمُدْلَهِمّاتُ مِنْ ثِیابِها وَاَشْهَدُ اَنَّکَ مِنْ دَعاَّئِمِ الدّینِ وَاَرْکانِ الْمُسْلِمینَ وَمَعْقِلِ الْمُؤْمِنینَ وَاَشْهَدُ اَنَّکَ الاْمامُ الْبَرُّ التَّقِىُّ الرَّضِىُّ الزَّکِىُّ الْهادِى الْمَهْدِىُّ وَاَشْهَدُ اَنَّ الاْئِمَّةَ مِنْ وُلْدِکَ کَلِمَةُ التَّقْوى وَاَعْلامُ الْهُدى وَالْعُرْوَةُ الْوُثْقى وَالْحُجَّةُ على اَهْلِ الدُّنْیا وَاَشْهَدُ اَنّى بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَبِاِیابِکُمْ مُوقِنٌ بِشَرایِعِ دینى وَخَواتیمِ عَمَلى وَقَلْبى لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَاَمْرى لاِمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَنُصْرَتى لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتّى یَاْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لامَعَ عَدُوِّکُمْ صَلَواتُ اللهِ عَلَیْکُمْ وَعلى اَرْواحِکُمْ وَاَجْسادِکُمْ وَشاهِدِکُمْ وَغاَّئِبِکُمْ وَظاهِرِکُمْ وَباطِنِکُمْ آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ.

ترجمه زیارت اربعین:

سلام بر ولی خدا و دوست او سلام بر خلیل خدا و بنده نجیب او سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیده اش سلام بر حسین مظلوم و شهید سلام بر آن بزرگواری که به گرفتاریها اسیر بود و کشته اشک روان گردید؛خدایا من براستی گواهی دهم که آن حضرت ولی (و نماینده) تو و فرزند ولی تو بود و برگزیده ات و فرزند برگزیده ات بود که کامیاب شد.

به بزرگداشت تو، گرامیش کردی بوسیله شهادت و مخصوصش داشتی به سعادت و برگزیدی او را به پاکزادی و قرارش دادی یکی از آقایان (بزرگ) و از رهروان پیشرو و یکی از کسانی که از حق دفاع کردند.

و میراث های پیامبران را به او دادی و از اوصیایی که حجت تو بر خلقت هستند قرارش دادی او نیز در دعوت مردم جای عذر و بهانه ای (برای کسی) نگذارد و بی دریغ خیرخواهی کرد و جان خود را در راه تو داد؛تا برهاند بندگانت را از (گرداب) جهالت و نادانی و سرگردانی (در وادی ) گمراهی و چنان شد که همدست شدند بر علیه آن حضرت کسانی که دنیا فریبشان داد و فروختند بهره (کامل و سعادت خود را) به بهای پست ناچیزی و بداد آخرتش را در مقابل بهایی اندک و بی مقدار و بزرگی کردند.

و خود را در چاه هوا و هوس سرنگون کردند، و تو و پیامبرت را به خشم آوردند و پیروی کردند از میان بندگانت آنانی را که اهل دو دستگی و نفاق بودند و کسانی را که بارهای سنگین گناه بدوش می کشیدند و بدین جهت مستوجب دوزخ گشته بودند آن حضرت (که چنان دید) با شکیبایی و پاداش جویی با آنها جهاد کرد تا خونش در راه پیروی تو ریخت و حریم مقدسش شکسته شد.

خدایا آنان را لعنت کن به لعنتی و بال دار و عذابشان کن به عذابی دردناک سلام بر تو ای فرزند رسول خدا سلام بر تو ای فرزند آقای اوصیاء گواهی دهم که براستی تو امانتدار خدا و فرزند امانت دار اویی سعادتمند زیستی و ستوده از دنیا رفتی و گمگشته و ستمدیده و شهید درگذشتی.

و نیز گواهی دهم که خدا براستی وفا کند بدان وعده ای که به تو داده و به هلاکت رساند هرکه را که دست از یاریت برداشت و عذاب کند کسی که تو را کشت و گواهم دهم که تو به خوبی وفا کردی به عهد خدا و جهاد کردی در راه او تا مرگت فرا رسید.

خدا لعنت کند کسی که تو را کشت و خدا لعنت کند کسی که به تو ستم کرد و خدا لعنت کند مردمی که شنیدند جریان کشتن و ستم تو را و بدان راضی بودند خدایا من تو را گواه می گیرم که من دوست دارم هر که او را دوست دارد و دشمنم با هر که او را دشمن دارد. پدرم و مادرم به فدایت ای فرزند رسول خدا گواهی دهم که تو براستی نوری بودی در پشت پدرانی بلند مرتبه و رحم هایی پاکیزه که آلوده ات نکرد اوضاع زمان جاهلیت به آلودگیهایش و در برت نکرد از لباس های چرکینش.

و گواهی دهم که براستی تو از پایه های دین و ستون های محکم مسلمانان و پناهگاه مردمان با ایمانی و گواهی دهم که تو براستی پیشوای نیکوکار با تقوا و پسندیده و پاکیزه و راهنمای راه یافته ای و گواهی دهم که همانا امامان از فرزندانت روح و حقیقت تقوی و نشانه های هدایت و رشته های محکم (حق و فضیلت) و حجت هایی بر مردم دنیا هستند. و گواهی دهم که من به شما ایمان دارم و به بازگشتتان یقین دارم با قوانین دینم و عواقب کردارم و دلم تسلیم دل شما است و کارم پیرو کار شما است و یاریم برایتان آماده است تا آنکه خدا در ظهورتان اجازه دهد.

پس با شمایم نه با دشمنان شما، درودهای خدا بر شما و بر روان های شما و پیکرهایتان و حاضرتان و غائبتان و آشکارتان و نهانتان آمین ای پروردگار جهانیان. پس دو رکعت نماز می کنی و دعا می کنی به آنچه می خواهی و برمی گردی.دانلود

اربعین حسینی چهلمین روز شهادت امام حسین(ع)

اربعین حسینی چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) که مصادف است با ۲۰ صفر

از حضرت امام صادق (ع) نقل کرده: «يَا زُرَارَةُ إِنَّ السَّمَاءَ بَكَتْ عَلَى الْحُسَيْنِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالدَّمِ وَ إِنَّ الْأَرْضَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالسَّوَادِ وَ إِنَّ الشَّمْسَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالْكُسُوفِ وَ الْحُمْرَةِ وَ إِنَّ الْجِبَالَ تَقَطَّعَتْ وَ انْتَثَرَتْ وَ إِنَّ الْبِحَارَ تَفَجَّرَتْ وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً عَلَى الْحُسَيْنِ و...» (کامل الزیاره، ص 81 و مستدرک الوسائل، ج 2، ص 215) اى زراره آسمان تا چهل روز بر حسين بن على عليهما السّلام خون باريد و زمين تا چهل روز تار و تاريك بود و خورشيد تا چهل روز گرفته و نورش سرخ بود و كوه ها تكه تكه شده و پراكنده گشتند و درياها روان گرديده و فرشتگان تا چهل روز بر آن حضرت(ع) گريستند. امام حسن عسکری علیه‌السلام فرمودند: «عَلاماتُ المؤمنِ خَمسٌ: صَلَواتُ إحدي و خَمسينَ، و زيارةُ‌ الأربعينَ، و التَّخَتُّم بِاليَمينِ، و تَعفيرُ الجَبينِِ، و الجَهْرُ بِبسم اللهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ» ؛ (إقبال الأعمال، ج 3، ص 100) نشانه‌های مؤمن و شیعه، پنج چیز است: اقامه نماز پنجاه و یک رکعت، زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست کردن، سجده بر خاک و بلند گفتن «بسم‌اللّه‌الرحمن‌الرحیم».

بیستم ماه صفر، چهل روز پس از شهادت امام حسین علیه السلام و یاران با وفای آن حضرت، در تاریخ به «اربعین» حسینی مشهور شده است . اربعین در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح اسلامی، به بیستم صفر ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز بعد از کشته‌شدن حسین بن علی فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا، امام سوم شیعیان در واقعه کربلا اطلاق می‌گردد . اربعین به معنای چهلم است، و ۲۰ صفر را که چهل روز بعد از شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا است اربعین حسینی یا روز اربعین می‌نامند.[۱] . چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) که با ۲۰ صفر مصادف است. اهمیت این روز به این دلیل است که طبق نقل‌های تاریخی جابر بن عبدالله انصاری، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است.[۲] . در برخی منابع، علاوه بر جابر، گفته شده است بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین(ع) و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده‌اند.[۳] . جابر بن عبدالله انصاری که از صحابه پیامبر اسلام(ص) است به عنوان نخستین زائر امام حسین(ع) شناخته می‌شود. او در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع)، یعنی ۲۰ صفر سال ۶۱ق، به همراه عطیه عوفی به کربلا آمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد.[۵] . جابر بن عبدالله انصاری صحابی رسول خدا صلوات الله علیه از مدینه برای زیارت قبر امام حسین علیه السلام به کربلا امد و او اولین زائری بود که قبر شریف ان حضرت را زیارت کرد. در این روز زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است و زیارت اربعین همین است.»[۱۹] . «عطیّة بن سعد» که جابر بن عبدالله انصاری را در این سفر همراهی می نمود چگونگی زیارت «جابر» را چنین نقل می نماید[۱۰]: «ما همراه جابر بن عبدالله انصاری به قصد زیارت قبر امام حسین علیه السلام حرکت کردیم؛ چون به کربلا رسیدیم، جابر نخست در کنار رودخانه فرات «غسل زیارت» نمود و پیراهن پاکیزه ای پوشید (همانند مُحْرِم، دو جامه سفید پوشید) و از کیسه ای عطرش را بیرون آورد (از من درخواست عطر کرد...) سپس لباس و بدنش را خوشبو ساخت و با پای برهنه به جانب قتلگاه حرکت کرد، در حالی که زبانش به نام و یاد الهی مترنّم بود.» هنگامی که نزدیک قبر مطهّر سید الشّهدا علیه السلام رسیدیم، جابر به من گفت: دستم را روی قبر بگذار.[۱۱] وقتی دستش را بر تربت آرامگاه امام نهادم، به یکباره از اعماق دل آهی کشیده و بی هوش شد؛ لذا بر سر و صورتش آب پاشیدم. چون به هوش آمد، سه بار فریاد برآورد: «یاحسین!» آنگاه خطاب به آرامگاه امام، عرضه داشت: «حَبیبٌ، لا یُجیبُ حَبیبَه؛ آیا دوست، جواب سلام دوستش را نمی دهد؟!» ولی بعد از لحظه ای، با حالتی غمزده گفت: «و أنّی لک بالجواب و قد شُحّطت اوداجک علی اثباجک و فرّق بین بدنک و رأسک؛ حسین جان! من خود، جوابم را می دهم؛ چرا که می دانم رگهای گردنت را بریده اند و بین پیکر و سرت جدایی افکنده اند.» جابر در مرحله بعد، این گونه به پیشگاه سید الشّهدا علیه السلام سلام کرد: «... فأشهد أنّک ابن خاتم النّبیّین[۱۲] و ابن سید المؤمنین[۱۳] و ابن حلیف التّقوی و سلیل الهدی و خامس اصحاب الکساء و ابن سید النّقباء و ابن فاطمة سیدة النّساء... فعلیک سلام الله و رضوانه، و أشهد أنّک مضیت علی ما مضی علیه اخوک یحیی بن زکریّا؛ من گواهم که تو فرزند بهترین پیامبران و پسر سرور مؤمنان می باشی. تو فرزند هم پیمان تقوا و سلاله هدایتی و پنجمین نفر از اصحاب کساء و فرزند سرور نقیبان و پسر فاطمه سیده بانوان هستی. و چرا چنین نباشی، که سالار پیامبران با دست خود غذایت داده و در دامان پرهیزگاران پرورش یافته ای و از سینه ایمان شیر خورده ای و از دامان اسلام بر آمده ای! خوشا به حال تو در حیات و ممات که پاکیزه زیستی و پاک از دنیا رفتی! اما دل مؤمنان در فراق تو اندوهگین است؛ با این حال، شکّ ندارم که آنچه بر شما گذشت، خیر بوده است.... پس سلام و رضوان الهی بر تو باد. و گواهی می دهم که تو همان راه را رفتی، که برادرت یحیی بن زکریّا علیه السلام پیمود.»[۱۴] سپس به پیشگاه شهدای کربلا چنین سلام فرستاد: «السّلام علیکم[۱۵] ایّتها الأرواح الّتی حلّت بفناء الحسین[۱۶] و اناخت برحله، أشهد أنّکم أقمتم الصّلوة و آتیتم الزّکوة و أمرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر و جاهدتم الملحدین و عبدتم الله حتّی أتاکم الیقین، والّذی بعث محمداً بالحقّ نبیّاً لقد شارکناکم فیما دخلتم فیه؛ سلام بر شما ای جانهای پاک که در آستان حسین علیه السلام نزول کرده و آرمیده اید! گواهی می دهم که شما نماز را برپاداشته، زکات را ادا نموده، امر به نیکی و نهی از پلیدی کرده و با ملحدان مبارزه کرده اید و خدا را تا هنگام شهادت، پرستش و عبادت نموده اید. سوگند به آن خدایی که محمّد صلی الله علیه وآله وسلم را به حقّ برگزیده و مبعوث کرد! ما نیز در آنچه شما شهیدان در آن وارد شده اید، شریک هستیم.» جابر در فراز پایانی زیارتنامه اش گفته بود: «سوگند به آن خدایی که محمّد صلی الله علیه وآله را به حق برگزیده و مبعوث کرد! ما نیز در آنچه شما شهیدان در آن وارد شده اید، شریک هستیم.» از این رو، عطیّه و دیگر زائران شگفت زده شده بودند. گرچه آنها به صداقت صحابی سرشناس و عارف پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم باور داشتند، اما سزاوار است که پاسخی برای این ابهام و سؤال دریابند؛ لذا عطیّه می پرسد: چگونه با آنان شریک هستیم و حال آنکه نه دشتی پیموده ایم، نه از بلندی و کوهی بالا رفته ایم و نه در راه خدا شمشیری زده ایم؛ اما اینان کسانی هستند که بین سرها و پیکرشان جدائی افتاده و شهید شده اند، فرزندان آنها یتیم گشته و همسران آنان بیوه شده اند؟! جابر پاسخ داد: ای عطیّه! من از حبیبم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم شنیدم که می فرمود: «من أحبّ قوماً حشر معهم، و من أحبّ عمل قوم اُشرک فی عملهم؛ هرکس گروهی را دوست بدارد، با آنان محشور می شود. و هرکس کار عدّه ای را دوست بدارد، در عمل آنها شریک خواهد بود.» جابر بعد از بیان حدیث نبوی، گفت: «والّذی بعث محمّداً بالحقّ نبیّاً انّ نیّتی و نیّة اصحابی علی ما مضی علیه الحسین علیه السلام و اصحابه؛ سوگند به خدایی که محمّد را به پیامبری برگزید! نیّت و انگیزه من و یارانم همان چیزی است که حسین علیه السلام و یارانش داشتند.» . عطیّه عوفی در پایان گزارش «زیارت اربعین» می گوید: جابر به من گفت: اکنون مرا به طرف خانه های مردم کوفه ببر. بعد از پیمودن مسافتی، خطاب به من گفت: ای عطیّه! آیا به تو سفارش و وصیّتی بکنم؟ چرا که گمان دارم پس از این سفر، دیگر تو را نبینم و باهم دیداری نداشته باشیم! [عرض کردم: بفرمایید. در این موقع، آن صحابی جلیل القدر گفت:] «أحبب محبّ آل محمّد صلی الله علیه وآله ما أحبّهم، و أبغض مبغض آل محمّد ما أبغضهم و إن کان صوّاماً قوّاماً، و أرفق بمحبّ محمّد و آل محمّد فإنّه إن تزلّ له قدم بکثرة ذنوبه ثبتت له اُخری بمحبّتهم، فإنّ محبّهم یعود الی الجنّة و مبغضهم یعود الی النّار؛ دوستدار آل پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم را دوست بدار مادامی که ایشان را دوست می دارد، و دشمن خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم را دشمن بدار مادامی که با ایشان دشمنی می کند ولو اینکه فراوان روزه بگیرد و نماز بگزارد. با دوست محمّد و اهل بیتش مدارا کن؛ چرا که اگر در اثر زیادی گناهش یک پایش بلغزد، به واسطه دوستی اش با آنان، پای دیگرش استوار بماند. بنابراین، دوستدار پیامبر و آلش به سوی بهشت می رود و بازگشت و سرانجام دشمن آنها، دوزخ خواهد بود.» . روایتی دیگر از زیارت جابر : علامه مجلسی در کتاب تحفةالزّائر، در ضمن بیان «زیارت اربعین»، داستان سفر زیارتی جابر را از زبان فردی به نام «عطا»[۱۷] می نویسد؛ که او نیز همچون «عطیّه» از همسفران جابر بود. در این گزارش، مطالب دیگری وجود دارد که می تواند موضوع این مقاله را تکمیل سازد؛ از جمله اینکه: جابر در کنار قبر امام، سه مرتبه «الله اکبر» گفت و سپس بیهوش شد. وی بعد از به هوش آمدن، این گونه سلام داد: السّلام علیکم یا آل الله، السّلام علیکم یا صفوة الله... دو طرف صورتش را بر قبر مطهّر حضرت کشیده، آنگاه چهار رکعت نماز خواند. سپس نزد قبر حضرت علی اکبر علیه السلام آمده و عرضه داشت: السّلام علیک یا مولای وابن مولای، لعن الله قاتلک، لعن الله ظالمک، أتقرّب الی الله بمحبّتکم و أبرء الی الله من عدوّکم. و بعد از خواندن دو رکعت نماز، به پیشگاه شهدای کربلا چنین درود فرستاد: السّلام علی الأرواح المُنیخة بقبر ابی عبدالله، السّلام علیکم یا شیعة الله و شیعة رسوله و شیعة امیرالمؤمنین و الحسن والحسین، السّلام علیکم یا طاهرون، السّلام علیکم یا مهدیّون، السّلام علیکم یا ابرار، السّلام علیکم و علی ملائکة الله الحافّین بقبورکم، جمعنی الله و ایّاکم فی مستقرّ رحمته تحت عرشه. سپس به جانب آرامگاه حضرت عباس علیه السلام رفته و این زیارتنامه را زمزمه کرد: السّلام علیک یا اباالقاسم، السّلام علیک یا عبّاس بن علی، السّلام علیک یابن امیرالمؤمنین، أشهد لقد بالغت فی النّصیحة و أدّیت الأمانة و جاهدت عدوّک و عدوّ أخیک، فصلوات الله علی روحک الطّیّبة و جزاک الله من أخٍ خیراً.[۱۸] جابر بن عبدالله انصاری بعد از خواندن دو رکعت نماز و درخواست حوائج از درگاه الهی، با شهدای کربلا وداع نمود.[۱۹][۲۰] .

مشهور است که اسیران کربلا روز ۲۰ صفر سال ۶۱ قمری در بازگشت از شام، برای زیارت مدفن امام حسین(ع) به کربلا رفتند؛ البته گروهی از علما همچون شیخ مفید و شیخ طوسی تصریح کرده‌اند که اسرا در بازگشت از شام به مدینه رفتند. همچنین جابر بن عبدالله انصاری، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است . سید محمدعلی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸ش) در کتاب تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهداء(ع)، بازگشت اسرا به کربلا در اولین اربعین را اثبات کرده است. برخی نیز با توجه به شواهد و قراینی همچون الحاق سر امام حسین(ع) به بدنش در روز اربعین، محل دفن سر مطهر و وجه استحباب زیارت اربعین حضور اسرا در کربلا را پذیرفتنی دانسته‌اند.[۸] . نظر مؤلف ناسخ التواریخ و علامه شعرانی در دمع السجوم نیز آن است که کاروان اسرا در مسیر رفت در روز اربعین به کربلا رفته‌اند.[۹] یعنی از کسانی که آنها را به شام می برده اند خواسته اند که آنها را در مسیر از کربلا عبور دهد تا بتوانند با کشتگان خویش وداع و بر آنها مویه کنند . براساس قول مشهور، سر امام حسین(ع) که در روز عاشورا جدا شده بود، در روز اربعین به بدنش ملحق شد.[۱۵] . شیخ صدوق[۱۸] و پس از او، فتال نیشابوری[۱۹] در این باره می‌نویسند: «علی بن حسین همراه زنان (از شام) خارج شد و سر حسین(ع) را به کربلا باز گرداند». سید مرتضی در این باره می‌گوید: «روایت کرده‌اند که سر امام حسین علیه‌السلام با جسد در کربلا دفن شد».[۲۰] ابن شهر آشوب بعد از نقل سخن فوق از سید مرتضی، از قول شیخ طوسی نقل کرده است که به سبب ملحق شدن سر امام به بدن و دفن آن، زیارت اربعین توصیه شده است.[۲۱] . در «لهوف» سید بن طاووس آمده است: راوى گفت چون زنان و عيال حضرت ابى عبد اللّه عليه السّلام از شام بازگشتند و به عراق رسيدند، به آن راهنما كه همراه آنان بود گفتند: ما را از راه كربلا ببر؛ و چون به مصرع رسيدند جابر بن عبد اللّه انصارى را يافتند که با چند تن از بنى هاشم و خاندان پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم براى زيارت حسين عليه السّلام آمده بودند و با هم بدان مقام مبارك رسيدند، بگريستند و زارى كردند و سيلى بر روى زدند، ناله‏ هاى جانسوز سر دادند و زنان آن ناحیه به ايشان پيوستند و چندى بماندند.[۳] . و در مقتل ابن نما موسوم به مثیر الاحزان آمده است: و چون خانواده حسین علیه السلام به كربلا رسیدند با جابر بن عبد اللّٰه و گروهى از بنى هاشم روبرو شدند كه در همان وقت به زيارت آن حضرت آمده بودند؛ پس دو گروه با موجى از غم و اندوه و آه و نالۀ جانسوز در این مصیبت كه جگر همۀ محبین را سوزاند با هم ملاقات نمودند.[۴]

در آن زمان از کوفه تا شام سه مسیر وجود داشت : 1- راه بادیه: که میانبر اما بیابانی بود. این راه حدود 923 کیلومتر مسافت داشته است . 2- راه کناره فرات: این مسیر، ابتدا از کوفه به مقدار زیادى به سوى شمال غرب مى رود و سپس از آن جا به سوى جنوب، بر مى گردد و با گذر از بسیارى از شهرهاى شام، به دمشق مى رسد. این راه، انشعاب هاى متعدّد داشته و با طول تقریبى 1190 تا 1333 کیلومتر، جاىگزین مناسبى براى راه کوتاه، امّا سختِ بادیه بوده است . 3- راه کناره دجله: این راه، مسیر اصلى میان کوفه و دمشق نبوده است و باید پس از پیمودن مقدار کوتاهى از آن، کم کم به سمت غرب پیچید و پس از طىّ مسیر نه چندان کوتاهى، به راه کناره فرات پیوست و از آن طریق، وارد دمشق شد. این مسیر را مى توان سه ضلع از یک مستطیل دانست که ضلع دیگر طولىِ آن را راه بادیه و سه ضلع یاد شده آن را (مسافت پیموده شده از کوفه به سمت شمال، راه پیموده شده به سمت غرب، و راه پیموده شده به سمت جنوب) ـ که بازگشت به بخشى از مسیر پیموده شده قبلى است ـ، تشکیل مى دهند. از این رو، از همه راه هاى دیگر، طولانى تر است و طول آن، حدود 1545 کیلومتر است. این راه را «راه سلطانى» نامیده اند.[۵] .

سید ابن طاووس در لهوف نقل کرده است هنگامی که اسیران کربلا در راه بازگشت از شام، به عراق رسیدند، به راهنمایشان گفتند «ما را از راه کربلا ببر». پس هنگامی که آنها به قتلگاه رسیدند، جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی‌هاشم را دیدند که برای زیارت قبر امام حسین(ع) آمده بودند. پس با گریه و اندوه مجلس عزایی برپا کردند و پس از چند روز به مدینه بازگشتند.[۶]

آیین بزرگداشتی به نام اربعین فقط برای امام حسین(ع) برگزار می‌شود. بر اساس تبیین آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، این اختصاص، ریشه در نقش فوق العاده قیام امام حسین(ع) در استمرار اسلام دارد. علّت آن نقش بسيار مهمّى بود كه شهادت امام حسين(ع) در بقای اسلام داشت. به علاوه مصائب آن حضرت، قابل مقايسه با مصائب هيچ يك از معصومان (ع) نيست.[۱]

زیارت اربعین از اعمال خاص این روز است و بنابر روایتی از امام حسن عسکری(ع) از نشانه‌های مؤمن دانسته شده است. در حدیثی از امام حسن عسکری(ع) پنج نشانه برای مؤمن شمرده شده است . یکی از این پنج نشانه زیارت اربعین است.[۲۲] . هم چنین زیارت‌نامه‌ای برای روز اربعین از امام صادق(ع) نقل شده است.[۲۳] شیخ عباس قمی این زیارت‌نامه را در مفاتیح الجنان در باب سوم بعد از زیارت عاشورا غیر معروفه، با عنوان زیارت اربعین نقل کرده است.[۲۴] . به گفته قاضی طباطبایی زیارت روز اربعین در نزد شیعیان زیارت «مَرَدّ الرَّأس» نیز خوانده می‌شود.[۲۵] مَرَدُ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور آن است که در این روز که اسرای اهل بیت به کربلا بازگشتند سر امام حسین(ع) را نیز به کربلا آوردند و دفن کردند.

سه روایت و گزارش در موضوع اربعین حسین بن علی آمده‌است : روایت اول : روایت حسن عسکری: «علامات المؤمنین خمس: صلاةُ الإحدی و الخمسین، و زیارةُ الاربعین، والتـَختم فی الیَمین، و تـَعفیرُ الجبین، و الجهر بِبِسم الله الرحمن الرحیم: علامات مؤمن پنج چیز است: اقامه پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه روز (هفده رکعت واجب و سی و چهار رکعت نافله)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، جبین را در سجده بر خاک گذاشتن، در نماز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن.» که شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام[۸] و شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعه[۹] این روایت را آورده‌اند. در این گزارش به متن خاصی برای زیارت اربعین اشاره نشده و می‌توان اینطور برداشت کرد که مطلق زیارت به معنای عرفیِ آن، در روز اربعین دارای این ویژگی است که زائر را دارای نشان ایمان می‌نماید. خصوصاً با ضمیمه روایات دیگر که زیارت اباعبدالله را مختص به حضور در کربلا ندانسته و بر سلام از راه دور هم زیارت اطلاق کرده‌اند.[۱۰] برای نمونه: «قال اباعبدالله: إصعد فوق سطحک، ثم التفت یمنة و یسرة، ثم ترفع رأسک إلی السماء، ثم تنحو نحو القبر فتقول: السلام علیک یاأباعبدالله السلام علیک ورحمة الله وبرکاته، تکتب لک زورة، والزورة حجة وعمرة»[۱۱] . روایت دوم : روایتی است که از جابر بن عبدالله انصاری، اولین یا از اولین زائران حسین بن علی در اربعین نقل شده‌است. در این گزارش آمده‌است که وقتی جابر به غاضریه رسید در آب فرات غسل کرد، پیراهن پاکیزه‌ای پوشید، آنگاه قدری از بوی خوش بر سر و بدن پاشید و پابرهنه روانه شد تا نزد سر حسین ایستاد و سه مرتبه اللّه اکبر گفت. پس افتاد و بیهوش شد، چون به هوش آمد می‌گفت: «السّلام علیکم یا ال اللّه…» جملات جابر در اینجا تقریباً همان زیارت حسین در نیمه رجب است و جز در چند کلمه تفاوت ندارد، که احتمالاً ناشی از اختلاف نسخه هاست. متن کامل این زیارت را علامه مجلسی در بحارالانوار آورده‌اند.[۱۲] . روایت سوم : این روایت در کتاب تهذیب الاحکام و … آمده که صفوان از جعفر صادق نقل می‌کند و می‌گوید: «مولایم امام صادق علیه السّلام دربارهٔ زیارت اربعین به من فرمود: هنگامی‌که قسمت قابل توجهی از روز برآمده، این زیارت را بخوان…»[۱۳] و این همان زیارت معروف اربعین است. متن این زیارت در ذیل آمده‌است.

السَّلامُ عَلَى وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَى خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلامُ عَلَى صَفِیِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِیِّهِ السَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ السَّلامُ عَلَى أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِیُّکَ وَ ابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَ ابْنُ صَفِیِّکَ الْفَائِزُ بِکَرَامَتِکَ أَکْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ وَ اجْتَبَیْتَهُ بِطِیبِ الْوِلادَةِ وَ جَعَلْتَهُ سَیِّدا مِنَ السَّادَةِ وَ قَائِدا مِنَ الْقَادَةِ وَ ذَائِدا مِنَ الذَّادَةِ وَ أَعْطَیْتَهُ مَوَارِیثَ الْأَنْبِیَاءِ وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِکَ مِنَ الْأَوْصِیَاءِ فَأَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَى وَ شَرَى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْکَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّى فِی هَوَاهُ وَ أَسْخَطَکَ وَ أَسْخَطَ نَبِیَّکَ وَ أَطَاعَ مِنْ عِبَادِکَ أَهْلَ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ وَ حَمَلَةَ الْأَوْزَارِ الْمُسْتَوْجِبِینَ النَّارَ [لِلنَّارِ] فَجَاهَدَهُمْ فِیکَ صَابِرا مُحْتَسِبا حَتَّى سُفِکَ فِی طَاعَتِکَ دَمُهُ وَ اسْتُبِیحَ حَرِیمُهُ اللَّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْنا وَبِیلا وَ عَذِّبْهُمْ عَذَابا أَلِیما السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ سَیِّدِ الْأَوْصِیَاءِ أَشْهَدُ أَنَّکَ أَمِینُ اللَّهِ وَ ابْنُ أَمِینِهِ عِشْتَ سَعِیدا وَ مَضَیْتَ حَمِیدا وَ مُتَّ فَقِیدا مَظْلُوما شَهِیدا وَ أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَکَ وَ مُهْلِکٌ مَنْ خَذَلَکَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَکَ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِهِ حَتَّى أَتَاکَ الْیَقِینُ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذَلِکَ فَرَضِیَتْ بِهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُورا فِی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ [الطَّاهِرَةِ] لَمْ تُنَجِّسْکَ الْجَاهِلِیَّةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْکَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِیَابِهَا وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ مِنْ دَعَائِمِ الدِّینِ وَ أَرْکَانِ الْمُسْلِمِینَ وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ الْإِمَامُ الْبَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ الْهَادِی الْمَهْدِیُّ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِکَ کَلِمَةُ التَّقْوَى وَ أَعْلامُ الْهُدَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ الْحُجَّةُ عَلَى أَهْلِ الدُّنْیَا وَ أَشْهَدُ أَنِّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِإِیَابِکُمْ مُوقِنٌ بِشَرَائِعِ دِینِی وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لا مَعَ عَدُوِّکُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِکُمْ وَ أَجْسَادِکُمْ [أَجْسَامِکُمْ] وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ ظَاهِرِکُمْ وَ بَاطِنِکُمْ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

سَروی که حسین(ع) روز «عاشورا» کاشت - از اشک عزای «اربعین» ریشه گرفت

به مناسبت فرارسیدن اربعین حسینی، با استناد به گزارش‌های تاریخی و روایی، به این پرسش پاسخ داده‌ایم که چرا باید زیارت اربعین را یک نقطه عطف در تاریخ نهضت عاشورا بدانیم؟

جواد نوائیان رودسری- سید بن طاووس – که رضوان خداوند بر او باد – در جلد دوم کتاب «إقبال الاعمال»(دارالکتاب الاسلامیه، چاپ قدیم، ص 589) روایتی را به نقل از شیخ توسی، از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده‌است که آن حضرت فرمود: «عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَوَاتُ [صلاة] إِحْدَی وَ خَمْسِینَ وَ زیَارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فی الیمین [بالْیَمِینِ‌] وَ تَعْفِیرُ الْجَبینِ وَ الْجَهْرُ بِ

« بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‌»؛ نشانه‌های مؤمن 5 چیز است؛ نخست، 51 رکعت نماز [واجب و نافله در طول شبانه روز]، دوم، زیارت اربعین [حضرت سیّدالشّهداء علیه‌السّلام]، سوم، انگشتر به دست راست کردن، چهارم، پیشانی بر خاک گذاردن و پنجم، بلند گفتن بسم‌‌ا...‌الرّحمن‌الرّحیم در نمازهای جهریّه(صبح، مغرب و عشا). مطابق این حدیث شریف، زیارت اربعین یکی از خصوصیات و ویژگی‌های اهل ایمان و کسانی است که اسلام را به تمامیت آن، در وجود مقدس جانشینان بر حق پیامبرخدا(ص) یافته‌اند. از منظر تاریخی، اربعین نقطه شروعی برای تداوم نهضت حسینی است؛ هرچند پیش از آن، افشاگری‌های امام سجاد(ع) و زینب کبری(س)، پرچم خونین قیام را دوباره به اهتزاز درآورده‌ بود، اما در اربعین بود که یادکرد قیام، مشق گرفتن از آن و انتقال پیام الهی آن، در قالب عزاداری بر سالار شهیدان(ع) نهادینه شد؛ به همین دلیل است که در تاریخ نهضت حسینی، باید اربعین را نقطه عطفی بدانیم و آن را بزرگ بشماریم. آن‌چه در پی می‌آید، گزارشی مختصر از وقایع تاریخی اتفاق افتاده، از شام تا بازگشت کاوران سربلندی به مدینه است؛ روایتی که در بخشی از آن، رویدادهای مربوط به اربعین حسینی هم، بررسی و بازخوانی می‌شود.

پس‌لرزه‌های جنایت یزید

«احمد بن اسحاق یعقوبی» در کتاب «تاریخ یعقوبی» نامه‌ای را از «عبدا...بن عباس»، خطاب به یزید بن معاویه نقل کرده است. در این نامه که ظاهراً مدتی پس از شهادت سیدالشهدا(ع) و پس از اعلام خلافت «عبدا... بن زبیر» در مکه، نوشته شده است، «ابن عباس» می نویسد: «ای یزید! این تو بودی که به پسر مرجانه نامه نوشتی و به او دستور دادی تا راه را بر حسین(ع) ببندد و دستور دادی که در کار او شتاب کند و بر حسین(ع) سخت بگیرد و برای کشتن او امروز و فردا نکند.» اسناد تاریخی نشان می‌دهد که عبیدا... بن زیاد، به فرمان یزید، امام حسین(ع) را به شهادت رساند و خاندان آن حضرت را به اسارت گرفت؛ بنابراین، سبب اصلی وقوع واقعه عاشورا، شخص یزید و فرمان او بود. با این حال، شرایطی که پس از ورود کاروان اسیران به دمشق به وجود آمد و نیز خطبه غَرّای حضرت زینب(س) شرایط را به گونه‌ای رقم زد که یزید ناچار به متهم کردن عبیدا... در واقعه عاشورا و شهادت سیدالشهدا(ع) شد. «محمد بن جریر طبری» در جلد پنجم کتاب «تاریخ الامم و الملوک»، به دستپاچگی یزید در این زمینه اشاره می‌کند و می‌نویسد: «هند، دختر عبدا...بن عامر بن کریز که زن یزیدبن معاویه بود، سخنان آن‌ها را شنید و چهره خویش بپوشانید و برون شد و گفت: ای امیرمؤمنان! این سر حسین پسر فاطمه دختر پیامبر خداست؟ گفت: آری! بر پسر دختر پیامبر و نخبه قریش، فغان کن و سیاه بپوش! خدا ابن زیاد را بکشد که در کار حسین شتاب کرد!» یزید در حالی این سخنان را بر زبان جاری کرد که لحظاتی قبل، با خواندن اشعار «ابن زبعری»، به جنایتی که دستور انجام آن را داده بود، افتخار می‌کرد. با این حال، آن چه بیش از همه بر طبل رسوایی یزید کوفت، افشاگری های امام سجاد(ع) در مسجد جامع دمشق بود.

توفانی که کاخ ظلم را ویران کرد

مرحوم علامه «محسن امین»، در کتاب «لواعج الاشجان فی مقتل الحسین(ع)» می‌نویسد:«یزید فرمان داد خطیبی بر منبر برود و درباره امام حسین(ع) و پدر بزرگوارش بدگویی کند. خطیب بر فراز منبر نشست و از امیرمؤمنان(ع) و سیدالشهدا(ع) بد گفت و معاویه و یزید را تحسین و ستایش کرد ... در این هنگام، امام ‌علی ‌بن حسین(ع) فریاد زد: ای خطیب! وای بر تو که خشم آفریننده را به خشنودی آفریدگان خریدی! جای خود را در آتش آماده بدان! آن‌گاه امام(ع) رو به یزید کرد و فرمود: اجازه می‌دهی بر فراز این چوب‌ها بروم و سخنی بگویم؟ یزید نپذیرفت. مردم اصرار کردند که بگذارد امام(ع) سخن بگوید. یزید گفت: اگر او بر منبر بالا رود، من و آل ابوسفیان را رسوا خواهدکرد. مردم گفتند: از این جوان چه ساخته‌است؟ یزید گفت: او از خاندانی است که در کودکی کامشان را با علم و دانش برمی‌دارند. شامیان باز هم اصرار کردند و یزید، ناچار، اجازه داد.» به این ترتیب، امام سجاد(ع) بر فراز منبر ایستاد و خطبه‌ای خواند که هنوز هم غریو پرشورش در گوش تاریخ بشریت طنین‌انداز است: «ای مردم! من پسر مکه و منایم؛ من پسر زمزم و صفایم؛ ... من پسر مردی هستم که خداوند به او وحی فرستاد؛ من فرزند محمد مصطفایم؛ من پسر علی مرتضایم ... من پسر فاطمه زهرا، سرور زنان عالم هستم؛ من پسر خدیجه کبرایم ... من فرزند کسی هستم که او را به ستم کشتند؛ من فرزند کسی هستم که سرِ او را از قفا بریدند ... من پسر کسی هستم که فرشتگان آسمان بر او گریستند ... من پسر کسی هستم که سَرِ او را بر نیزه زدند و زنان و کودکان او را از عراق تا شام به اسارت آوردند ... » مورخان آورده‌اند که چون سخنان امام(ع) به این‌جا رسید، یزید فرمان داد تا اذان بگویند. علامه «محسن امین» می‌نویسد:«چون مؤذن به این فراز اذان رسید که اشهد انّ محمدا رسول ا...، امام سجاد(ع) رو به یزید کرد و با صدای بلند فرمود: ای یزید، این محمد که رسول خداست، جد من است یا جد تو؟ اگر بگویی جد توست، دروغ گفته‌ای و اگر جد من است، پس چگونه فرزندان رسول خدا(ص) را کُشتی؟» این سخنان پرشور و آتشین، همچون پتکی بر پیکر پوشالی حکومت اموی فرود آمد.

خروج کاروان سربلندی از شام

کاروان اهل بیت(ع) مدتی در دمشق توقف کرد. «سید بن طاووس» در کتاب «اقبال العمال»، این مدت را یک ماه می‌داند. طی این مدت نیز، افشاگری‌های امام سجاد(ع) علیه یزید و امویان ادامه داشت. یزید پس از مشورت با مروان بن حکم، تصمیم گرفت، برای جلوگیری از رسوایی بیشتر، امام سجاد(ع) و کاروان را روانه مدینه کند. یزید، نعمان بن بشیر را مسئول رساندن کاروان اهل‌بیت(ع) به مدینه کرد. درباره زمان خروج کاروان از دمشق و ورود آن به مدینه، اقوال مختلفی وجود دارد. «شیخ توسی» در «مصباح المتهجد» می‌نویسد: «فی الیوم العشرین منه(صفر) کان رجوع حرم سیّدنا أبی عبدا...الحسین بن علی بن ابی طالب(ع)، من الشام إلی مدینة الرسول(ص)»؛ در روز بیستم ماه صفر، حرم امام حسین(ع) از شام به مدینه بازگشت.

روایت «عطیه عوفی» و زیارت جابر

«شیخ توسی» معتقد است که در همین روز، جابر بن عبدا... انصاری به کربلا رسید و مرقد مطهر امام حسین(ع) را زیارت کرد؛ همان روزی که در فرهنگ شیعه، به نام اربعین شهرت یافته است. با این حال، شهید «قاضی طباطبایی»، در کتاب «تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهدا(ع)»، با استفاده از اسناد و مدارک روایی، معتقد است که کاروان اهل بیت(ع)، پس از خروج از شام، ابتدا به کربلا رفتند و پس از آن راهی مدینه شدند. «سید بن طاووس» در کتاب شریف «لهوف» نیز، به عبور کاروان از کربلا، در راه بازگشت به مدینه، اشاره کرده است. او می نویسد:«راوی می‌گوید: هنگامی که خاندان حسین(ع) از شام باز می‌گشتند، به راهنما گفتند: ما را از راه کربلا ببر. راهنما آن‌ها را آورد و به محل شهادت امام(ع) و یارانش رساند. دیدند جابر بن عبدا... انصاری و جماعتی از بنی‌هاشم نیز به زیارت مرقد مطهر سیدالشهدا(ع) آمده‌اند. پس، همگی به عزاداری پرداختند، به طوری که نوحه‌هایشان قلب‌ها را جریحه‌دار می‌کرد. تعدادی از زنان آن منطقه نیز به عزاداران پیوستند و عزاداری، مدتی ادامه یافت.» «عمادالدین طبری آملی»، در کتاب «بشارة المصطفی(ص) لشیعة المرتضی(ع)» روایت زیارت مرقد مطهر امام حسین(ع) توسط جابر بن عبدا...انصاری را در اربعین به نقل از «عطیه عوفی» نقل کرده و ‌نوشته است: «من(عطیه عوفی) با جابربن عبدا...انصاری، به قصد زیارت مرقد مطهر حسین بن علی(ع) بیرون آمدیم. زمانی که به کربلا رسیدیم، جابر نزدیک ساحل فرات رفت؛ غسل کرد و [همانند افرادی که احرام می بندند،] یک ردا و یک ازار پوشید. سپس کیسه ای را باز کرد که در آن سعد[نوعی عطر] بود و آن را به بدن خود زد و خود را با آن خوشبو کرد. هر قدم که بر می‌داشت، ذکر خدای متعال را می‌گفت؛ تا این که به قبر مطهر حضرت نزدیک شد؛ وقتی رسید، گفت: دست مرا روی قبر بگذار. من این کار را انجام دادم؛ او خود را روی قبر انداخت و از هوش رفت. من روی او آب ریختم؛ به هوش آمد. 3 مرتبه صدا زد: «یا حسین» و گفت: آیا دوست جواب دوست را نمی‌دهد؟! و خودش پاسخ داد: چگونه جواب دهی، در حالی که رگ‌های خونین تو در بالای شانه‌ات نمایان شده و بین بدن و سر مقدس تو جدایی افتاده است؛ شهادت می‌دهم که تو فرزند خاتم پیامبران و فرزند آقای مؤمنان و سلاله هدایت، خامس اصحاب کسا، پسر سرور پاکیزگان و فرزند سرور زنان هستی ... سپس نگاهی به اطراف قبر مطهر حضرت سیدالشهدا(ع) کرد و گفت: سلام بر شما، ای ارواحی که در راه حسین(ع) فدا شدید و شهادت می‌دهم که شما، نماز را به پا داشتید و زکات را پرداختید، امر به معروف و نهی از منکر کردید، با ملحدان به جهاد برخاستید و خدا را آن قدر عبادت کردید تا به مرحله یقین رسیدید. قسم به کسی که حضرت محمد(ص) را به نبوّت مبعوث کرد، ما در آن چه شما وارد شدید و عمل کردید، شریک هستیم. عطیه می‌گوید: به جابر گفتم ما چگونه در ثواب آن ها شریک هستیم، در حالی که ما نه کاری کردیم و نه شمشیری زدیم؟ ولی این گروه، میان سر و بدن هایشان جدایی افتاده است و فرزندانشان یتیم و همسرانشان بیوه شده‌اند. جابر گفت: ای عطیه! از حبیب خود رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: اگر کسی گروهی را دوست داشته باشد، با آن گروه محشور خواهد شد و کسی که کار گروهی را دوست بدارد، با آنان در کارشان شریک می‌شود. قسم به آن کس که محمد(ص) را به پیامبری مبعوث کرد، نیّت من بر آن چیزی است که امام حسین(ع) و اصحاب او بر آن گذشته و رفته اند ... جابر در بین راه گفت: ای عطیه! با محبّ آل محمد(ص) مدارا و نرمی کن؛ زیرا اگر قدم آن ها به سبب زیادی گناه بلغزد، قدم دیگر آن ها به سبب محبّت‌شان ثابت و استوار خواهد ماند. همانا دوستداران آنان به سوی بهشت بازمی‌گردند و دشمنان آن ها به طرف آتش خواهند رفت.»

چله نشین غم مولا حسین (ع)

عکس: میثم دهقانی- آرشیو

فردا اربعین شهادت سیدالشهدا (ع) و یاران باوفایش است و این روزها دلدادگان کوی کربلا رخت عزا بر تن دارند تا در عزای سید و سالار شهیدان (ع) اشک ماتم بریزند. این روزها در دهه آخر صفر، مشهد الرضا (ع) یکپارچه سیاه پوش است و شهر در عزای حسین (ع) حسینیه می شود. به هر کوی و برزنی که نگاه می کنیم پرچم های سیاه بر در خانه ها افراشته شده تا بیرق عزای حسین (ع) برافراشته بماند. همزمان با اربعین حسینی، ویژه برنامه های مختلف عزاداری در حرم مطهر رضوی و نقاط مختلف مشهد تدارک دیده شده است که در ادامه اشاره می شود.
حرم رضوی میعادگاه عزاداران حسینی
همزمان با فرارسیدن ایام اربعین حسینی برنامه‌هایی در حرم مطهر رضوی تدارک دیده و پیش بینی شده است. به گزارش آستان‌نیوز، در شب اربعین حسینی مصادف با 14 شهریور مراسم ویژه‌ای پس از اقامه نماز مغرب و عشا با محوریت رواق امام خمینی(ره) برگزار و برنامه‌ها با قرائت زیارت امین‌ا... آغاز می شود. در ادامه نیز حجت الاسلام والمسلمین حیدری کاشانی به ایراد سخن می‌پردازد و دعای توسل و عزاداری نیز توسط حجت الاسلام والمسلمین مهدی شجاع قرائت می‌شود. همزمان با روز اربعین حسینی نیز ویژه برنامه‌ای از ساعت 8:40 همراه با قرائت آیاتی چند از کلام ا... مجید، بیان احکام، شعرخوانی، قرائت زیارت امین‌ا... و مرثیه‌سرایی تدارک دیده شده است که در ادامه این مراسم عزاداران و سوگواران حسینی از سخنان آیت‌ا... علم الهدی امام جمعه مشهد بهره‌مند می‌شوند. در پایان این مراسم، مداحان و ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به مدیحه‌سرایی می‌پردازند. در شام اربعین سید و سالار شهیدان ابا عبدا... الحسین(ع) نیز قبل از نماز مغرب و عشا ویژه برنامه پرسمان دینی با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی هادی، تدارک دیده شده است و پس از اقامه نماز مغرب و عشا زیارت امین‌ا... قرائت می‌شود. سخنران این مراسم نیز حجت‌الاسلام والمسلمین سید حمید میرباقری است و مراسم مرثیه‌سرایی و عزاداری نیز در ادامه آن برگزار می‌شود.
جاماندگانیم...
به رسم هرسال مراسم راهپیمایی جاماندگان اربعین نیز در مشهد مقدس برگزار خواهد شد، بنا بر اعلام حجت الاسلام والمسلمین سلطانی رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی استان، این مراسم چهارشنبه 15 شهریور از ساعت 8 صبح و از میدان 15 خرداد به سمت حرم مطهر رضوی برگزار خواهد شد. در این مراسم 110 موکب مساجد و هیئت‌های مذهبی اعلام آمادگی کردند که روز چهارشنبه از ساعت 8 صبح تا 8 شب به عزاداران خدمات‌دهی کنند. همچنین پیش بینی شده است که نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا در میدان بسیج اقامه شود.
برنامه های مدیریت شهری برای اربعین و دهه آخر صفر
روز گذشته نشست خبری اعلام برنامه های مدیریت شهری در اربعین حسینی و دهه آخر صفر نیز برگزار شد. به گزارش «خراسان رضوی»، در ابتدای این نشست، حسین باغگلی، معاون شهردار و رئیس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد اظهار کرد: اصلی ترین ماموریتی که برای خود تعریف کردیم در سه حوزه خدمات شهری، حمل و نقل و ترافیک و زمینه سازی برای مشارکت فرهنگی در توسعه این رویداد است. بامشکی، دبیر ستاد دهه آخر صفر شهرداری مشهد نیز در این نشست گفت: چهارشنبه ۱۵شهریور مراسم پیاده روی جاماندگان اربعین از میدان 15 خرداد تا حرم مطهر رضوی برگزار می شود، برای پررنگ کردن این برنامه و ایجاد فضایی مشابه با مسیر نجف تا کربلا، در طول این مسیر 110 غرفه برپا شده است که خدمات متنوع فرهنگی، مذهبی و پذیرایی را ارائه خواهند داد. وی افزود: برای سهولت حضور مجاوران و زائران تمهیداتی فراهم شده از جمله این که پارکینگ پایانه مسافربری امام رضا(ع) در آن روز و خط بی آرتی از مسیر پایانه تا حرم مطهر به صورت رایگان است. پیش بینی شده است مسیر منتهی به میدان 15 خرداد توسط اتوبوسرانی تقویت شود. برای فضاآرایی و آماده سازی این مسیر چهار موکب محوری پیش بینی شده است که اجرای سرود توسط تشکل های فرهنگی و مساجد و...صورت خواهد گرفت. همچنین موضوع توجه بیشتر به قرآن و پررنگ سازی آن با توجه به اتفاقات اخیری که در برخی کشورها افتاده در طول این مسیر برنامه ریزی شده است. محمد باغبان، مسئول کمیته تکریم و استقبال نیز بیان کرد: 15 کار ویژه را برنامه ریزی کرده ایم که شروع برنامه با پیاده روی عظیم جاماندگان اربعین خواهد بود. با توجه به این که شهرداری مشهد متولی کار اسکان نیست، اما 50 مرکز اسکان موقت و اضطراری را با ظرفیت بیش از 67 هزار نفر فراهم کرده است. فرهاد ذبیحی، مسئول کمیته خدمات شهری نیز بیان کرد: هفت محور اصلی ورودی به شهر داریم که پاک سازی آن ها با عمق 10 کیلومتر انجام خواهد شد. نظافت عمومی سطح شهر نیز با تیمی حدود ۶ هزار و ۲۰۰ نفر انجام خواهد شد، هرچند ماموریت مان در عراق با 650 پاکبان درحال انجام است که از ظرفیت آن ها پس از بازگشت شان نیز استفاده می شود. چهار هزار و 263 چشمه سرویس بهداشتی عمومی در سطح شهر آماده شده است. سید مهدی امامی میبدی، مسئول کمیته حمل و نقل و ترافیک نیز بیان کرد: حدود 100 ون با ظرفیت 13 نفر برای خدمات دهی مستقر می شود. محدودیت های ترافیکی که در هسته مرکزی در روزهای آخر صفر خواهیم داشت، از دغدغه های ماست. با پلیس راهور به این جمع بندی رسیدیم که تا حد امکان محدودیت نداشته باشیم و آن را به حداقل برسانیم. وی خاطرنشان کرد: روزهای پایانی صفر حدود 100 هزار خودرو وارد شهر مشهد می‌شوند، هدف آن ها هم هسته مرکزی شهر است که ظرفیت آن جا هم 12 هزار خودرو بیشتر نیست. مجید بخت آزما، مسئول کمیته اطلاع رسانی و رسانه بیان کرد: یک رویداد مردمی درخصوص عکاسی موبایلی و عکاسی حرفه ای در روز اربعین و روزهای پایانی صفر پیش بینی کرده ایم.
همچنین بنا بر اعلام پایگاه اطلاع رسانی شهرداری مشهد، محمد غلامی سرپرست سازمان اتوبوسرانی از خدمات دهی صلواتی خطوط منتهی به حرم مطهر رضوی در روز اربعین خبر داد و گفت: این خطوط شامل 800 – 801 – 802 – 830 – 831 – 12 – 50 – 62 – 82 – 86 و 210 است که با 250 دستگاه اتوبوس، علاوه بر ناوگان موجود تقویت می شود.

آستان قدس رضوی در خط مقدم خدمت‌رسانی به زائران اربعین حسینی
مدیرعامل بنیاد کرامت رضوی با اشاره به حضور فعال آستان قدس رضوی در ۹۰ موکب ویژه اربعین گفت: کانون‌های خادمیاری رضوی تمامی ظرفیت‌ خود را برای خدمت به زائران اربعین به کار گرفته‌اند. محمدحسین استادآقا در گفت وگو با آستان‌نیوز اظهار کرد: طبق برنامه‌ریزی های صورت گرفته در ستاد ویژه اربعین آستان قدس، خدمات بنیاد کرامت رضوی در این ایام در دو حوزه پیش‌بینی شده است که بخش اول با مسئولیت 100 درصدی آستان قدس در مواکب داخل کشور و بخش دوم با رویکرد حمایت از مواکب مردمی برپا شده در کشور عراق خواهد بود. وی تصریح کرد: در بخش اول، ۳۵ موکب در ۹ نقطه مرزی کشور شامل مرزهای شلمچه، چزابه، مهران، خسروی، میرجاوه، ریمدان، دوغارون و باشماق با مسئولیت کانون‌های خادمیاری استان‌ها برپا شده است و خدمات مورد نیاز زائران اربعین را ارائه می‌کنند. مدیریت این موکب‌ها با شبکه خادمیاری است و آستان قدس رضوی نیز در تامین مایحتاج این خدمت‌رسانی مشارکت می‌کند. مدیر عامل بنیاد کرامت رضوی مرز مهران را نقطه محوری خدمت‌رسانی آستان قدس رضوی برشمرد و گفت: با توجه به اهمیت این نقطه مرزی در ایام اربعین و حجم بالای زائران، آستان قدس رضوی با استقرار ۴ موکب شرایط برای اسکان و پذیرایی از زائران اربعین، در زمان رفت را تسهیل می‌کند. استادآقا افزود: این موکب‎ها با همراهی و همکاری خادمیاران 5 استان شامل تهران، مازندران، البرز، قزوین، لرستان و شهرستان چناران استان خراسان رضوی برپا شده و مسئولیت خدمت‌رسانی را بر عهده دارد. همانند سال گذشته، پیش‌بینی ما برای ارائه خدمات تغذیه در مرز مهران، طبخ و توزیع بیش از ۷۰۰ هزار وعده غذایی در چهار موکب مستقر است که این مهم با استقرار دو آشپزخانه مرکزی آستان قدس در شهرستان مهران محقق خواهد شد. به گفته استادآقا، در این موکب ها همچنین یک میلیون وعده صبحانه و دو میلیون بطری آب معدنی توسط خادمیاران رضوی و با مشارکت ستاد بازسازی عتبات عالیات بین زائران مسیر اربعین توزیع می شود. وی درباره خدمت‌رسانی برون مرزی بنیاد کرامت رضوی نیز گفت: علاوه بر ۳۵ موکب داخل کشور، ۵۵ موکب برپا شده در کشور عراق نیز تحت حمایت آستان قدس رضوی است و اقلام ضروری برای میزبانی از زائران در این موکب ها توسط بنیاد کرامت و با مشارکت خیران تامین می‌شود. استادآقا ادامه داد: در این موکب‌ها که از نقطه صفر مرزی و در طول مسیرهای کاظمین، سامرا و نجف اشرف به سمت کربلای معلی برپا شده، علاوه بر امکان اسکان، خدمات پذیرایی در سه وعده صبحانه، ناهار و شام به زائران ارائه می‌شود و آستان قدس رضوی برای ارائه خدمت‌رسانی بهتر، اقلامی همچون برنج و آب معدنی را به این موکب ها اهدا کرده است.

اربعین یعنی واقعه کربلا زنده و جاوید است

آمنه مستقیمی| اربعین حسینی در ادامه عزاداری‌های محرم و صفر و گرامیداشت یاد و نام امام‌حسین(ع) و قیام تاریخ‌ساز آن حضرت، یادآور اهدافی است که از روز عاشورا با شهادت اباعبدا...الحسین(ع) و اصحاب باوفایشان آغاز شد و طی چهل روز کاروان اسرا آن را دنبال و تکمیل کردند و به نتیجه رسید، از این‌رو دانستن اهداف اربعین و آنچه از عاشورا تا اربعین رقم خورده است، اهمیت بسیار دارد؛ موضوعی که در گفت‌وگو با آیت‌ا...محمدباقر تحریری، استاد اخلاق و تولیت مدرسه علمیه مروی، بررسی کرده‌ایم و در ادامه دنبال می‌کنید.

شبیه عاشورا در هیچ دین و قومی نیست
واقعه کربلا و آنچه در عاشورای حسینی به وقوع پیوست، بزرگ‌ترین اتفاق رخ‌داده در تاریخ بشریت محسوب می‌شود؛ واقعه‌ای که در هیچ دین، مذهب و قومی شبیه آن را سراغ نداریم که از یک‌سو جمعیتی کم، طرفدار حق و حقیقت و عدالت و دارای فضایل فراوان ‌ایمانی و صفات برجسته الهی، درمقابلِ جمعیتی بسیار که به‌ظاهر، از اسلام و قرآن طرفداری می‌کردند و با آن جمعیت معدود همفکر بودند، به قیام برخیزند؛ جماعتی پرتعداد که برخلاف ادعا‌یشان، هیچ قرابتی با دین و کتاب خدا نداشتند، بلکه دنبال دنیا و رسیدن به شئون دنیایی بودند، اما آن جمعیت معدود با تحمل سختی‌های بسیار و با وجود قرار گرفتن در محاصره اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، همه هستی و آبرو و حیثیت خود را برای حفظ و احیای دین و اسلام ناب محمدی در طبق اخلاص نهادند؛ دینی که رسول خاتم(ص) به ارمغان آورده بودند و پس از ‌ایشان جز پوسته‌ای از آن باقی نمانده بود و جز عده‌ای اندک، کسی به آن پایبند نبود.
این واقعه اگرچه در ظاهر بین دو جبهه حق حسینی و باطل یزیدی رخ داد، درحقیقت بین دو تفکر و دو دیدگاه که از ابتدای تاریخ با هم در تضاد و تقابل بودند، رقم خورد. از این نظر، واقعه عاشورا باید الگو قرار بگیرد و برای استمرار تقابل میان حق و باطل، مشوق و راهنما باشد. در این میان، اربعین امام‌حسین(ع) نشان‌دهنده الگو بودن تفکر توحیدی با راهنمایی امام معصوم(ع) است که ما را همیشه به پاکی در عمل و تفکر، رهنمون
شده‌اند.

فقط برای امام‌حسین(ع) اربعین داریم
ما درباره هیچ‌یک از معصومان حتی شخص پیامبر اعظم(ص)، موضوع اربعین یا گرامیداشت چهلمین روز درگذشت و شهادت را نداریم، جز برای امام‌حسین(ع). مهم آن است که گرامیداشت اربعین، منحصر به همان سال شهادت حضرت نیست و نه‌تنها جابربن‌عبدا... انصاری همراه عطیه در نخستین اربعین شهادت حسینی به زیارت حضرت اباعبدا...الحسین(ع) رفته‌اند و این روز زیارت‌نامه دارد و در مفاتیح‌الجنان آمده است، بلکه پس از آن نیز این سنت مرسوم بوده است. از این نظر بدون تردید اهل‌بیت امام‌حسین(ع) در اربعین همان سال یا سال بعد به کربلا رفته‌اند.

حکمت اربعین
حکمت بزرگداشت اربعین، زنده و جاودان ماندن واقعه کربلاست و به‌منظور همین حیات دائمی است که ائمه(ع) در دهه محرم به‌ویژه عاشورا، اقامه عزا می‌کردند و خانواده و اصحاب را به عزاداری فرامی‌خواندند تا با بیان مصائب حسینی، موضوع حاکمیت همیشگی دین، یعنی ولایت و امامت اهل‌بیت(ع)، نیز مطرح و تبیین شود و این حقیقت در نسل امام‌حسین(ع) تا امام عصر(عج) ادامه می‌یابد؛ به‌دلیل این اهمیت و عظمت است که هم امام‌صادق(ع)، زیارت اربعین را انشا و به آن امر کرده‌اند و هم امام‌عسکری(ع) این زیارت را از علائم پنجگانه انسان مؤمن معرفی کرده‌اند.
تعبیر مؤمن در آیات قرآنی شامل همه مسلمانان می‌شود، لکن در بیانات ائمه(ع) آن را برای معتقدان به امامت خودشان به‌کار برده‌اند و آن‌ها کسانی هستند که به خلافت بلافصل علی(ع) و سپس یازده امام معصوم(ع) بعد از پیامبر اکرم(ص) معتقد هستند تا تفاوت بین آن‌ها و پیروان مذاهب اسلامی دیگر در عمل مشخص شود. از این نظر، بلند گفتن «بسم‌ا‌...الرحمن‌الرحیم» در سوره‌های نماز، یکی از نشانه‌ها بیان شده است؛ زیرا اهل‌سنت یا آن را نمی‌گویند یا آهسته می‌گویند و نیز انگشتر در دست راست کردن.

شاخصه‌های زیارت اربعین
اگر به زیارت اربعین که امام‌صادق(ع) انشا کرده‌اند توجه کنیم، چند شاخصه را در آن می‌یابیم:
نخستین شاخصه، مقام امامت حضرت اباعبدا...الحسین(ع) است که با تعابیر مختلف بر آن تأکید شده است.
شاخصه دوم، جایگاه ویژه ائمه(ع) از منظر خلقت نوری است که انوار مقدس ایشان از نسل‌های پاک انبیا و موحدان از حضرت آدم(ع) تا عبدا...، پدر رسول خدا(ص) و ابوطالب، پدر علی(ع)، از شرک و گناه، مبری شده و هیچ شرک و اخلاق مشرکانه‌ای در نسل آن‌ها وجود نداشته است؛ چنان‌که به تصریح زیارت‌نامه، مقام امامت از جانب خدای متعال برعهده کسانی گذاشته شده است که از نظر نسل و اعتقاد و اعمال، از پاکان روزگار هستند.
سوم، هدف والای امام‌حسین(ع) در قیام عاشوراست که در دیگر زیارات، کمتر به این هدف اشاره شده است که حضرت سیدالشهدا(ع) درصدد بودند مردم را از جهالت بی‌ایمانی، جهالت درباره هدف آفرینش و سرگردانی در یافتن راه و روش صحیح برای زندگی پاک و سعادتمندانه نجات دهند؛ زیرا عده‌ای بعد از پیامبر(ص) راه را گم کردند و از صراط مستقیم یعنی‌امیرالمؤمنین(ع) و اهل‌بیت(ع) دور افتادند و خود را پرچمدار اسلام و زمامدار مسلمانان معرفی کردند.
چهارمین شاخصه زیارت اربعین، اشاره به آن‌هایی است که امام‌حسین(ع) را به شهادت رساندند؛ کسانی که فقط به زندگی دنیا فکر می‌کردند و خود را در حیات پست آن محدود کردند و برای این حیات از کشتن مظلومان هم ابایی نداشتند. نکته دیگری که در زیارت اربعین باید به آن توجه کرد، استمرار جریان امامت تا روز قیامت است. این جریان با ظهور امام‌زمان(عج) و نیز در آستانه قیامت با موضوع رجعت، حاکمیت می‌یابد و سبب جهانی شدن اسلام می‌شود؛ همان هدفی که پیامبر اکرم(ص) دنبال می‌کردند، بنابراین هم زائران اربعین، هم آن‌ها که به این زیارت نمی‌روند، باید خود را با این اهداف هم‌مسیر کنند.

جشنی که جای خود را به اقامه عزا داد
در چهل روزی که پس از عاشورا بر اهل‌بیت امام‌حسین(ع) گذشت، اتفاقات مهمی رخ داد. با رفتن اهل‌بیت به کوفه و شام و سپس بازگشتشان به کربلا، چهره پلید یزید و هم‌دستانش و اسلام بنی‌امیه، مشخص شد. معاویه و یزید درصدد بودند که اسم پیامبر(ص) و ائمه(ع) از مأذنه‌ها و منابر برداشته شود اما در محفل یزید و بعد از اسارت و آزار اهل‌بیت(ع)، با خواندن خطبه‌های امام‌سجاد(ع) و حضرت زینب(س) ورق برگشت، تاجایی‌که خانواده یزید علیه او برخاستند و جشنی که برای پیروزی ظاهری در کربلا پیش‌بینی شده بود، جای خود را به اقامه عزا و عزاداری داد و این‌چنین اهداف یزید خنثی شد.

تبیین عاشورا و حیات اسلام
برای ما نیز باید این موضوع مهم باشد و در دهه محرم، عزای با معرفت و همراه با محبت، برپا و اهداف مختلف امام‌حسین(ع) را دنبال کنیم و چنان‌که علما و بزرگان ما تاکنون با برگزاری عزا و جلسات معرفت‌افزایی در دهه محرم و اربعین، اهداف قیام حسینی را تبیین کرده‌اند، ما نیز باید در مجالس عزاداری، معارف حسینی را بیان کنیم که این تبیین، اسلام را زنده نگه می‌دارد؛ همان اسلام محمدی، علوی و فاطمی که بنی‌امیه درصدد ریشه‌کَن کردن آن بود؛ چون آن‌ها ازاساس، اسلام را قبول نداشتند و جدشان ابوسفیان به‌اجبار اسلام آورد و پیش از آن، از هیچ کارشکنی علیه اسلام و پیامبر(ص) و مسلمین فروگذار نکرده بود و در روز فتح مکه مشمول رحمت نبوی قرار گرفت؛ به همین دلیل نیز حضرت زینب(س) در خطبه شام، خطاب به یزید فرمودند: «یابن‌الطلقا؛ یعنی‌ ای پسر آزادشده!» و این کنایه از رحمت پیامبر(ص) به آن‌ها بود. محبان اهل‌بیت(ع) نیز باید در محرم و صفر به‌طور ویژه برای احیای اسلام و پاسداشت مکتب اهل‌بیت(ع) این مجالس را برگزار کنند و این شکوه روزافزون باید همراه با تبیین و اعتقادات برحق و دستورهای اهل‌بیت(ع) باشد که این‌چنین، مسیر راستین و صحیح زندگی را می‌یابیم.
سبک زندگی عاشورایی این است که ما دنبال‌ ایمان به خدا، ‌ایمان به قیامت، ‌ایمان به حقانیت دستورهای دین باشیم و این‌ ایمان را با معرفت‌افزایی به معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) مستحکم کنیم. در این میان، انقلاب اسلامی دورنمایی از این حرکت عاشورایی است که امام‌حسین(ع) انجام دادند و برای اقامه عدل و احیای امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و اصلاح امور دین قیام کردند؛ انقلاب اسلامی هم حاکمیت دینی و سبک زندگی اسلامی را برای ما به ارمغان آورد؛ هرچند ما در ابتدای راه هستیم و باید متوجه دشمنان باشیم؛ به‌ویژه که آن‌ها استقلال و عزت ما را نمی‌خواهند. اگر می‌خواهیم حیات حسینی و اربعینی داشته باشیم، باید این‌گونه بیندیشیم و عمل کنیم و باطن و ظاهر ما در پیروی از امام‌حسین(ع) یکسان باشد.

ادبی که زائران باید داشته باشند
زائران اربعین قدر خود را بدانند. در روایت است هر قدمی در این مسیر برداشته می‌شود، فضایل بسیار دارد و گناهان فراوان انسان را پاک می‌کند و درجات انسان را بالا می‌برد و به فرموده امام‌صادق(ع) ، «هزار حسنه برای انسان نوشته می‌شود و هزار گناه از او رفع می‌شود». زائران باید در این مسیر، کمک‌حال هم باشند و به دستورهای شرع مقدس، التزام داشته باشند و اخلاق اسلامی را رعایت کنند. شیطان همه‌جا در کمین است و باید مراقب راه‌های نفوذ او باشیم. این سبک زندگی را باید پس از زیارت هم دنبال کرد. در مفاتیح‌الجنان مرحوم شیخ‌عباس قمی، ۲۸ادب زیارت تصریح شده است و در باب زیارت امام‌حسین(ع)، به بیست ادب زائر اشاره می‌کند که خوب است زائران آن‌ها را رعایت کنند. مقصد اصلی در زیارت، ابراز ارادت و بیعت با امام معصوم و تلاش برای تجربه زیست حسینی است. این شکوه چندین‌میلیونی را وامدار خون شهدا هستیم که تابع اصحاب عاشورایی امام‌حسین(ع) بودند.

استاندار کربلا: شاهد بزرگترین زیارت اربعین سال‌های گذشته هستیم

استاندار کربلا روز یکشنبه در سخنانی با اشاره به ورود بیش از 14 میلیون زائر به شهر کربلا تا روز گذشته گفت که امسال شاهد بزرگترین زیارت اربعین تمام سال‌های گذشته هستیم.

به گزارش جوان آنلاین به نقل از فارس، «نصیف الخطابی» استاندار کربلا اعلام کرد که تا دیروز بیش از 14 میلیون زائر وارد شهر کربلا شده‌اند.

وی که طی یک برنامه صحبت می‌کرد، افزود: «زیارت اربعین امسال، بزرگترین زیارت طی سال‌های گذشته به شمار می‌آید».

الخطابی افزود که «محمد شیاع السودانی» نخست وزیر عراق به صورت مستقیم بر طرح‌های اجرای موفقیت آمیز زیارت اربعین نظارت دارد.

استاندار کردبلا گفت که سازمان حج عراق به دستور نخست وزیر، هزار اتوبوس برای انتقال زائران از محورهای جنوبی اختصاص داده است.

وی در ادامه به اوضاع شهر کربلا اشاره کرد و گفت که هر خانه در کربلا به یک موکب و هیئت تبدیل شده و 28 هزار موکب حسینی در حال ارائه خدمات به زائران هستند.

وی ضمن درخواست از تمامی زائران برای تردد در مسیرهای تعیین شده و عدم وارد شدن به مسیر تردد خودروها گفت که با وجود تعداد زیاد زائران اما روند حرکت زائران در جریان است.

از سوی دیگر سرتیپ «صلاح فاضل العیساوی» فرماندهی تیپ ۵۴ سازمان الحشد الشعبی عراق در استان الانبار، امروز (یکشنبه،۳ سپتامبر)، از قرار گرفتن نیروهای این سازمان در وضعیت آماده باش حداکثری از نوع (ج) در پی هشدارهای نفوذ اعضای گروه تروریستی داعش به مناطق غربی این استان خبر دادند.

وی در گفت‌‌وگو با وبگاه «المعلومه» تصریح کرد: «در سایه تنش‌های امنیتی در عمق خاک سوریه به دلیل تحرکات آمریکا، از بیم نفوذ عناصر سازمان جنایتکار [داعش] از آن مناطق به سمت مناطق غربی عراق، نیروهای الحشدالشعبی در وضعیت آماده‌باش (ج) قرار گرفتند».

ارباب! کشتی‌ات جا دارد؟ ما جامانده‌ایم از قافله سالار حسینی

وقتی کرامت عراقی‌ها نمی‌گذارد زائر گرمای ۵۰ درجه را احساس کند

اربعین اکسیر اعظم فتح القلوب و شاهراه ظهور

اربعین حرکتی شتابان به‌سوی ظهور

اربـعین بزرگ‌ترین وسیاسی‌ترین راهپیمایی جهان

اربعین، حرکتی شتابان به‌سوی ظهور(یادداشت روز)

صفر تا صد سفر به کربلا | راهنمای سفر به کربلا در اربعین

صفر تا صد سفر به کربلا | راهنمای سفر به کربلا در اربعین

• ۱۴۰۲/۶/۴

• وبلاگ

کربلا، شهری در جنوب غربی عراق است که به دلیل واقع شدن حرم مطهر امام حسین (ع) در آن، هر ساله میزبان زائرانی از سرتاسر جهان و به ویژه ایران است. سفر به کربلا، به عنوان یک سفر مذهبی برای شیعیان جهان اسلام بسیار مهم و باارزش است و تجربه‌ای بی‌نظیر برای زائران محسوب می‌شود. واقع شدن حرم مطهر امام حسین و حضرت عباس (ع) در کربلا منجر به اهمیت ویژه این شهر شده است؛ در ایام محرم یعنی عاشورا، تاسوعا و اربعین حسینی تعداد مسافران به این شهر به قدری بیش‌تر می‌شود که افراد در پیدا کردن بلیط اتوبوس اربعین دچار مشکل می‌شوند.
البته کربلا به عنوان یک مرکز فرهنگی، تاریخی و گردشگری نیز جاذبه‌های زیادی برای بازدیدکنندگان و گردشگران دارد. در این مطلب به بررسی راهنمای صفر تا صد سفر به کربلا از جمله روش‌های مسافرت، اطلاعات مهم درباره کربلا، جاهای دیدنی این شهر و ... خواهیم پرداخت. پس برای آشنایی با این شهر مذهبی و زیارتی، تا انتهای مطلب با سفر ۷۲۴ همراه باشید.

اطلاعات کلی درباره شهر کربلا

کربلا یک شهر زیارتی و محبوب است که در مرکز کشور عراق و در ۸۵ کیلومتری جنوب غربی بغداد، پایتخت عراق، قرار دارد. مطابق با آمار سال ۲۰۱۸، جمعیت این شهر در حدود ۱٫۲۱۸٫۷۳۲ نفر است. تعداد زائران و مسافران این شهر سالانه به چندین میلیون نفر و در مناسبت‌های مذهبی مانند عاشورا، تاسوعا، اربعین، ماه صفر و ... تعداد زائران به بیشترین حد خود می‌رسد. به دلیل اینکه کشور عراق همواره مورد تهاجم تروریست‌ها قرار گرفته است، در این شهر خبری از سازه‌های مدرن و پیشرفت شهری نیست. از این رو قبل از سفر به کربلا بهتر است اطلاعات ضروری در مورد این شهر را بدست آوردید؛ در ادامه برخی از این اطلاعات مهم در قالب جدول آمده است:

زبان رسمیعربی

واحد پولدینار

اختلاف زمانی با ایرانیک ساعت و نیم

آب و هواگرم و خشک

سایر زبان های رایجکردی

فرودگاهندارد

مرزهای مشترک با ایرانمهران، شلمچه، خسروی، چذابه

بهترین زمان سفر به کربلا چه موقعی است؟

نتیجه تصمیم قطعی برای اینکه بهترین زمان سفر به کربلا چه موقعی است، می‌تواند نسبت به افراد مختلف، متفاوت باشد؛ چرا که برای برخی شلوغ نبودن شهر مهم است و برای برخی دیگر آب و هوای خنک عامل مهم‌تری است. بنابراین در این مطلب از سفر۷۲۴ به بررسی بهترین زمان سفر به شهر کربلا از دو لحاظ آب و هوا و شلوغی شهر می‌پردازیم.

برای افرادی که علاقه بسیاری به مراسم مذهبی این شهر دارند و از شلوغی نیز بدشان نمی‌آید، بهترین زمان سفر به کربلا در ماه‌های محرم و صفر است. در روزهای شهادت امام و حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) شهر با فضای مذهبی و معنوی خاصی آکنده می‌شود و مراسم معنوی برگزار می‌شود.
از طرف دیگر برای افرادی که از هوای گرم و خشک کربلا گریزان هستند، بهترین زمان برای سفر به کربلا فصل بهار و پاییز است. در این فصول، آب و هوای کربلا مطبوع و خنک بوده و شلوغی کمتری نیز در شهر حاکم است. پس اگر جزو کسانی هستید که دوست دارید به راحتی و بدون دغدغه زیارت کنید، بهتر است در روزهایی که مناسبت مذهبی وجود ندارد به کربلا بروید.

مکان‌های زیارتی کربلا

اماکن زیارتی شهر کربلا از اصلی‌ترین دلایل سفر به کربلا هستند که مهم‌ترین آن‌ها حرم مطهر امام حسین (ع) و حرم حضرت ابوالفضل (ع) است. البته اماکن زیارتی کربلا فقط این دو حرم مطهر نیست و برخی آرامگاه‌های دیگر نیز در آن وجود دارند که زیارت آن‌ها خالی از لطف نیست؛ پس با ما همراه باشد تا با تمامی مکان های زیارتی در کربلا آشنا شوید.

حرم امام حسین (ع)

بی‌شک بارگاه مطهر امام حسین (ع) یکی از مکان‌های بسیار محبوب شیعیان جهان اسلام است. حال و هوای معنوی حرم امام حسین به قدری خوب و به یاد ماندنی است که تعدادی زیادی از ایرانیان هر ساله در اربعین حسینی با پای پیاده به سمت کربلا می‌روند. در این آرامگاه پیکر مطهر امام حسین(ع) و فرزندانشان علی اکبر و علی اصغر دفن شده است.

حرم حضرت ابوالفضل (ع)

در نزدیکی حرم امام حسین (ع) یک حرم زیبای دیگر نیز به چشم می‌خورد که متعلق به حضرت ابوالفضل (ع) است. حد فاصل این دو حرم بین‌الحرمین نام دارد که زائران می‌توانند به راحتی یک روز کامل را به زیارت این دو امام بزرگوار اختصاص دهند.

تل زینبیه

بهتر است بدانید که شهر کربلا قبل از حادثه روز عاشورا تنها یک بیابان خالی از سکنه بود و پس از جنگ روز عاشورا، به تدریج تبدیل به یک شهر بزرگ شد. مکان‌هایی از این شهر که در حادثه روز عاشورا در آن‌ها اتفاقات مهمی افتاده بود، امروزه تبدیل به امکان مهم زیارتی و تاریخی شده‌اند. یکی از این مکان‌ها نیز تل زینبیه نام دارد. بر اساس روایات، تل زینبیه مکانی است که حضرت زینب برای مشاهده جنگ در آن جا ایستاده بود.

حرم حر بن یزید ریاحی

مرقد حر بن یزید ریاحی، یکی از مکان‌های زیارتی کربلا است که در بیرون از شهر کربلا و نزدیکی منطقه کمالیه واقع شده است. همانطور که می‌دانید حر بن یزید از یاران امام حسین(ع) بود که در روز عاشورا به شهادت رسید. مرقد مطهر حر بن یزید به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شده و دارای ضریحی با صندوق نقره‌ای و گنبدی با ۷ متر قطر و ۱۰ متر ارتفاع است. در اطراف مرقد، صحن وسیعی با ایوان‌های کوچک و طاق‌های نوک تیز وجود دارد که مختص استراحت زائران است.

مزار طفلان مسلم

آرامگاه طفلان مسلم محل مدفن دو پسر مسلم بن عقیل به نام‌های ابراهیم و محمد است. پسران مسلم بن عقیل در سال ۶۱ هجری قمری به دست سپاهیان عمر بن سعد به شهادت رسیدند. مرقد طفلان مسلم در جاده اصلی کربلا به بغداد قرار دارد. البته باید یک راه فرعی نیز طی کنید تا به این آرامگاه برسید.

مزار عون بن عبدالله

مزار عون بن عبدالله در حومه شهر کربلا و در فاصله ۱۱ کیلومتری شهر واقع است. اگر گذرتان به جاده کربلا به بغداد افتاد، زیارت این مرقد نیز خالی از لطف نیست.

خیمه‌گاه امام حسین (ع)

خیمه‌گاه امام حسین (ع) نیز همانند تل زینبیه، محلی مهم از حادثه روز عاشورا است؛ در این روز بزرگ لشکر امام حسین در این مکان خیمه زده و اتراق کرده بودند. امروزه این مکان در فاصله ۲۶۰ متری از حرم امام حسین واقع شده است که در زیر آن نیز چاه بثرالعباس قرار دارد.

مقام حضرت مهدی (عج)

این مکان برای یاد و نام حضرت حضرت مهدی (عج) بنا شده است و در سمت چپ نهر حسینیه کنونی، در ورودی کربلا و راه مقام امام صادق علیه‌السلام واقع شده است.

مرقد شهدای کربلا

به غیر از حرم امام حسین (ع) و حضرت عباس، پیکر ۷۲ تن از شهدای کربلا نیز در نزدیکی بین‌الحرمین دفن شده است. در بخش جنوب غربی حرم امام حسین (ع) پنجره نقره‌ای رنگ قرار دارد که محل دفن شهدای کربلا است.

سایر جاهای دیدنی در سفر به کربلا

علاوه بر اماکن زیارتی که دلیل اصلی سفر به کربلا هستند، چندین مکان زیبا نیز وجود دارند که از جاهای دیدنی کربلا هستند. مسافران و زائران می‌توانند پس از زیارت مکان‌های زیارتی، با بازدید از جاهای دیدنی نیز از سفر خود لذت ببرند. برخی از جاهای دیدنی کربلا عبارتند از:

• نهر علقمه
• قلعه‌ هندی
• آرامگاه امیرکبیر
• قلعه اخیضر
• قصر عطشان
• قلعه الاخضیر

سفر به کربلا به صورت زمینی از کدام مرزها امکان پذیر است؟

به دلیل این که کشور عراق با مساحت زیادی در همسایگی ایران قرار دارد، تعداد شهرهای مرزی ایران با عراق نیز نسبت به بقیه کشورهای همسایه زیاد هستند. برای سفر به کربلا، بهترین مسیرهای زمینی مرزهای پرتردد عراق مهران، شلمچه، چذابه و خسروی هستند که همه ساله در اربعین شاهد تردد میلیونی زائران ایرانی از این شهرها هستیم. البته در اربعین امسال مرزهای تمرچین و باشماق نیز آماده ارائه خدمات به زائران اربعین هستند. همچنین افراد میتوانند برای راحتی خود به صورت مستقیم بلیط اتوبوس نجف را تهیه کرده و پس از رسیدن به نجف، راهی کربلا شوند.

مسافران و زائران برای راحتی در عبور از مرز، بهتر است در ابتدا با مرزهای پرتردد آشنا شوند، سپس با توجه به نزدیکی محل زندگی خود با هر یک از این مرزها، نزدیک‌ترین و راحت‌ترین مسیر و مرز را انتخاب کنند. البته بهتر است بدانید که به صورت مستقیم بلیط اتوبوس کربلا از ایران وجود ندارد و شما باید پس از عبور از مرز، با وسیله‌های نقلیه موجود خود را به کربلا برسانید.

سفر زمینی به کربلا از مرز مهران

پایانه مرزی مرز مهران در شهر مهران و استان ایلام قرار دارد. این مرز به دلیل نزدیکی مسافتی که با شهرهای عراق دارد، پرترددترین مرز ایران و عراق است. اگر قصد دارید از این پایانه مرزی عبور کنید، باید در ابتدا خودتان را به شهر ایلام و سپس به مهران برسانید. در شهر ایلام می‌توانید با تاکسی و خودروهای شخصی به مرز مهران بروید.

سفر زمینی به کربلا از مرز شلمچه

شلمچه منطقه‌ای مرزی میان ایران و عراق است که در غرب خرمشهر از توابع استان خوزستان قرار دارد و نزدیک‌ترین نقطه مرزی به شهر بصره در کشور عراق است. این مرز نیز یکی از پایانه‌های مرزی پرتردد ایران با عراق محسوب می‌شود. مسافران و زائران باید در ابتدا از شهر خود راهی خوزستان شده و سپس به سمت مرز شلمچه بروند.

سفر زمینی به کربلا از طریق مرز خسروی

یکی دیگر از مرزهای پرتردد ایران و عراق، مرز خسروی است که در شهرستان قصر شیرین استان کرمانشاه قرار دارد. اگر شهر زندگی شما در نزدیکی استان کرمانشاه قرار دارد، بهتر است این مرز را برای رفتن به کربلا انتخاب کنید.

سفر زمینی به کربلا از طریق مرز چذابه

مرز چذابه در استان خوزستان و ۱۱۰ کیلومتری شمال غرب اهواز قرار دارد. این مرز نیز اغلب همانند مرز مهران برای تردد مسافران اربعین بازگشایی می‌شود. مرز چزابه، که تنگه چزابه در ۱۷ کیلومتری شمال غربی شهر بستان قرار دارد. زائران پس عبور از منطقه چزابه و شیب، مشرح، وارد شهر العماره، سپس شهر فجر و منطقه عفک، دیوانیه، شافعیه، شامیه و پس از بازرسی ابوصخیر وارد شهر نجف می‌شوند.

فاصله هر یک از مرزها تا کربلا چقدر است؟

پس از عبور از مرز اتوبوس شما و یا هر وسیله نقلیه دیگر به سمت کربلا حرکت می‌کند.‌ هر کدام از مرزها تقریباً فاصله مشابهی تا شهر کربلا دارند؛ بهتر است بدانید که فاصله میان مرز مهران تا کربلا ۲۷۵ کیلومتر، فاصله بین مرز خسروی تا کربلا ۳۰۰ کیلومتر، فاصله بین چزابه تا کربلا ۴۵۰ کیلومتر و فاصله بین شلمچه تا کربلا ۵۳۰ کیلومتر است. بنابراین بهتر است قبل از سفر به کربلا فاصله شهر مبدا خود تا مرز و فاصله هر کدام از مرزها تا شهر کربلا را حساب کنید تا این سفر زمینی منجر به اذیت و ناراحتی شما نشود.

کوله بار اربعین

پیاده روی اربعین- مرز مهران تا کربلا

از میرجاوه تا تمرچین، از نجف تا کربلا!

مسیر پیاده روی اربعین از نجف تا کربلا

سفر انفرادی عتبات با چقدر پول ممکن است؟

راهنمای کامل مرزهای عراق برای زائران اربعین

پیاده تا مهمانی خورشید/ اینجا یکجا و یک‌صدا صدایش می‌کنند

90 موکب آستان قدس رضوی در خدمت‌ زائران اربعین + اینفوگرافی موکب‌ها

روایت شوق دیدار کربلا از شرق ایران/ اشک شوق در چشمان زائر اولی‌ها + فیلم

گزارش خبرنگار تسنیم از مسیر پیاده‌روی نجف به کربلا/ اوج دلدادگی در مسیر عاشقی اربعین + فیلم

خروج ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار زائر اربعین از مرزهای شش‌گانه/ بازگشت یک میلیون و ۷۰۰ هزار زائر اربعین به ایران

خادمان و خادمیاران امام رضا (ع)در ۹۰ موکب مشغول خدمت‌رسانی به زائران اربعین حسینی هستند/از شرق ایران تا قلب کربلا

توضیحی بر روایت امام حسن عسکری(ع) درباره علامت‌های شیعه

امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «مؤمن (شیعه)، پنج علامت و نشانه دارد: اقامۀ نماز پنجاه و یک رکعت، زیارت اربعین،زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست کردن، سجده بر خاک و بلند گفتنِ بسم الله الرحمن الرحیم».

امام حسن عسکری علیه السلام چه علامت هایی برای شیعه برشمرده است؟

پاسخ:

امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: «عَلامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ: صَلاةُ الْخَمْسِینَ وَ زِیَارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فِی الْیَمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ؛مؤمن (شیعه)، پنج علامت و نشانه دارد: اقامۀ نماز پنجاه و یک رکعت، زیارت اربعین حسینی، انگشتر در دست راست کردن، سجده بر خاک و بلند گفتنِ بسم الله الرحمن الرحیم».

توضیح روایت

علامت اوّل: صَلاةُ الْخَمْسِینَ

مراد از نماز پنجاه و یک رکعت، همان هفده رکعت نماز واجب روزانه به اضافه ۳۴ رکعت نمازهای نافله است که جبران کننده نقص و ضعف نمازهای واجب است؛ به ویژه اقامه نماز شب در سحر که بسیار مفید است، نماز پنجاه و یک رکعت به شکل مذکور از مختصات شیعیان و ارمغان معراج رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است.

شاید سرّ ستودن نماز به وصف معراج مؤمن این باشد که دستورش از معراج آمده است و نیز انسان را به معراج می برد.

نکته: اهل سنّت گرچه در عدد رکعات نمازهای فرائض پنج گانه با شیعه اتفاق دارند، ولی در میان سنّی ها در عدد نوافل اختلاف است به صورتی که هیچ کدام از اقوال آنها پنجاه و یک رکعت نمی شود.

علامت دوم: زِیَارَةُ الأرْبَعِینَ

مراد از زیارت اربعین، به سه دلیل زیارت چهل مؤمن نیست:

اولاً، این مسأله اختصاص به شیعه ندارد و نیز «الف و لام» در کلمۀ «الأربعین» نشان می دهد که مقصود امام عسکری علیه السلام اربعین معروف و معهود نزد مردم است و برای مردم، زیارت امام حسین علیه السلام در روز اربعین شناخته شده بوده است؛ بر خلاف کلمۀ «اربعین» در بسیاری از روایات که بدون «الف و لام» آمده است؛ مانند این روایت امام صادق علیه السلام: «مَنْ حَفِظَ مِنْ أحادِیثِنا أربَعینَ حَدیثاً، بَعَثَهُ اللهُ یَومَ القِیامَةِ عالِماً فَقیهاً؛ هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند، خداوند او را در روز قیامت در حالی برمی انگیزانَد که عالم فقیه است».

ثانیاً، زیارت چهل مؤمن از علائم اسلام نزد عموم شیعه و سنّی است و از کارهای اختصاص اهل ایمان نیست تا از دیگران با آن امتیاز یافته باشند و امام علیه السلام از علائم مؤمن شمارد.

اما زیارت سیدالشهدا علیه السلام در روز اربعین از اموری است که ایمان خالص بر اهل بیت علیهم السلام مؤمن را بر آن وادار کرده است و جای شک نیست آنهایی که در روز اربعینِ سیدالشهدا علیه السلام در سرزمین مقدس کربلا در کنار قبر آن حضرت برای زیارت اجتماع می کنند، شیعیان خاص و علاقمند به آن بزرگوارند.

ثالثاً، علمای بزرگ شیعۀ امامیه، از حدیث شریف امام عسکری علیه السلام، فقط زیارت اربعین سیدالشهدا علیه السلام استنباط کرده اند.

علامت سوم: التَّخَتُّمُ فِی الْیَمِینِ

سومین علامت از علامت های مؤمن، انگشتر را به دست راست کردن است و عموم افراد شیعۀ امامیه بر این کار مواظبت دارند و ملتزم هستند و این آداب را از امامان معصوم علیهم السلام یاد گرفته اند.

جماعتی از اهل سنت در این عملِ استحبابی؛ یعنی انگشتر را به دست راست کردن، با شیعه مخالفت ورزیده اند؛ چنان که در موارد بسیاری با این که خودشان اقرار دارند که سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و طریقۀ اسلامی آن است که شیعه به آنها عمل کرده اند، دوباره برای ضدیت و مخالفت با شیعه در آن موارد، برعکس سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) عمل کرده و می کنند.

ابن حجر گفته است: مالک بن انس (یکی از امامانِ چهارگانۀ اهل سنت) مکروه داشته که به دست راست انگشتر کنند، بلکه باید به دست چپ باشد.

باجی از علمای مالکی ها مبالغه ورزیده در ترجیح دادن به قول مالک که انگشتر باید به دست چپ شود.

زَمَخشَری در کتاب رَبیعُ الأبرار گوید: اوّلین کسی که انگشتر به دست چپ کردن را شعار خود قرار داد و برخلاف سنّت رفتار کرد، معاویه بود.

از آنچه نقل شد، معلوم می شود که انگشتر را به دست چپ کردن از آثار تبلیغات شوم و از افکار مذموم دورۀ بنی اُمیه است که در فکر وارونه کردن سنت های اسلامی و دستورهای نبوی بودند که آن چه از خاندان بنی هاشم بروز نموده، تمامی آنها را تغییر دهند و آشکارا برخلاف سنّت ثابتۀ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) قدم بردارند و اسلام را به عنوان اسلام اُموی معرفی کنند.

نکته: تمامی این حرف ها و مطالب از حکم به کراهت، استحباب، سنّت و بدعت که انتشار داده و با اقرار خودشان سنت را تبدیل به بدعت کرده اند و بدعت را به جهت مخالفت با شیعه رواج داده و بر آن عمل کرده اند؛ همۀ این داستان های بی ارزش، پدیدۀ افکار امثال غزالی ها و ماوَردی ها و قهستانی ها بوده و به قدر پشیزی در نظر ما ارزش ندارد و به اقرار خودشان از سنّت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) نبوده و بدعت هایی است که از خودشان تراشیده اند.

به عنوان مثال غزالی می گوید: بر واعظ و غیر واعظ حرام است که «مَقتَلُ الحُسین» را روایت و حکایت کنند.

قهستانی گفته است: اگر کسی اراده کند که مقتل امام حسین علیه السلام را بخواند و تاریخ شهادت آن حضرت را ذکر کند، سزاوار است که اوّل مقتل صحابه را بخواند تا به رافضی ها شباهت پیدا نکند.

منظورش آن است که شخصی که می خواهد مقتل و روضۀ امام حسین علیه السلام بخواند، اوّل باید مقتل عمر بن خطاب یا عثمان بن عفّان را بخواند؛ در صورتی که عموم صحابه اجماع بر کفر او کردند و هشتصد صحابی در قتل او سهیم بودند، و پس از آن که او را کشتند، جنازۀ وی را به مَزبله انداختند و سه روز در آنجا ماند و شبانه چند نفر مانند مروان بن حکم جنازۀ او را حمل کردند که دفن نمایند؛ قومی از بنی مازن فریاد زدند که هرگاه او را در مقبره دفن کرده باشید، فردا به مردم خبر خواهیم داد؛ به همین دلیل، جنازه را از آنجا برداشتند و به (حُشِّ کوکب؛ مکانی خارج از بقیع) بردند و او را دفن کردند؛ همان مکانی که یهودی ها اموات خودشان را در آنجا دفن می کردند.

علامت چهارم: تَعْفِیرُ الْجَبِینِ

«تَعفیر» در لغت به معنای چیزی را بر خاک گذاشتن است؛ زیرا (عَفر) در لغت به معنای (تُراب: خاک) است و اگر مراد از جَبین در این حدیث (جَبهه: پیشانی) باشد؛ پس تَعْفِیرُ الْجَبِینِ؛ یعنی پیشانی را بر خاک گذاشتن.

نکات

۱. اهل سنت لازم نمی دانند که پیشانی را بر خاک بگذارند؛ چنان که ابوحنیفه و مالک و احمد بن حنبل گفته اند: جایز است در سجده، پیشانی را بر دور عمامه یا بر دامن لباس گذاشته شود و حَنَفی ها جایز می دانند پیشانی را بر کف دست بگذارند با کراهت و جایز می دانند بر گندم و جو سجده کنند و نمازگزار پیشانی را بر تخت یا بر کمر کسی بگذارد که در جلوی او نماز می خواند... .

۲. ظاهراً از زمان غیبت صغرای امام زمان حضرت ولی عصر ارواحنا فداه معمول شده که از تُربت، لوح (مُهر) درست کردند که تا حال مرسوم است؛ چون استفاده از خاک و حمل آن قدری مشکل شده از این رو مقداری از خاک کربلا را گِل کرده و از آن این لوح ها (مُهرها) درست کردند که در نگهداری و حمل آن آسان باشد.

شیخ جلیلُ القدر محمّد بن عبدالله بن جعفر حِمیَری(در زمان غیبت صغری)، از امام عصر علیه السلام دربارۀ درست کردن مُهر از خاک قبر سؤال کرد، امام علیه السلام در پاسخش فرمود: «اشکالی ندارد و جائز است و فضیلت دارد».

۳. مراد از خاکِ قبر در سؤال حِمیَری رحمه الله عبارت از خاک قبر مبارک سیدالشهدا علیه السلام است؛

چنان که قبل از این سؤال از تسبیحی که از تربت سید الشهدا علیه السلام درست می کنند، سؤال کرده که آیا در آن فضیلتی وجود دارد؟ امام در جواب فرمود: «شخص با آن تسبیح می کند و چیزی از تسبیح نیست که برتر از آن باشد و از فضل و برتریِ تسبیح تربت آن است که شخص تسبیح گفتن را فراموش می کند و تسبیحِ تربت را در دست می گرداند و برای او ثواب تسبیح گفتن نوشته می شود».

علامت پنجم: وَ الْجَهْرُ بِ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»

پنجمین علامت از علائم مومن که حدیث شریف بر آن تصریح فرموده، بلند گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» است. شیعۀ امامیه بر حسب روایات وارده از اهل بیت عصمت علیهم السلام قائل هستند که در نمازهای واجبی که قرائتِ (سوره های حمد و توحید) در آنها بلند گفته می شود و از نمازهای جهریه(نمازهای صبح، مغرب و عشا) به حساب می آید، واجب است «بسم الله» بلند گفته شود و در نمازهای اخفاتی (آهسته خواندن) بلند گفتنِ «بسم الله» مستحب است و در این عملِ خودشان از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام پیروی کرده اند و از ضروریات مذهب است و در این مقام برای ما کفایت می کند آن چه را که فخرالدین رازی در کتاب تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب) در این باره گفته است:

بیهقی در کتاب سنن کبیر از ابوهریره نقل می کند: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در نماز، «بسم الله الرحمن الرحیم» را بلند می گفت، سپس بیهقی بلند گفتنِ «بسم الله» را از عمر بن خطاب و ابن عباس و ابن عمر و ابن زبیر روایت کرده است و اما علی بن ابی طالب رضی الله عنه نیز «بسم الله» را بلند می گفت، پس به تحقیق این کار به تواتر ثابت است و هرکس در دین خود به علی بن ابی طالب اقتدی کند، پس حتماً هدایت می یابد و دلیل بر آن، سخن پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دربارۀ حضرت علی علیه السلام که می فرماید: «خدایا حق را با علی بگردان به هر کجا که او بگردد».

همچنین فخر رازی گوید: «قَالَتِ الشِّیعَۀُ: ألسُّنّةُ هِیَ الجَهرُ بِالتَّسمِیَةِ؛ سَوَاءٌ کانَت فِی الصَّلاةِ الجَهرِیَّةِ أوِ السِّرِّیَّۀِ، و َجُمهوُرُ الفُقَهاءِ یُخالِفُونَهُم فِیه؛ شیعه می گوید: سنت، همان بلند گفتنِ «بسم الله» است؛ چه در نماز جهری و چه در نماز اخفاتی و همۀ فقها در این موضوع با آنها مخالف هستند».

وی در ادامه گوید: «الدَّلائِلُ العَقلِیَةِ مُوَافِقَةٌ لَنا وَ عَمَلُ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام مَعَنا وَ مَنِ اتَّخَذَ عَلِیّاً إماماً لِدیِنِهِ، فَقَدِ استَمسَکَ بِالعُروَةِ الوُثقی فِی دِینِهِ وَ نَفسِهِ؛ دلیل های عقلی با ما موافق است و عمل علی بن ابی طالب علیه السلام با ماست و هرکس علی را برای دینش به عنوان امام بگیرد، به تحقیق به ریسمان محکم الهی در دین خود چنگ زده است».

از این کلمات فخر رازی به طور روشن معلوم می شود که رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمؤمنین علیه السلام «بسم الله الرحمن الرحیم» را بلند می خواندند و شیعه نیز پیرو آن بزرگواران شده اند نه تابع فقهایی که از معاویة بن ابی سفیان اموی پیروی کرده اند؛ چنان که از کلمات خود فخر رازی استفاده می شود.

ملزومات سفر عشق

نکات کاربردی درباره وسایل شخصی ضروری ،کفش مناسب، تغذیه سالم، مسائل ‌بهداشتی و ... که برای حضور در پیاده‌روی اربعین به دردتان خواهد خورد

نویسنده : مجید حسین زاده | روزنامه‌نگار

خیل عاشقان امام حسین(ع) در مسیر عشق برای زیارت مولای‌شان از چند روز پیش به راه افتاده‌اند یا این روزها در تکاپوی جمع‌کردن توشه خود برای قدم نهادن در این مسیر هستند. آن دسته از زائران که تجربه پیاده‌روی اربعین را در سال‌های گذشته داشته‌اند، تایید می‌کنند که دانستن یک سری نکات پیش از این سفر، لازم و ضروری است؛ چراکه زیارت اباعبدا... الحسین(ع)در ایام اربعین به دلیل شرایط خاص و ویژه‌ای که وجود دارد، کاملا متفاوت با دیگر ایام سال است. در پرونده امروز زندگی‌سلام از پیش‌نیازهای قدم‌گذاشتن در طریق عشق خواهیم گفت؛ از کفش مناسب، بهترین زمان برای پیاده‌روی، لباس مناسب، کوله پشتی و وسایل لازم، توصیه‌های بهداشتی، نکاتی برای گرمازده ‌نشدن و ... . انتخاب وسایل مناسب برای این پیاده‌روی چند روزه بسیار اهمیت دارد، به گونه‌ای که اگر هر کدام از این موارد نباشد، سختی زیادی را برای شما رقم می‌زند. به طور کلی برای انتخاب تمامی وسایل باید این را در نظر بگیرید که قرار است 3 تا 5 روز و در طی ساعاتی پیاپی، پیاده‌روی کنید، پس در نظر گرفتن نکاتی که در ادامه می‌آید، بسیار اهمیت دارد. با توجه به تجربه نویسنده این مطلب و حضور در این سفر معنوی، تلاش شده است تا کاربردی‌ترین نکات در ادامه مطرح شود. اگر شما هم امسال توفیق شرکت در این پیاده‌روی عظیم را داشتید، نایب الزیاره همه هموطنان‌مان به‌خصوص مخاطبان زندگی‌سلام باشید.

کفش مناسب یعنی کفش راحت
کفش راحت و مناسب یکی از ضروری‌ترین ملزومات پیاده‌روی اربعین است؛ چراکه نبود آن، موجب آزردگی و تاول پا می‌شود. لازم نیست کفشی گران‌قیمت داشته باشید.مهم‌ترین ویژگی یک کفش مناسب این است که کاملا راحت باشد طوری که در پیاده‌روی، پای شما کوچک‌ترین فشار یا ناراحتی را تحمل نکند. توجه داشته باشید کفشی که برای استفاده روزانه شماست و هر روز چند دقیقه با آن پیاده‌روی می‌کنید، الزاما گزینه خوبی نیست؛ چراکه شما هیچ وقت تجربه چندین ساعت پیاده‌روی پیاپی با همین کفش را نداشته‌اید و بنابراین میزان راحتی کفش برای شما مشخص نیست. با اطمینان از مناسب بودن کفش مد نظرتان، آن‌ها را بپوشید و 15 دقیقه با آن‌ها پیاده روی کنید. در طی این مدت تمام توجه خود را کاملا روی انگشتان، سینه و پشت پای خود معطوف کنید. اگر در این مدت هیچ گونه فشار و ناراحتی حس نکردید، کفش شما برای پیاده روی مناسب است. نکته بعدی این‌که صندل یا کفشی را انتخاب کنید که نو نباشد و امتحان خودش را پس داده باشد؛ چرا که سه روز پیاده روی مداوم، بیش از چیزی که به نظر می آید، طولانی است و نبود کفش یا صندل خوب می‌تواند کل سفرتان را تحت تاثیر قرار دهد. متخصصان درباره کفش مناسب برای این پیاده‌روی گفته‌اند که پاشنه آن پهن و با ارتفاع 2 تا3 سانتی متر باشد،زیره کفش یعنی جایی که انگشت‌های پا قرار می‌گیرد، نیم تا یک سانتی متر ارتفاع داشته باشد،رویه کفش باید از جنس خوب و ضد آب باشد تا امکان تنفس به پای فرد بدهد و باعث تجمع رطوبت زیاد در کفش نشود.اگر فرد از صافی کف پا رنج می برد و قوس کف پای کمتری دارد، بهتر است قبل از شروع پیاده‌روی، کفی مناسب تهیه کند که قوس کف پا را پر کند تا به پا آسیب نزند.

لباس به اندازه کافی!
عراق اقلیمی بیابانی دارد، بنابراین در زمان پیاده‌روی اربعین که در سال‌های اخیر به فصل تابستان کشیده شده، با آب و هوای بسیار گرمی مواجه خواهید شد. در این بین، توصیه می‌شود از ابتدای سفر پیراهن مشکی و شلواری راحت بپوشید. یک تیشرت یا لباس نازک هم بردارید. مزیت تیشرت یا لباس نازک آن است که پس از عرق، بو نمی‌گیرد، سفیدک نمی‌زند و در صورت شستن، سریع خشک می‌شود. برداشتن پارچه یا ملحفه به جای حوله هم توصیه می‌شود. از آن جا که حوله جای زیادی می گیرد و بر وزن کوله‌پشتی شما اضافه می‌کند، توصیه می‌شود به جای حوله از پارچه‌ای بزرگ و سبک استفاده کنید. علاوه بر این‌ها، یک شلوار راحتی اضافه و یک دست لباس زیر هم بردارید. از برداشتن لباس زیاد، گرمکن و ... که فقط بار زیادی را به شما تحمیل خواهد کرد، اجتناب کنید.

وسایل شخصی و بهداشتی چی برداریم؟
برای هر فردی ممکن است یکی از وسایلی که در ادامه مطرح می‌شود، مهم‌ترین باشد، اما از نظر من با توجه به گرمای هوا و آفتاب سوزانی که در مسیر وجود دارد، کلاه آفتاب‌گیر و لبه‌دار از نان شب واجب‌تر است. برای هزینه‌های سفر که تقریبا فقط شامل کرایه برای جابه‌جایی می‌شود، حتما دینار عراق تهیه کنید. هزینه جابه جایی از مرز تا کربلا یا نجف با توجه به متفاوت بودن فاصله مبدأ تا مقصد بین 15 تا 25 هزار دینار متفاوت است. برای استفاده از اینترنت، علاوه بر این که بسیاری از موکب‌ها اینترنت رایگان دارند، می‌توانید از قابلیت رومینگ هم استفاده کنید یا سیم‌کارت موقت عراقی بخرید.غیر از پاوربانک، بعد از برداشتن شارژر تلفن همراه، سه راهی یا سیم سیار را به هیچ‌وجه فراموش نکنید. این دو شما را از پریزهای بسیار شلوغ برق نجات می‌دهد!
از پمادها تا شامپو و تعدادی قرص
داشتن ماسک به دلیل بروز مکرر گردوغبار توصیه می‌شود. عینک آفتابی، کرم ضدآفتاب، اسپری ضد عرق، لوازم بهداشتی مثل پد روزانه، ژل ضد عفونی، دستمال مرطوب و پد الکلی هم گره‌گشاست. بهتر است مایع دستشویی را در ظرفی کوچک با خود ببرید؛ چراکه بسیاری از مکان‌ها فاقد صابون و مایع دستشویی هستند. شامپو را هم در ظرف کوچکی بریزید تا در کوله پشتی جای زیادی نگیرد و در محل‌هایی که امکان استحمام وجود دارد، از آن استفاده کنید. پماد زینک اکساید یا پودر بچه برای جلوگیری از عرق سوز شدن یا درمان آسیب‌های پوستی، دستمال کشی و تعدادی قرص سرماخوردگی هم با خود بردارید. فقط حواس‌تان باشد که بعضی قرص‌ها مانند کدئین ممنوع است و برای‌تان دردسرساز می‌شود.
بهداشت در سفر اربعین
حمام و دستشویی در طول راه، اغلب موکب‌ها دستشویی و حمام دارند و با خیال راحت می‌توانید از این امکانات استفاده کنید. فقط شست‌و‌شوی صحیح دست بعد از استفاده از سرویس بهداشتی را فراموش نکنید.
تاول پا در پیاده‌روی سه روزه، تاول پا یکی از اتفاقات شایع است که به علت نبود کفش یا پاپوش مناسب اتفاق می‌افتد. در صورتی که پای شما تاول زد، پس از اقدامات لازم آن را با باند بپوشانید و باقی مسیر از دمپایی استفاده کنید. اگر آزردگی پای شما شدید شد، حتما به بخش‌های درمانی موجود در مسیر مراجعه کنید.
لیوان فراموش نشود در اغلب موکب‌های عراقی برای شست‌و‌شوی لیوان‌ها و استکان‌ها، یک ظرف پر آب وجود دارد که آب آن دیر به دیر تعویض می‌شود! یعنی در این مورد بهداشت چندانی را نخواهید دید. به همین دلیل توصیه می‌شود در طول سفر داشتن لیوان شخصی را فراموش نکنید. البته بیشتر موکب‌های عراقی در کنار لیوان‌های همیشگی، لیوان یک بار مصرف هم دارند.
ظروف غذای شخصی درخصوص ظروف غذا در بیشتر یا تقریبا همه موکب‌ها از ظرف های یک بار مصرف استفاده می‌شود،اما شما می‌توانید برای جلوگیری از استفاده بی‌رویه از ظروف پلاستیکی، داشتن ظرف شخصی را جدی بگیرید. ترجیحا یک ظرف پلاستیکی همراه داشته باشید.

چالش‌برانگیزترین
پیش نیاز این سفر
در سفری که چندین روز پیاده‌روی دارد، حمل چمدان اصلا آسان نیست. بی برو برگرد بهترین گزینه برای حمل وسایل در پیاده‌روی اربعین، کوله‌پشتی است. انتخاب کوله پشتی مناسب هم به اندازه کفش مناسب اهمیت دارد و اگر در انتخاب آن و وسایلی که برمی‌دارید، دچار اشتباه شوید، در تمام مسیر خودتان را سرزنش خواهید کرد. البته این را هم بگویم که اساسا در چنین پیاده‌روی چندین روزه‌ای از حمل باکیفیت‌ترین کوله‌ها و کم حجم‌ترین بارها هم خسته خواهید شد، اما باز هم، رعایت یک سری نکات کمک زیادی به شما برای کاهش این سختی‌ها خواهد کرد. برای اطمینان از راحتی کوله پشتی، وسایل خود را داخلش بگذارید و در حد 10 یا 15 دقیقه با آن قدم بزنید. شخص من در روز اول پیاده‌روی به دلیل بزرگ ‌بودن کوله پشتی و البته وسایل زیادی که اعم از گرمکن، پتوی مسافرتی، 4 دست لباس و ... برداشته بودم، تصمیم گرفتم وسایل اضافی را دور بیندازم و اگر شدنی بود، می‌خواستم کلا کوله را یک جایی رها کنم و دست خالی به مسیر ادامه دهم! باری که زائران در کوله با خود حمل می‌کنند، باید نهایتاً معادل 10 تا 15 درصد وزن خود فرد باشد. به‌طور مثال اگر فردی 70 کیلوگرم وزن دارد باید کوله پشتی که حمل می‌کند بین 7 تا 10 کیلوگرم وزن داشته باشد. در ضمن، کوله‌پشتی باید با پشت فرد در تماس باشد به طوری که آویزان نشود. آویزان ماندن کوله‌پشتی خود مسئله‌ای است که باعث می‌شود فرد به عقب کشیده و نیروی اضافی به او وارد شود.

نکات تغذیه ای که باید رعایت کنید
مصرف ماست کم‌ چرب و پاستوریزه، لیموترش یا آب لیمو همراه با وعده‌های غذایی می‌تواند از مسمومیت جلوگیری کند. همچنین به دلیل گرمای هوا و جلوگیری از گرمازدگی از دوغ‌های پاستوریزه بسته‌بندی استفاده کنید. مقداری نعناع و پونه خشک به دلیل خاصیت ضدعفونی کننده آن به همراه داشته باشید و به همراه دوغ میل کنید. از خوردن سالاد و سبزی‌های خام خودداری کنید، اما استفاده از سبزی های پخته شده مثل سیب زمینی، کدو و هویج در کنار غذا می تواند از یبوست در طول سفر پیشگیری کند و توصیه می شود که استفاده شود. غذاهای پخته شده نباید بیش از 2 ساعت در دمای محیط نگهداری شود و از نگهداری غذای پخته شده برای وعده‌های بعدی پرهیز کنید. به جای مصرف نیمرو که در مسیر می‌بینید، بهتر است تخم مرغ آب‌پز و سفت شده مصرف کنید تا علاوه بر هضم بهتر، امکان آلودگی کمتری داشته باشد. برای پیشگیری از گرمازدگی، شربت های خاکشیر و تخم شربتی که در موکب‌های بین راه ارائه می‌شود، میل کنید. به دلیل گرمای هوا بهتر است روزانه تا 10 لیوان آب بنوشید، اما از سلامت آب آشامیدنی خود اطمینان داشته باشید. در مصرف میوه هم دقت کنید که آن‌ها را قبل از مصرف با دقت با آب سالم شست‌و‌شو دهید و پوست آن را جدا کنید. در طول راه، به عنوان تنقلات، مقداری آجیل مثل نخود، کشمش، خرما، توت خشک، انجیر خشک و انواعی از مغز‌هایی که بسته بندی بهداشتی دارد، به همراه داشته باشید. نکته پایانی هم این که تاحد امکان از مصرف غذاهای پرچرب و شور خودداری کنید تا خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی کاهش یابد.

نشانی این موکب‌ها را داشته باشید
اگر در نجف، مسیر کربلا به نجف و در کربلا، تصمیم دارید برای چند ساعت یا چند روز توقف داشته باشید، باید یک موکب پیدا کنید. در این روزهای منتهی به اربعین در موکب‌های نزدیک به حرم، جا پیدا نمی‌شود. در ادامه، نشانی تعدادی موکب را برای‌تان نوشتیم تا در آن جا برای پیدا کردن محلی برای استراحت با مشکل مواجه نشوید.
موکب‌های نجف
احباب‌الرضا(آرامگاه صافی‌صفا)، فاطمة‌الزهرا تهران(شارع کوفه، روبه‌روی مسجد شاکری)، حسینیه آیت‌ا... شاهرودی(روبه‌روی بنات الحسن)، رایت‌العباس کرمانشاه(شارع کوفه، پل عشرین)، موکب ولی‌عصر(عج) لنگرود(مقام امام زین‌العابدین)، علویون ساری مازندران(پا عشرین، ابتدای جاده کوفه)، موکب الرضا(ع) یزد(بین آرامگاه صافی صفا و پله برقی).
موکب‌های مسیر نجف به کربلا
موکب امام‌رضا(ع)(عمود 285)، موکب امام‌حسن(ع) مازندران(عمود 374)، موکب حضرت‌ابوالفضل(ع) خرم‌آباد(عمود 494)، احباب‌الرضا هرمزگان(عمود 655)، بسیج شهرداری تهران(عمود 707)، شهدای گمنام تهران(عمود 753)، صاحب‌الزمان شهرداری ‌تهران(عمود 828)، احباب‌الرضا(ع) ورامین(عمود 840)، احباب الرضا(ع) خشت فارس(عمود 907)، خادم الحسین(عمود 1120)، بانوان فاطمی حوزه علمیه قم(عمود 1222)، قمربنی‌هاشم میناب هرمزگان(عمود 1325)، حضرت رقیه شهریار(عمود 1403).
موکب‌های کربلا
احباب‌الرضا تهران(صحن عقیله، پشت تل‌زینبیه)، محبان علی‌بن‌ابی‌طالب ایلام(باب قبله، بین میدان پرچم و میدان تربیه)، عترت بوتراب خوی(شارع الوائلی، جنب هتل)، عاشقان ثارا... سمنان(روبه‌روی صحن عقیله، باب الشهدا)، علی بن باقر کاشان(باب الراس الشریف، شارع شهدا)، شهید سلیمانی یزد(باب الراس شریف، ابتدای شارع شهدا)، زیارت‌عاشورا همدان(مقام صاحب‌الزمان، جنب حسینیه ابد راذی)، فاطمةالزهرا بابل(ورزشگاه المپیک کربلا)، انصار المهدی قشم(شارع میثم، بعد از جسر الحسین)، اصحاب‌الحسین همدان(باب القبله، ابتدای خیابان جمهوری).

بهترین ساعت
برای شروع پیاده‌روی اربعین
چیزی که تا همین چند سال پیش مرسوم بود، شروع پیاده‌روی از ساعت 4 و 5 صبح و پایان آن قبل از غروب آفتاب بود، اما با توجه به این‌که رویدادها در سال قمری تاریخ یکسانی ندارند و متغیر هستند، هم اکنون سال به سال واقعه اربعین به اواسط تابستان نزدیک‌تر می‌شود و در نتیجه گرم‌شدن آب‌و هوا مشهودتر است. همان‌طور که می‌دانید فاصله میان نجف و کربلا، فضایی کویری دارد و در نتیجه برای آن‌که زائران کمتر گرمازده شوند، زمان پیاده‌روی را به این صورت تغییر دادند که از غروب آفتاب آغاز و موقع نماز صبح برای استراحت و خواب توقف می‌کنند. سپس دوباره راه می افتند و از ساعت 10 یا 11 ظهر، در یک موکب مستقر می شوند و تا نزدیک غروب آفتاب استراحت می‌کنند.

به رهبری حسین

رسانه KHAMENEI.IR به مناسبت ایام اربعین حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام در کتابچه «به رهبری حسین علیه‌السلام» ابعاد گوناگون حماسه اربعین در بیانات رهبر انقلاب اسلامی را مرور کرده است.

دریافت کتابچه

مستند دینی پیاده‌روی اربعین

زیارت قبور اولیای دین و به خصوص معصومین (علیهم‌السّلام) مورد سفارش پیشوایان دین است. در این میان، سفارش ویژه بر زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) شده است. از جمله، زیارت سیدالشهداء در سالروز اربعین حسینی است.

در این میان، سفارش ویژه بر زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) شده است. از جمله، زیارت سیدالشهداء در سالروز اربعین حسینی است که در روایت امام صادق و امام عسکری (علیه‌السلام)، بدان سخن رفته است.[الوفاة:‌۴۶۰ ق، ‌تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۱۳‌]

سالیان زیادی است که شیعیان در ایام اربعین حسینی با پای پیاده به زیارت آن حضرت مشرف می‌شوند.

عباراتی مانند: مَنْ اَتَی قَبْرَ الْحُسَینِ (علیه‌السّلام) مَاشِیاً، به چشم می‌خورند. واژه «مَاشِیاً» صراحت در تاکید بر این امر دارد.

دسته نخست روایاتی است که ثواب هر قدم پیاده برای زیارت حضرت امام حسین (علیه‌السّلام) را بیان می‌کند؛ بر اساس این دسته از روایات، هر قدمی که در مسیر زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) برداشته می‌شود دارای اجر و پاداش است. باید دانست واضح‌ترین مصداق واژه «خُطْوَةً» و مشتقاتش که در این مجموعه روایات به کار گرفته شده است، پیاده‌روی است. از همین‌جا نتیجه حاصل می‌شود که زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) با پای پیاده به‌طور مطلق، از جمله در ایام اربعین مطابق مضمون این دست روایات، مطلوب است.
در این مجموعه پاداش‌های متنوعی برای هر قدمی را که زائر بر می‌دارد، در نظر گرفته شده است. و این اختلافات می‌تواند به جهت اختلاف مراتب معرفت زائر و اموری از این قبیل باشد.
این روایات در منابع گوناگون از جمله در دو منبع کهن، کامل الزیارات و ثواب الاعمال، انعکاس دارند. در این بخش چند روایت از این مجموعه گزارش‌ها ارائه می‌گردد:

الحارث بن المغیرة از امام صادق علیه‌السلام: فاذا هم الرجل بزیارته... فاذا خطا محوها اَبِی ره قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَینِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ عنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَائِکَةً مُوَکَّلِینَ بِقَبْرِ الْحُسَینِ ع فَاِذَا هَمَّ الرَّجُلُ بِزِیارَتِهِ اَعْطَاهُمْ ذُنُوبَهُ فَاِذَا خَطَا مَحَوْهَا ثُمَّ اِذَا خَطَا ضَاعَفُوا لَهُ حَسَنَاتِهِ فَمَا تَزَالُ حَسَنَاتُهُ تُضَاعَفُ حَتَّی تُوجِبَ لَهُ الْجَنَّةَ...[ثواب الاعمال، ص91]

امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: به راستی خداوند متعال فرشتگانی را بر مزار امام حسین (علیه‌السّلام) گمارده است پس هنگامی که کسی قصد زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) کند، خداوند گناهان او را به آن فرشتگان می‌دهد و چون آن فرد گام بر می‌دارد، فرشتگان گناهانش را پاک نمایند و چون دیگر بار گام بردارد، حسناتش را دو چندان کنند و پیوسته بر حسناتش بیفزایند تا بهشت بر او واجب گردد.
علامه مجلسی اول در مورد این روایت می‌نویسد: وفی القوی، عن الحرث بن المغیرة عن ابی عبدالله جعفر بن محمد الصادق (علیهما‌السّلام) قال: ان لله ملائکة موکلین بقبر الحسین علیه السلام، فاذا هم الرجل بزیارته فاغتسل ناداه محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وسلم: یا وفد الله ابشروا بمرافقتی فی الجنة، وناداه امیر - المؤمنین (علیه‌السّلام): انا ضامن لقضاء حوائجکم ودفع البلاء عنکم فی الدنیا والآخرة، ثمَّ اکتنفهم النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وسلم وعلی (علیه‌السّلام) عن ایمانهم وعن شمائلهم حتی ینصرفوا الی اهالیهم.[روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج۵، ص۳۷۹]

ابان بن تغلب از امام صادق (علیه‌السّلام): من زار الحسین (علیه‌السّلام) کتب الله له بکل خطوة...
حَدَّثَنِی اَبِی وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ رَحِمَهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً عَنِ الْحُسَینِ بْنِ سَعِیدٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِی بْنِ السُّحْتِ الْخَزَّازِ قَالَ حَدَّثَنَا حَفْصٌ الْمُزَنِی عَنْ عُمَرَ بْنِ بَیاضٍ عَنْ اَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: قَالَ لِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ... مَنْ زَارَ الْحُسَینَ (علیه‌السّلام) کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ سَیئَة.[کامل الزیارات، ص۳۳۱]

ابان بن تغلب می‌گوید: امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: ... هر که امام حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کند، خداوند متعال در ازای هر قدم یک حسنه برای او می‌نویسد و در برابر هر قدمی که بر می‌دارد یک گناه از او محو می‌کند.

عبدالله بن مسکان از امام صادق (علیه‌السّلام): ویکتب له بکل خطوة خطاها
حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیرِی عَنْ اَبِیهِ عَنْ عَلِی بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْبَصْرِی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْاَصَمِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَینَ (علیه‌السّلام) مِنْ شِیعَتِنَا لَمْ یرْجِعْ حَتَّی یغْفَرَ لَهُ کُلُّ ذَنْبٍ وَ یکْتَبَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا وَ کُلِّ یدٍ رَفَعَتْهَا دَابَّتُهُ اَلْفُ حَسَنَةٍ وَ مُحِی عَنْهُ اَلْفُ سَیئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ اَلْفُ دَرَجَةٍ.[کامل الزیارات، ص۱۳۴]

عبدالله بن مسکان از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل می‌کند: هر یک از شیعیان ما که امام حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کند، پیش از آنکه برگردد، تمام گناهانش آمرزیده می‌شود و در ازای هر قدمی که بر می‌دارد و هر دستی که دابه (سواری) او بالا می‌برد، هزار ثواب نوشته می‌شود و هزار گناه از او پاک شده و هزار درجه به او داده می‌شود.

قدامة بن مالک از امام صادق (علیه‌السلام): من زار الحسین محتسبا... یکتب له بکل خطوة‌ حجة
حَدَّثَنِی اَبِی وَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی الْعَطَّارِ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیمَانَ النَّیسَابُورِی قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْیمَانِی عَنْ مَنِیعِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ یونُسَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌) عَنْ قُدَامَةَ بْنِ ملک (مَالِکٍ‌) عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَینَ مُحْتَسِباً لَا اَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ لَا رِیاءً وَ لَا سُمْعَةً مُحِّصَتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ کَمَا یمَحَّصُ الثَّوْبُ بِالْمَاءِ فَلَا یبْقَی عَلَیهِ دَنَسٌ وَ یکْتَبُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حِجَّةٌ وَ کُلِّ مَا رَفَعَ قَدَماً عُمْرَةٌ.[قدامة بن مالک از امام صادق (علیه‌السلام): من زار الحسین محتسبا... یکتب له بکل خطوة‌ حجة
حَدَّثَنِی اَبِی وَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی الْعَطَّارِ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیمَانَ النَّیسَابُورِی قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْیمَانِی عَنْ مَنِیعِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ یونُسَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌) عَنْ قُدَامَةَ بْنِ ملک (مَالِکٍ‌) عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَینَ مُحْتَسِباً لَا اَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ لَا رِیاءً وَ لَا سُمْعَةً مُحِّصَتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ کَمَا یمَحَّصُ الثَّوْبُ بِالْمَاءِ فَلَا یبْقَی عَلَیهِ دَنَسٌ وَ یکْتَبُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حِجَّةٌ وَ کُلِّ مَا رَفَعَ قَدَماً عُمْرَةٌ.[کامل الزیارات، ص۱۴۴]

قدامه بن مالک از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل می‌کند: کسی که به امید اجر و ثواب و نه از روی تکبر و ریاء، به زیارت ‌امام حسین (علیه‌السّلام) برود، گناهانش پاک می‌شود همان‌طور که لباس بوسیله آب پاک می‌گردد و در ازای هر قدمی که بر می‌دارد، ثواب یک حج به او داده می‌شود و هر گاه قدمش را از روی زمین بلند می‌کند، ثواب یک عمره به او برایش نوشته می‌شود.۶]

قدامه بن مالک از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل می‌کند: کسی که به امید اجر و ثواب و نه از روی تکبر و ریاء، به زیارت ‌امام حسین (علیه‌السّلام) برود، گناهانش پاک می‌شود همان‌طور که لباس بوسیله آب پاک می‌گردد و در ازای هر قدمی که بر می‌دارد، ثواب یک حج به او داده می‌شود و هر گاه قدمش را از روی زمین بلند می‌کند، ثواب یک عمره به او برایش نوشته می‌شود.

بشیر الدهان از امام صادق (علیه‌السّلام): فله اذا خرج من اهله باول خطوة مغفرة لذنوبه...
اَبِی ره قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَینِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اِنَّ الرَّجُلَ لَیخْرُجُ اِلَی قَبْرِ الْحُسَینِ ع فَلَهُ اِذَا خَرَجَ مِنْ اَهْلِهِ بِاَوَّلِ خُطْوَةٍ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِهِ ثُمَّ لَمْ یزَلْ یقَدَّسُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَتَّی یاْتِیهُ فَاِذَا اَتَاهُ نَاجَاهُ اللَّهُ فَقَالَ عَبْدِی سَلْنِی اُعْطِک‌.[ثواب الاعمال، ص۹۱]

بشیر دهان می‌گوید: امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: همانا فردی به قصد زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) از خانه‌اش خارج می‌شود، پس برای او در اولین گامی که بر می‌دارد، بخشش گناهانش خواهد بود سپس پیوسته به هر قدمی تقدیس می‌شود تا آنکه نزد آن حضرت می‌رود، در این هنگام خداوند متعال به او می‌فرماید: بنده من؛ از من بخواه تا به تو بدهم.
حَدَّثَنِی اَبُو الْقَاسِمِ عَنْ اَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ اِنَّ الرَّجُلَ لَیَخْرُجُ اِلَی قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام...[لمزار، ص۳۱]

سدیر صیرفی از امام باقر (علیه‌السّلام): ما اتاه عبده فخطا خطوة...
حَدَّثَنِی اَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیرِی عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِی عَنْ اَبِیهِ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ الْحَکَمِ النَّخَعِی عَنْ اَبِی حَمَّادٍ الْاَعْرَابِی عَنْ سَدِیرٍ الصَّیرَفِی قَالَ: کُنَّا عِنْدَ اَبِی جَعْفَرٍ (علیه‌السّلام) فَذَکَرَ فَتًی قَبْرَ الْحُسَینِ (علیه‌السّلام) فَقَالَ لَهُ اَبُو جَعْفَرٍ (علیه‌السّلام) مَا اَتَاهُ عَبْدٌ فَخَطَا خُطْوَةً اِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ حَطَّ عَنْهُ سَیئَةً.[کامل الزیارات، ص۱۳۴]

سدیر صیرفی می‌گوید: نزد امام باقر (علیه‌السّلام) بودیم، جوانی سخن از قبر امام حسین (علیه‌السّلام) به میان آورد، امام (علیه‌السّلام) فرمود: بنده‌ای به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) نمی‌رود و قدمی بر نمی‌دارد مگر آنکه خداوند متعال برای او یک حسنه نوشته و یک گناه از او پاک می‌کند.

ابان بن تغلب از امام صادق (علیه‌السّلام): ‌ من زار الحسین (علیه‌السّلام) کتب الله له بکل خطوة حسنة...
حدثنی ابی ومحمد بن الحسن رحمهم الله جمیعا، عن الحسین بن سعید، قال: حدثنا علی بن السخت الخزاز، قال: حدثنا حفص المزنی، عن عمر بن بیاض، عن ابان بن تغلب، قال: قال لی جعفر ابن محمد: یا ابان متی عهدک بقبر الحسین (علیه‌السّلام)، قلت: لا والله یا بن رسول الله مالی به عهد منذ حین، فقال: سبحان الله العظیم وانت من رؤوسا الشیعة تترک زیارة الحسین (علیه‌السّلام) لا تزوره، من زار الحسین (علیه‌السّلام) کتب الله له بکل خطوة حسنة ومحی عنه بکل خطوة سیئة وغفر له ما تقدم من ذنبه وما تاخر، یا ابان لقد قتل الحسین (علیه‌السّلام) فهبط علی قبره سبعون الف ملک شعث غبر، یبکون علیه وینوحون علیه الی یوم القیامة.[کامل الزیارات، ص۳۳۱]

ابان بن تغلب گوید: امام صادق (علیه‌السّلام) به من فرمود‌ای ابان، آخرین بار کی به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السّلام) رفتی؟ گفت: قسم به خدا‌ ای پسر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مدت طولانی است که به زیارت حضرت نرفته‌ام! فرمودند: سبحان الله العظیم! تو که از روسای شیعیان هستی زیارت امام حسین را ترک می‌کنی و حضرت را زیارت نمی‌کنی؟! هر کس حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کند خدا برای او در مقابل هر قدم حسنه‌ای نوشته و به هر قدم یک سیئه را پاک می‌کند و گناهان گذشته و آینده او را می‌آمرزد؛ ‌ای ابان حسین (علیه‌السّلام) کشته شد پس هفتاد هزار ملک آشفته و غبار آلود بر کنار قبر او فرود آمده و تا روز قیامت بر او گریه و نوحه می‌کنند!

ابو الصامت از امام صادق (علیه‌السّلام): من اتی قبر الحسین ماشیا...
حَدَّثَنِی عَلِی بْنُ الْحُسَینِ بْنِ مُوسَی بْنِ بَابَوَیهِ وَ جَمَاعَةٌ رَحِمَهُمُ اللَّهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ جَابِرٍ الْمَکْفُوفِ عَنْ اَبِی الصَّامِتِ قَالَ سَمِعْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یقُولُ‌ مَنْ اَتَی قَبْرَ الْحُسَینِ (علیه‌السّلام) مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ اَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ اَلْفَ سَیئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ اَلْفَ دَرَجَةٍ…[کامل الزیارات، ص۱۳۳]

ابوصامت می‌گوید: از امام صادق (علیه‌السّلام) شندیم که فرمود: کسی که با پای پیاده به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) برود، خداوند در ازای هر قدمی که بر می‌دارد، هزار ثواب برای او می‌نویسد و هزار گناه از او محو می‌کند و هزار درجه به او می‌دهد.

علی بن میمون الصائغ از امام صادق (علیه‌السّلام): من اتاه ماشیا کتب الله له بکل خطوة...
حَدَّثَنِی اَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ عَنِ الْحُسَینِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ اَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اُورَمَةَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ عَلِی بْنِ مَیمُونٍ الصَّائِغِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یا عَلِی زُرِ الْحُسَینَ وَ لَا تَدَعْهُ قَالَ قُلْتُ مَا لِمَنْ اَتَاهُ مِنَ الثَّوَابِ قَالَ مَنْ اَتَاهُ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَی عَنْهُ سَیئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً، فاذا اتاه وکل الله به ملکین یکتبان ما خرج من فیه من خیر ولا یکتبان ما یخرج من فیه من شر ولا غیر ذلک، فاذا انصرف ودعوه وقالوا: یا ولی الله مغفورا لک، انت من حزب الله وحزب رسوله وحزب اهل بیت رسوله، والله لا تری النار بعینک ابدا، ولا تراک ولا تطعمک ابدا.[کامل الزیارات، ص۱۳۳]

علی بن میمون از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل می‌کند که فرمود: ‌ای علی؛ حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کن و زیارت او را رها مکن. گفتم: ثواب کسی که او را زیارت کند چیست؟ فرمود: کسی که با پای پیاده به زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) برود، خداوند در ازای هر قدمی که بر می‌دارد، یک ثواب برای او می‌نویسد و یک گناه از او محو می‌کند و یک درجه به او می‌دهد....

ابوسعید القاضی از امام صادق (علیه‌السّلام): من اتی قبر الحسین (علیه‌السّلام) ماشیا
حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُرَشِی الرَّزَّازُ عَنْ خَالِهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَینِ بْنِ اَبِی الْخَطَّابِ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ بَشِیرٍ السَّرَّاجِ عَنْ اَبِی سَعِیدٍ الْقَاضِی: ... سَمِعْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یقُولُ مَنْ اَتَی قَبْرَ الْحُسَینِ ع مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ وَ بِکُلِّ قَدَمٍ یرْفَعُهَا وَ یضَعُهَا عِتْقَ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ اِسْمَاعِیل…[کامل الزیارات، ص۱۳۴]

ابوسعید قاضی می‌گوید: از امام صادق (علیه‌السّلام) شنیدم که فرمود: کسی که با پای پیاده امام حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کند، خداوند متعال در ازای هر قدمی که بر می‌دارد و می‌گذارد، ثواب آزاد کردن بنده‌ای از اولاد حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام) را به او می‌دهد.

الحسین بن ثویر بن ابی فاختة از امام صادق (علیه‌السّلام)
حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یحْیی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُبَیدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ اَبِی عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْجَبَّارِ النَّهَاوَنْدِی عَنْ اَبِی سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَینِ بْنِ ثُوَیرِ بْنِ اَبِی فَاخِتَةَ قَالَ قَالَ اَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ یا حُسَینُ اِنَّهُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یرِیدُ زِیارَةَ قَبْرِ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی (علیه‌السّلام) اِنْ کَانَ مَاشِیاً کُتِبَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةٌ وَ مُحِی عَنْهُ سَیئَةٌ…[ثواب الاعمال، ص۹۱]

حسین بن ثویر بن ابی‌فاخته می‌گوید: امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: ‌ای حسین؛ کسی که از خانه‌اش بیرون رود و قصد زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) کند، اگر پیاده باشد، در ازای هر قدم او یک حسنه نوشته می‌شود و یک گناه از او محو می‌گردد.
حَدَّثَنِی اَبُو الْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ اَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ وَ اَحْمَدَ بْنِ اِدْرِیسَ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اَبِی عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْجَبَّارِ النَّهَاوَنْدِیِّ عَنْ اَبِی سَعِیدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرِ بْنِ اَبِی فَاخِتَةَ قَالَ قَالَ اَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام...[المزار، ص۳۰]

مفضل بن عمر از امام صادق (علیه‌السّلام): فلک بکل قدم رفعتها او وضعتها...
در این روایت امام صادق (علیه‌السّلام) ثواب خاصی را برای هر قدمی کسی که به زیارت سیدالشهدا (علیه‌السّلام) رفته و زیارت مذکوره توسط ایشان را بخواند بیان می‌فرمایند: حدثنی ابی عن سعد بن عبدالله، عن ابی عبدالله الرازی، عن الحسن بن علی بن ابی حمزة، عن الحسن بن محمد بن عبد الکریم ابو علی، عن المفضل بن عمر، عن جابر الجعفی (۱)، قال: قال ابو عبدالله (علیه‌السّلام) للمفضل: کم بینک وبین قبر الحسین (علیه‌السّلام)، قال: قلت: بابی انت وامی یوم وبعض یوم آخر، قال: فتزوره، فقال: نعم، فقال: الا ابشرک الا افرحک ببعض ثوابه، قلت: بلی جعلت فداک، قال: فقال لی: ان الرجل منکم لیاخذ فی جهازه ویتهیا لزیارته فیتباشر به اهل السماء، فاذا خرج من باب منزله راکبا او ماشیا وکل الله به اربعة آلاف ملک من الملائکة یصلون علیه حتی یوافی قبر الحسین (علیه‌السّلام). یا مفضل اذا اتیت قبر الحسین بن علی (علیهما‌السّلام) فقف بالباب وقل هذه الکلمات، فان لک بکل کلمة کفلا من رحمة الله... فلک بکل قدم رفعتها او وضعتها کثواب المتشحط بدمه فی سبیل الله.[کامل الزیارات، ص۲۰۶]

جابر جعفی می‌گوید امام صادق (علیه‌السّلام) به مفضل فرمودند: چه مقدار بین تو و قبر حسین (علیه‌السّلام) فاصله است؟ گفت: پدر و مادرم به فدای شما، مقداری بیشتر از یک روز؛ حضرت فرمودند: آیا او را زیارت می‌کنی؟ پاسخ داد: آری! حضرت فرمودند: آیا به تو بشارت ندهم؟ آیا تو را به بخشی از ثواب این زیارت خوشنود نسازم؟ گفتم چرا؛ فرمود: یکی از شما وقتی وسائل سفر خود را مهیا کرده و آماده زیارت حضرت می‌شود، ملائکه آسمان خوشنود می‌شوند؛ وقتی که از منزل خود سواره یا پیاده بیرون رفت، خدای متعال چهار هزار ملک را موکل بر او می‌کند که بر او درود بفرستند تا به قبر حسین (علیه‌السّلام) برسد؛ ‌ای مفضل! وقتی به قبر حسین (علیه‌السّلام) آمدی کنار در بایست و این کلمات را بگو که به هر کلمه‌ای پاداش یک جزء از رحمت الهی شامل حالت خواهد شد... وقتی چنین کردی به ازای هر قدمی که برداری یا بر زمین بگذاری مانند ثواب کسی داری که در راه خدا خونش بر زمین جاری شده باشد.

رفاعة بن موسی النخاس از امام صادق (علیه‌السّلام)
این روایت در مورد کسی است که در ایام عادی پیاده به نزد قبر حضرت (علیه‌السّلام) رفته و در فرات غسل کند:
حدثنی جعفر بن محمد بن ابراهیم بن عبید الله الموسوی، عن عبدالله بن نهیک، عن محمد الفراشی، عن ابراهیم بن محمدالطحان، عن بشیر الدهان، عن رفاعة بن موسی النحاس، عن ابی‌عبدالله (علیه‌السّلام)، قال: ان من خرج الی قبر الحسین (علیه‌السّلام) عارفا بحقه وبلغ الفرات واغتسل فیه وخرج من الماء کان کمثل الذی خرج من الذنوب، فاذا مشی الیالحائر لم یرفع قدما ولم یضع اخری الا کتب الله له عشر حسناتومحی عنه عشر سیئات؛ امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: کسی که عارف به حق امام حسین (علیه‌السّلام) باشد و به زیارت آن حضرت رفته و به فرات برسد و در آن غسل کند و از آب بیرون آید مانند کسی است که از گناهان بیرون آمده باشد؛ پس وقتی که پیاده به حائر برود قدم از قدم بر نمی‌دارد مگر اینکه خدا برای او ده حسنه نوشته واز او ده سیئه پاک می‌کند![وسائل الشیعة (آل البیت)، ج۱۴، ص۴۸۴]
البته این متن در وسائل الشیعه متن اسلامیه با کمی تغییر آمده است:
وعنه، عن الحسین (الحسن خ ل) بن محمد، عن حمید بن زیاد، عن عبید بن نهیک، عن محمد بن فراس، عن ابراهیم بن محمد الطحان، عن بشیر الدهان، عن رفاعة النحاس، عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: اخبرنی ابی ان من خرج الی قبر الحسین (علیه‌السّلام) عارفا بحقه غیر مستکبر وبلغ الفرات ووقع فی الماء وخرج من الماء کان مثل الذی یخرج من الذنوب، واذا مشی الی الحسین (علیه‌السّلام) فرفع قدماووضع اخری کتب الله له عشر حسنات ومحی عنه عشر سیئات.[وسائل الشیعة (الاسلامیة)، ج۱۰، ص۳۷۸]

حَدَّثَنِی اَبِی وَ اَخِی وَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَ غَیْرُهُمْ رَحِمَهُمُ اللَّهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ اَبِی خَلَفٍ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْاَشْعَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ بَعْضِ اَصْحَابِنَا عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اِذَا اَرَدْتَ زِیَارَةَ الْحُسَیْنِ ع فَزُرْهُ وَ اَنْتَ کَئِیبٌ حَزِینٌ مَکْرُوبٌ شَعِثاً مُغْبَرّاً جَائِعاً عَطْشَاناً فَاِنَّ الْحُسَیْنَ قُتِلَ حَزِیناً مَکْرُوباً شَعِثاً مُغْبَرّاً جَائِعاً عَطْشَاناً...[کامل الزیارات، ص۱۳۱]

امام صادق (علیه‌السّلام): هنگامی که خواستی حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کنی، پس او را با حالی غمگین و‌ اندوه‌ناک و ناراحت و ژولیده و گرفته و گرسنه و تشنه زیارت کن، زیرا حسین (علیه‌السّلام) در حالی که غمگین و ناراحت و ژولیده و گرفته و گرسنه و تشنه بود، کشته شد.
حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ ره قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ یَرْفَعُهُ اِلَی اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اِذَا زُرْتَ‌ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَزُرْهُ وَ اَنْتَ حَزِینٌ مَکْرُوبٌ شَعِثٌ‌ مُغْبَرٌّ جَائِعٌ عَطْشَانُ فَاِنَّ الْحُسَیْنَ ع قُتِلَ حَزِیناً مَکْرُوباً شَعِثاً مُغْبَرّاً جَائِعاً عَطْشَاناً...[ثواب الاعمال، ص۸۹]

امام صادق (علیه‌السّلام): اگر خواستی حسین (علیه‌السّلام) را زیارت کنی، با حالتی محزون و‌ اندوهگین و ژولیده موی و غبارآلود و گرسنه و عطشان به زیارت او برو، زیرا که حسین (علیه‌السّلام) در حالی که محزون و‌ اندوهگین و ژولیده موی و غبارآلود و گرسنه و تشنه بود، کشته شد. ‌

در برخی روایات، زیارت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) با پای پیاده سفارش شده است.

مُحَمَّدُ بْنُ اَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ وَجَدْتُ فِی کِتَابٍ کَتَبَهُ بِبَغْدَادَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الرَّازِی عَنِ الْحُسَینِ بْنِ اِسْمَاعِیلَ الصَّیمَرِی عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ زَارَ اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَاِنْ رَجَعَ‌ مَاشِیاً کَتَبَ‌ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّتَینِ وَ عُمْرَتَینِ.[تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۰]

امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: کسی که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را با پای پیاده زیارت کند، خداوند متعال در ازای هر قدمی که آن شخص بر می‌دارد، یک حج و عمره برایش می‌نویسد. و اگر پیاده برگردد، خداوند در برابر هر گامی که او بر می‌دارد، دو حج و دو عمره برایش ثبت می‌کند.
عَنْهُ (مُحَمَّدُ بْنُ اَحْمَدَ بْنِ دَاوُد) عَنْ اَبِی الْحُسَینِ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُجَاوِرِ قَالَ حَدَّثَنَا اَبُو مُحَمَّدِ بْنُ الْمُغِیرَةِ الْکُوفِی قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَینُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ اَخِیهِ جَعْفَرٍ عَنْ رِجَالِهِ یرْفَعُهُ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع وَ قَدْ ذُکِرَ اَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنُ اَبِی طَالِبٍ ع فَقَالَ ابْنُ مَارِدٍ لِاَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا لِمَنْ زَارَ جَدَّکَ اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ یا ابْنَ مَارِدٍ مَنْ زَارَ جَدِّی عَارِفاً بِحَقِّهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً مَقْبُولَةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً وَ اللَّهِ یا ابْنَ مَارِدٍ مَا یطْعِمُ اللَّهُ النَّارَ قَدَماً اغْبَرَّتْ فِی زِیارَةِ اَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَاشِیاً کَانَ‌ اَوْ رَاکِباً یا ابْنَ مَارِدٍ اکْتُبْ هَذَا الْحَدِیثَ بِمَاءِ الذَّهَبِ.[تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۱]

حسین بن محمد بن مالک از برادرش جعفر و او از روایت‌کنندگانش که آن را به آخرین راوی می‌رساند، گفته است: نزد امام صادق (علیه‌السّلام) بودم که نام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به میان آمد، ابن‌مارد گفت: کسی که زیارت امام علی (علیه‌السّلام) برود چه پاداشی دارد؟ امام (علیه‌السّلام) فرمود: ‌ای پسر مارد هر که جدّم امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را زیارت نماید در حالی که به او معرفت داشته باشد، خداوند متعال برای او به ازای هر گام حج و عمره مقبول می‌نویسد. ‌ای پسر مارد به خدا سوگند؛ خداوند گامی را که در برای زیارت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) غبارآلود گردد، حال پیاده باشد یا سواره، به آتش‌ نمی‌سوزاند. ‌ای پسر مارد، این حدیث را با آب طلا بنویس.

ائمه (علیهم‌السّلام) بر زنده نگه داشتن یاد آنها، همچنین رساندن پیامشان، سفارش اکید دارند. در آموزه‌های دینی، این مهم با مفاهیمی مانند «اِحیاء امر» به چشم می‌آید. امام صادق (علیه‌السّلام) در روایتی می‌فرماید: رَحِمَ اللَّهُ مَنْ‌ اَحْیَا اَمْرَنَا.[الامالی، ص۱۳۵]

آنچه از سخن امام صادق (علیه‌السّلام) قابل برداشت است آنکه «احیاء امر» اهل بیت (علیهم‌السّلام) به‌طور مطلق و با هر شکلی، مطلوب است. بنابراین؛ هر عملی را که در راستای زنده نگه‌داشتن نام و یاد اهل بیت (علیهم‌السّلام) و ترویج معارف آنها باشد، مورد پسند است.
بدون تردید امروزه زیارت سالار شهیدان با پای پیاده در ایامی چون اربعین حسینی، با آن‌همه شور و شوق وصف ناشدنی که در آن مشاهده می‌شود، شکوهمند‌ترین شکل ممکن برای زنده نگه داشتن راه و رسم امام حسین (علیه‌السّلام) است. به جرات می‌توان ادعا نمود، کمتر مراسمات مذهبی پیدا می‌شود که بتواند پیام عاشورا را با این شکوه و قداست به گوش جهانیان برساند.
بنابراین؛ اگر هیچ دلیل دیگر بر جواز پیاده روی زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) نباشد، تنها مطلب فوق، به نوبه خود دلیل کافی بر مشروعیت این امر به شمار می‌رود.
بر پایه آنچه گذشت؛ چنین نتیجه حاصل شد که زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) با پای پیاده، نمونه‌ی بارز احیاء امر اهل بیت (علیهم‌السّلام) است. همچنین با استناد به روایاتی که زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) با پای پیاده را ترغیب نموده، و روایاتی که قدم برداشتن در مسیر زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) را دارای اجر و پاداش می‌داند، زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) با پای پیاده از جمله در ایام اربعین حسینی، نه تنها یک مستحب عادی است بلکه ائمه (علیهم‌السّلام) به این اَمر عنایت داشتند و شیعیان را بدان تشویق فراوان نمودند. در پایان بیان شد که این مساله از منظر فقه امامیه قطعا مستحب است.

پیاده‌روی اربعین

پیاده‌روی اربعین مراسم و گردهمایی مذهبی است که توسط مسلمانان شیعه و به‌صورت پیاده‌روی از مسیرهای منتهی به کربلا به‌منظور زیارت و جمع شدن همه آنها در چهلمین روز پس از کشته شدن حسین بن علی سومین امام شیعیان در نبرد کربلا انجام می‌شود.[۱] این مراسم از بزرگ‌ترین اجتماعات مسالمت‌آمیز جهان خوانده شده و از سال ۲۰۱۴ به بزرگ‌ترین پیاده‌روی (پیمایش) و گردهمایی عمومی سالانه در جهان تبدیل شده‌است.[۲][۳]

به‌گفته مظاهری در فرهنگ سوگ شیعی، در منابع حدیثی شیعه، برای کسی که به‌صورت پیاده به زیارت حسین بن علی رود، ثواب‌های بسیاری ذکر شده‌است و به استناد آن، زائران بسیاری از روزها قبل از اربعین با پای پیاده به سمت کربلا می‌روند. به‌گفته مظاهری، تعیین زمان دقیق آغاز پیاده‌روی اربعین به‌سبب کمبود منابع دشوار است. در برخی منابع، از گونه‌ای پیاده‌روی زیارتی در زمان حیات امامان شیعه سخن گفته‌اند. اما طبق قول مشهورتر، سابقهٔ این آیین حدوداً به میانهٔ قرن ۱۳ هجری برمی‌گردد و مرتضی انصاری، از سازندگان اصلی آن بوده‌است. پس از وی برای مدتی این آیین کم‌رونق شد تا اینکه مجدداً به کوشش برخی از علمای شیعه از جمله محدث نوری احیا شد.[۴] از عوامل مؤثر بر این آیین، موضع قدرت‌های سیاسی عمدتاً سنی حاکم بر عراق بوده‌است.[۱] به گفته فرهنگ سوگ شیعی حزب بعث که این راهپیمایی را نمادی از قدرت سیاسی شیعیان می‌دانست، ابتدا کوشید با کمک تبلیغات گسترده از آن بهره‌برداری سیاسی کند، اما با ناکامی مواجه شد و در پی مقابله با این آیین برآمد[۱] و پس از آن برای مدتی پیاده‌روی اربعین ممنوع اعلام شد.[۴] در همان مقطع، سید محمد صادق صدر با صدور فتوایی پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرد.[۵] به گفته مظاهری، با سقوط حزب بعث و از سال ۱۳۸۱ پیاده‌روی احیا شده و در ابعادی وسیع‌تر از گذشته ادامه یافت.[۱]

علاوه بر این، گفته شده که پیاده‌روی اربعین به یکی از قدرتمندترین نمادهای همبستگی میان شیعیان تبدیل شده‌است.[۹] در گردهمایی اربعین غیر از مسلمان شیعه، مسلمانان سنی، مسیحی، ایزدی و پیروان دیگر آیین‌ها نیز حضور دارند.[۱۰][۱۱] این سفر با پیاده‌روی‌های طولانی از نجف یا بصره تا کربلا شاخص می‌شود. افرادی از قشرها، قومیت‌ها و فرقه‌های مختلف در این راهپیمایی شرکت می‌کنند.[۱۲] از جمله کودکان نوپا در کالسکه و افراد مسن که با صندلی‌های چرخ‌دار مسیر را طی می‌کنند.[۱۳]

پیاده‌روی اربعین به جز عراق در چندین کشور از جمله ایران و پاکستان برگزار می‌شود.[۱۴][۱۵]

به گفتهٔ برخی پژوهشگران، راهپیمایی در روز اربعین از زمان امامان شیعه در بین شیعیان رایج بوده‌است. سید محمدعلی قاضی طباطبایی، راهپیمایی اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.[۱۶]

گفته شده‌است این سنت فراموش شده را محدث نوری احیا کرد.[۱۷] نویسندهٔ کتاب ادب الطف در گزارشی از مراسم اربعین در کربلا، اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبیه و به حضور هیئت‌های عزاداری در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند. ادب الطف در سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م منتشر شده و نویسنده آن، جمعیت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده‌است.[۱۸][۱۹]

با وارد شدن اولین نوع از اتومبیل‌ها به منطقه، سفرهای کاروانی تعطیل شده و مسافرتها به گونه جدید شکل گرفت. آنگاه پس از مدتی و با مطرح شدن سید محمود حسینی شاهرودی به عنوان یکی از استادان و مدرسان با نفوذ معنوی و قابل توجه حوزه نجف به علت التزام و اصرار وی در پیاده رفتن به کربلا، مجدداً مسئله پیاده رفتن به کربلا به عنوان یک سفر مقدس در بین طلاب نجف رایج شد، ضمن اینکه بعضی از ایرانیان نیز در سفر عتبات احیاناً آنان را همراهی می‌نمودند.[۱۹]

حزب بعث که این راهپیمایی را نمادی از قدرت سیاسی شیعیان می‌دانست، ابتدا کوشید با کمک تبلیغات گسترده از آن بهره‌برداری سیاسی کند؛ اما با ناکامی مواجه شد و در پی مقابله با این آیین برآمد. به گفتهٔ مظاهری گزارش‌هایی از تیراندازی زمینی و هوایی نیروهای نظامی به سوی زائران در سال‌های در سال‌های ۱۹۷۰ م، ۱۹۷۵ م و ۱۹۷۶ م (۱۳۵۳، ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹) در دست است. این حملات در سال ۱۳۶۰ به اوج خود رسید. پس از آن برای مدتی پیاده‌روی اربعین ممنوع اعلام شد. در همان مقطع، سید محمد صادق صدر با صدور فتوایی پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرد. با سقوط حزب بعث و از سال ۱۳۸۱ پیاده‌روی احیا شده و در ابعادی وسیع تر از گذشته ادامه یافت.[۱]

حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی سقوط کرد. با سقوط حزب بعث، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد. از آن سال به بعد هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند.[۱] در آغاز این حرکت دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید.[۲۰] به گفتهٔ مظاهری در سال‌های اخیر، تحولات سیاسی در عراق، آزادی مذهبی شیعیان، رفع محدودیت برای حضور شیعیان دیگر کشورها، افزایش امکانات از جمله بهبود سیستم‌های حمل و نقل و پویش‌های مردمی با استفاده از رسانه‌های جدید، در کنار اقدامات گسترده دولت‌های ایران و عراق درجهت تسهیل سفر زائران، باعث توسعه سریع آن شده‌است.[۱] و در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ تا ۲۲ میلیون نفر زائر جمعیت گزارش شده‌است.[۲۱][۲۲] با وجود اینکه مراسم کوم میلا هندوها از نظر جمعیت بزرگتر است، این مراسم هر ۱۲ سال یک بار برگزار می‌شود و بنابراین مراسم اربعین بزرگ‌ترین مراسم برگزارشده سالیانه است.[۲] برخی از اهل تسنن، مسیحیان، ایزدی‌ها و افراد سایر ادیان نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.[۲][۱۰]

زائران عراقی از شهرهای خود به سمت کربلا حرکت می‌کنند. اما اکثر زائران ایرانی مسیر نجف تا کربلا را برای پیاده‌روی انتخاب می‌کنند. مسافت پیاده‌روی میان دو شهر حدود ۸۰ کیلومتر است. تعداد ۱۴۵۲ ستون در مسیر نجف به کربلا وجود دارد که فاصله بین هر ستون ۵۰ متر است.[۱] برای پیاده‌روی کل مسیر زمانی در حدود ۲۵ تا ۳۰ ساعت لازم است. به گفته ایستا بهترین زمان برای شروع سفر ۱۶ صفر است.[۲۳] برخی از زائرین سفر خود را از شهرهایی همچون بصره که در حدود ۵۲۰ کیلومتر (۳۲۰ مایل) با کربلا فاصله دارد، آغاز می‌کنند.[۲۴]

هوسه‌خوانی از آداب و رسوم عراقی‌ها در مسیر رفتن به کربلا در روز اربعین است؛ هوسه به قصاید ویژه قبایل عربی جنوب عراق گفته می‌شود، این اشعار بیانگر قهرمانی و شجاعت است و برای برانگیختن عزم مردان جهت انجام کارهای سخت و بزرگ استفاده می‌شود. پس از خواندن شاعر حاضران یک بیت از آن را تکرار کرده و حلقه‌وار حرکت می‌نمایند.[۲۵]

آیین عزاداری از پنج روز مانده به اربعین با ورود کاروان شبیه‌خوانی و تعزیه گردانان آغاز می‌شود. پس از آن دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی وارد شده و مراسم اصلی در روز اربعین دو ساعت گذشته از ظهر آغاز می‌شود. زائران نزدیک در ورودی حرم امام حسین ایستاده و درحالی که بر سینه‌های خود می‌زنند، مرثیه‌ای را می‌خوانند و تکرار می‌کنند و در پایان سینه‌زنی دست‌ها را به نشانه سلام و تحیت بالا می‌برند.[۲۶]

در مسیرهای زیارتی، غذا، اسکان و سایر خدمات به صورت رایگان توسط داوطلبان ارائه می‌شود.[۲۷][۲۸]همه ساله در مسیر راهپیمایی مکان‌هایی معمولاً به صورت چادرهایی بزرگ با نام موکب یا «مضیف»[۲۹] به صورت مردمی و خودجوش برپا می‌شود. در این موکب‌ها خدمات و امکانات بهداشتی و رفاهی به صورت رایگان به زائران ارائه می‌شود.[۳۰] اجتماعات مذهبی عراق، موکب‌های بسیاری جهت استراحت زائرین برپا می‌کنند و رایگان به زائران خدمات می‌دهند. مدیریت موکب‌ها به‌شکل مردمی و مستقل از دولت انجام می‌شود. خدمات متفاوتی که در موکب‌ها به زائران ارائه می‌شود از جمله؛ محلی برای اسکان موقت و استراحت، تهیه و توزیع انواع غذا و خوراکی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی و خدمات متفرقه نظیر واکس زدن کفش‌ها، ماساژ بدن و موارد دیگر. به گفته مظاهری اعتقاد به فضیلت بسیار زیارت حسین به خصوص در اربعین و جایگاه زائران آن، سبب شده‌است که بین صاحبان موکب‌های مختلف و ارائه دهندگان خدمات، بر سر ارائه خدمات بیشتر و بهتر و جلب نظر زائران رقابت درگیرد.[۱]

تعداد این موکب‌های در سال ۱۳۹۴ شمسی ۷۰۰۰ عدد اعلام شده‌است.[۳۱]

به گفتهٔ مظاهری در فرهنگ سوگ شیعی از قدیمی‌ترین آمارهای پیاده‌روی اربعین می‌توان به گزارش روزنامه الاخبار (چاپ بغداد) در ۲۳ صفر ۱۳۶۵ ه‍.ق (۲۶ بهمن ۱۳۲۴ ه‍.ش) اشاره کرد که جمعیت شرکت‌کننده در پیاده‌روی آن سال را بالغ بر یک میلیون و ۵۴۶ هزار نفر اعلام کرده‌است. از جدیدترین آمارها هم می‌توان به گزارش وزیر حمل ونقل عراق اشاره کرد که تعداد زائران در اربعین سال ۱۴۳۷ ق / ۱۳۹۴ را «بیش از ۲۶ میلیون نفر» اعلام کرده‌است. درهر حال می‌توان گفت تعداد مشارکت‌کنندگان در این آیین سالانه، روندی رو به تصاعد داشته‌است.[۱] شمار شرکت کنندگان ایرانی در گردهمایی اربعین در سال‌های ۸۹ تا ۹۵ از چهل هزار نفر به دو میلیون و دویست هزار نفر رسیده‌است که نشان دهنده افزایش ۵۵ برابری زائران در مدت ۶ سال است که هر ساله افزایش بیش از ۱۳۰ درصدی یافته‌است و در سال ۹۶ بیش از ۳ میلیون زائر از ایران در این مراسم شرکت کرده‌اند.[۳۲]

آمار مختلفی از همه شرکت‌کنندگان در گردهمایی اربعین ارائه شده‌است. شمار افراد وارد شده به کربلا در سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۱۷ میلیون تن گزارش شده‌است.[۳۳] به گزارش روزنامهٔ فرانسوی لوموند در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۷ میلیون نفر علی‌رغم تهدید به حمله (به مراسم اربعین) در کربلا گردهم آمدند،[۳۴] بر اساس منابع دیگر شمار راهپیمایان به سمت کربلا ۲۰ میلیون تن در این سال اعلام شده‌است.[۳۵][۳۶][۱۰]

در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵) وزیر راه عراق اعلام کرد شمار زائران اربعین از مرز ۲۶ میلیون نفر عبور کرده‌است.[۳۷]

در سال ۱۳۹۷ تا تاریخ ۳ آبان، تعداد ویزای صادر شده برای ایرانیان تعداد ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار عدد بوده‌است. در سال ۱۳۹۸ قرار بر این شد که ویزای عراق و ایران رایگان شود که اول ایران آن را اجرایی کرد و عراق هم چند روز مانده به محرم سال ۱۴۴۱ ه‍.ق روادید کشورش را حذف کرد. از اول محرم تا ۱۰ صفر ۱۳۹۸ فقط از مرز مهران استان ایلام یک میلیون نفر زائر وارد خاک عراق شدند.[۳۸]

از آنجا که زیرساخت‌های کشور عراق برای تأمین نیازهای زائران به خصوص تأمین کالاهای اساسی فراهم نیست، هر ساله بخشی از این نیازها از سوی ایران و دیگر کشورها تأمین می‌شود.[۴۶] کالاهای مورد نیاز زائران اربعین بیشتر از سه مرز سومار، خسروی و مرز دریایی خرمشهر به عراق صادر می‌شود؛ البته در ایام محرم امکان تردد کامیون‌هایِ حمل بار در مرزهای چذابه و شلمچه در خوزستان، مهران در استان ایلام و مرز خسروی در استان کرمانشاه محدود می‌شود؛ و البته همچنین مرز مهران، که مرز مهمی برای صادرات کالای غیرنفتی ایران به عراق است، به گفتهٔ رئیس اتاق بازرگانی ایلام در این ایام به دلیل تردد به عتبات عالیات تعطیل می‌شود. در ایام محرم مرزهای چذابه و شلمچه در خوزستان، مهران در استان ایلام و مرز خسروی در استان کرمانشاه برای تردد زائران گشوده می‌شود اما به روی کامیون‌های حمل بار بسته خواهد بود. اتاق مشترک بازرگانی پیشنهاد کرده‌است که در ایام اربعین مرز سومار، چیلات، راه دریایی بندر امام به خرمشهر و بازارچه‌های کرمانشاه در نزدیکی مرزهای خسروی و پرویزخان فعال باشند.[۴۷][۴۶]

به گفتهٔ خبر آنلاین در سال ۱۴۰۱ خدمات رسانی، بسترسازی و تأمین امکانات، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی با وجود تشکیل بودن ستاد اربعین که چند سالی می‌شود که دایر است و مشغول فعالیت اما برآورد درستی از خروجی دعوت‌های صورت گرفته نداشته‌اند و عراق اعلام کرد که امکانات لازم برای خدمت‌رسانی ندارد.[۴۸]

ساخت پرچم‌های بسیار طولانی از جمله کارهایی است که در مراسم پیاده‌روی اربعین صورت می‌پذیرد.[۴۹] در مورد پرچم علاوه بر ابعاد و جنس پرچم، از مهم‌ترین دغدغه‌ها دسته پرچم و نحوه حمل آن است، امکانی که می‌تواند نگرانی زائر را برای حمل آسان پرچم حل کند. گاهی از متعلقات پرچم مانند دستهٔ پرچم به عنوان جایگزین مونوپاد یا پایه دوربین و گوشی همراه برای گرفتن عکس سلفی در پیاده‌روی اربعین، و همچنین به‌عنوان قابلیتی برای استفاده به عنوان تابلوی کاروان پیاده‌روی اربعین استفاده می‌شود.[۵۵]

پیاده‌روی جاماندگان اربعین یک مراسم عمومی از جنس راهپیمایی است که در روز اربعین در شهرهای مختلف ایران برپا می‌شود. در این برنامه، عده‌ای از مردم که نتوانسته‌اند در پیاده‌روی اربعین در کشور عراق شرکت کنند در مسیرهای مشخصی و معمولاً با مقصد قرار دادن یک مکان مذهبی (همچون بقعه یکی از امامزادگان) در شهرهای خود اقدام به پیاده‌روی می‌کنند.

مسیر اصلی پیاده‌روی جاماندگان اربعین در شهر تهران حدفاصل میدان امام حسین تا حرم عبدالعظیم در شهر ری است. در سال ۱۳۹۵ علاوه بر مسیر فوق، گروه‌های دیگری از راهپیمایان، از دو مبدأ دیگر در خیابان قزوین و میدان جمهوری به سمت شهر ری راهپیمایی کرده‌اند. تعداد راهپیمایان در سال مذکور ۱ میلیون نفر بوده‌است.[۵۹]

دستاوردهای اخلاقی پیاده روی اربعین (با رویکردی بر اخلاق حسینی)

اربعین امام حسین علیه السلام نقطه عطفی در تاریخ اسلام بعد از واقعه عاشوراست. توصیه ائمه: سبب شده است که شیعیان در طول تاریخ، به زیارت امام حسین علیه السلام در این روز مبادرت کنند که غالباً به صورت پیاده روی بوده است. در این مقاله برخی از آثار اخلاقی شرکت در راهپیمایی اربعین بررسی می شود. در این مقاله ابتدا به برخی از فضایل اخلاقی امام حسین علیه السلام اشاره شده و سپس تأثیرپذیری راهپیمایان از اسوه اخلاق و فضیلت، حضرت امام حسین علیه السلام در بُعد فردی و اجتماعی، بررسی گردیده است. در این مقاله روشن شده امام حسین علیه السلام به دلیل دارا بودن عالی ترین فضیلت های اخلاقی و رفتاری، سرمشق همه حق طلبان و آزادی خواهان جهان است. راهپیمایان اربعین با هدف تداوم خط عزت آفرین و ستم سوز حسینی در این مراسم بی نظیر شرکت می کنند. حضور در راهپیمایی اربعین، گذشته از دستاوردهای معنوی و پاداش اخروی، در آگاهی بخشی و اصلاح اخلاق فردی و اجتماعی شرکت کنندگان در این مراسم بسیار مؤثر است.

نویسنده : نجفی، حافظ

مقدمه

اربعین امام حسین علیه السلام یکی از فرازهای مهم تاریخ بعد از عاشوراست که به نقطه عطفی در تاریخ اسلام و تشیع تبدیل شد. بر اساس روایتی از حضرت امام حسن عسکری علیه السلام (مفید، 1413 ق، ص53؛ ابن طاووس، 1416ق، ج3، ص100)، بزرگ داشت روز اربعین و زیارت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در آن روز، یکی از پنج علامت مؤمن است. ارادتمندان حضرت امام حسین علیه السلام بر همین اساس و بنا به دستورالعملی که امام صادق علیه السلام به صفوان جمّال تعلیم داد (طوسی، 1411 ق، ص788-789)، همواره به زیارت آن حضرت در این روز مبادرت می کردند.

این سیره مستمر شیعه از زمان ائمه اطهار: تاکنون ادامه داشته و چند سالی است که ابعاد تازه ای به خود گرفته است؛ به طوری که شیعیان و دوستداران اهل بیت: از سراسر جهان، به ویژه عراق و ایران در مراسم باشکوه و معنوی اربعین شرکت می کنند و بزرگ ترین همایش مردمی را با محوریت فرهنگ اهل بیت: تشکیل می دهند. مسلماً چنین مراسم ساده ولی باعظمتی، از جنبه های گوناگون اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و... آثار و برکات فراوانی را به همراه دارد و فرصت های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می دهد. از جمله دستاوردهای اربعین، تأثیر بسیار شگرف آن در اخلاق فردی و اجتماعی شرکت کنندگان است؛ چراکه رسول خدا9 و خاندان مطهر ایشان، سرچشمه همه فضیلت هایند و در قله های اخلاق و معنویت قرار دارند.

بر اساس تصریح چند آیه از قرآن کریم، هدف از بعثت رسول خدا9 تعلیم و تربیت انسان بوده است (بقره، 129؛ آل عمران، 164؛ جمعه، 2). امیر مؤمنان، علی علیه السلام در تشریح دستاوردهای بعثت پیامبر اکرم(ص) فرمود:

فَهَداهُم بِهِ مِنَ الضَّلالَةِ وَاَنقَذَهُم بِمَکانِهِ مِنَ الجَهالَةِ... (شریف رضی، 1369ش، خطبه 1).

خداوند به دست پیامبرش مردم را از گمراهی به سوی هدایت رهنمون شد و با نقش آفرینی پیامبر، مردم را از نابخردی رهایی بخشید.

امام حسین علیه السلام، در طول دوران زندگی پرافتخار خود، به ویژه در قیام کربلا، همان اهداف پیامبر اکرم(ص) را دنبال کرد. او که در مکتب تربیتی پیامبر اسلام بزرگ شده و صاحب امتیاز «حُسَینُ مِنّی وَ اَنا مِن حُسیَن» (مجلسی، 1403 ق، ج43، ص261) است، از آغاز قیام خود با سخنرانی ها و نامه هایش همه مردم را به ارزش های اخلاقی و انسانی دعوت کرد. سرانجام، آن بزرگوار به منظور هدایت مردم و ایجاد تغییر در اوضاع عمومی جامعه، خود و همه عزیزانش را قربانی راه خداوند کرد. در زیارت اربعین آن حضرت آمده است:

فَأَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلَالَةِ... (طوسی، 1407 ق، ج6، ص113).

آن حضرت [با اتمام حجت بر مردم]، هر عذری را از امت برداشت و اندرز و نصیحت آنان را با مهربانی انجام داد و خون پاکش را در راه تو [ای خدا] نثار کرد تا بندگانت را از جهالت و حیرت و گمراهی نجات دهد.

به جهت ذو ابعاد بودن شخصیت امام حسین علیه السلام و تأثیرگذاری عمیق نهضت سیدالشهدا در تاریخ اسلام، تاکنون پژوهش های بسیاری در این زمینه ها صورت گرفته و نهضت پرافتخار کربلا و ادبیات حسینی، جلوه بسیار پررنگی در ادبیات جهان اسلام، بلکه پیروان ادیان دیگر داشته است؛ چراکه حسین بن علی(ع) در طول عمر 57 ساله خود، فراز و فرود های زیادی را پشت سر گذاشت و ابعاد زندگی آن حضرت از جنبه های مختلف فردی، خانوادگی، سیاسی و اجتماعی، الهام بخش همه آزادگان جهان بوده است. شعاعی از این تأثیرگذاری را هر سال در حضور دوستداران حسین بن علی(ع) و آزادگان جهان (از سراسر دنیا و از ملیت ها و مذاهب مختلف) در راهپیمایی باشکوه اربعین شاهد هستیم. یکی از ابعاد وجودی حضرت اباعبدالله، سیره اخلاقی ایشان و تأثیر آن در زندگی فردی و اجتماعی شیعیان، بلکه همه دوست داران آن امام شهید است. در این مقاله ابتدا نگاهی اجمالی به سیره اخلاقی آن حضرت می افکنیم و سپس برخی از دستاوردهای اخلاقی پیاده روی و زیارت اربعین را بررسی می کنیم.

نگاهی به سیره اخلاقی امام حسین علیه السلام

در این قسمت به برخی از فضایل اخلاقی حضرت اباعبدالله علیه السلام اشاره ای گذار می کنیم تا الگویی برای همه پیروان آن حضرت به  ویژه زائران ایشان باشد.

1. گذشت فوق العاده

پیامبر اسلام9 و اهل بیت:، اسوه های اخلاق و فضیلت بودند و یکی از صفات بارز آن بزرگواران گذشت و فداکاری برای امت بود. تاریخ، جلوه های زیبایی از ایثار را در سیره اهل بیت عصمت و طهارت: ثبت کرده است که در آیات و روایات بسیاری به آنها تصریح شده است؛ از جمله سوره مبارکه (هل اتی) که درباره انفاق و گذشت فوق العاده خاندان عصمت: نازل گردیده است.

زندگی حضرت امام حسین علیه السلام نیز که در چنین خانواده ای پا به عرصه حیات اجتماعی گذاشته، سرشار از گذشت و ایثار است. آن حضرت برای حفظ دین خدا، هدایت مردم و اصلاح امور جامعه، جان شریف خود و همه عزیزانش را تقدیم راه خدا کرد و چه ایثاری بالاتر از بذل جان؟ علاوه بر آن، در زندگی عادی آن بزرگوار نیز نمونه های بسیاری از گذشت وجود دارد.

نقل شده است یکی از غلامان، خطایی کرد که باید تنبیه می شد، امام حسین علیه السلام نیز دستور داد تا او را تنبیه کنند. اما آن غلام، قسمتی از آیه 134 آل عمران را خواند: (...وَ الْکاظِمِینَ الْغَیْظَ)؛ یعنی مؤمنین، فروبرنده خشم خود هستند. امام حسین علیه السلام فرمود: «او را رها کنید». غلام سپس ادامه آیه را خواند که (وَ الْعافِینَ عَنِ النَّاسِ)؛ یعنی از خطاهای مردم نیز می گذرند. امام علیه السلام فرمود: «تو را عفو کردم». غلام باز ادامه آیه را خواند: (وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ)؛ «خداوند، نیکوکاران را دوست دارد». امام حسین علیه السلام فرمود: «تو را در راه خدا آزاد کردم و دو برابر آنچه به تو عطا می کردم، عطا خواهم کرد» (مجلسی، 1403ق، ج44، ص195).

2. سخاوت و بخشش

سخاوت و بخشندگی مالی نیز از صفات ممتاز مؤمنان در نظام اخلاقی اسلام است. اما سخاوت اهل بیت: از جمله امام حسین علیه السلام با نوعی بزرگ منشی و عظمت روحی همراه بوده است. به روایتی، امام حسین علیه السلام کنیزکی را به خاطر هدیه دادن یک شاخه گل آزاد کرد. وقتی علت را پرسیدند، فرمود:

خدا ما را این طور پرورش داده است؛ زیرا خداوند می فرماید: (وَإِذَا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا...) (نساء: 86)؛ هر گاه به شما درودی گفته شود؛ نیکوتر از آن را یا عین آن را در پاسخ بگویید. بهتر از این شاخه ریحان، آزاد کردن این کنیز بود» (مجلسی، 1403 ق، ج44، ص195).

همچنین نقل شده است: عبدالرحمان سلمی سوره مبارکه حمد را به یکی از کودکان امام حسین علیه السلام یاد داد. هنگامی که آن کودک سوره حمد را برای امام حسین علیه السلام خواند، آن حضرت مبلغ هزار اشرفی و هزار حله به عبدالرحمان عطا کرد و دهان او را از دُرّ پر کرد و فرمود: «این عطا در مقابل آن حمدی که وی به فرزند من تعلیم داد، ناچیز است» (همان، 1403ق، ج44، ص191).

3. فریفته نشدن به جاذبه های دنیایی

دنیا با همه جاذبه هایش در نظر اولیای الهی گذرگاهی بیش نیست و مقام و منصب و دارایی های آن نیز تنها وسیله ای عاریتی است. بدین روی پیامبر9 و اهل بیت عصمت و طهارت: هرگز به دنیا دل نبستند و فریفته لذات و جاذبه های آن نشدند و همگان را نیز به پرهیز از آن سفارش کردند. آن بزرگواران همواره هشدار می دادند که اگر کسی از تعالیم قرآن و عترت و تربیت دینی محروم باشد، ممکن است در دام دنیاطلبی و مفسده های آن گرفتار شود. امام علی علیه السلام فرمود:

أَلَا حُرٌّ یَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا إِنَّهُ لَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا (شریف رضی، 1369ش، حکمت 456).

آگاه باشید، انسان آزاده، لُماظه را به اهلش واگذار می کند. همانا بهشت، بهای جان های شماست خود را به کمتر از آن نفروشید.

در منطق حسین بن علی8، یکی از دلایل انحراف و گرفتاری های فرهنگی و اجتماعی مردم، دنیاپرستی و فریفته مال و منال دنیا شدن است. نقل شده است که وقتی امام حسین علیه السلام (براساس دعوت مردم) به سمت کوفه می رفت، فرزدق را دید که از کوفه باز می گشت. امام علیه السلام از وی پرسید: «کوفه چه خبر؟» فرزدق گفت: «قلب های مردم با تو، ولی شمشیرهای آنان با بنی امیه است». فرمود: «راست می گویی؛ زیرا:

النَّاسُ عَبِیدُ الدُّنْیَا وَ الدِّینُ لَعِقٌ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ یَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَایِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّیَّانُونَ». (مجلسی، 1403 ق، ج44، ص195)

مردم برده دنیایند و دین پیرایه ای بر زبانشان است. وقتی گرد دین می چرخند که دنیای آنان به وسیله دین تأمین شود. اما وقتی به وسیله ابتلا محک می خورند، دینداران اندک اند.

و لذا امام حسین علیه السلام مکرر می فرمود:

یا اهل لذة دنیا لا بقاء لها ان اغترارا بظل زائل حمق (همان، 1403 ق، ج44، ص193).

ای کسانی که اهل لذت دنیایی هستید، بدانید که آن ماندگار نیست. حقا که فریب خوردن از سایه ای که از بین می رود، حماقت است.

در بخش هایی از زیارت اربعین نیز مشخص شده است کسانی که امام و رهبر خود و نوه پیامبر و سرور جوانان بهشت را به طرزی بسیار فجیع و دلخراش کشتند، عبارت بودند از فریب خوردگان دنیا، آخرت فروشان، هواپرستان و پیروان حاکمان نفاق پیشه:

وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَی وَ شَرَی آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْکَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّی فِی هَوَاهُ وَ أَسْخَطَ نَبِیَّکَ وَ أَطَاعَ مِنْ عِبَادِکَ أَهْلَ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ... (طوسی، 1407 ق، ج6، ص114).

و علیه حسین علیه السلام دست به دست هم دادند، کسانی که فریب دنیا را خوردند و بهره خود را به پست ترین قیمت فروختند و آخرت خویش را به بهایی بس ناچیز از دست دادند و با گردن فرازی، در چاه هوا و هوس سرنگون شدند و تو و پیامبرت را به خشم آوردند و [اینها همه بر اثر آن بود که] از حاکمان اختلاف افکن و نفاق انگیز، پیروی کردند.

پیام زیارت اربعین این است که جامعه باید مراقب باشد در بعد اخلاقی، عواملی چون دنیاطلبی و هواپرستی، و در بعد سیاسی، گرایش به رهبران غیر الهی و اطاعت از آنان، عامل سقوطشان نشود.

4. کمک به دیگران و رفع گرفتاری از آنان

امام حسین علیه السلام مشکل گشای گرفتاران در اوضاع سخت زندگی بود. بر پایه روایت، آن حضرت از بس در شب های تاریک و به صورت ناشناس غذا و مایحتاج زندگی محرومان را به دوش حمل کرد، وقتی به شهادت رسید، بر پشت مبارکش آثار پینه مشاهده کردند. علتش را که از امام زین العابدین علیه السلام پرسیدند، فرمود: «این پینه ها اثر کیسه های غذایی است که پدرم شب ها به دوش می کشید و به خانه یتیمان و فقرا می رسانید» (مجلسی، 1403 ق، ج44، ص190). نقل شده است امام حسین علیه السلام نزد اسامة بن زید که مریض بود رفت. وقتی شنید که از بدهی سنگین ناله می کند، او را با پرداخت شصت هزار درهم آرام کرد (همان، 1403 ق، ج44، ص189).

همچنین در تاریخ آمده است:

مردی اعرابی (بیابان نشین) نزد امام حسین علیه السلام آمد و گفت: «یا بن رسول الله، من ضامن یک دیه کامل شده ام و از پرداخت آن عاجزم. با خویشتن گفتم باید از کریم ترین مردم درخواست کنم و کریم تر از اهل بیت رسول خدا9 ندیده ام». امام حسین علیه السلام فرمود: «ای برادر عرب، من از تو سه موضوع را می پرسم، اگر یکی از آنها را پاسخ بگویی، یک سوم دیه ای را که گفتی به تو عطا می کنم. اگر جواب دو موضوع را بگویی، دو قسمت آن دیه را به تو می دهم. اگر جواب هر سه را بگویی من تمام آن دیه را به تو می پردازم». وقتی اعرابی سه سؤال امام را جواب داد، امام دیه کامل را پرداخت کرد (همان، 1403ق، ج44، ص196).

5. عزت طلبی و ذلت گریزی

کرنش در برابر دنیا و دنیاپرستان، انسان را خوار و ذلیل می گرداند. حضرت امام حسین علیه السلام که مجسمه همه فضیلت ها و تنها کسی بود که شایستگی رهبری امت اسلامی را داشت، پذیرش حکومت فردی مثل یزید را تن دادن به ذلت و گرویدن به زندگی حقیرانه تلقی می کرد. آن حضرت می فرمود:

ما از خاندان نبوت و رسالتیم؛ خاندانی که خانه آنها محل رفت و آمد فرشتگان است و خداوند به خاطر ما همه چیز را آغاز کرد و همه چیز را پایان می بخشد. اما یزید، مردی فاسق و شرابخوار و قاتل است و آشکارا جنایت و گناه می کند و مثل من با مثل او بیعت نخواهد کرد (ابن طاووس، بی تا، ص23).

بنابراین روش زندگی و مرام حسین بن علی8، حرکت در مسیر عزت و سربلندی است. آن حضرت در جواب قیس بن اشعث که گفت: «چرا به حکم فرزندان عمویت گردن نمی نهی؟ از آنها هیچ گونه بدی به تو نخواهد رسید»، فرمود:

لَا وَ اللهِ لَا أُعْطِیکُمْ بِیَدِی إِعْطَاءَ الذَّلِیلِ وَ لَا أُقِرُّ لَکُمْ إِقْرَارَ الْعَبِیدِ. (ابومخنف، 1417ق، ص209؛ مجلسی، 1403ق، ج45، ص7).

نه به خداوند، نه دستم را [برای بیعت] همانند ذلیلان در دستان شما خواهم گذاشت و نه مثل بندگان در برابر شما کرنش و اقرار می کنم.

6. شاد کردن دیگران

روایات بسیاری در خصوص ادخال سرور در دل مؤمنان وجود دارد. چه زیباست که پیروان اهل بیت: خصوصاً زائران حضرت اباعبدالله علیه السلام با رفتارهای سنجیده و برخوردهای شایسته در شادی و نشاط برادران ایمانی خود سهیم باشند و آسایش و آرامش را به آنان هدیه کنند. هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام نقل می کند که ایشان فرمود: «از محبوب ترین کارها نزد خداوند شاد کردن مؤمن به وسیله برطرف نمودن گرسنگی و رفع گرفتاری و پرداخت بدهکاری اش است» (کلینی، 1407ق، ج2، ص192).

سیره حضرت امام حسین علیه السلام این بود که همواره دل دردمندان و بیچارگان را شاد می کرد و مسلمان و غیر مسلمان نیز برایش یکسان بود. در روایتی آمده است:

روزی امام حسین علیه السلام غلامی را دید که با سگی غذا می خورد. به وی فرمود: «چرا چنین می کنی»؟ گفت: «یا بن رسول الله، من غمگینم. می خواهم این سگ را شاد کنم، شاید من هم شاد شوم. غم و اندوه من این است که مالک من شخصی است یهودی و من در نظر دارم از وی جدا شوم». امام حسین علیه السلام مبلغ دویست اشرفی نزد مالک آن غلام برد. یهودی گفت: این غلام من فدای قدم تو باد و این باغ و بستان را نیز به آن غلام بخشیدم و این مبلغ پول را هم که دادی به شما تقدیم نمودم. امام حسین علیه السلام فرمود: «من نیز این پول را به تو بخشیدم». یهودی گفت: «من هم قبول کردم و این پول را به آن غلام بخشیدم». امام حسین علیه السلام فرمود: «من نیز آن غلام را آزاد کردم و این پول و باغ را به او بخشیدم». زن آن یهودی گفت: «هم اکنون اسلام اختیار نمودم و مهریه ام را به شوهرم بخشیدم». شوهرش گفت: «من نیز مسلمان شدم و این خانه ام را به زنم بخشیدم» (مجلسی، 1403ق، ج44، ص194).

7. تواضع

حضرات معصومین: با وجود داشتن شخصیت والا و کم نظیر، بسیار فروتن و متواضع بودند و به شخصیت دیگران احترام می گذاشتند. درباره حضرت امام حسین علیه السلام گفته شده است: ایشان با فقیران و بیچارگان هم غذا می شد و این آیه را تلاوت می کرد: (إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْتَکْبِرِینَ) (نحل، 23)؛ «خدا افراد متکبر را دوست ندارد». سپس فقرا را هم به منزل خود دعوت می کرد (همان، 1403ق، ج44، ص189).

موارد یادشده نمونه بسیار اندکی از اخلاق و رفتار آموزنده امام حسین علیه السلام است. پیروان و دوستداران خاندان عصمت و طهارت: که از سیره عملی اهل بیت خصوصاً حضرت امام حسین علیه السلام الهام می گیرند و آن بزرگواران را به عنوان الگوی زندگی خود برگزیده اند، می کوشند در اخلاق فردی، خانوادگی و اجتماعی، زندگی خود را همرنگ الگوهای خود قرار دهند.

شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین نیز که با هدف زیارت امام حسین علیه السلام و تداوم خط سرخ حسینی در این مراسم شرکت می کنند، جلوه های زیبایی از اخلاق حسینی را به نمایش می گذارند. زائران اربعین حسینی و راهپیمایان، اخلاق و رفتار، بلکه تمام برنامه های زندگی خود را به گونه ای تنظیم می کنند که در راستای اوامر الهی و سنت پیامبر اسلام9 و برآورنده رضایت ائمه اطهار خصوصاً امام حسین علیه السلام باشد. اربعین فرصت خوبی برای ایجاد تحول مثبت در زندگی است. افراد در این پیاده روی فرصت فکر کردن پیدا می کنند تا به وضعیت فعلی و اهداف آینده شان فکر کنند؛ به اینکه چه کارهایی را باید برای پیشرفت در زندگی شان انجام دهند و چه رفتارهایی را باید در تعامل با دیگران خصوصاً خانواده خود حذف یا تقویت کنند. توجه به همین نکات باعث می شود بعد از برگشتن از این سفر، زمینه برای تغییر و تحول معنوی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی افراد فراهم شود. بدین جهت پیاده روی برای زیارت امام حسین علیه السلام در ایام اربعین، از جهات متعدد دارای ارزش، فضیلت و نقش مثبت در زندگی انسان است که شاید صرف حضور در حرم و خواندن زیارتنامه، چنین دستاوردی به همراه نداشته باشد.

در ادامه مقاله برخی از دستاوردهای اخلاقی پیاده روی و زیارت امام حسین علیه السلام را از دو بعد فردی و اجتماعی بررسی می کنیم:

دستاوردهای اخلاقی راهپیمایی اربعین

1. اخلاق فردی

الف) خودسازی و تهذیب نفس

بر پایه روایات، پیاده روی برای زیارت امام حسین علیه السلام پاداش بسیار فوق العاده ای دارد (ر.ک: حر عاملی، 1409ق، ج14، ص439). اما لازمه رسیدن به آن ثواب و ارزش های فوق العاده، فراهم بودن شرایط روحی و معنوی است که یکی از مهم ترین آنها خودسازی، صفای باطن و ایستادگی در برابر هواهای نفسانی و رذایل اخلاقی است. همان طور که یاران باوفای حضرت سیدالشهدا علیه السلام، از جاذبه های فریبنده دنیا گذشتند و با وجود اینکه امام حسین علیه السلام بیعت خود را از آنان برداشت و از آنها خواست جان خود را حفظ کنند و از معرکه جنگ بیرون بروند، آنان وفاداری خود را نشان دادند و خویش را فدای مکتب حسین علیه السلام کردند. حضرت عباس علیه السلام دعوت نامه شمر بن ذی الجوشن را رد کرد و اوج وفاداری خود را به امام حسین علیه السلام نشان داد. همچنین وهب، تازه داماد که همراه با نوعروسش در کربلا حضور پیدا کرده بود، جهاد در رکاب فرزند رسول خدا و شهادت در راه دین را به زندگی دنیایی و لحظات شیرین زندگی در کنار همسر ترجیح داد.

زائران اباعبدالله علیه السلام و شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین نیز با این حرکت خود می کوشند در تمام صحنه های زندگی به آن الگوهای اخلاقی و معنوی تأسی بجویند و شیوه زندگی آنان را برگزینند. این زائران، خود را مثل آن رزمندگانی می دانند که پس از بازگشت از نبردی سنگین، پیامبر خدا9 به آنان فرمود: «جهاد اکبر هنوز برای شما باقی مانده است» (شیخ صدوق، 1361ش، ص160). بدین جهت می کوشند وجود خود را که به عطر معنویت خوش بو شده است، از همه آلودگی ها و معاصی مصون دارند.

زیارت حضرت اباعبدالله علیه السلام و اولاد و اصحاب شهیدش که جلوه ای از نور خدا و تجسم خلوص، عبودیت و پاکی هستند، زائران را متوجه نقایص خود می کند و راه بازگشت و توبه را برایشان هموار می کند. ازاین رو پیاده روی برای زیارت حضرت اباعبدالله علیه السلام، فرصت مناسبی برای بازگشت به اصالت های خویش است؛ دریچه ای به سوی تزکیه و پاکسازی درون از همه آلودگی ها و رذایل و آراستن به فضیلت های اخلاقی و رفتاری.

ب) آرامش روحی و روانی

انسان ها بر حسب تقاضای فطرت به تکیه گاهی مطمئن نیاز دارند (ر.ک: روم، 30) که تعالیم دینی این نیاز فطری را به وسیله توجه دادن انسان به آفریدگار دانا و توانا پاسخ اطمینان بخش داده و برای رسیدن به آن نیز راهنمایانی قرار داده است. رفتن به زیارت اولیای الهی در حقیقت گامی برای رسیدن به خداوند است. زیارت حضرات معصومین به هدف دار و جهت دار بودن زندگی انسان کمک می کند و در قلب و روح زائر نوعی اطمینان، آرامش و امیدواری به وجود می آورد. التماس زائر به خداوند در چنین مکان های منوری برای اینکه آن وجودهای مقدس به اذن الهی برایش شفاعت کنند یا این درخواست که خداوند به حرمت آن پاکان، لطف خویش را شامل حال او کند، زائر را به رحمت الهی امیدوارتر می کند و او را از غم های جانکاه، نگرانی های فرساینده و آشفتگی های روانی می رهاند.

شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام از سراسر جهان به احترام خون پاک آن حضرت و مرارت های خاندان مظلومش به سوی کربلا حرکت می کنند. آنان به صراحت ابراز می دارند که وقتی با هدف زیارت مرقد نورانی امام حسین علیه السلام در مسیر راهپیمایی قرار می گیرند، ناخودآگاه احساس سبکی می کنند و به آرامش می رسند. این یکی از نشانه های زدوده شدن گناهان از صفحه قلب است. به فراخور این فرآیند، شاهدیم که زائران از جهت اخلاقی و رفتاری ارتقا می یابند. بنابراین پیاده روی اربعین، زمینه رشد معنوی انسان را فراهم می کند و او را در برابر ناملایمات روزگار و مصائبی که بر او وارد می آید، صبور می سازد. گویا زیارت مرقد شریف امام حسین علیه السلام مرهم دردها و التیام بخش آلام روحی و موجب آرامش قلب انسان است.

ج) عزتمندی و تعالی شخصیت

از منظر قرآن، انسان موجودی باارزش و دارای منزلت رفیع است: (وَ لَقَد کَرَّمنا بَنِی آدَمَ...) (اسراء، 70)؛ «به یقین فرزندان آدم را کرامت دادیم...». در پرتو این کرامت ذاتی که به عنوان یکی از مبانی تعلیم و تربیت شناخته می شود (جمعی از نویسندگان زیر نظر آیت الله مصباح یزدی، 1390ش، ص189)، اولیای الهی همواره انسان را به پاسداری از ارزش های خویش و پرهیز از اموری که ارزش انسان را خدشه دار می کند، توصیه کرده اند (شریف رضی، 1369ش، حکمت 456). امام علی علیه السلام ارزش انسان را موهبتی الهی می داند که در صورت ضایع شدن، جبران آن ممکن نخواهد بود:

وَ أَکْرِمْ نَفْسَکَ عَنْ کُلِّ دَنِیَّةٍ وَ إِنْ سَاقَتْکَ إِلَی الرَّغَائِبِ فَإِنَّکَ لَنْ تَعْتَاضَ بِمَا تَبْذُلُ مِنْ نَفْسِکَ عِوَضاً... (همان، 1369ش، نامه 31).

فرزندم،. .. با گرامی داشتن نفس خود، آن را از هر پستی حفظ کن، هر چند تو را به نعمت های فراوان برساند؛ زیرا در برابر مقداری که از کرامت نفس به خرج می گذاری، عوضی به دست نخواهی آورد.

تاریخ حسین بن علی(ع) نشان می دهد آن بزرگوار در طول حیات نورانی خود، به  ویژه در نهضت کربلا، همواره از کرامت انسان سخن گفته، پذیرش حکومت یزید را مساوی با ذلت و خواری شمرده و شأن خود را برتر از آن دانسته است که به چنین خفت و خواری ای تن بدهد. «هَیهاتَ مِنّا الذِّلَّةُ» سیدالشهدا علیه السلام در طول تاریخ طنین انداز بوده و به شعار هر آزاده ای تبدیل شده و یکی از درس های نهضت خونین کربلاست. امام حسین علیه السلام به عنوان آموزگار حریت و آزادگی، خود را موظف می دانست که مردم خفته آن عصر را بیدار کند و این احساس کرامت را به همه مردم، خصوصاً شیعیان و پیروان خود منتقل کند.

قطعاً حرکت در مسیر امام حسین علیه السلام اعتلای شخصیت و منزلت انسان را به دنبال دارد و پیاده روی اربعین، نوعی ابراز وجود و اعلام موضع در برابر دشمنان، و احیاگر روحیه عزت طلبی و ذلت گریزی است؛ چراکه هرگونه ارتباط قلبی و اعتقادی با آن نورهای پاک، نوعی احساس کرامت و ارزشمندی برای انسان به ارمغان می آورد. اینکه پیروان و ارادتمندان اهل بیت: در طول تاریخ هرگز زیر بار ذلت نرفته اند، نتیجه درسی است که از مکتب تربیتی اهل بیت خصوصاً سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام گرفته اند.

د) صبر و مقاومت در راه خداوند

صبر در تعالیم اخلاقی، اهمیت ویژه ای دارد؛ به گونه ای که بر پایه روایات، نسبت صبر به ایمان، مانند نسبت سر به بدن است؛ همان گونه که با نبود سر، بدن انسان فاقد حیات می شود، اگر انسان مؤمن از صبر بی بهره باشد، ایمان او نیز فاقد ارزش خواهد بود (کلینی، 1407ق، ج2، ص89).

مراسم راهپیمایی اربعین همراه با انواع سختی ها و مرارت ها مانند خستگی جسمانی، تاول زدن پاها، گرفتگی عضلات بدن، آفتاب سوختگی، سرماخوردن و بیماری، بی خوابی و... همراه است که تحمل این مشکلات، نیازمند صبوری و شکیبایی است. بسیاری از شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین، ممکن است در زندگی خود گرفتاری های زیادی داشته و از نظر مالی هم در مضیقه باشند، اما با هزینه شخصی و تنها با انگیزه معنوی قدم در این مسیر دشوار می نهند؛ زیرا معتقدند که حضور در مراسم اربعین، بهترین فرصت برای افزایش توانمندی های روحی و جسمی و تمرین مقابله با مرارت ها و دشواری هاست و انسان را پخته تر، و روحش را زلال تر می کند. (ر.ک: تمیمی آمدی، 1366ش، ص305). آنان معتقدند که رضای الهی و بهشت برین با عافیت طلبی و خوش گذرانی به دست نخواهد آمد. حضرت امام باقر علیه السلام در روایتی فرمود:

الْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَکَارِهِ وَ الصَّبْرِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَی الْمَکَارِهِ فِی الدُّنْیَا دَخَلَ الْجَنَّةَ... (کلینی، 1407ق، ج2، ص89).

بهشت با سختی ها و صبر برای آن آمیخته شده است. هرکس [در راه ادای وظیفه و اطاعت پروردگار] بر تلخی ها و سختی های دنیا صبور باشد، وارد بهشت می شود.

نتیجه اینکه پیاده روی اربعین یک کلاس عملی برای بالا بردن صبر، تحمل و شکیبایی است. مواجه شدن با سختی های مسیر و تحمل کمبود امکانات و خستگی سفر، باعث می شود افرادی که در زندگی همواره در رفاه بوده و امکانات بیشتری داشته اند و طعم سختی را نچشیده اند، نگرششان به زندگی تغییر کند. آنان که مرفه بار آمده اند، گرفتار سستی در اراده و ناپختگی در تصمیم های زندگی می شوند؛ اما بعد از شرکت در این راهپیمایی و دیدن این رنج ها و مرارات ها اعتراف می کنند که بزرگ شده اند و شخصیتشان رشد یافته است.

2. اخلاق اجتماعی

یکی از ابعاد مهم راهپیمایی اربعین که فرصت بسیار ارزشمندی برای بهره برداری محسوب می شود، جنبه اجتماعی آن است. در این بخش به برخی از دستاوردهای اخلاقی اربعین در بُعد اجتماعی اشاره می گردد:

الف) محبت، همدلی و برادری

یکی از دستاوردهای اجتماعی راهپیمایی اربعین این است که همه شرکت کنندگان با یکدیگر احساس صمیمیت و همدلی و برادری می کنند. در این اجتماع عظیم، دوستداران اهل بیت:، از ده ها کشور دنیا و از ملیت های مختلف، با خلوص و عشق، دور هم جمع می شوند تا برای امام خود سوگواری کنند و مرام آن حضرت را نصب العین خود قرار دهند. در پرتو این علاقه مقدس، اجتماعی تشکیل می شود که عالی ترین نوع تعاملات اخلاقی و رفتاری را در آن شاهدیم و می بینیم همه با یکدیگر در نهایت صفا، صمیمیت و محبت، بدون در نظر گرفتن رنگ و نژاد و مذهب، در یک مسیر و با یک مقصد مشخص که همان مرام امام حسین علیه السلام است، حرکت می کنند. در این حرکت عظیم اجتماعی، رویه عمومی مردم پایبندی به فرهنگ تسامح و مداراست؛ چراکه پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت طاهرین: همواره تلاش می کردند مردم را به عنوان برادران ایمانی به رفتارهای صمیمی وادار کنند و به فضیلت های اخلاقی بیارایند. از امام صادق علیه السلام روایت شده است که می فرمود:

اتَّقُوا الله وَ کُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً مُتَحَابِّینَ فِی الله مُتَوَاصِلِینَ مُتَرَاحِمِینَ تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاکَرُوا أَمْرَنَا وَ أَحْیُوهُ (همان، 1407ق، ج2، ص175).

تقوا پیشه کنید و برای یکدیگر برادران نیکو باشید. به خاطر خدا یکدیگر را دوست بدارید و با هم پیوند دوستی برقرار کنید و همدیگر را ببینید و درباره امر اهل بیت (فرهنگ و معارف و حقوق اهل بیت:) مذاکره کنید و امر ما را زنده کنید.

ب) سخاوت و مهمان نوازی

بر پایه روایات، سخاوت از خصلت های پیامبران و نشانه مؤمن است که خمیرمایه دوستان خدا بر آن سرشته شده است (جعفر بن محمد8، 1400ق، ص82). این خصلت اجتماعی، موجب تقرب انسان به خداوند و ورود به بهشت می گردد. دارندگان این خصلت، پناهگاه مردم اند و با سخاوت خود، همانند باران که عامل حیات روی زمین است، باعث طراوت زندگی مردم می شوند (حمیری، 1413ق، ص72 و 73). بسیاری از مسلمانان با تأسی به سیره حضرات معصومین: سخاوت را به عنوان یک فضیلت و مصداق اطاعت پروردگار، مورد توجه قرار داده و از دارایی مادی و معنوی خود، هرچند اندک باشد، به دیگران می بخشند (جعفر بن محمد8، 1400ق، ص83).

در مراسم جهانی اربعین حسینی هم صحنه های زیبایی از مهربانی، صمیمیت، بخشش و سخاوت در عراق، ایران و دیگر مناطق مشاهده می شود. با نزدیک شدن به ایام اربعین، عاشقان و دل باختگان حضرت سیدالشهدا علیه السلام، در عراق و دیگر کشورها اندوخته های مادی خود را برای پذیرایی از زائران اباعبدالله الحسین علیه السلام به موکب های متعددی که در مسیر منتهی به کربلا وجود دارد، می آورند و نیاز های گوناگون زائران را برآورده می کنند تا با این کار، ارادت خود را به حضرت امام حسین علیه السلام ابراز کنند. تکریم زائرین از سوی مردم سخاوتمند عراق بسیار چشم گیر و ستودنی است و هرکس به اندازه وسع و توان خود در پذیرایی از زائران اربعین شرکت دارد؛ به گونه ای که طولانی ترین و بزرگ ترین سفره پذیرایی دنیا را در اربعین می توان دید؛ سفره ای که هر سال از مرز ایران تا کربلا در مدت چند روز گسترده می شود و از بیست الی سی میلیون میهمان پذیرایی می شود و برای صرف غذاها به آنان التماس می کنند. این رویداد در دنیا بی سابقه و بی نظیر است.

چنین حرکتی باعث نهادینه شدن روحیه ایثار و از خودگذشتگی در مردم می شود؛ به طوری که می توان موسم اربعین را بزرگ ترین و پرجمعیت ترین کلاس آموزس سخاوت، گذشت و ایثار نامید.

ج) اتحاد و انسجام اجتماعی

اربعین، بزرگ ترین اجتماع بشری با محوریت فرهنگ اهل بیت: است، مهم ترین ویژگی این حضور خیره کننده جهانی این است که اغلب شرکت کنندگان بر یکدلی می اندیشند و وحدت و یکپارچگی مسلمانان را مرهمی برای آلام منطقه می دانند. وحدت مسلمانان بر محور تعالیم نورانی اسلام و قرآن و عترت: موضوعی است که خدای متعال در قرآن، و اولیای الهی در سخنان خود همواره مردم را بدان سفارش کرده اند.

در راهپیمایی اربعین، هر سال بیش از بیست میلیون نفر با محوریت اسلام و امام حسین علیه السلام در یک سو به حرکت در می آیند، همه به یک هدف می اندیشند و یک نقطه مشترک دارند و این عامل مهمی برای شکل گیری و تداوم اتحاد میان مسلمانان است و نشان می دهد مکتب اهل بیت: در ایجاد اتحاد میان مردم و ثبات بخشی به آن بسیار قدرتمند است. باید پیروان همه مذاهب که محبت خاندان پیامبر و رعایت حرمتشان را وظیفه خود می دانند، از این فرصت برای نزدیک شدن افکار و سلایق به یکدیگر بهره ببرند و در مسیر وحدت بیشتر مسلمانان بکوشند و روز به روز بر اقتدار و عظمت خود بیفزایند.

د) عدالت طلبی و ظلم ستیزی

بر اساس بیان قرآن، مستکبران برای تحکیم پایه های قدرت خود همواره میان مردم اختلاف می انداختند تا بدین وسیله، نیروی متراکم و عظیم آنان را تضعیف، و آنها را گرفتار خفت و خواری کنند و به پذیرش سلطه ظالمانه خود مجبور سازند. (ر.ک: قصص، 4).

رهبران الهی دقیقاً همین موضوع را نوک پیکان حملات خود به قدرت های استکباری قرار می دهند و می کوشند مردم را از ظلم پذیری و زندگی ذلت بار نجات دهند و آنان را به عزت برسانند.

امام حسین علیه السلام از پذیرش حکومت یزید سر باز زد؛ اما نه از روی تکبر، بلکه به استناد سخن جد بزرگوارش(ص) که آن را مساوی با نابودی شریعت محمدی می دانست و حکومت را بر آل ابوسفیان حرام اعلام کرد: «لْخِلَافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَی آلِ سُفْیَانَ» (ابن نما حلی، 1406ق، ص25؛ ابن طاووس، بی تا، ص24).

بنابراین در مرام حسین بن علی8 ستم پذیری و فرومایگی هرگز جایی ندارد. مرام حسین، عدالت خواهی و ظلم ستیزی است. آن حضرت فرمود:

هان ای مردم، ای عصرها و نسل ها، به هوش باشید که این فرومایه، فرزند فرومایه، اینک مرا میان دو راه و دو انتخاب قرار داده است: بر سر دو راهی ذلت پذیری و تسلیم خفت بار در برابر فرومایگان و بیدادگران حاکم، یا مرگ پرافتخار و باعزت و سرفرازی، و چقدر دور است از ما که ذلت و خواری را برگزینیم. خدا و پیامبر او و ایمان آوردگان و دامان های پاک و غیرتمند و جان های ستم ستیز و باشرافت نمی پذیرند که ما فرمانبرداری فرومایگان و استبدادگران پست را بر شهادت مقدم بداریم (ابن نما حلی، 1406ق، ص55؛ ابن شعبه، 1404ق/1363ش، ص241).

حضور عاشقانه مردم در راهپیمایی اربعین، به معنای لبیک به ندای امام حسین علیه السلام و تأسی به آن حضرت، در آزادگی و عدالت خواهی و ظلم ستیز و پاسخ به ندای «هل من ناصر» حسینی است؛ چراکه نهضت عاشورا جریانی فرازمانی و فرامکانی و برای همه بشریت در تمام زمان هاست.

نتیجه گیری

سیره عملی و زندگی پیامبر و اهل بیت عصمت و طهارت: سرمشق زندگی دوستداران، خصوصاً شیعیان و پیروان راستین آنان است. پیامبر اسلام9 برای عملی کردن مکارم اخلاق مبعوث شد و ائمه اطهار: زیباترین صحنه های اخلاق کریمانه را با تواضع، حلم و بردباری، گذشت و ایثار، برآوردن حوایج دردمندان و خدمت به بندگان خدا، اجرای عدالت و مبارزه با ظلم و فساد و... به منصه ظهور رساندند و عالی ترین شیوه اخلاقی را به شیعیان خود آموختند. رهروان و دوستداران اهل بیت خصوصاً امام حسین علیه السلام نیز در راهپیمایی اربعین، با آراستن خود به تقوا و تهذیب نفس، و ایستادگی در برابر دشمن درون و بیرون، جلوه های بی نظیری از اخلاق و رفتار کریمانه را به نمایش می گذارند. آنان با آگاهی کامل از نقشه های تفرقه افکنانه دشمنان، خود را برادر همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی می دانند و تبلیغات بیگانگان را به هیچ می انگارند. آنان عزت را در خط سرخ حسین علیه السلام جست وجو می کنند و بر رشد روحی و فکری، مادی و معنوی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان و استقلال همه جانبه پافشاری می کنند. بدین جهت، راهپیمایی اربعین را می توان خیزش توفنده امتی دانست که توطئه ها را خنثا، صفوف مسلمان را به هم فشرده تر، و دل ها را به هم نزدیک تر می کند.

مجله فرهنگ زیارت تابستان 1397، دوره 9، شماره 35

برکات پیاده‌روی اربعین

مراسم اربعین حسینی، این اجتماع عظیم بشری به پدیده خاص و قابل‌توجهی تبدیل شده که حیرت جهانیان را به دنبال داشته است. اقتدار جهان اسلام، رساندن پیام‌های عاشورا به جهانیان، دیدار چهره به چهره مسلمانان و افزایش هم‌افزایی در زمینه‌های گوناگون، کاهش کشمکش‌ها و اختلافات از جمله کارکردهای اجتماعی این مراسم به شمار می‌روند. در ادامه مهم‌ترین کارکردهای پیاده‌روی اربعین در جهان اسلام را شرح می‌دهیم:

وحدت و همبستگی اجتماعی

یکی از کارکردهای شاخص در حرکت اربعین، ایجاد وحدت میان زائران و مسلمانان از کشورهای گوناگون است. بحث وحدت از آنجا ارزشمند و بارز می‌شود که نه‌تنها در میان شیعیان وجود دارد، بلکه وحدت در میان شیعیان، اهل سنت و حتی غیرمسلمانان شکل می‌گیرد؛ به‌گونه‌ای که در قرآن آمده است: «قُلْ يا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضًا بَعْضاً أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ» (آل عمران /۶۴)؛ بگو ای اهل کتاب، بیایید بر سر سخنی که میان ما و شما یکسان است (انبیاء و کتاب‌های آسمانی بر آن متّفقند) گرد آییم و آن اینکه جز خدا را نپرستیم و چیزی را شریک او نکنیم و برخی از ما برخی دیگر را خدایانی به‌جای خدا نگیرد. پس اگر (از این پیشنهاد) روی گرداندند بگویید گواه باشید که ما مسلمانیم. در این مراسم میلیون‌ها عزادار و خادم حسینی، چنان نمادی برای شیعه عرضه کرده‌اند که همانند آن در هیچ آیین و مذهبی یافت نمی‌شود و چنان خالصانه از همه‌چیز خود می‌گذرند که جهانیان را مبهوت و حیران کرده‌اند.

اقتدار جهان اسلام

در طول تاریخ، «جمعیت» یکی از مؤلفه‌های قدرت و اقتدار شناخته ‌شده است. پیاده‌روی اربعین نمایش اقتدار جهان اسلام است و در جامعه‌شناسی توسعه جمعیت تحصیل‌ کرده و ماهر را به مثابه مهم‌ترین رکن توسعه هر جامعه‌ای می‌شناسند. بیشتر جمعیت حاضر در مراسم اربعین، از قشر جوان هستند. این در حالی است که در سایر مراسم مذهبی ادیان گوناگون حضور جوانان بسیار کمرنگ است. زائران اربعین که از مناطق مرزی مختلف این کشور، مانند منذریه، بصره، ناصریه و نعمانیه می‌آیند، گاهی حدود ۴۰۰ کیلومتر را طی می‌کنند تا به نجف برسند. همچنین میلیون‌ها زائر دیگر از سراسر دنیا با وسایل نقلیه خود را به نجف می‌رسانند تا از آنجا با سایر زائران 80 کیلومتر پیاده‌روی کرده و در روز اربعین خود را به کربلا برسانند.

بدون ملیت و قومیت

هر ساله شاهدیم که حدود چهار میلیون نفر از ملیت‌ها، نژادها، زبان‌ها و اقوام گوناگون جهان برای ادای فریضه حج عازم مکه مکرمه و مدینه منوره می‌شوند. بنا به دستور قرآن، همه مسلمانان در مراسم حج یکسان هستند؛ چه اینکه اهل مکه باشند یا از جای دیگر آمده باشند.

در مراسم چند ده‌میلیونی اربعین هم شاهدیم که طبقه، نژاد، قومیت و قشربندی اجتماعی کنار گذاشته می‌شود و دائماً این سخن به گوش می‌رسد که «مرحباً بزوار الحسین»، «زائران امام حسین خوش آمدید» یا «حب الحسين يجمعنا». جالب است که اگر فردی یا گروهی هم بخواهد برای خودش جایگاه ویژه قائل شود، کسی به او اعتنایی نمی‌کند و در اقیانوس انسان‌ها گم می‌شود. این شعارها نشان می‌دهد، معیار وحدت، حب امام حسین(ع) و عشق به آن حضرت است و در این مسیر قومیت، نژاد و ملیت معنا و مفهومی ندارد.

زدودن کدورت‌ها

ناهمگونی نژادی، قومی، مذهبی، زبانی و... جوامع موجب افزایش کشمکش‌های اجتماعی می‌شود. در همین راستا، دشمنان درصددند تا با پررنگ کردن اختلافات، منیت‌ها و ملیت‌ها از وحدت و همگرایی ملت‌های مسلمان جلوگیری کنند. هرچند بین مذاهب گوناگون اسلامی اختلاف عقاید و نظرهایی وجود دارد که در طول تاریخ با همین اختلاف‌ها به‌صورت مسالمت‌آمیز کنار هم زندگی ‌کرده‌اند، اما دشمنان به این اختلافات به‌شدت دامن می‌زنند و هدف از آن بذر اختلاف و دودستگی در میان مسلمانان، به‌ویژه مردم ایران و عراق است تا این دو ملت به هم نزدیک نشوند. در حالی که شاهدیم عده‌ای خاورمیانه را به انبار باروت تشبیه می‌کنند که هرلحظه به هر دلیلی ممکن است انفجاری در آن رخ دهد، مراسم معنوی اربعین می‌تواند آبی بر آتش اختلافات باشد. گفتنی است، یکی از عواملی که موجب شد مردم ایران و عراق پس از هشت سال جنگ تحمیلی دوباره کنار هم قرار گیرند و با هم زندگی و رفت‌وآمد و دادوستد داشته باشند، محبت امام حسین(ع) و مراسم اربعین بوده است.

پیامدهای روحی و اخلاقی

مدرسه امام حسین(ع) دربردارنده مفاهیم آموزنده‌ای است؛ از جمله یکی از عالی‌ترین درس‌های حسینی بحث «ظلم‌ستیزی» است. مراسم پیاده‌روی اربعین یک مراسم مذهبی مسالمت‌آمیز است که برای ابراز محبت به امام حسین(ع) و انزجار از ظلم و ظالمان برگزار می‌شود. امام حسین(ع) در کربلا خطاب به یاران‌شان فرمودند: «ألا ترون أنَّ الحَقَّ لا يعمَلُ بِهِ، و أنَّ الباطِلَ لَا يَتَناهى عَنهُ لِيرِغَبُ المُؤْمِنُ في لِقاءِ اللهِ مُحِقا، فَإِنِّى لا أرى المَوتَ إِلَّا سَعادَة، و الحَياةَ مَعَ الظَّالِمِينَ إِلَّا برما» (مقرم، ۱۳۹۴ق، ص۲۳۱)؛ مگر نمی‌بینید که بر پایه حق رفتار نمی‌شود و از باطل دوری نمی‌گردد؟ حقا که مؤمن باید در این شرایط به دیدار خداوند راغب باشد که به نظر من باید شهادت را به‌جای مرگ طبیعی برگزید، نه زندگی با ستمگران را که مایه رنج است. همچنین هنگامی ‌که اباعبدالله در محاصره کامل سپاه یزید قرار گرفتند و سرنوشت حیات و بقای ظاهری ایشان در گرو تسلیم شدن یا امتناع از بیعت با یزید قرار گرفت، ایشان با کلمات تاریخی و سخنان جاودان‌شان، آزادگی و ظلم‌ستیزی خود را اعلام می‌کنند: «لا والله، لا أعطيهم 8يبدى إعطاء الدَّليل و لا أفِرُّ فِرارَ العبید» (قرشی، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۹۴)؛ نه به خدا سوگند به دست خود و ذلیلانه خودم را به شما نخواهم سپرد و همچون بندگان بی‌اختیار فرار نمی‌کنم. زائری که پرچم یا حسین در دست دارد و به‌سوی میعادگاه حسینی حرکت می‌کند، هنجارهای ظلم‌ستیزی و حمایت از مظلومان در او نهادینه می‌شود. در واقع، احیای شعائر حسینی نشان‌دهنده مودت و محبت نسبت به امام(ع) و ادای حق ایشان و موجب زنده شدن نام و یاد و اهداف امام حسین(ع) است. همچنین وسیله هدایت بندگان، یادآور پیام عاشورا، احیای دین، عامل حفظ ارزش‌های الهی، موجب خشم دشمنان و نیل به شفاعت ائمه معصوم(ع) است.

«چادر نپوشید» نسخه اربعینی حجاب‌استایل‌ها برای زائران!

حجاب‌استایل‌ها برای دنبال‌‌کننده‌های‌شان نسخه جدیدی دارند و سعی دارند عباهای چین و واچین‌دارشان را جایگزین چادر و پوشش زنان مسلمان در پیاده‌روی اربعین کنند!

گروه زندگی: حجاب‌استایل‌ها چند سال است با سوءاستفاده از حجاب تبدیل شده‌اند به فعالان و اثرگذاران فضای مجازی. فعالینی که در نگاه اول قرار است مروج حجاب و پوشش‌های اسلامی باشند. سبک زندگی اسلامی را تبلیغ کنند و جامعه مذهبی را هدف قرار داده‌اند. اما آن روی سکه حجاب‌استایل‌ها چیز دیگری را نشان می‌دهد. آرایش‌های غلیظ و فیلترهایی که صورت‌شان بیشتر در آن خودنمایی می‌کند. لباس‌های بدن‌نما و عباهای پر زرق و برق‌شان، ژست‌های عجیب و غریب و رفتارهای دور از شان زنان مسلمانی که دارند نشان می‌دهد اکثر حجاب‌استایل‌ها از آن حجابی که نامش را یدک می‌کشند فقط پوشیدگی موی سر را دارند که البته گاهی هم برای جذب مخاطب بیشتر عیبی در دین ساختگی‌شان پیش نمی‌آید اگر گره روسری‌شان را شل‌تر کنند!

گرچه سبک زندگی حجاب‌استایل‌ها با مصرف‌گرایی و لاکچری‌بازی‌هایشان دارد زندگی ایرانی_ اسلامیِ دنبال‌کنندگان شان را به سمت و سوی دیگری می‌برد و حجابی که هر روز کوتاه‌تر و کمترش می‌کنند دارد درحال غارت پوشش زن مسلمان است. اما فتواهایی که صادر می‌کنند و نسخه‌های مخالف دستورات دینی که برای دنبال‌کنندگان‌شان می‌پیچند معظل بزرگی است که این روزها شاهدش هستیم. حالا با نزدیک شدن به ایام اربعین، حجاب‌استایل‌ها فتوای جدیدی برای زائران اربعین اباعبدالله صادر کرده‌اند.

چادر را بگذارید کنار بفرمایید عبا!

رقابت در هر حرفه‌ای عضو جدایی ناپذیر آن حرفه‌ است. دنیای مد و لباس هم از این قاعده مستثنی نیست. طراحان لباس اسلامی و مزون‌های شخصی که اغلب با مدیریت حجاب‌استایل‌ها اداره می‌شوند. بعد از طراحی کالکشن‌های پر زرق و برق محرم که فلسفه لباس عزا را به کلی تغییر داد. حالا دست به خلاقیت زده‌اند و برای اربعین عباهای مختلفی طراحی کرده‌اند. البته تولید عبا تا اینجا موضوع قابل نقدی نیست اما مشکل آنجاست که حجاب‌استایل‌ها سعی دارند این عبا را جایگزین چادر کنند و برای دنبال‌کننده‌هایشان اینطور نسخه پیچیدند که با عبا حجاب‌تان بیشتر حفظ می‌شود. راحت‌تر هستید، کمتر اذیت می‌شوید و گرم‌تان نمی‌شود! چادر را بگذارید کنار و برای پیاده‌روی اربعین عبا بپوشید!
اصلا ساده‌تر بگوییم حجاب‌استایل‌ها سعی دارند عباهای پر زرق و برق و چین و واچین دارشان را جایگزین چادر ساده‌تان کنند. از پول تبلیغات و سود فروش عباهایی که در مقابل به جیب می‌زنند که بگذریم موضوع اصلی، چادر و حجابی است که سعی در کم‌رنگ کردنش دارند.

عبای پیشنهادی حجاب استایل‌ها که بیشتر شبیه بلوز و شلوار است

الگوی ما حضرت زینب «س» است یا حجاب استایل‌ها؟!

شاید برای آنها که حجاب‌استایل‌ها را الگوی خود قرار دادند و بی‌چون و چرا نسخه تازه آنها را پذیرفته‌اند یادآوری این موضوع کافی باشد که این حجاب ارثیه زنان بزرگوار خاندان اهل‌بیت(ع) است و باید از آنها سرمشق گرفت. مخصوصا آنکه در این مسیر هم‌قدم حضرت زینب «س» هستیم و قرار است گوشه‌ای از مصائب ایشان را درک کنیم!
حضرت زینب سلام الله علیها و خاندان اهل‌بیت (ع) در زمان اسارت و با تمام مصائبی که دیده بودند تنها دغدغه‌شان حجاب و پوشش بیشتر بود. با اینکه خاندان اهل بیت اسیر شده بودند، اگر کسی به آن‌ها غذا یا صدقه‌ای می‌داد، با اینکه تشنه و گرسنه بودند، قبول نمی‌کردند.(بحار،ج۴۵ ،۱۱۴) اما با این وجود برای حفظ حجاب بیش‌تر به یک زن گفتند می‌‌شود از مردم یک مقدار چادر، مقنعه و روسری برایمان جمع‌کنی! و تنها این ملزومات حجاب را قبول کردند.

در جای دیگری از تاریخ آمده که موقعی که کاروان اسرا وارد جلسه ابن زیاد شدند، حضرت زینب (س) به خاطر اینکه صورتش دیده نشود با آستین جلوی صورتشان را گرفته بودند ـ‌ البته پوشاندن صورت واجب نیست ـ آن زمان حضرت زینب (س) یک بانوی ۵۲ ساله بودند.(خصائص زینبیه، ص ۱۵۶)

تولید عبا به تنهایی موضوع قابل نقدی نیست مشکل آنجاست که حجاب‌استایل‌ها سعی دارند عباهای چین و واچین دارشان را جایگزین چادر کنند

این کار دشمن نیست؟!

تلاش برای عادی سازی کنار گذاشتن چادر و تبلیغات حجاب استایل‌ها برای کم‌رنگ کردن این ارثیه حضرت زهرا سلام‌الله در پیاده‌روی اربعین واکنش‌های زیادی را از سمت بانوان شیعه داشت. «زینب فروتن» همسر شهید مدافع حرم روح‌الله قربانی در اعتراض به نسخه جدیدی که حجاب‌استایل‌ها برای زائران اربعین پیچیده‌اند در فضای مجازی واکنش نشان داده و اینطور نوشته:
«مگر نه اینکه حضرت زهرا سلام الله علیها و حضرت زینب سلام الله علیها در سخت‌ترین شرایط در نگه داشتن چادرشان کوتاهی نمی‌کردند و آن را حفظ می‌کردند. مگر نمی‌گوییم که این چادر را از حضرت زهرا «س»به ارث برده‌ایم و در همه حال از آن حمایت می‌کنیم. فقط چیزی که نمی‌توانم هضم کنم این است که چرا متاسفانه دارد باب می‌شود که به جای چادر که حضرت زینب«س» برای حفظ کردنش چه سختی‌ها کشید و در سخت‌ترین شرایط حاضر نشد لحظه‌ای از خودش جدا کند. بعضی از خانم‌ها برای راحت بودن، دارند از عبا در این مسیر نورانی که منتهی می‌شود به حرم اباعبدالله «ع» استفاده می‌کنند.

جالب‌تر اینکه مشاغل مذهبی هم پوشیدن عبا به جای چادر را تبلیغ و عادی‌سازی می‌کنند. به نظرشما این کار دشمن نیست؟ دشمن از هر راهی که فکرش را بکنید وارد می‌شود تا مقدسات دین را از ما جدا کند. البته نه با خشم و خشونت بلکه با نرمی و آرام آرام. الان بهترین راه برای اینکه چادر را از سر زنان در بیاورند این است که از واژه‌هایی مثل« این‌جوری حجابت بهتر حفظ می‌شود»، « اینطوری راحت‌تری»،«با بچه اذیت می‌شوی» استفاده می‌کنند تا نظر ما را عوض کنند. در حال حاضر وظیفه ما خانم‌هاست که به دشمن یا هر کس دیگری که فکر می‌کند چادر سخت است و با چادر نمی‌شود نشان دهیم که اتفاقا آسان است و شدنی! مخصوصا در این مسیر.»

دشمن از هر راهی که فکرش را بکنید وارد می‌شود تا مقدسات دین را از ما جدا کند. البته نه با خشم و خشونت بلکه با نرمی و آرام آرام.

درخواست همسر شهید مدافع حرم از بانوان!

همسر این شهید مدافع حرم در بخشی دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید:«علاوه بر این راهپیمایی یک مجمع جهانی است چرا ما افراد مذهبی و متدین نباید در این شرایط فرهنگ جامعه اسلامی را به نمایش بگذاریم تا همه جهانیان ببینند. کاش گاهی عمیق‌تر فکر کنیم. در این مسیر نورانی و پر خیر و برکت با حفظ ارزش های اصیل ایرانی فرهنگ جامعه اسلامی را به جهانیان نشان دهیم. متاسفانه چندی است این فرهنگ عبا پوشی توانسته با بهانه‌های مختلف چادر را از سر بانوان با حیای سرزمین در بیاورد. خواهش می‌کنم در مسیر پیاده روی اربعین از بودن و نگه داشتن چادرتان تا رسیدن به حرم کوتاهی نکنید . افتخار کنید به خودتان که در سخت‌ترین لحظه‌ها هم هیچ چیز بین شما و چادرتان نمی‌تواند جدایی بیاندازد.»

شیطان را دست کم نگیرید حتی در پیاده‌روی اربعین!

البته کاربران فضای مجازی واکنش‌های جالبی را نسبت به نسخه عباپوشی حجاب استایل‌ها داشته‌اند. یکی از کاربران نوشته:«وقتی یک فرد شل‌حجاب عبا می‌پوشد. می‌گویم چقدر خوب یک پله حجابش بهتر شد اما برای خانمی که چادر را می‌گذارد زمین و عبا می‌پوشد شکل درستی ندارد.من پارسال که برای اربعین عازم شدم. می‌گفتند چادر سخت است و ها گرم و اذیت‌کننده. زیربار نرفتم که عبا را کنار بگذارم. فکر کنید بروی خدمت ارباب و آن وقت چادر مادرش را کنار بگذاری؟! در مسیر خانم‌هایی را دیدم که عبا می‌پوشیدند وقتی باد می‌خورد به لباس‌شان تمام اندامشان مشخص می‌شد!»

یکی دیگر از کاربران در واکنش به صحبت‌های همسر شهید نوشته: «امسال عبا خریده بودم که اگر امام حسین علیه‌السلام طلبیدن برای اربعین با چادر بروم. ولی وقتی صحبت‌های همسر شهید قربانی را دیدم نظرم عوض شد. مخصوصا وقتی که چشمم خورد به عکس شهید. شهدا رفتند که چادر از سر ما نیفتد!»

کاربر دیگری به بانوان محجبه اینطور درباره حیله و مکر شیطان هشدار داده است: «در خانواده ما هرکسی چادرش را گذاشته کنار و عبا پوشیده. کم‌کم و یواش یواش کارش رسیده به مانتو و بلوز! باور کنید این‌ها شوخی نیست کلمه خطوات شیطان در قرآن آمده. شیطان کم‌کم آدم را به بی‌راهه می‌کشاند.»

یکی از کاربران نوشته : زنان عرب زیر چادر، عبا می‌پوشند که اگر چادرشان به هردلیلی کنار رفت لباس‌شان پوشیده باشد.

یادمان باشد سفر اربعین را با علم بر آنکه در این مسیر قرار سختی بکشیم و مثل سفرهای سیاحتی و زیارتی دیگر نیست انتخاب می‌کنیم و راهی می‌شویم. از طرفی قرار نیست عمل به دستورات خدا را محدود به شرایط آسان کنیم و هر جا پای سختی درمیان بود به آن پشت پا بزنیم. این با آنچه در سیره ائمه و معصومین ما علیهم السلام است هم‌خوانی ندارد. قرار نیست به بهانه سختی و گرما چادر را در مسیری که قرار است به اهل‌بیت و امام حسین(ع) نزدیک شویم در بیاوریم. آن هم امام حسینی که حتی در گودی قتلگاه حواسش به حجاب زنان خیمه بود.

هنگامی که بانوان اهل حرم به بالای سر امام حسین (ع) در گودی قتلگاه آمدند، امام (ع) فرمود: برگردید! مبادا دشمن صدای گریه شما را بشنوند و نامحرم شما را ببیند. در جایی دیگر امام حسین(ع) خطاب به اهل حرم فرمود:‌ «اُنظُرنَ إذا أنا قُتِلتُ فَلا تَشقِفَنَّ عَلَىَّ جَیبا وَلا تَخمِشنَّ عَلَیَّ وَجها»! مراقب باشید که وقتى من کشته شدم، گریبان خود را چاک مدهید و صورت خویش را مخراشید! (دانشنامه امام حسین (ع)، ج۶،ص ۵۷)

• چرا نباید حجاب استایل‌ها را دنبال کنیم؟!

• پشت‌پرده حجاب‌استایل‌ها +عکس و سند

• حجاب بازیچه دست حجاب استایل‌ها

گذری بر ابعاد فردی و اجتماعی شرکت در سفر معنوی پیاده روی اربعین حسینی (ع)

اربعین حضرت امام حسین علیه السلام یکی از فرازهای مهم تاریخ بعد از واقعه عاشوراست که به نقطه عطفی در تاریخ اسلام و تشیع تبدیل شد. این سیره مستمر شیعه از زمان ائمه اطهار(ع) تاکنون ادامه داشته و چند سالی است که ابعاد تازه ای به خود گرفته است؛ به طوری که شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) از سراسر جهان، به ویژه عراق و ایران و سایر بلاد اسلامی در مراسم باشکوه و اربعین شرکت می کنند و بزرگترین همایش مردمی را با محوریت فرهنگ اهل بیت(ع) تشکیل می دهند. مسلم است چنین مراسم ساده ولی باعظمتی، از جنبه های گوناگون اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و دیگر جنبه ها آثار و برکات فراوانی را به همراه دارد و فرصت های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می دهد. از جمله دستاوردهای اربعین حسینی، تأثیر بسیار شگرف آن در اخلاق فردی و اجتماعی شرکت کنندگان است؛ چرا که رسول خدا(ص) و خاندان مطهر ایشان، سرچشمه همه فضیلت هایند و در قله های اخلاق و معنویت قرار دارند. امام حسین علیه السلام، در طول دوران زندگی پرافتخار خود، به ویژه در قیام کربلا، همان اهداف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را دنبال کرد. او که در مکتب تربیتی پیامبر اسلام پرروش یافته و صاحب امتیاز «حُسَینُ مِنّی وَ اَنا مِن حُسیَن» است، از آغاز قیام خود با سخنرانی ها و نامه هایش همه مردم را به ارزش های اخلاقی و انسانی دعوت کرد. سرانجام، آن بزرگوار به منظور هدایت مردم و ایجاد تغییر در اوضاع عمومی جامعه، جان خود و همه عزیزانش را در راه خداوند در طبق اخلاص نهاد. در زیارت اربعین آن حضرت آمده است: فَأَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلَالَةِ... آن حضرت با اتمام حجت بر مردم، هر عذری را از امت برداشت و اندرز و نصیحت آنان را با مهربانی انجام داد و خون پاکش را در راه تو ای خدا نثار کرد تا بندگانت را از جهالت و حیرت و گمراهی نجات دهد.

از این رو برآنیم که دستاوردهای این حادثه مهم تاریخی را در دو بعد فردی و اجتماعی بررسی نماییم که در بخش نخست این مطلب به بررسی دستاوردهای اخلاقی پیاده روی اربعین در بعد فردی می­پردازیم:

دستاوردهای اخلاقی راهپیمایی اربعین در بعد فردی انسان

الف) خودسازی و تهذیب نفس

بر پایه روایات، پیاده روی برای زیارت امام حسین علیه السلام پاداش بسیار فوق العاده ای دارد، اما لازمه رسیدن به آن ثواب و ارزش های فوق العاده، فراهم بودن شرایط روحی و معنوی است که یکی از مهم ترین آنها خودسازی، صفای باطن و ایستادگی در برابر هواهای نفسانی و رذایل اخلاقی است. زائران اباعبدالله علیه السلام و شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین نیز با این حرکت خود می کوشند در تمام صحنه های زندگی به آن الگوهای اخلاقی و معنوی تأسی بجویند و شیوه زندگی آنان را برگزینند. زیارت حضرت اباعبدالله علیه السلام و اولاد و اصحاب شهیدش که جلوه ای از نور خدا و تجسم خلوص، عبودیت و پاکی هستند، زائران را متوجه نقایص خود می کند و راه بازگشت و توبه را برایشان هموار می کند. از این رو پیاده روی برای زیارت حضرت اباعبدالله علیه السلام، فرصت مناسبی برای بازگشت به اصالت های خویش است؛ دریچه ای به سوی تزکیه و پاکسازی درون از همه آلودگی ها و رذایل و آراستن به فضیلت های اخلاقی و رفتاری.

ب) آرامش روحی و روانی

رفتن به زیارت اولیای الهی در حقیقت گامی برای رسیدن به خداوند است. زیارت معصومین(ع) به هدف دار و جهت دار بودن زندگی انسان کمک می کند و در قلب و روح زائر نوعی اطمینان، آرامش و امیدواری به وجود می آورد. شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام از سراسر جهان به احترام خون پاک آن حضرت و مرارت های خاندان مظلومش به سوی کربلا حرکت می کنند. آنان به صراحت ابراز می دارند که وقتی با هدف زیارت مرقد نورانی امام حسین علیه السلام در مسیر راهپیمایی قرار می گیرند، ناخودآگاه احساس سبکی می کنند و به آرامش می رسند. این یکی از نشانه های زدوده شدن گناهان از صفحه قلب است. به فراخور این فرآیند، شاهدیم که زائران از حیث اخلاقی و رفتاری ارتقا می یابند. بنابراین پیاده روی اربعین، زمینه رشد معنوی انسان را فراهم می کند و او را در برابر ناملایمات روزگار و مصائبی که بر او وارد می آید، صبور می سازد. گویا زیارت مرقد شریف امام حسین علیه السلام مرهم دردها و التیام بخش آلام روحی و موجب آرامش قلب انسان است.

ج) عزتمندی و تعالی شخصیت

حرکت در مسیر امام حسین علیه السلام اعتلای شخصیت و منزلت انسان را به دنبال دارد و پیاده روی اربعین، نوعی ابراز وجود و اعلام موضع در برابر دشمنان، و احیاگر روحیه عزت طلبی و ذلت گریزی است؛ چرا که هر گونه ارتباط قلبی و اعتقادی با آن انوار مطهر پاک، نوعی احساس کرامت و ارزشمندی برای انسان به ارمغان می آورد. اینکه پیروان و ارادتمندان اهل بیت(ع) در طول تاریخ هرگز زیر بار ذلت نرفته اند، نتیجه درسی است که از مکتب تربیتی اهل بیت(ع)، به ویژه سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام گرفته اند.

د) صبر و مقاومت در راه خداوند

مراسم راهپیمایی اربعین همراه با انواع سختی ها و مرارت ها مانند خستگی جسمانی، تاول زدن پاها، گرفتگی عضلات بدن، آفتاب سوختگی، بی خوابی و مواردی از این دست همراه است که تحمل این مشکلات، نیازمند صبوری و شکیبایی است. اما نتیجه اینکه: پیاده روی اربعین یک کلاس عملی برای بالا بردن صبر، تحمل و شکیبایی است. مواجه شدن با سختی های مسیر و تحمل کمبود امکانات و خستگی سفر، باعث می شود افرادی که در زندگی همواره در رفاه بوده و امکانات بیشتری داشته اند و طعم سختی را نچشیده اند، نگرششان به زندگی تغییر کند.

بازخوانی تحلیل تاریخی ۵۰ سال پیش رهبر معظم انقلاب درباره چرایی اهمیت زیارت اربعین

اربعین؛ میعادگاه شیعیان در یک کنگره‌ جهانی

نیم قرن پیش؛ یعنی زمانی که هنوز مراسم اربعین به شکوه امروز شکل نگرفته بود، حضرت آیت الله خامنه‌ای در سال ۱۳۵۲ مصادف با روز جمعه ۲۰ صفر سال ۱۳۹۴ هجری قمری (۲۴ اسفند ۱۳۵۲شمسی) در جریان سلسله جلساتی در مسجد امام حسن (ع) در مشهد مقدس که به شرح و تفسیر خطبه‌های نهج البلاغه اختصاص داشت، به مناسبت تقارن با شب اربعین حسینی، تحلیلی تاریخی و جامع از چرایی اهمیت زیارت اربعین ارائه دادند. متن بیانات ایشان به شرح زیر است:
می‌دانید یکى از علائم ایمان، زیارت اربعین است؟[ وَ رُوِيَ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِيِّ ع أَنَّهُ قَالَ: عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْخَمْسِينَ وَ زِيَارَةُ الْأَرْبَعِينَ وَ التَّخَتُّمُ فِي الْيَمِينِ وَ تَعْفِيرُ الْجَبِينِ وَ الْجَهْرُ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ؛ از امام حسن عسكرى (ع) روايت شده است كه فرمود: نشانه‏هاى مؤمن، پنج چيز است: ۵۱ ركعت نماز [گزاردن در شبانه‏روز]، زيارت اربعين، انگشتر به دست راست كردن، پيشانى بر خاک نهادن، و بلند گفتنِ بسم اللّه الرحمن الرحيم. (تهذيب الأحكام، شیخ طوسی، ج‏۶، ص۵۲).] بنده نمی‌دانم این روایت چقدر صحیح است، اصرارى هم ندارم که بگویم معناى این روایت همین است که من گمان کرده‌ام، واقعش هم این است که احتمال می‌دهم معنایش یکى از شقوق و احتمالات دیگرى باشد که در این زمینه بیان می‌شود؛ اما اگر این احتمال هم که من می‌گویم باشد، مؤید فراوانى دارد؛ «زیارة الاربعین».
شیعه یک جمع متفرقى بود؛ یک جامعه‌اى بود که در یک جا و در یک مکان زندگى نمی‌کرد؛ در مدینه بودند، در کوفه بودند، در بصره بودند، در اهواز بودند، در قم بودند، در خراسان بودند -اطراف و اکناف بلاد- اما یک روح در این کالبدِ متفرق و در این اجزای متشتت در جریان است؛ مثل دانه‌هاى تسبیح، یک رشته و یک نخ، همه‌ این‌ها را به هم وصل می‌کرد. آن رشته چه بود؟
رشته‌ اطاعت و فرمانبرى از مرکزیت تشیع، از رهبرى عالى تشیع یعنى امام؛ همه‌ این رشته‌ها به آنجا متصل می‌شد؛ قلبى بود که به همه‌ اعضا فرمان می‌داد؛ و به این ترتیب، تشیع یک سازمان و یک تشکیلات بود. ممکن بود دو نفر از حال هم خبر نداشته باشند، اما بودند کسانى که از حال همه باخبر بودند. اطاعت و فرمانبرى آن‌ها به‌حساب، فریاد زدنشان از روى دستور، سکوتشان برطبق نقشه، همه چیزشان
با حساب.
فقط یک عیبى کار آن‌ها داشت و آن اینکه همدیگر را کمتر می‌دیدند. اهل یک شهر و شیعیان یک منطقه، البته یکدیگر را می‌دیدند، اما یک کنگره‌ جهانى لازم بود براى شیعیانِ روزگار ائمّه (علیهم‌السّلام). این کنگره‌ جهانى را معین کردند، وقتش را هم معین کردند؛ گفتند در این موعدِ معین، در آن کنگره هرکس بتواند شرکت کند. آن موعد، روز اربعین است؛ و جاى شرکت، سرزمین کربلاست؛ چون روح شیعه روح کربلایى است، روح عاشورایى است؛ در کالبد شیعه تپش روز عاشورا مشهود است؛ شیعه هرجا که هست دنباله‌روِ عاشوراى حسین(ع) است.
این است که مى‌بینیم همه جا این تپش‌هایى که در شیعه مکشوف شده، از آن مرقد پاک ناشى است؛ این‌ها شعله‌هایى بوده که از آن روح مقدس و پاک و از آن تربت عالى‌مقدار سرکشیده؛ به جان‌ها و روح‌ها زده؛ انسان‌ها را به گلوله‌هاى داغى تبدیل کرده و آن‌ها را به قلب دشمن فرو برده....
اربعین یعنى میعاد شیعیان در یک کنگره‌ بین‌المللى، جهانى، در یک سرزمینى که خود آن سرزمین خاطره‌انگیز است؛ سرزمین خاطره‌هاست؛ خاطره‌هاى باشکوه، خاطره‌هاى عظیم؛ سرزمین شهدا، مزار کشته‌شدگان راه خدا.
اینجا جمع بشوند پیروان تشیع و دست برادرى و پیمان وفادارىِ هرچه بیشتر ببندند. این اربعین است...اگر امروز هم بتوانند شیعیان آن سرزمین پاک و مقدس را يک چنین میعادی قرار بدهند. البته بسیار کاربجا و جالبی خواهد بود و همین دنباله‌گیری از راهی است که از ائمه هدی ما ارائه دادند.

مدیر امور فرهنگی و ایثارگران حوزه‌ها خبر داد

مدارس علمیه در خدمت اسکان زائران اربعین

زائران اربعین، مثل باریکه‌هایی از آب زلال، از سراسر جغرافیای گسترده ایران‌زمین، در مسیرهای مختلف به هم می‌پیوندند و رودخانه‌ای می‌سازند که همراه با رودهایی که از اجتماع دیگر دلدادگان آل‌الله شکل گرفته، رهسپار دریای کربلا می‌شوند؛ در این میان همه نهادها، سازمان‌ها و تشکل‌ها می‌کوشند دین خود را به این جریان عظیم تاریخی ادا کنند.
در همین چارچوب مدیر امور فرهنگی و ایثارگران حوزه‌های علمیه کشور هم از میزبانی مدارس علمیه از زائران اربعین خبر داد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی پناهی در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه عنوان کرد: مرکز امور طلاب و دانش‌آموختگان حوزه‌های علمیه با همکاری سازمان بسیج طلاب، اساتید و روحانیون، ظرفیت‌هایی برای اسکان در شهرهای در مسیر و پارکینگ در منطقه مرزی پیش‌بینی کرده است.
وی با بیان اینکه ۲۹مدرسه در شهرهای منتهی به مرزهای خروجی برای پیاده‌روی اربعین درنظر گرفته شده، اظهار کرد: در استان یزد چهار مدرسه، خوزستان چهار مدرسه، کرمانشاه سه مدرسه، همدان پنج مدرسه، لرستان یک مدرسه، ایلام پنج مدرسه و مرکزی دو مدرسه آماده پذیرایی از زائران اباعبدالله الحسین(ع) هستند.
مدیر امور فرهنگی و ایثارگران حوزه‌های علمیه با اشاره به اینکه در استان قم نیز چهار مدرسه برای اسکان زائران اربعین به‌ویژه طلاب در نظر گرفته شده، بیان کرد: آیین‌نامه اسکان و پذیرایی از زائران تهیه و تدوین شده و با سایر مراکز استان‌ها نیز هماهنگی‌ها صورت گرفته تا در صورت نیاز به اسکان، از زائران اربعین به‌ویژه طلاب پذیرایی کنند اما در هفت استان یاد شده به دلیل اینکه در مسیر هستند و مراجعات بیشتری دارند خدمات ویژه‌تری ارائه می‌شود.
وی افزود: در مرزهای خروجی نیز افرادی حضور دارند تا در صورتی که در خروج زائران مشکلی ایجاد شد اقدامات لازم برای رفع مشکل را انجام دهند.
حجت الاسلام والمسلمین پناهی یادآور شد: در شهر نجف و کربلا نیز ظرفیت‌های اسکان وجود دارد و در صورتی که طلاب، همراه با دیگر زائران اربعین تمایل به اسکان در این مراکز را دارند پیش از خروج از کشور با مسئولان این مراکز هماهنگی‌های لازم را انجام دهند تا ظرفیت مدارس علمیه در خدمت آن‌ها قرار گیرد.
شهر یزد
مدرسه علمیه شفیعیه
آدرس: خیابان قیام میدان خان
مسئول: محمدعلی سلطانی
شماره تماس: ۰۹۱۳۳۵۱۹۹۵۶
ابرکوه
مدرسه علمیه ولی‌عصر(عج)
آدرس: خیابان شهید بهشتی، کوچه شهید عبدالعظیم کارگر
مسئول: تقی فتاحی ۰۹۱۳۲۵۴۴۸۵۹
اردکان
مدرسه علمیه امام صادق(ع)
آدرس: بولوار امام خامنه‌ای
مسئول: حمید کمالی اردکانی
شماره تماس: ۰۹۱۲۷۴۷۸۸۵۳
تفت
مدرسه علمیه جعفریه
آدرس: انتهای خیابان ۲۲ بهمن، جنب سازمان آب
مسئول: احمد زارع رشکوییه - ۰۹۱۲۷۵۰۷۹۸۱
اهواز
مدرسه علمیه امام خامنه‌ای(دام ظله)
آدرس: اهواز، خیابان شهید لر (سلطانی)، بین مهربند و سلمان فارسی
مسئول: آقای عابدین مطلق-۰۹۳۹۸۴۷۰۳۹۳
اهواز
مدرسه علمیه امام مهدی(عج)
آدرس: اهواز، زرگان روبه‌روی مجتمع صنایع آلومینیوم، بعد از مسجد امام حسین(ع)
مسئول: سیدهاشم هاشمی-۰۹۱۶۶۱۰۳۸۹۴
آبدانان
مدرسه جوادالائمه(ع)
آدرس: ورودی جنوبی استان ایلام به استان خوزستان، آبدانان، خیابان سراب
مسئول: مهدی رجبی- ۰۹۱۸۷۱۱۴۹۶۹
بهبهان
مدرسه علمیه موسی بن جعفر(ع)
آدرس: بهبهان، خیابان شهید گرایمی، جنب بقعه مبارکه امامزاده فضل
مسئول: محمد انعامی پور - ۰۹۱۶۹۷۲۷۶۴۹
حمیدیه
مدرسه علمیه قائم(عج)
آدرس: حمیدیه - خیابان شهریاری - روبه‌روی آزمایشگاه
مسئول: ابراهیم حسینیان- ۰۹۱۶۰۷۱۰۳۰۰
سوسنگرد
مدرسه علمیه امام صادق(ع)
آدرس: سوسنگرد، میدان شهرداری، پشت آتش‌نشانی، حوزه علمیه امام صادق(ع)
مسئول: آقای چنانی- ۰۹۱۶۳۴۵۲۰۶۴
شوش
مدرسه علمیه امام محمدباقر(ع)
آدرس: خوزستان، شهرستان شوش، پشت حرم دانیال نبی(ع)، خیابان علامه طباطبایی
مسئول: حامد هردانی‌زاده- ۰۹۱۹۹۵۰۵۴۶۲
اسلام آباد غرب
مدرسه علمیه و مسجد
آدرس: اسلام آباد غرب، میدان شهید بهشتی، بولوار شهید شیرودی، چهارراه اول
مسئول: کاکایی سعادتمند- ۰۹۱۸۷۵۶۷۳۱۱
سرپل ذهاب
مدرسه علمیه باقرالعلوم(ع)
آدرس: کرمانشاه، شهرستان سرپل ذهاب، خیابان میراحمد، پشت دفتر امام جمعه
مسئول: مقداد یعقوبی- ۰۹۳۵۵۸۹۶۷۳۵
صحنه
مدرسه علمی
آدرس: صحنه، شهرک امام رضا(ع)، بولوار انقلاب، جنب میدان یادگار امام(ره)
مسئول: محسن کرمی- ۰۹۱۸۳۳۷۷۹۷۰
مریانج
حسینیه چهارده معصوم(ع)
آدرس: همدان جاده کرمانشاه، میدان کربلا، مریانج بولوار شهید عباسی مسئول: حمید حاج بابایی-۰۹۱۸۹۱۱۰۴۵۱
اسدآباد
مدرسه علمیه صاحب الزمان(عج)
آدرس: همدان، اسدآباد، میدان مطهری، خیابان صاحب زمان غربی
مسئول: علی امیدی نژاد- ۰۹۱۹۶۶۳۰۵۲۹
سامن
مدرسه علمیه حضرت ولی‌عصر(عج)
آدرس: همدان، سامن، خیابان فارابی، میدان عاشورا، مدرسه علمیه ولیعصر(عج)
مسئول: امین بیک وردی- ۰۹۱۸۳۵۲۳۴۸۳
خرم آباد
مدرسه علمیه صادقیه
آدرس: شصت متری - بعد از خ ناصرخسرو کوچه شهیدان پارسا، مدرسه علمیه صادقیه
مسئول: آقای علی حسنون- ۰۹۱۶۷۱۴۸۵۰۳
ایلام
مدرسه صاحب الزمان(عج)
آدرس: مرکز استان، خیابان سعدی جنوبی، کوچه شهدای روحانی
مسئول: علی اصغر نظری- ۰۹۱۸۴۶۳۶۸۱۵
دره شهر
مدرسه حجت بن‌الحسن(عج)
آدرس: ورودی جنوبی استان ایلام به استان‌های خوزستان و لرستان، دره شهر
مسئول: میلاد رسام- ۰۹۱۸۵۸۸۲۰۴۳
دهلران
مدرسه امام محمد باقر(ع)
آدرس: ورودی جنوبی استان ایلام به استان خوزستان، دهلران، خیابان ابن‌سینا
مسئول: علی غلامی -۰۹۹۰۳۴۵۵۷۸۸
اراک
مدرسه امام مهدی(عج) (مهدیه- اسکان مجردی)
آدرس: اراک، خیابان شریعتی، روبه‌روی شورای حل اختلاف
مسئول: آقای گل محمدی- ۰۹۱۸۷۶۷۱۸۱۳
اراک
مجتمع حوزوی حضرت خاتم‌الانبیا(ص)
آدرس: اراک بروجرد، کمربندی شمالی قم
مسئول: حاج آقای بیات
شماره تماس: ۰۹۱۸۳۹۳۸۹۱۳
اندیمشک
مدرسه علمیه امام صادق(ع)
آدرس: اندیمشک، بولوار راه آهن، مصلای نماز جمعه، مدرسه علمیه امام صادق(ع)
مسئول: آقای ابوالفضلی - ۰۹۱۰۸۷۲۱۰۰۴
مریانج
حسینیه ابوالفضلی(ع)
آدرس: همدان، جاده کرمانشاه میدان کربلا- مریانج بولوار شهید عباسی خیابان امیرکبیر
مسئول: هادی مظاهری - ۰۹۱۸۸۱۱۳۳۱۸
ایوان
مدرسه امیرالمؤمنین(ع)
آدرس: ورودی شمالی است��ن ایلام به لرستان، ایوان، میدان امام خمینی(ره)
مسئول: احسان برزویی- ۰۹۱۸۷۹۶۸۹۰۳
ایوان
مدرسه امیرالمؤمنین(ع)
آدرس: ورودی شمالی استان ایلام به لرستان، ایوان، میدان امام خمینی(ره)
مسئول: احسان برزویی- ۰۹۱۸۷۹۶۸۹۰۳
بهار
مدرسه علمیه آیت‌الله بهاری(ره)
آدرس: همدان، جاده کرمانشاه، میدان بهار، شهر بهار، بولوار کشاورز، جنب مسکن مهر
مسئول: ابوذر حیدری- ۰۹۱۸۵۰۶۳۳۲۳
اسکان و پارکینگ در شهر‌های مرزی
خرمشهر
مدرسه علمیه سیدالشهدا(ع)
آدرس: خرمشهر، خیابان امیرکبیر نبش داوودی (پارکینگ با اطلاع قبلی)
مسئول: حسن غبیشاوی- ۰۹۳۰۷۵۴۵۷۸۶
موکب شهدای روحانیت
آدرس: مهران، پل زائر، میدان اربعین
مسئول: آقای گلی
شماره تماس: ۰۹۱۸۱۴۳۵۵۹۳
کربلا
مهدی احسان پور – ۰۰۹۶۴۷۸۲۰۱۴۲۲۳۶
در بستر واتساپ و تماس
لواء الخدمة الحسینیة
مهران
مدرسه ولیعصر(عج)
آدرس: پایانه مرزی مهران، مهران، خیابان ارتش، بالاتر از هلال‌احمر
مسئول: میلاد طلایی- ۰۹۱۶۶۳۶۲۶۴۴
شلمچه
مسئول: حامد قزوینه
شماره تماس: ۰۹۱۹۸۳۰۶۲۴۰
آقای پرچم - ۰۹۱۶۶۰۳۲۳۵۰
اسلام آباد غرب
آدرس: میدان شهید بهشتی، بولوار شهید شیرودی، چهارراه اول ، اسلام جعفری
مسئول: حامد سعادتمند
شماره تماس: ۰۹۱۸۶۲۳۰۸۵۴
سرپل ذهاب
آدرس: خیابان میراحمد، پشت دفتر امام جمعه
مسئول: مقداد یعقوبی
شماره تماس: ۰۹۱۸۹۱۷۷۴۱۳
قصرشیرین
مدرسه علمیه امام صادق(ع)
آدرس: شهرستان قصرشیرین - خیابان دادگستری - مدرسه علمیه امام صادق(ع)
مسئول: علی بهمنی- ۰۹۱۸۸۳۰۶۲۴۰
پایانه مرزی شلمچه
موکب شهدای روحانی استان خوزستان
مسئول: این موکب پذیرش آزاد داشته و نیاز به هماهنگی ندارد
نجف
آدرس: خیابان حی الحسین – کنار سازمان حج
مسئول: سید مراد هادیان - ۰۹۱۰۶۵۹۹۲۴۲
در بستر ایتا، بله، واتساپ و تماس
تلفن رابطان و نمایندگان سازمان بسیج طلاب در شهرهای مرزی برای ارائه خدمات اسکان و پارکینگ
مهران - آقای غلامی – ۰۹۱۸۶۱۵۳۹۴۹
سنندج، مریوان - آقای لطیفی - ۰۹۹۰۵۰۵۷۶۵۱
قصرشیرین - آقای زارعی – ۰۹۱۸۵۵۵۲۸۷۲