احکام شرعی عکاسی و کتابداری(جلسات هفتگی کتابداران،عکاسان و چاپخانه ها)

قال الله تبارک و تعالی:

قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ(1)

بگو آیا كسانی كه می‌دانند با كسانی كه نمی‌دانند، مـساوی‌انـد؟

الف:مقدمه

هدف از تشکیل جلسات هفتگی با اصناف محترم بازار بررسی احکام شرعی صنوف مختلف است که بازاریان با شناخت احکام مربوطه از احتمال انحراف و افتادن به مهلکه رباخواری نجات پیدا بکنند و لازم به یادآوری است که در این جلسات مشکلات صنفی مطرح نمی شود لذا عزیزان اگر در رابطه با مشکلات خود مسائلی دارند میتوانند از طریق اتاق اصناف و یا سایر مسئولین مربوطه منعکس سازند.

ب:احکام کتاب و کتاب خوانی

لازم به یادآوری است که در زمینه کتاب و کتاب خوانی موضوعات متعددی قابل طرح است و هر کدام احکام شرعی مربوط به خود را دارد از قبیل:محتوا،چاپ و نشر،توزیع ،کتابفروشی،کتاب خوانی،نیاز جامعه به کتاب ،ممیزی کتاب ،کتب ضاله و دهها موضوع دیگر

لازم به ذکر است که در دوران حاکمیت نظام جمهوری اسلامی تحول عظیمی در موضوع کتاب بوجود آمده است از قبیل برگزاری نمایشگاه های بین المللی،نمایشگاه های استانی و شهرستانی ،گسترش روز افزون ناشران ،توسعه کتابخانه ها،حمایت از ناشران و مؤلفان ،انتخاب کتاب و مؤلف سال و دهها موضوع دیگر

اکنون به برکـت انـقـلاب اسـلامی و حـاکمـیت نـظام جـمهـوری اسلامی بخش مهمـی از میـراث کهن شیعه ، شنـاسایی ،پـژوهـش و انتشار پیدا کرده است و ایـن رونـد همـچـنان ادامـه دارد . در طـول تاریخ شیعه هیچ وقت چنین فرصتی بوجود نیامده بود لذا باید عموم ناشران ،کتابداران و مؤلفان این فرصت طلایـی را مغتنـم بـشمارنـد.

موضوعات متعددی وجود دارد کـه بایـد در مـورد تألیف ،چاپ و انتشار کتب مورد توجه قرار بگیرند به عنوان نمـونه مـوارد زیر را یـادآوری می کـنیـم:

1-رعایت کردن مقررات و قوانیـن مصـوبه

2-پرهیز کردن از چاپ و انتشار کتب ضاله

3-رعایت کردن انصاف در قیمت گذاریـها

4-پالایش محتوا از فرهنگ های وارداتـی

5-توجه دلسوزانه به نیازمندی های جـامعه

6-رعایت دستورات شرع در برخورد با مؤلفان

ج:احکام شرعی عکاسی

موضوع عکاسی یک پدیده جدید است به سال 1822 برمیگردد .ظاهراً ریشه فرنسوی دارد و در ایران نیز ابتدای عکاسی مربوط به عصـر قاجـاریه و دوران حاکـمیت ناصـر الـدیـن شـاه مـی شـود.

رشته عکاسی در دارالفنون راه اندازی شد و تعدادی از عکاسان فرانسه،ایتالیا و اتریش تدریس کردند و مراحل مختلفی را طـی کرد که اکـنـون به دوربـین هـای دیجـیتـال رسـیـده اسـت لذا فقهاء احکـام مربـوط به عـکاسـی را بـا استـفـاده از قواعد کلی فقهی در رسـاله هـای علمیـه یا در پاسـخ به استفتاءات بیان فرموده اند چند نمونه را یادآوری میکنم

1-آیا در فیلم برداری و عکـس گرفتـن ازافراد و اماکن اجازه گرفتن لازم است؟

اصل عکاسي، نياز به رضايت افـراد نـدارد؛ اما اگـر عـکاسـي، بدون اجازه،موجب اذيت افراد شود و يا عکاسي از مکان‏هاي خصوصي افراد، مصداق تصـرف در مـلـک آنهـا باشـد، جـايز نيست و همين‌طور است چاپ و تکثير و توزيع عـکس افراد...

البته عکاسـي از بـرخـي مـکان‏هـاي دولتـي و مـراکز نظامي و... که بر اساس مقررات، ممـنوع اعـلام شـده،به خاطر زير پا گذاشتن قانون و مقررات، جايز نيسـت

2-آيا عکس‌برداري از ابزار و آلات حرام مانند بت‌هـا و آلات قمار و مشروبات الکلي و يا کارهاي حرام مانندرقـاصـي‌هـاي حـرام و قـمـاربـازي و... جـايـز اسـت؟

عکس‌برداري از ابزار حرام، به خودي خود، عمل حرامي نيست؛ اما اگر اين امر موجب اشاعه و ترويج و تبليغ آن باشد، جايز نيست؛ چون در بسياري از موارد، اين عمل لوازمي دارد که حرام است ؛ مثلا عکاس يا فيلم‏برداري که از صحنة رقاصي عکس يا فيلم مي‏گيرد، مجبور است به صحنه انجام گناه، نگاه حرام بيندازد.

علاوه بر اين، مواردي هم انجام عکس برداري يا فيلم برداري از کار حرام، مصداق اشاعة فحشا و داراي مفسده است و جايزنيست و حتي حضور در مجلس گناه، خود مصداق عـمل حـرام اسـت.

3-عکس‌برداري مرد از زن يا برعکس چه حکمي دارد؛ ظهور و يا نگاه به عکس نامحرم چه‌طور؟

اصل عکس‌ برداري از نامحرم، تا زماني که مستلزم لمس يا نگاه حرامي نباشد، اشکالي ندارد و در نتيجه، در مجالسي مانند جشن‌ها و عروسي‌ها که افراد از پوشش کامل برخوردار نيستند و يا به ‌واسطة آرايش صورت نگاه به آنها، حتي از درون لنز دوربين جايز نيست، اين نوع عکاسي هم جايز نيست؛

اما اگر عکس توسط نامحرم گرفته نشود، ظهور و چاپ آن توسط نامحرم يا نگاه به آن، جايز است؛ به شرطي که اولاً، عکس جزء عکس‌هاي مبتذل و مفسده‌دار محسوب نشود (که تکثير و ثبت و توزيع آن جايز نيست) و ثانياً اگر افراد موجود در عکس از پوشش کافي برخوردار نيستند، بيننده يا ظاهر کنندة عکس، افراد موجود در عکس را نشناسد و ثالثاً، چاپ و ظهور عکس‌ها توسط نامحرم، نبايد مفسده‌اي داشته باشد؛ مثلاً اگر بدانيم اين فرد با نگاه به اين عکس به گناه مي‌افتد، نگاه به آن حرام است

4-منظور از شناختن نامحرم در عکس چيست؟

در اين شناختن، همين‌قدر کافي است که بدانيم اين فرد همسر يا خواهر فلاني است و در نتيجه، شناخت کامل و دقيق نياز نيست و در همين حد، نگاه به اين تصاوير، جايز نيست؛ البته اگر تصوير نامحرم در دوران کودکي او گرفته شده و او اکنون بزرگ و بالغ شده؛ نگاه به تصوير بدون پوشش او، اشکالي ندارد؛ مگر آن که به‌واسطه شباهت وضعيت فعلي فرد با تصوير دوران کودکي و مانند آن، نگاه به اين تصاوير، موجب هتک حرمت او باشد که در اين صورت نيز نگاه جايز نيست

5-نگاه به عکس يا فيلم زنان غيرمسلمان چه حکمي دارد؟

اگر عکس و يا فيلم، مبتذل خوانده نمي‌شود و پوشش افراد در عکس، متناسب با عرف عادي جامعه خودشان باشد، بدون لذت و ريبه، يعني بدون تحريک شهوت يا خوف از افتادن در گناه، مي‌توان به آن نگاه کرد و شناختن و نشناختن افراد، تفاوتي ندارد؛ زيرا زنان غيرمسلمان، در اين خصوص حرمتي ندارند.(2)

پی نوشت:

(1)سوره زمر آیه شریفه 9

(2)نشریه پرسمان

مکان: دفتر امام جمعه

موضوع:احکام شرعی عکاسی و کتابداری

مناسبت:جلسات هفتگی کتابداران،عکاسان و چاپخانه ها