ورود ایران به عصر جدید داروسازی

آغاز کارآزمایی بالینی واکسن «کرناپسین»، ما را در جمع معدود کشورهای دارای فناوری mRNA قرار داد که نه فقط برای ساخت و توسعه واکسن های کرونا، آنفلوآنزا، اچ‌آی‌وی و ...، بلکه در تولید داروهای درمانی بیماران پروانه ای، سرطانی و ژنتیکی هم کاربرد دارد. ویژگی های این فناوری را تشریح کرده‌ایم و از دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری و مدیر عامل شرکت تولیدکننده این واکسن درباره ضرورت حمایت از آن پرسیده ایم

مصطفی عبدالهی – صبح دیروز، کارآزمایی بالینی واکسن «کرناپسین»، جدیدترین واکسن کرونای ایرانی آغاز شد؛ واکسنی که شاید به‌ظاهر چیزی شبیه دیگر واکسن‌های خارجی و داخلی کووید19 باشد، اما باطنش از دستیابی محققان کشورمان به یکی از 10 فناوری برتر جهان خبر می‌دهد که شنیدن داستانش، بسیار امیدبخش است.

فناوریmRNA چیست؟

شاید شما هم مانند ما، نام فناوریmRNA را برای اولین‌بار در زمان تولید واکسن‌های کرونای فایزر و مدرنا شنیده باشید که توانست برخلاف روش‌های معمول تولید واکسن (استفاده از ویروس ضعیف یا کشته شده، ویروس بی‌ضرر غیرمرتبط یا ناقل ویروسی، واکسن حاوی پروتئین‌های نوترکیب و ...)، واکسن‌هایی با فناوری نوین تولید کند و طبق گزارش‌های معتبر علمی، تاثیرات چشمگیری در پیشگیری و مقابله با بیماری داشته باشد.

تولید سریع، تاثیر قوی

نکته مهم، تحولی است که این فناوری ایجاد کرده است؛ به گونه‌ای که در تولید واکسنی مانند مدرنا، به جای چندین ماه روند معمول ساخت و آزمایش واکسن، تنها 40 روز پس از شناسایی ویروس ساخته و 20 روز پس از آن هم، وارد فاز بالینی می‌شود. بررسی مقالات علمی درباره این فناوری هم حاوی این توضیح است که با استفاده از فناوریmRNA ، مسیر تولید طبیعی آنتی بادی در بدن، کوتاه‌تر از حالت معمول می‌شود و این یعنی مقابله سریع‌تر و البته قوی‌تر در مقابل ویروس.

شکسته شدن انحصار آلمان و آمریکا

فناوریmRNA ، اگرچه عمری 12 ساله دارد، اما همچنان به‌روزترین فناوری ساخت دارو و واکسن در جهان است. تاکنون کشورها و شرکت‌های متعددی برای تولید محصولات جدید بر پایه mRNA تلاش کرده‌اند، اما آن‌طور که دکتر وحید خدامی مدیرعامل شرکت رناپ، تولیدکننده کرناپسین به خراسان می‌گوید «هم‌اکنون برخی کشورها از جمله آلمان و آمریکا صاحبان اصلی این فناوری هستند که نمایندگی‌های خود را در برخی نقاط از جمله استرالیا، چین، کره جنوبی و آفریقا هم فعال کرده‌اند». اما ارزشمند بودن کار محققان ما این است که به گفته او، «برخلاف این کشورها، ما صفر تا صد فناوری mRNA را با توان بومی به دست آورده‌ایم و توسعه آن هم کاملا در اختیار خودمان خواهد بود».

کدام ویروس ها و بیماری ها؟

با همان تصور اولیه درباره mRNA، ممکن است این تصور غلط را هم داشته باشیم که این فناوری صرفا برای ساخت واکسن کرونا کاربرد دارد؛ در حالی که این گونه نیست و کرونا صرفا باعث شد نام آن فراگیر شود. مرور صحبت‌های دکتر خدامی در دیدار بهمن ماه کارآفرینان و دانش‌بنیان‌ها با رهبر انقلاب، حوزه‌های مختلف تاثیرگذاری این فناوری را نشان می‌دهد:

- توسعه موثرترین واکسن‌های پیشگیرانه برای عوامل عفونی شناخته شده و جدید

- توسعه واکسن‌های درمانی سرطان

- توسعه روش‌های متنوع ایمنی ‌درمانی انواع سرطان و بیماری‌های خود ایمنی

- توسعه ژن درمانی انواع نقایص ژنتیکی

بیماران پروانه ای و سرطانی منتظر باشند

اهمیت دستیابی کشورمان به این فناوری زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم این تیم دانش بنیان متشکل از 100 جوان نخبه، برنامه‌های توسعه مهمی را در دستور کار دارد و به دنبال اجرایی کردن آن است:

* افزایش ظرفیت و کاهش هزینه تمام شده تولید محصولات با استفاده از روش‌های جدیدتر

* توسعه دیگر واکسن‌های مورد نیاز کشور نظیر واکسن آنفلوآنزا، RSV، HIV، تب کریمه کنگو، مالاریا و...

* توسعه واکسن درمانی سرطان

* توسعه روش‌های جدید ایمنی درمانی سرطان

* و توسعه روش‌های نوین ژن درمانی که اولین محصول آن با هدف مداوای بیماران پروانه‌ای، سال آینده وارد کارآزمایی بالینی می‌شود.

آماده توسعه ایم

دکتر خدامی در گفت‌وگو با خراسان درباره چشم‌انداز کاربردی شدن این فناوری هم چنین می‌گوید: «ما از نظر علمی آمادگی لازم را به دست آورده‌ایم، اما طبیعتا یک شرکت دانش بنیان توان مالی محدودی برای اجرا و توسعه طرح‌های خود دارد؛ به همین دلیل امیدواریم با حمایت وزارت بهداشت بتوانیم این طرح را سریع‌تر پیش ببریم و محصولات مبتنی بر mRNA را به دست مردم برسانیم».

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری در گفت و گو با خراسان مطرح کرد:

نیاز به حمایت مالی برای تولید و صنعتی سازی محصولات mRNA

دکتر «مصطفی قانعی» دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که صبح دیروز در مراسم آغاز کارآزمایی بالینی واکسن «کرناپسین» حضور داشت و درباره اهمیت و آینده فناوری mRNA صحبت کرده بود، در گفت‌وگو با خراسان به ضرورت حمایت از فناوران بومی این حوزه اشاره و تصریح می‌کند: حمایت‌ها از دانش‌بنیان‌های فعال در زمینه mRNA باید شامل چند حوزه باشد؛ حوزه نخست کمک به آن‌ها برای تولید محصولات جدید مبتنی بر این فناوری، حوزه دوم پشتیبانی از آن‌ها برای صنعتی سازی این محصولات و عرضه در بازار به عنوان داروی انسانی، و حوزه سوم جبران حمایت‌هایی که باید طی ماه‌های گذشته از آن‌ها صورت می‌گرفت اما به دلیل تاخیر در صدور مجوزها و تاییدیه‌ها انجام نشد. دکتر قانعی تصریح می‌کند: سازمان غذا و دارو، معاونت بهداشت وزارت بهداشت و صندوق‌های حمایتی مهم‌ترین نهادهایی هستند که باید از پروژه‌های مبتنی بر mRNA حمایت کنند. او در صحبت‌های دیروز خود هم به این نکته اشاره کرد که: «با توسعه این فناوری، اقتصاد بزرگی در حوزه mRNA در کشور شکل گرفته است و امیدوارم همزمان با این پیشرفت سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه فناوری به بلوغ برسد».