استقبال جهانی از توافق تهران و ریاض

وال استریت ژورنال:توافق تهران-ریاض اتحاد علیه ایران را پیچیده می کند

توافق تاریخی تهران و ریاض در پکن و خروج از بن بست 7 ساله روابط دیپلماتیک میان دو کشور، به تیتر یک رسانه ها تبدیل شد، مورد ارزیابی و تحلیل بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی قرار گرفت و هر یک از زاویه ای این توافق را نقد و بررسی کردند.

سی ان ان: توافق تهران و ریاض پیامدهای گسترده ای خواهد داشت

نخست به سراغ رسانه های بین المللی برویم، برخی با تمرکز بر میانجی گری چین، از پیچیده شدن معادلات بین المللی به ویژه برای واشنگتن سخن گفتند و برخی دیگر نیز آن را پایان آرزوهای صهیونیست ها اعلام کردند. در همین زمینه نشریه فایننشال تایمز در گزارشی این توافق را چالشی برای واشنگتن دانست و نوشت :« توافق میان ایران و عربستان یک پیروزی برای دیپلماسی چین و چالش برای ایالات متحده به شمار می‌رود که روابط قوی و سنتی آن با ریاض به تازگی رو به سردی گراییده است.» «آنا جیکوبز» تحلیل‌گر ارشد کشورهای خلیج فارس در اندیشکده گروه بحران در گفت‌ وگو با این نشریه انگلیسی، توافق میان ایران و عربستان را یک پیروزی بزرگ برای تلاش‌ها در زمینه کاهش تنش منطقه‌ای خواند:«توافق میان دو کشور نشانه روشنی است که دو طرف آماده‌اند تا فصل جدیدی را در روابط فی‌مابین آغاز کنند.» وال استریت ژورنال نیز در گزارشی تاکید کرد که توافق تهران-ریاض اتحاد علیه ایران را پیچیده ‌می‌کند:« توافق میان ایران و عربستان نشان‌دهنده پیروزی دیپلماتیک پکن در منطقه‌ای است که آمریکا مدت‌هاست بر ژئوپولیتیک آن تسلط داشته است.»این رسانه آمریکایی ادامه داد: چین که میانجی توافق اعلام شده در روز جمعه بود، در سال های اخیر روابط اقتصادی نزدیک تری با ایران و عربستان سعودی ایجاد کرده است.وال استریت ژورنال اضافه کرد: «این توافق نشان‌دهنده افزایش شدید نفوذ پکن در منطقه‌ای است که آمریکا مدت‌ها بر آن تسلط داشته و می‌تواند تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای تقویت اتحاد منطقه‌ای علیه تهران را در حالی که ایران به گسترش برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد، پیچیده کند.»

واکنش ها به همین جا ختم نشد و آسوشیتدپرس در گزارشی تفصیلی به بررسی ابعاد توافق تهران و ریاض در پکن پرداخت و با بیان این که این توافق می تواند پایانی بر جنگ ائتلاف سعودی با یمن باشد، به تفاهم و آشتی ملی بین گروه‌ها بینجامد و به رفع تخاصم سعودی با حکومت سوریه کمک کند؛ در باره پیامدهای این توافق در قبال تل آویو، نوشت:« بنیامین نتانیاهو، نخست وزیراسرائیل درپی عادی‌سازی مناسبات با ریاض بود ولی توافق عربستان سعودی با ایران این طرح را دشوارتر خواهد کرد. در عین حال اسرائیل را برای مقابله با پیشرفت خطرناک فعالیت‌های هسته‌ای ایران تنها خواهد گذاشت.» در انزوا قرار گرفتن تل آویو در منطقه موضوعی بود که برخی رسانه های صهیونیستی نیز بر آن مهر تایید زدند و توافق جمهوری اسلامی ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بعد از هفت سال را به منزله بر باد رفتن رویای تل آویو برای ایجاد ائتلافی ضد ایرانی در منطقه دانستند.

در کنار این رسانه ها، سی ان ان نیز به احیای روابط ایران و سعودی پرداخت و پیامدهای آن را گسترده اعلام کرد. در بخش دیگری از گزارش سی ان ان به نقل از صنم وکیل، پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس در لندن آمده است :« نقش چین به عنوان یک واسطه چشمگیر است و موضع دیپلماتیک جسورانه تری از این کشور را نشان می دهد. اما ما باید در اغراق نیات پکن محتاط باشیم. این تحول بیشتر در باره منافع چین در منطقه است.» وی افزود: «چین دو بازیگر کلیدی منطقه ای و اقتصادی را به منظور کاهش تنش های منطقه ای و تسهیل روابط اقتصادی بیشتر با هر دو به یکدیگر نزدیک کرده است.»

کیشِ واشنگتن در صفحه شطرنج جهانی؟!

در کنار رسانه های جهانی، کارشناسان مختلفی در فضای بین الملل این ماجرا ورود کردند و واکنش های مختلفی داشتند. گفتنی است پس از امضای توافق تهران- ریاض در پکن، موج گسترده‌ای از انتقادات جمهوری‌خواهان به بایدن درباره توافق اخیر به راه افتاده است. در همین زمینه دینش دسوزا ، نویسنده و مستندساز مشهور محافظه‌کار در صفحه توئیتری خود نوشت:« چین به تازگی میانجی‌گری توافق ایران و عربستان را بر عهده گرفت. این (مانند) کیش کردن (آمریکا) در صفحه شطرنج جهانی است. اگر چین میانجی‌گری توافق روسیه و اوکراین را بر عهده بگیرد که رئیس جمهور شی در حال کار روی آن است، شاه (آمریکا) مات می‌شود. »

تحلیل ها و نقد و بررسی های این توافق به همین جا ختم نشد و جورجیو کافیرو تحلیل‌گر ارشد آمریکایی و مدیر اجرایی موسسه تحلیل وضعیت خلیج فارس و محقق مسائل حوزه غرب آسیا (خاورمیانه) با اشاره به این که این یک تحول بسیار مثبت برای منطقه است، تاکید کرد :« ما در واشنگتن باید این تصور را کنار بگذاریم که هر چه در خاورمیانه به نفع چین باشد، به صورت اصولی، برای منافع ایالات متحده بد است. اگرچه هنوز برای درک کامل این که عادی سازی مجدد روابط عربستان سعودی و ایران به کجا ختم می شود، بسیار زود است، اما می تواند برای هر دو کشور و به علاوه چین و ایالات متحده عالی باشد.»

بیانیه اتحادیه اروپا در واکنش به توافق ایران و عربستان

در این میان و فارغ از نقد و بررسی های کارشناسان، این توافق با واکنش های مقامات و کشورهای مختلف دنیا نیز همراه شد. در همین زمینه اتحادیه اروپا بدون نام بردن از چین با انتشار بیانیه‌ای از توافق عادی‌سازی روابط ایران و عربستان و برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان دو کشور استقبال و خاطر نشان کرد که این اتحادیه منتظر اجرای آن است. دبیر کل سازمان ملل نیز ضمن استقبال از این توافق از چین و عمان و عراق برای به ثمر نشستن این توافق‌قدردانی کرد. سخنگوی کاخ سفید نیز در ادامه واکنش ملایم واشنگتن اظهار کرد که از هرگونه تلاش برای پایان دادن به جنگ در یمن استقبال می‌کند. وزارت خارجه فرانسه هم در بیانیه‌ای با استقبال از این توافق اعلام کرد : «پاریس موافق هرگونه ابتکاری است که بتواند تاثیر محسوسی بر کاهش تنش و تقویت امنیت و ثبات منطقه‌ای بگذارد.» میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه روسیه هم از دیگر کسانی بود که به این توافق واکنش نشان داد و اظهار کرد که کشورش در به ثمر رسیدن این توافق نقش داشته و به همراه کشورهایی مانند عمان و عراق و... به این روند سیاسی کمک کرده است.شیخ عبدا... بن زاید، رئیس امارات متحده عربی نیز با استقبال از این معاهده آن را برای ثبات منطقه مهم دانسته است. وزارت خارجه ترکیه هم در بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور پس از ۷ سال استقبال کرد.

وزارت خارجه بحرین و انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی هم به صورت جداگانه از احیای روابط ایران و عربستان استقبال کرده‌اند.سوریه هم با استقبال از این توافق آن را «منجر به تقویت امنیت و ثبات در منطقه و گسترش همکاری‌ها» دانست.

بن فرحان :توافق با ایران نتیجه 2 سال مذاکره است

در این میان فیصل بن فرحان، وزیرخارجه عربستان در اظهارات اخیر خود تاکید کرد :

« توافق با ایران نتیجه دو سال مذاکره بود که در نهایت به توافقاتی مبتنی بر رعایت اصل حسن همجواری و احترام به حاکمیت دو کشور وتداوم گفت‌وگوها برای برطرف کردن چالش‌های امنیتی منطقه رسیدیم.»

واکنش های داخلی

فارغ از واکنش های خارجی، این توافق در میان شخصیت ها و کارشناسان داخلی نیز معرکه آرا بود و هر یک ارزیابی متفاوتی در باره این توافق تمام آسیایی داشتند که در ادامه بخش های مهم اظهارات آن ها را می خوانید:

* قالیباف رئیس مجلس: احیای روابط با عربستان یک گام مهم در راستای ثبات منطقه و خلیج‌فارس است. امیدواریم طرف مقابل هم در عمل حسن‌نیت خود را با دخالت‌نکردن در امور داخلی کشور و اتخاذ تصمیمات خیرخواهانه در مسائل منطقه به‌خصوص لبنان، یمن‌ و حمایت از فلسطین نشان دهد.

*محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهور: سفر آقای گروسی به ایران، ارزیابی و مواضع مثبت او، صادر نشدن قطعنامه در شورای حکام و توافق عربستان با ایران بیانگر یک چرخش بین المللی در قبال ایران بوده است. این چرخش محصول مقاومت ملی و حضور ملت در صحنه، اقتدار نیروهای مسلح و امنیتی و تلاش های دیپلماتیک همه ارکان نظام است.

*رضا نصری کارشناس بین الملل: «منافع ایران و عربستان سعودی به مراتب بهتر تأمین خواهد شد اگر هر دو کشور در راستای ایجاد یک «منطقه قوی» به سمت این هدف جدید گام بردارند. به جای این که از الگوی معیوبی پیروی کنند که در بهترین حالت به وضعیتِ «یک کشور نسبتاً قوی در یک منطقه ضعیف» منتهی خواهد شد.»

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل:«عادی سازی روابط دو قدرت منطقه هیچ وقت به زیان ثبات و امنیت منطقه نیست.آمریکایی‌ها اگر بخواهند با این موضوع مخالفت کنند بیشتر خودشان را رسوا کردند. سیاست آمریکا سال‌ها این بوده که بتواند سلاح بفروشد، در سال‌های اخیر حداقل ۳۰۰ میلیارد دلار سلاح به کشورهای منطقه فروخته شده. اگر روند عادی سازی به سمت امنیت پایدار برود، آمریکایی‌ها ضرر می‌کنند. آمریکایی‌ها ناچارند و در ظاهر باید استقبال کنند و اگر این را نگویند یعنی با بی‌ثبات سازی در منطقه موافق‌اند که برایشان خوب نیست. اسرائیلی‌ها در ۷ سال گذشته سرمایه گذاری کرده بودند، صلح ابراهیم را مطرح کرده بودند، به ایران هراسی به شدت دامن می‌زدند و به دنبال مشروعیت سازی و گسترش روابط خود با کشورهای منطقه بودند. اسرائیلی‌ها حالا دیگر بهانه‌ای برای دامن زدن به اختلافات ندارند.»

* علی‌اکبر صالحی، دیپلمات : توافق با عربستان اتفاقی نسبتاً به‌موقع برای خروج از بن بست بود؛ اگرچه تعلل شد . می‌شد بدون واسطه هم به نتیجه برسیم و وام‌دار کسی نباشیم. امیدوارم طرف ها به توافق ملتزم بمانند

این رویه، در «احیای برجام» بی تاثیر نیست.

* اما در این میان رحمان قهرمان پور کارشناس مسائل ترکیه از زاویه متفاوتی به احیای روابط دیپلماتیک ایران و سعودی نگریسته و با دقت در رفتار آنکارا در قبال این توافق،اظهار کرده است :« ترکیه بر خلاف کشورهای عربی محتاطانه با توافق سه جانبه برای احیای روابط ایران و عربستان برخورد می کند.... ابهام ترکیه درباره نقش آینده چین در منطقه است که الزاما به سود ترکیه نیست. ترکیه نیم نگاهی به نقش آفرینی در خلیج فارس از طریق حضور نظامی در قطر دارد ولی افزایش نقش چین در معادلات امنیتی خلیج فارس در کنار کاهش تنش در روابط ایران و عربستان، قدرت مانور ترکیه را در خلیج فارس کاهش خواهد داد. بنابراین آنکارا منتظر نتایج عملی این توافق است.»

*دیاکو حسینی، مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری در دولت روحانی:به توافق رسیدن ایران و عربستان منهای آمریکا می‌توانست یک پیشرفت بزرگ در استقلال ژئوپولیتیکی خلیج‌فارس و جهان اسلام باشد؛ به شرطی که بزرگ ترین کشور کمونیستی جهان و یک ابرقدرت بیرون از این منطقه در آن نقشی نمی‌داشت.

* ناصر ایمانی، فعال سیاسی اصولگرا: سوابق چند سال گذشته با چین و اجرا نشدن توافق راهبری دو کشور، بیانگر این واقعیت تلخ است که مقصر اصلی برای اجرا نشدن توافق ها طرف ایرانی است نه چینی. امیدواریم سفر اخیر موجب تحرک ما برای استفاده از ظرفیت های بزرگ چینی ها بشود.

* محمد مهدی رحیمی، مدیر کل روابط عمومی دفتر رئیس جمهور: اگرچه دعوت رسمی رئیس جمهور چین از دکتر رئیسی در شهریورماه انجام شد اما نهایی کردن تاریخ سفر در هفته های اخیر و انجام آن پس از اغتشاشات نشان می‌دهد این قدرت اقتصادی که به محاسبه گری معروف است،‌ به درستی به ناکامی و شکست پروژه آشوب در ایران پی برده است .

گزارشی از موافقت رهبر انقلاب با عفو گسترده محکومان و متهمان اغتشاشات پاییز ۱۴۰۱