جایگاه عید نوروز در آیات قرآن، احادیث و روایات معصومین

جایگاه عید نوروز در آیات قرآن، احادیث و روایات معصومین

آیات و احادیث عید نوروز بسیار فراوان است. واژه عید یک بار در قرآن آمده است ولی در احادیث درباره عید نوروز و آداب آن بسیار سخن گفته شده است. عید نوروز که با تحویل سال و چرخیدن یک دور کامل زمین به گرد خورشید شروع می شود، از جمله اعیادی است که تاریخ پیدایش آن قبل از اسلام است. این عید با آمدن اسلام و زدودن خرافات از چهرۀ آن مورد موافقت و تأیید اسلام قرار گرفت.

عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ قالَ: دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام يَوْمَ النِّيرُوزِ فَقالَ عليه السلام: أَتَعْرِفُ هذَا الْيَوْمَ؟ قُلْتُ: جُعِلْتُ فَداكَ هذا يَوْمٌ تَعْظِمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهادى فِيهِ. فَقالَ عليه السلام: ...يا مُعَلّى اِنَّ يَوْمَ النِّيرُوزِ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِى أَخَذَ اللّه ُ فِيهِ مَواثِيقَ الْعِبادِ أَنْ يَعْبُدُوهُ وَ لا يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئا وَ اَنْ يُؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ يُؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّةِ عليهم السلام... وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِى يَظْهَرُ فِيهِ قائِمُنا... وَ ما مِنْ يَوْمِ نِـيرُوزٍ اِلاَّ وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِيهِ الْفـَرَجَ لاَِنـَّهُ مِنْ أَيّامِنا وَ اَيَّامِ شِيعَـتِـنا… [بحار الانوار، ج 59، 92] معلّى گويد: در عيد نوروز به حضور امام صادق عليه السلامشرفياب شدم. حضرت فرمود: امروز را مى شناسى؟ عرض كردم: روزى است كه عجمها آن را بزرگ مى شمارند و در آن روز به يكديگر هديه مى دهند. حضرت فرمود: ...امروز روزى است كه خداوند از بندگان خود پيمان گرفت تا او را عبادت كنند و به او شرك نورزند و به پيامبران و حجج الهى و ائمّه معصومين عليهم السلام ايمان بياورند و... در اين روز قائم ما(عج) ظاهر مى شود، و نوروزى نمى رسد مگر اينكه ما اهل بيت عليهم السلام ظهور اسلام و گشايش آن را توقّع داريم، چون نوروز از روزهاى ما و شيعيان ماست.

وَ رُوِىَ عَـنْ عَـلِىٍّ عليه السلام اِنـَّهُ قـالَ: نِـيرُوزُنـا كُـلُّ يَـوْمٍ. [من لايحضره الفقيه، ج 3، 300] حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرمود: هر روز براى ما، نوروز است.

اُتِىَ عَلِيُّ عليه السلام بِهَدِيَّةِ النَيرُوزِ، فَقالَ عليه السلام: اما هذا؟ قالُوا: يا أَمِيرَالْمُؤْمِنينَ، أَلْيَومُ النِّيرُوزُ، فَقالَ عليه السلام: اِصْنَعُوا لَنا كُلَّ يَوْمٍ نِيرُوزا. [وسائل الشيعه، ج 12، 214] هديه نوروزى براى حضرت امير المؤمنين عليه السلامآورده شد. حضرت فرمود: اين چيست؟ گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمود: ـ پس در اين صورت ـ هر روز ما را نوروز سازيد.

قال الصادق علیه السلام «اذا کان یوم النیروز فاغتسل والبس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک و تکون ذلک الیوم صائما» (میزان الحکمة ج 7 ص 132) هرگاه نوروز فرا رسد غسل کرده و پاکیزه ترین لباسهایت را پوشیده و از معطرترین عطرهایت استفاده کن و آن روز را روزه بگیر.

«اتی علی علیه السلام بهدیة النیروز فقال علیه السلام ما هذا؟ فقالوا یا امیرالمؤمنین الیوم النیروز! فقال علیه السلام اصنعوان کل یوم نیروزا» (شیخ صدوق من لایحضرالفقیه ج 3 ص 219) در روز نوروز هدیه ای برای امیرالمؤمنین علی علیه السلام آورده شد. حضرت فرمودند این هدیه چیست؟ آنان پاسخ دادند امیرالمؤمنین امروز نوروز است امام فرمودند: هر روز را برای ما نوروز کنید.

قال ‏الصادق (ع) : ما من یوم نیروز الا و نحن نتوقع فیه الفرج لانه من ایامنا و ایام شیعتنا ، حفظته العجم و ضیعتموه انتم‏ ( بحارالانوار جلد 59) امام صادق (ع) فرمودند : نوروز که می ‏آید ما منتظر فرج آل ‏محمد (ص) هستیم ، زیرا نوروز از روزهاى ما و روزهاى شیعیان ما است . شما آن را از دست دادید و پارسیان آن را نگه داشتند .

حضرت امام علی (ع) : " کل یوم لا یعصی الله تعالی فیه فهو یوم عید " هر روزی که در آن روز ، معصیت ‏خدا نشود و گناهی انجام نگیرد ، آن روز را عید خوانده است .

«روی المعلی بن‏ خنیس عن مولانا الصادق (ع) فی یوم النیروز : واذا کان یوم النیروز فاغتسل و البس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک و تکون صائماذلک الیوم... » معلی بن ‏خنیس به نقل از امام صادق (ع) درباره نوروز می ‏گوید : هنگام نوروز غسل ‏کن ، پاکیزه ‏ترین لباس ‏هایت را بپوش به خوشبوترین چیزها خود را خوشبو نما و در آن‏روز ، روزه باش .

«معلی بن‏ خنیس عن الصادق (ع) : ان یوم النیروز هو الیوم الذی اخذفیه النبی (ص) لامیرالمؤمنین (ع) العهد بغدیر خم فاقروا له بالولایه فطوبی لمن ثبت‏علیها و الویل لمن نکثها ...» نوروز روزی است که پیامبر (ص) از مردم برای امیرمومنان (ع) پیمان ولایت گرفت و مردم آن را پذیرفتند ، خوش به حال کسی که بر آن پیمان ثابت ‏بماند ، وای بر کسی که‏آن عهد را بشکند ...

قال الباقر علیه السلام «صلة الارحام تزکی الاعمال و تنمی الاموال و تدفع البلوی و تنسی ء الاجل » (میزان الحکمة ج 4 ص 84) ارتباط با خویشان، اعمال را پاکیزه می کند، دارائیها را افزایش می دهد و بلاهارا دور می کند و مرگ آدمی را به تاخیر می اندازد.

قال الصادق علیه السلام «من زار اخاه فی الله، قال الله عزوجل ایای زرت و ثوابک علی و لست ارضی لک ثوابا دون الجنة » (میزان الحکمة ج 7 ص 86) هرگاه کسی برادرش را در راه خدادیدار کند، خداوند می فرماید: تو مرا زیارت کردی و پاداش تو بر من است و برای تو ثوابی کمتر از بهشت راضی نمی شوم.

شروع زنده شدن طبیعت هم از نوروز است که زمین سرد و افسرده با آمدن نشانه‌های بهار، نشانه‌های حیات و زندگی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، هرچند که در قرآن کریم اشاره‌ای به ایام نوروز نشده است، اما درباره فصل بهار و زنده شدن طبیعت آیات بسیاری وجود دارد.

در آیات 5 و 6 سوره حج می‌فرماید: «وَ تَرَى الْأرْضَ هامِدَه فَإذا أنْزَلْنا عَلَیهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أنْبَتَتْ مِنْ کلِّ زَوْجٍ بَهیجٍ. ذلِک بِأنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أنَّهُ یحْیى الْمَوْتى‏ وَ أنَّهُ عَلى‏ کلِّ شَىْ‏ءٍ قَدیرٌ؛ زمین را جامد و افسرده و بی‌روح و بی جنبش می‌بینی اما همین که آب باران را بر آن نازل کنیم به جنبش و حرکت درمی‌آید و فزونی می‌گیرد و انواع گیاهان سرور افزا می‌رویاند. این از آن جهت است که خداوند حق است و نظام زنده کردن مرده‌ها در قبضه قدرت اوست و اوست که بر هر چیز تواناست.»

در آیه 50 سوره روم به زنده شدن زمین در فصل بهار اشاره می‌کند که: «فَانظُرْ إِلَی ءَاثَـَرِ رَحْمَت اللَّه کَیْف یُحْی الاْ رْض بَعْدَ مَوْتِهَآ إِن ذَلِکَ لَمُحْی الْمَوْتَی وَ هُوَ عَلَی کُل شَی ءٍ قَدِیرٌ؛ پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. در حقیقت، هم اوست که قطعاً زنده کننده مردگان است و اوست که بر هر چیزی تواناست.»

عید نوروز از دیدگاه امام صادق (ع)

عید نوروز در کتب دینی

عید نوروز در روایات

عید نوروز در قرآن

چهل حدیث عید

آداب عید نوروز

نماز عید نوروز ‏