روزه بگیرید لَعَلَّکُم تَتَّقون و لَعَلَّکُم تَشکُرون
خداوند در باب فلسفه وجوب روزه میفرماید : ((لعلکم تتقون))
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقونَ﴿بقره۱۸۳﴾
ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما (واجب) نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند (واجب) نوشته شده بود؛ (پس روزه بگیرید) تا با تقوا و پرهیزکار شوید.
روزه بگیرید تا بر اثر روزه گرفتن روحیه تقوا در شما بوجود آید
و چشم و گوش و زبان و دست و پا و دل و جسم و روح شما با تقوا عجین شود .
یعنی این روزه، پلکانی به سمت تقوا و وسیله‌یی برای تأمین آن در وجود و دل و جان شماست. تقوا این است که انسان در همه‌ی اعمال و رفتار خود مراقب باشد که آیا این کار مطابق رضای خدا و امر الهی است، یا نه. این حالت مراقبت و پرهیز و برحذر بودن دایمی، اسمش تقواست.
لعلکم تتقون یعنى تشریع این حکم, براى این است که شما پرهیزگار شوید, نه اینکه پروردگار به روزه گرفتن شما نیازمند باشد. کسى که ماه رمضان را روزه مى گیرد و در این یک ماه از ارتکاب گناه و اخلاق زشت اجتناب مى کند, مى تواند بعد از ماه مبارک رمضان نیز همین حال ترک گناه را ادامه دهد.
تقوا، از مصدر وقایه، در لغت به معنای «حفظ کردن و نگاه داشتن از بدی و گزند» است. مصدر اتّقاء از همین ریشه به معنای «ترسیدن و حذر کردن» است. اسم فاعل آن، تقیّ و متّقی به معنای «صاحب تقوا» است. همچنین گفته شده است که تقوا یعنی «مصون داشتن خویش از آنچه خوف آسیب و گزند آن وجود دارد».
در قرآن کریم واژه «تقوی '» هفده بار و مشتقات آن بیش از دویست بار آمده است...
تقوا نوعی حالت قلبی و ملکه نفسانی است که مایه بصیرت انسان به طاعت و معصیت (در مقام نظر) و پس از آن، محرک اراده او به رعایت اوامر و نواهی خداوند (در مقام عمل) است. حصول این معنا، منوط به تبعیت از اوامر و نواهی خداوند و مداومت بر آن است تا، به اصطلاح اخلاقیون، آن حال به ملکه (در عرفان : «مقام») تبدیل شود. به این ترتیب، عمل به طاعت و اجتناب از معصیت، شرط لازم برای رسیدن به تقواست. تعبیر «لَعلَّکُمْ تَتَّقُونَ» یا «لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ»، در پایان آیاتی که احکام و حدود الاهی را بیان می‌کنند و مراقبت بر آن‌ها توصیه می‌شود،
توصیه به تقوا در آیات بسیاری از قرآن کریم تکرار شده است، اما دو آیه، از نظر تأکید و وسعت و شمول حکم، از اهمیت ویژه‌ای بر خور دارند. آیه ۱۰۲ سوره آل عمران، مؤمنان را به تقوای خداوند، آنگونه که حقِ تقوای اوست، توصیه کرده است : «... اتَّقُوا اللّهَ حَقَّ تُقاتِه»، و آیه ۱۶ سوره تغابن، به مؤمنان امر کرده که به قدر استطاعتشان تقوا بورزند: «فَـاتَّقُوا اللّهَ مَاسْتَطَعْتُمْ».
به نظر آیة الله طباطبائی مفسر المیزان ره :
در آیه اول، حقِ تقوا آخرین مرتبه تقواست؛ یعنی، عبودیتی بری از اِنّیت و غفلت، طاعتی بدون معصیت و شکری بدون کفران. اما آیه دوم شامل تمام مراتب تقواست؛ یعنی، خداوند نخست همه مردم را به حقِ تقوا دعوت کرده و سپس فرموده است که هرکس به قدر استطاعت خویش در طی مراتب تقوا بکوشد.
تعبیر «مَااسْتَطَعْتُم» در جایی دیگر برای تأکید به کار رفته است. در این صورت آیه دوم را باید چنین معنا کرد: تا می‌توانید نسبت به خداوند تقوا پیشه کنید.
در مجموع، مفهوم تقوا اهمیت و منزلت ویژه‌ ای در قرآن کریم دارد. در آیه ۱۳ سوره حجرات آمده که (ان اکرمکم عند الله اتقیکم) گرامی‌ترین شما نزد پروردگار، باتقواترین شماست . و بدین ترتیب، تقوا موجب برتری انسانی بر انسان دیگر نزد خداست. خداوند، متقین را دوست دارد و یار و مددرسان آنهاست...

خداوند در باب فلسفه وجوب روزه میفرماید : ((لعلکم تشکرون))
شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَ مَنْ كانَ مَرِيضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿بقره ۱۸۵﴾
ماه رمضان [ماهی است‌] که در آن، قرآن به عنوان هدایت مردم و نشانه‌های روشن هدایت و معیار تمیز [حق از باطل‌] نازل شده است؛ پس هر که از شما در این ماه حضور داشت،(در وطن و محل زندگیش، و صحیح و سالم هم بود) روزه بگیرد؛ و هر که بیمار یا در سفر باشد، (روزه نگیرد و) به همان تعداد (روزهایی که روزه نگرفته) از روزهای دیگر (غیر ماه مبارک رمضان قضا کند) [روزه‌داری کند‌]. خدا برای شما آسانی می‌خواهد نه مشقّت؛ [این حکمِ قضای روزه را مقرّر کرد‌] تا [کار را بر شما آسان گیرد‌] و شما نیز تعداد آن را (که روزه نگرفته اید) کامل نمایید و خدا را به پاس اینکه شما را هدایت کرده است به عظمت یاد کنید، و بسا که با روزه گرفتن شکر گزار باشید...
روزه بگیرید تا بر اثر روزه گرفتن روحیه شکر گزاری در شما بوجود آید
و چشم و گوش و زبان و دست و پا و دل و جسم و روح شما با شکر گزاری عجین شود .
یعنی این روزه، پلکانی به سمت شکر گزاری و وسیله‌یی برای تأمین آن در وجود و دل و جان شماست
شكر به معنای ثناگوئى در مقابل نعمت یا شكر اعتراف به نعمت است توأم با نوعى تعظیم یا اظهار نعمت است.
راغب گوید: شكر تصور نعمت و اظهار آن است و نقطه مقابل آن كفر است كه فراموشی نعمت و پوشاندن آن است.
خداوند متعال در قرآن کریم در موارد متعددی پس از بیان نعمت‌های مادی و معنوی كه به بندگان عنایت فرموده است، سخن از شكر به میان می‌آورد تا همگان بدانند كه هر نعمتی را شكری لازم است.
((و بقول استاد سخن سعدی ره : هر نفسی که فرو می‌رود ممدّ حیات است و چون بر می‌آید مفرّح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب. از دست و زبان که بر آید-کز عهدهٔ شکرش به در آید, اِعملوا آلَ داودَ شکراً وَ قلیلٌ مِن عبادیَ الشکور))
شكر بر سه قسم است؛ شکر زبانی، شکر قلبی، شکر عملی
حقیقت شكر آن است كه، نعمت در آن راهی كه برای آن آفریده شده است استفاده شود. شکر منعم از امور عقلی است و هر عاقلی حكم به آن می‌نماید، خداوند متعال نیز به بندگان دستور می‌دهد كه شكر نعمت‌ها را به‌جای آورند و از طرف دیگر از بندگان شكور، تعریف و تمجید نموده بندگان غیر شكور را مورد سرزنش قرار می‌دهد، شكر را موجب زیاد شدن نعمت و كفران را موجب حرمان نعمت می‌داند
توفیق شکرگزاری خودش نعمتی از جانب خداوند است .
• «قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علی و علی والدی؛ حضرت سلیمان به خداوند عرض می‌کند: پروردگارا به من توفیق بده که شکر نعمت‌های تو را که به من و پدر و مادرم عطا فرمودی به جای آورم.»
شكر باعث زیاد شدن نعمت و بازگشت‌ آثار آن به خود انسان است.
• «واذ تاذن ربکم لـئن شکرتم لازیدنکم ولـئن کفرتم ان عذابی لشدید
و (به خاطر آرید) زمانى كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر شكر گزارید حتما بر (نعمت‌هاى) شما مى‌افزایم، و اگر کافر شدید یا ناسپاسى كردید البته عذاب من بسیار سخت است.»
• «و من شکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان ربی غنی کریم؛
هرکس سپاس گذار باشد، نفع شکر برای خودش می‌باشدو هرکس ناسپاسی کند، پروردگارم بی نیاز و بخشنده است.»
• «و من یشکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان لله غنی حمید؛
هرکس سپاس گذار باشد فائده شکر به خودش بازگشت دارد و هرکس ناسپاسی کند به درستی‌ که خداوند بی‌نیاز و ستوده است.»