صد کلمه قصار از کلمات امیرالمومنین علیه السلام

تالیف عباس قمی .

مقدمه

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمينَ بَارِيُّ الْخَلَائِقِ أَجْمَعِينَ وَالصَّلوةُ عَلَى مَنْ أُرْسِلَ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ وَبُعِثَ لِتَنْمِيمٍ مَكارِمِ اَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِينَ وَعَلَى أَهْلِ بَيْنِهِ الظَّاهِرينَ الطيبين.

و بعد، چنین گوید این فقیر بی بضاعت عباس بن محمد رضا القمى خَتَمَ اللهُ لَهُما بِالْحُسْنى والسَّعادَة : که شکی نیست که بهترین جواهرات که آدمی آنرا در خزانه دل پنهان و در گوش خود آن را معلق و آویزان نماید کلمۀ جامعه و حِكَم بالغه و درر باهره و جواهر فاخره که از معدن بلاغت و مشرع فصاحت اکبر آیات الهی و باب مدینه عِلْمٍ جناب رسالت پناهی سیدنا و مولانا الأمام امير المؤمنين عَلَيْهِ مِن التسليماتِ وَالتَّحِيَّاتِ عَدَداً لا يتناهى أخذ و التقاط شده باشد لأن كَلامَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ الكَلامُ الَّذى عَلَيْهِ مَسْحَةٌ مِنَ العِلْمِ الألهى وفيه عَبْقَةٌ مِنَ الكَلامِ النَّبَوِيَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَالِهِ

و من در چند سال قبل بیشتر کلمات قصار آنحضرت را که در باب آخر نهج البلاغه است جمع کردم بترتیب حروف تهجی و مختصر شرحی باندازه بضاعت خود بر آن نوشتم تا در این ایام که بفیض زیارت یکی از دوستان قدیمی خود نائل شدم بخاطرم رسید که صد کلمه از آن کلمات شریفه انتخاب کنم و آنرا هدیه آنجناب نمایم. فَقَدْ رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ مَا أَهْدَى الْمُسْلِمُ لِأَخِيهِ هَدِيَّةً أَفْضَلَ مِنْ كَلِمَةِ حِكْمَةٍ تَزيدُهُ هُدًى اَوْتَرُدُّهُ عَنْ رَدَى (سفينة البحار 700/2 به نقل از منية المريد شهيد ثانى ترجمه : از رسول خدا صلی الله عليه و آله روایت شده که مسلمان هیچ هدیه ای به برادر مسلمانش هدیه نکرده است که بهتر باشد از سخن حکیمانه ای که به هدایت او بیفزاید و یا از هلاکت نگاهش دارد)

لاجرم این صد کلمه را جمع نمودم و به فارسی مختصر شرحی بر آن نمودم و غالباً در ذیل کلمات یکی دو کلام از کلمات حکمیه نافعه که غالب آنها از خود آن حضرت است ذکر نمودم و هر جا بمناسبتی یکی دو سه شعر از اشعار عربیه یا فارسیه نگاشتم تا همه کس از آن انتفاع ببرد امید که فیضش عام و ذخیره این مجرم کثیر الآثام گردد.

مخفی نماناد که من در ذیل این کلمات شریفه غالباً چند شعری که مشتمل بود بر همان کلمه از حکمت و موعظه ایراد کردم زیرا که طباع به حفظ اشعار بیشتر رغبت دارد. و در حدیث است که قیس بن عاصم منقری با جماعتی از بنی تمیم خدمت حضرت رسول صلى الله علیه و آله رسیدند و از آن حضرت موعظه نافعه خواستند آن حضرت ایشان را به کلمات جامعه خود موعظه فرمود قیس عرضه داشت که اگر این موعظه به نظم آورده می شد ما افتخار می کردیم بر هر که نزدیک ما میشد از عرب و هم آن را حفظ می کردیم و ذخیره می نمودیم. آن جناب فرستاد حسان بن ثابت شاعر را حاضر کنند که به نظم آورد آن را صلصال بن دلهمس حاضر بود و به نظم آورد آن را و از آن جناب اجازه انشاء آن خواست حضرت اذن فرمود: بگفت : تَخَیَّرْ خَلیطاً مِنْ فِعالِکَ اِنَّما *** قَرینُ الْفَتی فِی الْقَبْرِ ما کانَ یَفْعَلُ (الابيات) رجوع شود به ارشاد القلوب دیلمی صفحه 28 چاپ اسلامیه بقیه اشعار در آنجا مذکور است.

فَخُدْها فَإِنَّها حِكْمَةٌ بالِغَةٌ وَمِاَهُ كَلِمَة جامعة وما توفيقى اِلاّ بِاللّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أنيبُ.

ویرایش و تصحیح کلمات و اِعراب و ویرگول و جمله بندی و فصل بندی و بعضی اضافات به مناسبت بعضی از کلمات که با اصل صد کلمه حدود سیصد کلمه"حدیث" است توسط خادم المحدثین حجت الاسلام سیدمحمدباقری پور