رواق‌های حرم مطهر
رواق دارالحفاظ: این رواق به‌دستور بانو گوهرشاد، در اوایل قرن نهم هجری بنا شده است. رواق «دارالحفاظ» در قدیم، محل تجمع حافظان قرآن و مراسم خاص تلاوت کلام‌الله و خطبۀ مخصوص حفاظ آستان قدس رضوی بوده است؛ ازاین‌رو، به دارالحفاظ شهرت یافته است. این رواق ۷ صفه دارد و مشاهیر بزرگواری چون عبدالجواد ادیب نیشابوری و ملاهاشم خراسانی در این رواق مدفون‌اند.
رواق دارالسیاده: این رواق در زمان بانو گوهرشاد، در جنوب غربی حرم مطهر بنا شد. نام‌گذاری آن به «دارالسیاده» از آن جهت است که از قدیم محل تجمع و تدریس علما، سادات و منسوبین به خاندان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بوده است. آینه‌کاری دیوار رواق و صفه‌ها و سقف، مربوط به سال ۱۳۰۰ قمری است و قبل از آن، بنا کاشی‌کاری بوده است. قبور مشاهیری چون محمدمهدی خالصی، میرزا احمد مدرس یزدی و آیت‌الله محمد کوهستانی در راهرو منتهی به این رواق واقع شده است.
رواق دارالسلام: رواق «دارالسلام» ازجمله بناهایی است که اساس آن در زمان بانو گوهرشاد و به‌دستور او پی‌ریزی شده و در سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۸ شمسی، پس از تعمیر و تزیین، به‌صورت کنونی درآمده است. قبور علمایی چون شیخ‌غلام‌حسین تبریزی(ترک)، سیدحسین خادمی اصفهانی، میرزا حبیب‌الله گلپایگانی و سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد در این رواق قرار دارد.
رواق حاتم‌خانی: در سال ۱۰۱۰ قمری، حاتم بیگ اردوبادی، از وزرای عصر صفویه، رواق «حاتم‌خانی» را در شرق حرم مطهر و پایین پای مبارک بنا کرد.
رواق گنبد اللهوردیخان: این رواق را در سال ۱۰۲۱ قمری، در شمال شرقی حرم مطهر، اللهوردیخان، از رجال عهد صفویه، بنا کرد. در وسط صفۀ جنوبی رواق، سنگ لوح مرقدِ اللهوردیخان دیده می‌شود.
رواق دارالضیافه: بنای این رواق مربوط به سال ۱۰۳۱ قمری است که مرحوم میرزا شفیع قزوینی، با هزینۀ یک تاجر قزوینی آن را احداث کرد. در این رواق، دو صفه ایجاد شده که در آن آیاتی از قرآن مجید روی کاشی‌های رنگارنگ نقش بسته است. قبور مشاهیری چون میرزا مهدی غروی اصفهانی و حاج ملاهاشم قزوینی در این رواق واقع است.
رواق توحیدخانه: معروف است که این رواق را مفسر نامدار شیعه، ملامحسن فیض کاشانی رحمت الله علیه، در سال ۱۰۷۲ قمری بنا کرده و در آن آیات توحیدی قرآن کریم را تدریس و تفسیر می‌کرده است. در ضلع شمالی توحیدخانه، پنجرۀ فولادِ معروف نصب شده و ضریح مطهر از پشت این پنجره نمایان است. مدفن میرزا مهدی اصفهانی، سید جواد خامنه‌ای)پدر رهبر معظم انقلاب(و سید عبدالله شیرازی در این رواق قرار دارد.
رواق دارالفیض: رواق «دارالفیض» در پشت سر مبارک حضرت واقع شده و به روضۀ منوره متصل است. این بنا قبلاً به «مسجد ریاض» معروف بود و به «مسجد زنانه» هم شناخته می‌شد. اصل بنا مربوط به دورۀ صفویه است و به‌علت اتصال آن به رواق توحیدخانه، برخی مورخان بر این عقیده‌اند که ممکن است این بنا را مرحوم فیض کاشانی هم‌زمان با رواق توحیدخانه ساخته باشد.
رواق دارالسعاده: رواق «دارالسعاده» از بناهای عصر قاجاریه است که در سال ۱۲۵۱ قمری ساخته شده و بانی آن الله یارخان آصف‌الدوله بوده است. محل دفن مشاهیری چون سید یونس اردبیلی، میرزا علی‌اکبر نوقانی و شیخ علی‌اکبر نهاوندی در این رواق است.
رواق شیخ بهایی رحمت الله علیه: این رواق محل دفن شیخ محمدبهاءالدین عاملی، معروف به شیخ بهایی (متوفای ۱۰۳۱ق) است. به‌روایت تاریخ، این مکان، منزل و مَدرس شیخ بهایی بوده است که در سال ۱۳۶۴ قمری با مساحت حدود ۱۰۲ متر مربع به‌طرز باشکوهی تجدید بنا شد.
رواق دارالسرور: از این رواق در قدیم، به‌صورت چند اتاق به‌عنوان آبدارخانه، آسایشگاه خدام و... استفاده می‌شد که در سال ۱۳۳۴ شمسی با مساحت ۱۰۰۰ متر مربع به‌صورت رواق درآمد. بزرگانی چون آیات عظام محمدتقی فلسفی، حسنعلی مروارید، فهری زنجانی و نیز سید ابوالحسن حافظیان در این رواق مدفون‌اند.
رواق دارالشکر: این رواق از مجموع دو بنا، یکی رواق «پس پشت» مربوط به دورۀ صفویه و دیگری بنای «قرآن‌خانۀ» سابق که مربوط به عهد تیموریان بوده، تشکیل شده است. این دو مکان به مساحت ۷۳ متر مربع، در سال ۱۳۴۴ شمسی به‌صورت یک رواق درآمد و «دارالشکر» نامیده شد.
رواق دارالشرف: این بنا درگذشته به «راهرو سقاخانه» معروف بوده است که به ایوان طلای صحن انقلاب متصل بود؛ اما در سال ۱۳۴۳ شمسی پس از تغییرات و تزییناتی، به‌صورت رواقی مستقل درآمد.
رواق دارالعزه: این رواق در اختلاف سطحی به ارتفاع ۹۵ سانتی‌متر از کف دارالسلام قرار دارد و قبلاً کشیک‌خانۀ خدام بوده است که با تغییرات و تزییناتی، در سال ۱۳۴۳ شمسی به‌صورت رواق درآمد.
رواق دارالذکر: رواق «دارالذکر» قبلاً مدرسۀ علمیۀ علی‌نقی‌میرزا بوده است که در سال ۱۳۴۳ شمسی بازسازی شد و تغییر کاربری یافت و با پوشش جدید سقف، به‌صورت رواقی جدید درآمد. حجره‌های فوقانی و تحتانی مدرسه در اطراف آن، فعلاً محل استقرار دفاتر مختلف است.
رواق دارالزهد: رواق مجلل «دارالزهد» در جنوب شرقی روضۀ منوره واقع شده و به رواق باشکوه امام‌خمینی رحمت الله علیه متصل است. این رواق در سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ شمسی ساخته شده است. قبور مشاهیری چون علامه محمدتقی جعفری، سیدابوالحسن شیرازی و میرزا مهدی نوقانی در این رواق قرار دارد.
رواق دارالعباده: تاریخ بنای این رواق به سال ۱۳۵۳ شمسی برمی‌گردد. این بنا همچون رواق شیخ بهایی و دارالزهد دوطبقه دارد و طبقۀ فوقانی آن تالار، اماکن متبرکۀ آستان قدس رضوی است.
رواق دارالولایه: در سال ۱۳۶۸ شمسی، در غرب روضۀ منوره بنا شده است.
رواق دارالهدایه: رواق «دارالهدایه» پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۷۱ شمسی ساخته شده است.
رواق دارالرحمه: رواق «دارالرحمه» با تقلید از معماری شبستان‌های مسجد جامع گوهرشاد احداث و در سال ۱۳۷۱ شمسی افتتاح شد. این رواق در حال حاضر برای زائران غیرایرانی بوده و محل ارائۀ خدمات فرهنگی به این دسته از زائران است.
رواق دارالاخلاص: این بنا در گذشته، مسجد کوچک و زیبایی به نام مسجد زنانۀ بالاسر بود که محراب آن هنوز باقی است. در توسعۀ سال ۱۳۷۳ شمسی، این مسجد به‌صورت رواقی به نام «دارالاخلاص» درآمد. این رواق با مساحت ۳۶ متر مربع کوچک‌ترین رواق در حرم مطهر است.
رواق حضرت معصومه سلام الله علیها: در سال ۱۳۷۹ شمسی افتتاح شد و طبقۀ زیرین رواق دارالولایه به‌شمـار می‌رود. رواق حضرت معصومه سلام الله علیها، بعد از روضۀ منوره و ضریح مطهر، نزدیک‌ترین مکان به مرقد شریف حضرت است.
رواق دارالحکمه: این رواق در ضلع شمال غربی صحن آزادی واقع شده است و در سال ۱۳۸۱ در دو طبقه افتتاح شد.
رواق دارالکرامه: رواق «دارالکرامه» ۴۸۸ متر مربع مساحت و ۱۸۳۰ متر مربع زیربنا در سه‌ونیم طبقه دارد که زیرزمین، نیم‌طبقۀ اول و طبقۀ دوم به‌عنوان آسایشگاه خدام و طبقۀ همکف به‌عنوان رواق در نظر گرفته شده است. این رواق در آذرماه سال ۱۳۸۵ شمسی افتتاح شد.
رواق دارالحجه: این رواق زیبا و باشکوه در زیر صحن انقلاب اسلامی واقع شده است. ساخت این رواق در اواخر سال ۱۳۷۸ شمسی آغاز و در ۱۳۸۷ (نیمۀ شعبان ۱۴۲۹ قمری)افتتاح شد.
رواق امام‌خمینی: این رواق، صحن سابق امام‌خمینی رحمت الله علیه، صحن موزه، است و در مجاورت مسجد گوهرشاد قرار دارد و در پی افزایش روزافزون زائران و نیاز مبرم به ایجاد فضاهای سرپوشیده، به‌صورت رواق درآمده است.
رواق شیخ طوسی: رواق"شیخ طوسی'در ضلع غربی حرم مطهر واقع شده است. ورودی این رواق در وسط بست شیخ طوسی قرار گرفته است.
رواق شیخ حر عاملی: این رواق در ضلع شرقی حرم مطهر واقع شده است. ورودی این رواق در وسط بست شیخ حر عاملی قرار گرفته است.
رواق حضرت فاطمه سلام الله علیها: این رواق در ضلع شرقی حرم مطهر و در کنار رواق شیخ حر عاملی قرار دارد. راه‌های دسترسی به این رواق، یکی در بست شیخ حر عاملی و دیگری در حاشیۀ صحن آزادی قرار دارد. این رواق به بانوان گرامی اختصاص دارد.
رواق دارالمرحمه: رواق «دارالمرحمه» در قسمت زیرین رواق امام‌خمینی رحمت الله علیه قرار دارد و در دی‌ماه سال ۱۳۹۲ افتتاح شد.
رواق کوثر: این رواق در مجاورت صحن جامع رضوی و ضلع جنوبی صحن کوثر واقع شده است.
رواق غدیر: رواق «غدیر» در قسمت شمال غربی صحن غدیر و ضلع جنوب غربی ورودی شیخ طوسی واقع شده است.
https://www.hotelghasr.com/Contents.aspx?Module=introducingMashhad&PId=8619
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: آشنایی بامشهد و اطراف آن
