چهاردهم از گناهان کبیره‌اى که به کبیره بودنش تصریح شده قمار است چنانچه خداى تعالى در سورۀ بقره مى‌فرماید: «حکم مى و قمار را از تو مى‌پرسند بگو در هر دو گناه بزرگى است» ١
و تعبیر بگناه بزرگ در قرآن مجید تنها دربارۀ شراب و قمار است.
در روایت فضل بن شاذان از حضرت رضا (ع) در باب شمارۀ کبائر قمار را ذکر فرموده و همچنین در روایت اعمش از حضرت صادق (ع) بکبیره بودنش تصریح شده است.
از حضرت صادق (ع) است که فروش شطرنج حرام و خوردن پول آن حرام و نگهداشتنش کفر و بازى کردن با آن شرک و سلام کردن بر بازى‌کنندۀ آن گناه و یاد دادنش کبیرۀ هلاک‌کننده است و کسى که (براى بازى) دست در شطرنج مى‌کند مانند آنست که دست در گوشت خوک فرو برده و باید براى نماز دستش را بشوید و کسى که بشطرنج مى‌نگرد مثل کسى است که بفرج مادرش نگاه مى‌کند و آنکه بازى مى‌کند و آنکه باو سلام کند و آنکه در وقت بازى باو نگاه کند همه در گناه مساوى هستند و کسى که ببازى شطرنج بنشیند جاى خود را در دوزخ مهیا مى‌سازد و آن زندگى در روز واپسین حسرت او خواهد بود، و از همنشینى قمار باز بپرهیز زیرا از جمله مجالسى است
١ ) - یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلْخَمْرِ وَ اَلْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمٰا إِثْمٌ کَبِیرٌ. . . (سوره ٢ آیۀ( ٢١٩ ) .
که اهلش محل غضب الهى شده‌اند و هر ساعت منتظر غضبند و چون نازل شود ترا و ایشان را فراخواهد گرفت ١ .
از حضرت صادق (ع) است که خداوند در ماه مبارک رمضان میآمرزد مگر سه طایفه را: شرابخوار، قمارباز و کسى که با مسلمانى کینه‌ورزى نماید و دشمنى کند ٢ .
از شواهد کبیره بودن قمار اینست که خداوند در قرآن آن را همراه با بت‌سازى و شراب ذکر فرموده است ٣ .
میسر چیست و از لام کدامست؟
: میسر هر قسم قمار را شامل مى‌شود از کلمه «یسر» به معنى آسانى گرفته شده، چون قمار باز بآسانى و بدون رنج کسب و کار، مال مردم را به چنگ مى‌آورد.
از لام، چو بهائى بوده که با آن بطرز مخصوصى قمار مى‌کردند و اقلام هم نامیده مى‌شده و ترتیب آن چنین بود که شترى را مى‌خریدند و نحر مى‌کردند و به ٢٨ قسمت تقسیم کرده بعد ده چوب تیر که هریک نام مخصوصى داشت به اسم ده نفر مى‌زدند، هفت‌تاى آن که فذ، توأم، رقیب، حلس، نافس، مسبل، معلى نام داشت داراى سهم بود و بنام هرکس بیرون میآمد یک یا چند سهم از شتر باو داده مى‌شد باین ترتیب که هرکس، فذ، بنامش مى‌افتاد یک سهم و همچنین بترتیب تا هرکس معلى بنامش مى‌افتاد هفت سهم از شتر مى‌برد و سه تیر دیگر که منبح، سفیح، رغد نامیده مى‌شد شانس نداشت و کسانى که اینها بنامشان مى‌افتاد باید پول شتر را بپردازند.
بنابراین در آیۀ شریفه، ذکر از لام، پس از میسر ذکر خاص پس از عام است، چون از لام قسمى از قمار و میسر است البته وجوه دیگرى هم براى از لام ذکر شده است.
پس معنى آیۀ شریفه چنین مى‌شود: جز این نیست که مى و قمار و بتها و از لام
١ ) -عن ابى بصیر عن ابی عبد اللّه (ع) قال (ع) بیع الشطرنج حرام و اکل ثمنه سحت و اتخاذها کفر و اللعب بها شرک و السلام على اللاهى بها معصیة و کبیرة موبقة و الخائض فیها یده کالخائض یده فى لحم الخنزیر. . . و در من لا یحضر پس از کلمۀ معصیت چنین است، و تعلیمها کبیرة موبقة (وسائل الشیعه کتاب تجارت ج ١٢ ص ٢۴١ حدیث ۴ ) .
٢ ) -فى الکافى عن ابی عبد اللّه (ع) یغفر اللّه فى شهر رمضان الا لثلثة صاحب مسکر او صاحب شاهین او مشاحن قلت و اى شىء صاحب شاهین فقال (ع) الشطرنج.
٣ ) - إِنَّمَا اَلْخَمْرُ وَ اَلْمَیْسِرُ وَ اَلْأَنْصٰابُ وَ اَلْأَزْلاٰمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ اَلشَّیْطٰانِ. . . (سوره ۵ آیه ٩٢ ) .
همگى پلید و کار شیطان است که جز شر و زیان چیزى بر آن مترتب نیست، پس از آنها دورى کنید باشد که رستگار شوید.
یعنى در نزدیک شدن به هریک از این چهار چیز امید رستگارى نیست و براى تأکید حرمت خصوص مى و قمار در آیۀ بعد، یکى از مفاسد عظیمۀ این دو را بیان مى‌فرماید که اى مردم گرد این دو گناه اصلا نروید زیرا:
دشمنى در مى و قمار
: جز این نیست که شیطان مى‌خواهد بسبب مى و قمار بین شما دشمنى و کینه ایجاد کند و بدین‌وسیله شما را بتجاوز از حدود خدا و دشمنى با یکدیگر وا دارد ١ .
و این امر محسوس و مشاهد است، نسبت بشراب که خوب هویدا است که شخص میخوار پس از نوشیدن این آب آتشین و برطرف شدن عقل او، از هیچ جنایت و خیانتى باکى ندارد و مانند بدترین درندگان بدون جهت بدیگران حمله نموده از اذیت و آزار مردمان خوددارى نمى‌تواند کرد، و گاه شده که در آن حال نزدیکترین بستگانش را کشته است. اما قمار باز یا مى‌برد یا مى‌بازد، اگر ببرد پس شکى نیست که کینه و بغض او در دل حریف که باخته است قرار مى‌گیرد، زیرا مى‌بیند مالى را که بزحمت اندوخته و سخت مورد علاقه‌اش بوده بدون هیچگونه عوضى از دستش مى‌گیرد و اگر در آن مجلس نتواند تلافى کند تا آخر عمر کینه‌اش را بدل میگیرد و همیشه در مقام تلافى کردن است.
اگر هم ببازد که معلوم است کینه حریفش را بدل گرفته و کمتر اتفاق میافتد که مجلس قمار بدون دشمنى و نزاع بپایان برسد.
قمار عیاشى و هرزگى میآورد
: موضوع دیگر اینست که اگر قمار باز ببرد چون مالى بدون زحمت و فعالیت بدست آورده بفکر عیاشى میافتد و سر از میخانه و مراکز فحشاء و منکرات و فساد و هرزگى درمیآورد و بنا بمثل مشهور باد آورده را باد میبرد باندک زمانى آن مال هدر خواهد رفت.
ثانیا در اثر بردن، علاقۀ شدیدى باین عامل فساد یعنى قمار پیدا کرده روح فعالیت و کار و کوشش در طلب روزى حلال در او کشته مى‌شود و در نتیجه آدمى مفت‌خوار، بیکار، تنبل، تن‌پرور و عیاش بار مى‌آید و دائما سعى او این است که خود را به مجلس
١ ) - إِنَّمٰا یُرِیدُ اَلشَّیْطٰانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ اَلْعَدٰاوَةَ وَ اَلْبَغْضٰاءَ فِی اَلْخَمْرِ وَ اَلْمَیْسِرِ (سوره ۵ آیه ٩٣ ) .
قمارى برساند، شاید باز از همان مال مفت نصیبش شود.
و اگر ببازد، هیجان عصبى بر او مستولى شده و حس انتقامجوئى و درنده‌خوئى او بحرکت آمده، براى بدست آوردن مال رفته، باز خود را به مجلس قمار مى‌رساند، گاه شده که در چند مجلس تمام هستى خود را از دست داده و چون از تلافى کردن عاجز شده، یا حریف را کشته یا خود را از بین برده است ١ .
دورى از یاد خدا و نماز
: دیگر از مفاسد عظیمۀ مى و قمار و بت‌پرستى، غفلت از یاد خدا و بیرون شدن از فرمانبردارى اوست چنانکه در همین آیۀ شریفه مورد بحث
١ ) -در کتاب بلاهاى اجتماعى صفحۀ ٢٣١ مى‌نویسد، در یکى از شهرستانها مرد قماربازى که پهلوى حریف خود را با سه ضربه چاقو، چاک نموده و وى را بقتل رسانده بود، ضمن بازپرسى گفته بود، مقتول در قمار خیلى پول از من برد و حاضر ببازى مجدد نشد و هرچه باو گفتم، بازى را ادامه نداد و فرار کرد، من هم او را تعقیب کردم و. . . و در صفحۀ ٣٢۵ مى‌نویسد: نقل از مجلۀ روشنفکر ١۴ دیماه ١٣۴٠ در شهر مونت کارلویک نفر آرژانتینى در مدت ١۶ ساعت قماربازى چهار میلیون تومان ثروت خود را از دست داد و وقتى که درهاى قمارخانه بسته شد یک‌راست بجنگل رفت و با یک گلوله مغز خود را متلاشى نمود و بزندگى خود خاتمه داد. یکى از مجلات دربارۀ عاقبت این پاک باخته‌ها چنین نوشته بود: جنگلهاى اطراف مونت کارلو، بارها شاهد خودکشى این پاک‌باخته‌ها بوده است از آنجا که عده‌اى از این پاک‌باخته‌ها در موقع مراجعت حتى هزینۀ برگشت بکشورشان را ندارند اغلب در این جنگل خودکشى مى‌کنند و لذا شرکت قمارخانه تصمیم گرفت که هزینه مسافرت این عده را بعنوان قرض بآنها بپردازد. از اطلاعات هفتگى شماره ١٠۶٠ چنین نقل نموده است: امروز آمار خودکشیها ناشى از قمار رو بتزاید است چنانکه این موضوع از آمارى که مؤسسه گالوپ منتشر نموده، بخوبى معلوم مى‌شود، زیرا آمار مؤسسه مزبور نشان داد که در سال ١٣۶١ بیش از سالهاى قبل قماربازان دست بخودکشى زده‌اند بهمین جهت قماربازان مونت کارلو این سال را سال (بدبیارى) نامیده‌اند در سال گذشته تنها در شهر پاریس ١٢ نفر قمارباز خودکشى کرده‌اند. در صفحۀ ٣٢٩ چنین مى‌نگارد، نقل از اطلاعات هفتگى همین شماره؛ به طورى‌که یکى از آمارگران امریکائى نتیجه گرفته است عامل قمار تقریبا درسى درصد از جنایات دخالت دارد، مطالعاتى که دربارۀ علل وقوع پاره‌اى جرائم بعمل آمده، نشان مى‌دهد که اغلب دزدها و جیب‌برهاى حرفه‌اى و چاقوکشان و دژخیمان فاسد تربیت شده و مولود همین مراکز و لانه‌هاى فساد (قمار) مى‌باشند.
مى‌فرماید:
«شیطان مى‌خواهد شما را بوسیلۀ این گناهان از یاد خدا و نماز بازدارد» ١
چنانچه شخص مى‌خوار تمام وقت مستى از خدا غافل و هیچ تکلیفى از تکالیف الهیه را نمى‌تواند انجام دهد خصوصا نماز که اهم و اعظم آنها است و همچنین است حال قمارباز در مجلس قمار که وقت نماز مى‌گذرد و مى‌خوار، در مستى گرفتار و قمارباز سرگرم بازى است.
سپس براى تأکید میفرماید: «اى اهل ایمان، آیا متنبه شدید که دیگر گرد این گناهان نروید» ٢ .
یعنى اى مؤمنین، پس از دانستن این مفاسد عظیمه و نهى صریح الهى آیا قبول کننده‌اید که دیگر به این دو گناه نزدیک نشوید؟ .
باز براى زیادتى تأکید در آیۀ بعد مى‌فرماید:
«خدا و پیغمبر «ص» را پیروى کنید و از مخالفت ایشان بپرهیزید، پس از آنچه به شما تذکر داده شد اگر مرتکب (مى‌خوارى، قماربازى و بت‌پرستى) شدید پس بدانید وظیفۀ پیغمبر ما رسانیدن آنچه باو وحى شده بطور آشکار است ٣ .
یعنى پس از این، سرپیچى و مخالفت شما بعد از اتمام حجت بوده و هیچ عذرى برایتان نیست.
[اقسام قمار]
از آنچه گذشت کبیره بودن قماربازى دانسته شد اینک اقسام قمار در ضمن چهار فرع ذکر مى‌گردد.
١ -بازى با آلات قمار و شرطبندى
: اگر با وسائل و آلات مخصوصۀ قمار، بازى کنند و شرطبندى و قرار داد نمایند که هرکدام ببازد بدیگرى که برنده شده مبلغ معینى پول یا جنس پرداخت نماید، شکى در حرمت آن نیست و قدر مسلم از عنوان قمار و میسر که در قرآن شریف و اخبار رسیده این مورد است و بعضى از فقهاء حرمت آن را از ضروریات دین اسلام دانسته‌اند.
١ ) - وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اَللّٰهِ وَ عَنِ اَلصَّلاٰةِ (سوره ۵ آیه ٩٣ ) .
٢ ) - فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (سوره ۵ آیه ٩٣ ) .
٣ ) - وَ أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ اِحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمٰا عَلىٰ رَسُولِنَا اَلْبَلاٰغُ اَلْمُبِینُ. (سوره ۵ آیه ٩۴ ) .
و نیز شکى نیست که پولى را که برنده مى‌گیرد حرام و مالک آن نمى‌شود و نمى‌تواند در آن تصرف نماید و واجب است آن را به صاحبش برگرداند چنانکه در قرآن مجید مى‌فرماید: مال یکدیگر را به باطل نخورید ١ و تصرف در مالى که از راه قمار بدست آمده یقینا خوردن مال به باطل است.
و فرقى در حرمت قمار بین اقسام و انواع مختلفۀ آن خواه با وسائل مخصوصۀ قمار که از سابق مرسوم بوده مانند نرد و شطرنج و آس و گنجیفه و غیر آن یا آنچه که در این دوره از ورق و غیره بآن افزوده شده است نیست ٢ .
حتى بازى کردن با تخم مرغ و گردو بشرط برد و باخت با سایر انواع قمار یکى است، چنانچه در صحیحۀ معمر بن خلاد، از حضرت موسى بن جعفر (ع) است فرمود:
نرد و شطرنج و چهارده، همه در حرمت یکى است؛ و هر چیزى که بر آن بازى قمار شود میسر و حرام است ٣ .
حضرت باقر (ع) فرمود: میسرى که در قرآن مجید تحریم شده، عبارت از نرد و شطرنج است و هر نوع قمارى میسر است ۴ .
و نیز در مکتوب حضرت هادى (ع) در معنى آیۀ شریفه مذکور است که فرمود هر چه بآن قماربازى شود آن میسر و حرام است و هر مستى آورنده‌اى حرام است ۵ .
١ ) - وَ لاٰ تَأْکُلُوا أَمْوٰالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبٰاطِلِ (سوره ۴ آیۀ ٢٩ ) .
٢ ) -در کتاب بلاهاى اجتماعى صفحۀ ٣٠٨ چنین مى‌نگارد: به طورى‌که مطلعین اظهار مى‌دارند فعلا در حدود پنجاه شصت نوع قمار رایج و معمول است، اینک چند نوع قمارهاى عجیب و غریب بعنوان نمونه از مجلۀ خواندنیها شماره ١٠۵٩ نقل مى‌کنیم: مثلا در تهران بازیهاى پوکر، اس، بانک، شمن دوفر، ریم، رامى، گنجفه، ورتوش، بیست و یک، پاسور، خروس قرمز، ایاز، طاس تختۀ نرد، بیقوط، بلوط، هشت و نه، هفت بالا، هفت پائین، سه قاب، چهار قاب، سنگ تلگراف و تلفن، گل بهار، ساچمه، بیلیارد. . . رواج دارد، ناگفته پیدا است که این‌همه قمار و وسائل آن خود نمودارى از توسعۀ روزافزون این بلاى خانمان‌سوز است.
٣ ) -النرد و الشطرنج و الاربعة عشر بمنزلة واحدة و کلما قومر علیه فهو میسر (وسائل کتاب تجارت باب ١٠۴ ج ١٢ ص ٢۴٢ حدیث ١ ) .
۴ ) -اما المیسر فالنرد و الشطرنج و کل قمار میسر (وسائل الشیعه ج ١٢ ص ٢٣٩ ) .
۵ ) -کلما قومر به فهو المیسر و کل میسر حرام (وسائل کتاب تجارت باب ١٠۴ ج ١٢ ص ٢۴٣ ) .
و فرمود: چون آیۀ تحریم شراب و قمار نازل شد، گفتند یا رسول الله (ص) میسر چیست؟ فرمود هر آلتى که بآن قماربازى نمایند میسر و حرام است، حتى کعب و گردو که قمار بآنها هم میسر و حرام است ١ .
اسحاق بن عمار از حضرت صادق (ع) پرسید که بچه‌ها با تخم‌مرغ و گردوبازى کرده بآن قمار مى‌بازند، فرمود از آن مخور که حرام است.
اخبار وارده در حرمت بازى با آلات قمار بشرط برد و باخت متواتر است و در آنچه گذشت کفایت است.
٢ -سرگرمى به آلات قمار بدون شرطبندى
: بازى کردن با آلات و وسائل مخصوص قمار بدون شرط و برد و باخت و فقط به منظور سرگرمى و تفریح هم حرام است و حرمت آنهم مورد اتفاق فقهاء مى‌باشد و در اول این بحث حدیث شریفى از حضرت صادق (ع) نقل شد که: بازى کردن با شطرنج شرک بخداست و دست کردن در آن مانند دست کردن در گوشت خنزیر است و پیش از نماز باید دستها را بشوید، و نگریستن بآن مانند نگاه کردن بعورت مادر است ٢ .
از حضرت صادق (ع) حکم شطرنج پرسیده شد، فرمود کار مجوس را براى آنها واگذارید ٣ .
یعنى مسلمان نباید نزدیک بازى شطرنج شود.
و ضمن روایت دیگر است که حضرت صریحا از نزدیک شدن بآن نهى مى‌فرمایند ۴ .
و از فرع اول که قبلا ذکر شد دانسته گردید که فرقى بین نرد و شطرنج و سایر آلات قمار نیست بنابراین بکار بردن آلات قمار در قماربازى، خواه بشرط برد و باخت، یا بدون شرط حرام است.
١ ) -قال (ص) کلما تقومر به حتى الکعاب و الجوز (مستند ص ٣٣٧ ) .
٢ ) -و اللعب بها شرک و السلام على اللاهى بها معصیة و کبیرة موبقه، و الخائض فیها یده کالخائض یده فى لحم الخنزیر لا صلاة له حتى یغسل یده کما یغسلها من مس لحم الخنزیر و الناظر الیها کالناظر فى فرج امه. (وسائل کتاب تجارت باب ١٠٣ حدیث ۴ ج ١٢ ص ٢۴١ ) .
٣ ) -انه (ع) سئل عن الشطرنج فقال (ع) دعوا المجوسیة لاهلها لعنها اللّه (وسائل الشیعه ج ١٢ ص ٢٣٧ باب ١٠٢ حدیث ٧ ) .
۴ ) -انه (ع) سئل عن الشطرنج و النزد فقال (ع) لا تقربوها (وسائل الشیعه همان آدرس حدیث ١٠ ) .
چنانچه در ضمن روایت تحف العقول، صریحا هرگونه استعمالى را براى آلات مخصوصۀ قمار تحریم فرموده ١ .
از حضرت باقر (ع) در تفسیر آیۀ تحریم خمر و قمار چنین رسیده: اما میسر، پس نرد و شطرنج و هر نوع قمارى است و تمام آنها حرام است و خرید و فروش و بهره‌بردارى از آنها (که از آن جمله بازى کردن با آنهاست هرچند بدون شرط و فقط بمنظور سرگرمى باشد) حرامست ٢ .
بالجمله جمیع آلات و وسائل مخصوصۀ قمار ساختن و گرفتن اجرت و فروختن و خریدن و پول آن تمام حرام است بلکه نگهدارى آلات قمار نیز حرام و از بین بردنش واجب است.
١ ) -و جمیع التقلب فیه من جمیع وجوه الحرکات کلها (تحف العقول) .
٢ ) -و اما المیسر فالنرد و الشطرنج و کل قمار میسر «الى ان قال (ع)» و کل هذا بیعه و شرائه و الانتفاع بشىء من هذا حرام محرم و هو رجس من عمل الشیطان. (تفسیر قمى) : اسلام در مورد مبارزه با بلاى بنیان کن قمار تنها بتحریم آن اکتفا ننموده بلکه بمنظور ریشه کن ساختن و از میان بردن این عامل فساد، وسائل و آلات قمار را نیز بطور کلى تحریم فرموده و نگهدارى و خرید و فروش آنها را ممنوع و گناه دانسته. عده‌اى مى‌پرسند بازى با شطرنج و امثال آن که بدون برد و باخت باشد، چرا حرام است مخصوصا امروز که بصورت یک نوع ورزش فکرى درآمده، در دستگاه فرهنگ شیوع دارد. باید در پاسخ این عده گفت از آنجا که اسلام بمنظور مبارزۀ اساسى با قمار و جلوگیرى از رواج آن، تمام وسائل قمار را تحریم نموده تا بدین‌وسیله ریشۀ قمار از میان جامعه کنده شود و مردم از آن متنفر باشند، اگر وسائل قمار در میان مردم بطور آزاد خرید و فروش شده در خانه‌ها نگهدارى شود و براى تفریح و سرگرمى و لو بدون شرطبندى از آن استفاده شود قابل تردید نیست که این وضع زمینه را براى شیوع قمار آماده مى‌سازد و در این صورت جلوگیرى از قمار نیز خالى از اشکال نیست. اینست که اسلام مبارزه را اساسى‌تر و از ریشه گرفته و زمینه شیوع قمار را با تحریم قطعى و مطلق وسائل قمار از بین برده است. چنانکه اسلام در زمینۀ مبارزه با بت‌پرستى و شرک نیز همین راه را پیموده و روى این اصل اساسى هر نوع مجسمه و مجسمه‌سازى را و لو اینکه روى مقاصد هنرى باشد نه براى پرستش تحریم فرموده تا از این راه ریشۀ بت‌پرستى از بین مردم رخت بربندد. (نقل از کتاب بلاهاى اجتماعى صفحۀ ٢۴۴ )
نشستن در مجلس قمار و نظر کردن بآن نیز حرام است و بیرون رفتن از آن مجلس از باب نهى از منکر نیز واجب است.
و نیز اگر تصادفا چشم او به آلات قمار افتد مستحب است یاد کند حضرت سید الشهداء علیه السّلام را و لعنت کند یزید پلید را چنانچه در کتاب عیون اخبار الرضا از فضل بن شاذان روایت کرده که گفت شنیدم از حضرت رضا علیه السّلام که فرمود چون سر مقدس حضرت سید الشهداء (ع) را بشام بردند یزید امر کرد تا سر را گذاشتند و بر آن سفره طعام قرار دادند و با یارانش بخوردن طعام و آشامیدن فقاع مشغول شدند و چون فارغ شدند امر کرد تا سر آن حضرت را در طشت در زیر تخت او گذاردند و بساط شطرنج را بر آن پهن نمودند و یزید ببازى شطرنج مشغول شد و آن حضرت و پدر و جدش را یاد مى‌کرد و استهزاء و مسخره مى‌نمود و هر وقت از هم بازى خود مى‌برد سه جام فقاع مى‌خورد و آن مقدار از فقاع که در جام مانده بود نزدیک آن طشت بر زمین مى‌ریخت پس هرکس از شیعیان ما باشد از خوردن فقاع باید پرهیز کند و از بازى شطرنج دورى کند و هرکه چشم او به فقاع یا به شطرنج افتد باید یاد حسین (ع) کند و یزید و آل زیاد را لعنت کند و اگر چنین کند خداوند گناهان او را پاک کند هرچند بشماره ستارگان باشد ١ .
٣ -بازى با شرطبندى بغیر آلات قمار
: بازى با غیر وسائلى که مخصوص قمار است با شرطبندى در غیر اسب دوانى و تیراندازى نیز حرام است مانند انواع بازیهائى که بصورت مسابقات ورزشى از قبیل کشتى‌گیرى، وزنه‌بردارى و چوگان بازى و نظائرش اگر با شرطبندى باشد حرام است و آن کسى که برده پولى را که مى‌گیرد، حرام و باید بصاحبش برگرداند.
١ ) -عن الفضل بن شاذان قال سمعت الرضا (ع) یقول لما حمل رأس الحسین بن على علیهما السّلام الى الشام امر یزید لعنه اللّه فوضع و نصبت علیه مائدة فاقبل هو لعنه اللّه و اصحابه یأکلون و یشربون الفقاع فلما فرغوا امر بالرأس فوضع فى طست تحت سریره و بسط علیه رقعة الشطرنج و جلس یزید علیه اللعنة یلعب بالشطرنج و یذکر الحسین (ع) و اباه و جده صلوات اللّه علیهم و یستهزىء یذکرهم فمتى قمر صاحبه تناول الفقاع فشربه ثلث مرات ثم صب فضلته على ما یلى الطست فمن کان من شیعتنا فلیتورع عن شرب الفقاع و اللعب بالشطرنج و من نظر الى الفقاع او الى الشطرنج فلیذکر الحسین (ع) و لیلعن یزید و آل زیاد یمحو اللّه عز و جل بذلک ذنوبه و لو کانت بعدد النجوم (عیون اخبار الرضا باب ٣٠ حدیث ۵٠ ص ٢١ ) .
اسب‌دوانى و تیراندازى
: اما نسبت به شرطبندى در اسب‌دوانى و تیراندازى شکى در حلال بودن آن نیست و پولى را که مى‌برند گرفتن آن جایز و مالک هم مى‌شوند و اسلام بمنظور تقویت نیرو و استعداد جنگى مسلمانان و تولید روح سلحشورى و مقاومت در ایشان این دو مورد را تجویز فرموده و براى آن احکامى قرار داده که در کتاب سبق و رمایه فقه موجود است.
پس غیر از این دو مورد، جمیع مسابقات اگر در ضمن قرارداد مالى بعنوان برد و باخت انجام گیرد حرام و پولى که از این راه برنده مى‌گیرد حرام و خوردن مال بباطل است. و شهید ثانى در مسالک بر این حکم دعوى اجماع فرموده است در کتاب وافى سه حدیث از حضرت صادق (ع) نقل نموده و مضمون آنها اینست که ملائکه در موقع گروبندى منزجر مى‌شوند و بر کسى که چنین کارى کند لعنت مى‌فرستند مگر در اسب دوانى و تیراندازى.
و از رسول خدا (ص) روایت مى‌کند که ملائکه در موقع گروبندى نسبت باسب و شتر و تیر، حاضر مى‌شوند و غیر از اینها قمار حرام است ١ .
و نیز روایت دیگر بطور کلى غیر از این دو مورد را تحریم فرموده است ٢ .
در صحیحۀ محمد بن قیس از حضرت باقر (ع) است که فرمود حضرت امیر المؤمنین (ع) دربارۀ مردى که با رفقایش گوسفندى را مى‌خواستند بخورند و گفت اگر تمامش را خوردید چیزى بر شما نیست وگرنه فلان مبلغ را باید بدهید حضرت چنین حکم فرمود که این کارى باطل است، مسابقه در کم و زیاد خوردن لغو است و هیچ چیزى بر عهدۀ ایشان نیست ٣ .
یعنى چون مسابقه اصلا در خوردن باطل است حالا که مثلا نتوانستند تمام گوسفند را بخورند چیزى بدهکار نیستند.
١ ) -ان الملائکة تحضر الرهان فى الخف و الحافر و الریش و ما عدا ذلک قمار محرم (وافى) .
٢ ) -لا سبق الا فى خف او حافر او نصل (وافى) .
٣ ) -قال (ع) قضى امیر المؤمنین (ع) فى رجل آکل هو و اصحابه شاة فقال ان أکلتموها فهى لکم و ان لم تأکلوها فعلیکم کذا فقضى (ع) فیه ان ذلک باطل لا شىء فى المؤاکلة من الطعام قل منه او کثر و منع غرامة فیه (مکاسب محرمه نقل از کافى و تهذیب) .
و نیز در روایت جابر از حضرت باقر (ع) است که پیغمبر (ص) فرمود «آنچه که بآن قمار شود حتى گردو و کعب میسر است» پس مثل تخم مرغ یا گردو هرچند آلت قمار هم نباشد بازى کردن بآن به شرط بر دو باخت یقینا حرام است.
و بعضى از بزرگان احتمال داده‌اند که اینها از آلات قمار بشمار روند چنانچه بازى کردن با آنها در بین قماربازان شایع و مرسوم است بنابراین داخل در فرع اول مى‌شود که بازى کردن با آنها هرچند برد و باختى هم در کار نباشد حرام است اما از جملۀ آلات قمار بودن این دو و مانند اینها معلوم نیست.
۴ -بازى بغیر آلات و غیر شرط جایز است
: بازیهائى که بغیر از وسائل قمار و بدون شرطبندى بصورت مسابقه انجام مى‌گیرد نظر فقهاء شیعه در آن مختلف است بیشتر فقهاء حکم بحرمت فرموده‌اند و از علامه در تذکرة نقل شده که جایز نیست مسابقه در کشتى گرفتن هرچند بدون برد و باخت باشد و این مسئله اجماعى علماء است و نیز فرموده جایز نیست مسابقه بر سنگ‌پرانى بدست یا بچیز دیگر و نیز جایز نیست مسابقه بر مرکبها و کشتیها و طیاره‌ها هرچند بدون عوض باشد و نیز جایز نیست در بجنگ انداختن خروس یا شاخ زدن گوسفند و نیز جایز نیست مسابقه بآنچه را که نتیجۀ سلحشورى نداشته باشد مانند مسابقه در ایستادن روى یک پا و خبر دادن بآنچه در دست بسته است از طاق و جفت و مانند مسابقه در توقف زیر آب و سایر بازیها و بطور کلى جواز مسابقه را مطلقا خواه با عوض یا بدون عوض منحصر دانسته در تیراندازى و اسب‌دوانى و آنچه را که مانند این باشد یعنى در تقویت نیرو و استعداد جنگى نافع باشد.
و جمعى دیگر از فقهاء مانند شهید ثانى حرمت مسابقه بغیر آلات قمار و بدون عوض را مسلم نمى‌دانند بلکه مایل بجواز آن شده‌اند و این قول خالى از قوت نیست خصوصا در کارهائى که غرض عقلائى و مصلحتى در آن باشد مانند خط نوشتن و خواندن و دوزندگى و بنائى و درخت‌کارى و کشتى‌رانى و دویدن لیکن چون بیشتر فقهاء مطلق مسابقه را در غیر تیراندازى و اسب‌دوانى منع فرموده‌اند چنانچه نقل شد، رعایت احتیاط ترک شود.
ناگفته نماند: آنچه گفته شد از جواز مسابقه بدون عوض در صورتى است که خوف ضررى نباشد و اگر خوف ضرر باشد حرام قطعى است. براى توضیح چند مثال گفته مى‌شود: ١ -مسابقه اتومبیل یا اتوبوس در جاده‌هاى باریک که خوف اصطکاک به یکدیگر و تلف نفوس در آنست حرام است. ٢ -مسابقه در خوردن چیزى که بحسب کیفیت یا کمیت (مقدار) خوف ضرر بیمارى یا تلف شدن براى خورنده داشته باشد حرام است ٣ -مسابقه در بازى بکس و مقدار تلفات جانى و نقص‌هاى عضوى که از این مسابقه‌هاى شیطانى واقع شود و پاره‌اى از آنها در روزنامه‌ها و مجله‌ها بچشم مى‌خورد براستى وحشت‌آور است.
تذکر: برد و باختى که بنام بلیط اعانۀ ملى ١ نامیده مى‌شود قمار مسلم و حرام قطعى است و بدبختانه در اثر تبلیغاتى که در این‌باره مى‌شود رواج کامل پیدا کرده و آشکارا مردم مرتکب این گناه بزرگ مى‌شوند و شکى نیست مالى که از این راه بدست مى‌آید برنده‌اش مالک نمى‌شود و نمى‌تواند در آن تصرف کند و چنانچه تصرف کند خوردن مال بباطل است که مورد نهى پروردگار عالم در قرآن مجید است ٢ و شکى در حرام بودنش نیست.
١ ) -بلیط اعانه ملى مربوط به رژیم فاسد گذشته بود که از طرف طاغوت تبلیغ مى‌شد.
٢ ) - لاٰ تَأْکُلُوا أَمْوٰالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبٰاطِلِ إِلاّٰ أَنْ تَکُونَ تِجٰارَةً عَنْ تَرٰاضٍ. (سوره ۴ آیه ٢٩ ) .
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: قمار بازی ، شرب خمر و مضرات
