حرمت قمار ازمنظر آیات و روایات
گروه اقتصاد: همانطور که از نص صریح آیات قرآن مشخص است، خداوند متعال قمار را در ردیف می‌گساری و بت پرستی و از کارهای پلید شیطانی دانسته است.
اسلام هرگز با تفریح و سرگرمی مخالف نیست و در بسیاری از روایات توصیه‌های جدی به اختصاص ساعاتی از روز به سرگرمی و تفریح داده شده است. اما نکته اساسی در توصیه‌های اسلام آن است که از نظر اسلام، تفریح و سرگرمی باید مشروع باشد و از نظر شرعی و فقهی حرام نباشد. به علاوه باید با هدف تجدید قوا برای انجام وظایف باشد. از این رو پرداختن به تفریح و سرگرمی اگر تنها به قصد لذت جویی و کامیابی باشد، از نظر اسلام مطرود است. بر اساس آموزه‌های فقهی و شرعی، تفریحات سالم و مشروع را می‌توان به راحتی تشخیص داد. در صورتی که موارد نامشروع و خلاف شرع را در ورزش و تفریحات و سرگرمی را به خوبی و به تفکیک دانست. بر اساس یک تقسیم بندی از نظر اسلام دو دسته از تفریحات و سرگرمی‌ها حرام هستند و باید از آنها احراز نمود.
دسته اول سرگرمی های قماری
سرگرمی‌ها و ورزش‌هایی که به صورت قمار انجام شود از نظر اسلام حرام است. قماربازی در صورتی اتفاق می‌افتد که در سرگرمی و یا تفریحی برد و باخت مطرح شود. بر این اساس ممکن است هر نوع بازی، تفریح و سرگرمی را بدون دانستن مسئله شرعی آن از مشروعیت خارج کرده و به طریق قمار و نامشروع درآوریم. ملاک فقهی برد و باخت در تشخیص تفریح قماری از غیر آن ملاک مهمی است که باید به خوبی منظور از آن را متوجه شد. بر اساس آموزه‌های فقهی در صورتی این ملاک تحقق می‌یابد که چیزی از بازنده به برنده داده شود. این چیز مهم نیست چه باشد و حتی اگر از نظر مالی ارزشی نداشته باشد، صرف شرط پرداخت آن از بازنده به برنده سبب قمار شدن آن تفریح خواهد شد. مثلاً ممکن است دو نفر با یکدیگر شرط بگذارند هر کس در فلان بازی یا در فلان کار برنده شد باید از بازنده بستنی بگیرد! حتی این نوع شرط بندی ساده نیز از نظر اسلام جایز نیست و سبب نامشروع شدن آن تفریح می‌شود.
دسته دوم، بازی با ابزار قماری
دسته دیگر از تفریحاتی که از نظر اسلام ناسالم به شمار می‌روند و مسلمانان را از پرداختن به آنها برحذر می‌دارند، بازی با ابزار قمار است. ابزار قمار، وسایلی هستند که از آنها برای بازی با شرط بندی و برد و باخت استفاده می‌شود که در صورت بازندگی، فرد بازنده باید چیزی را به برنده بدهد.
مضرّات قمار
خداوند متعال در آیه شریفه 90 سوره مبارکه مائده می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید شراب و قمار و بتها و تیرهاى قرعه پلیدند و از عمل شیطانند پس از آنها دورى گزینید باشد که رستگار شوید»(مائده/90). همانطور که از نص صریح آیه مشخس است، خداوند متعال قمار را در ردیف می‌گساری و بت پرستی و از کارهای پلید شیطانی دانسته و دستور به اجتناب از آن داده است. «مَیسِر» یعنی قمار و لذا قمارباز را «یاسر» گویند. ریشه آن «یسر» به معنای آسانی است و علت نامیدن قمار به «میسر» این است که قمارباز با آن مال دیگران را به آسانی و بدون زحمت به چنگ می آورد. از امام رضا علیه السلام نیز نقل شده است که «المیسر هوالقمار؛ میسر همان قمار است».
قمارباز همیشه بازنده است
نکته مهم دیگری که بازتاب روانی قمار می باشد این است که قمارباز همیشه بازنده است چون اگر ببرد حریص‌تر می‌شود که باز هم قمار کند و به یقین او همیشه برنده نخواهد بود و در دفعات بعدی خواهد باخت. از آنجا که این ثروت باد آورده است- نه نتیجه کار و کوشش- قدر آن را ندانسته و چه بسا به زودی آن را از دست بدهد. از نظر اخلاقی هم قساوت قلب می‌خواهد که کسی اموال و دارایی و گاهی تمام دارایی دیگری را بگیرد و او را به روز سیاه بنشاند وارد شده است.
در بعضی از روایات وارد شده است که قریش آنقدر به قماربازی ادامه می دادند که حتی زن و بچه خود را بر سر آن گرو گذاشته و می‌فروختند! از این رو بازی با آلات قمار- حتی اگر بدون برد و باخت باشد- حرام شمرده شده است تا کسی به این وادی خطرناک نزدیک نشود. به عبارت دیگر احتمال دارد حرمت بازی با آلات قمار جنبه حریمی داشته و موجب شود که جامعه اسلامی به طور کامل از این امور فاصله گیرد و به آن نزدیک نشود.از دیگر سو کسی که می‌بازد می‌کوشد برای جبران شکست روحی و مادی خود بازی را ادامه دهد و چون عصبانی شده چه بسا تمام زندگی خود را ببازد و برای تسکین شکست و ناراحتی‌های خود به انواع حربه‌های شیطانی نظیر مواد مخدر و مشروبات الکلی کشیده شود شاید به همین جهت است که در آیات مربوطه در قرآن شراب و قمار با هم آمده است.
پاسخ مراجع عظام تقلید نیز در خصوص مسئله قمار و درآمد حاصل از آن نیز نشان دهنده حرمت قمار است و این توجیه که حرمت قمار مربوط به صدر اسلام به منظور جلوگیری از خشونت است باطل جلوه می‌کند.
سوال
حکم پولی که شخص در شرط بندی مسابقات (در صورت برنده شدن) به دست می آورد چیست؟
پاسخ دفاتر مراجع عظام تقلید؛
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای
جایز نیست.
دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی
جایز نیست.
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
در صورتى که از شرکت کنندگان پولى بگیرند، و به قید قرعه از محلّ پولهاى دریافتى جوایزى به برندگان بپردازند، این کار حرام است.
دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی
گرفتن پول برای جایزه دادن در مقابل پیش بینی نتایج مسابقات اکل مال به باطل و حرام است.
قرآن كريم دربارة شراب و قمار چه مي گويد؟
قرآن كريم از شراب و قمار سخن به ميان مي آورد و مي فرمايد: " اي پيامبر! از تودربارة شراب و قمار مي پرسند، بگو : در آن دو ، گناهي بزرگ و سودهايي (از نظر مادي) براي مردم است ولي گناهشان از سودشان بيشتر است".[9]
نيز مي فرمايد: " اي مؤمنان ! شراب و قمار و اَنصاب [بت ها] و ازلام [= تيرهاي مخصوص تفأل] پليد و عمل شيطاني است. از آن پرهيز كنيد، باشد كه رستگار شويد. همانا شيطان مي خواهد با پرداختن به شراب و قمار، بين شما دشمني و كينه بيندازد و شما را ازياد خداوند و از نماز باز دارد، آيا دست بردار هستيد؟".[10]
مذهب اماميّه بر اين است كه شراب حرام است و در هيچ شريعتي حلال شمرده نشده است.
مفسّران قرآن مجيد بر آنند كه دربارة شراب چهار آيه در مكه نازل شده است.
ابتدا آية شريفه " از ميوه هاي خرما و انگور[شراب]هم مستي آور و هم خورا ك نيكو به دست مي آوريد".[11] كه مسلمانان همچنان شراب مي خوردند و برايشان حلال بود . آنگاه آية شريفه "بگو در آن ها گناهي بزرگ و نيز سودهايي از نظر مادي هست، ولي زيان آن ها بر سودشان مي چربد".[12] نازل شد.
پس از نزول اين آيه، عده اي هم چنان شراب مي خوردند و عده اي ترك كردندو بعضي در حال مستي نماز مي خواندند . سپس آية شريفة "در حال مستي به نماز نزديك نشويد".[13] نازل شد و كمتر كسي بود كه بعد از آن شراب بخورد، تا روزي عتبان بن مالك عدّه اي از جمله سعد بن أبي وقاص را دعوت كرد. چون شراب نوشيدند و مست شدند، بناي مفاخره و شعر خواني گذاردند تا اين كه سعد شعري خواند كه هجو انصار بود. يكي از انصاريان با او درگير شد و او را به شدّت مجروح كرد. سعد به پيامبر (ص) شكايت كرد كه آية "انّما يريد الشيطان أن يوقع بينكم العداوهْْ"[14] نازل شد.
1[8] فصلنامة پژوهش هاي قرآني، شمارة 3، ص 61 و 62 ، با تلخيص.
1[9] بقره (2) آية 219.
1[10] مائده (5) آيات 90 ـ 91.
1[11] نحل (16) آية 67.
1[12] بقره (2) آيه 219.
1[13] نساء (4) آيه 43.
1[14] مائده (5) آيه 91.
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: قمار بازی ، شرب خمر و مضرات
