اوّلین آیه، آیۀ شریفه 219 از سوره بقره است که می فرماید: یَسْئلُونـَکَ عَنَ الْخَمْر ِ وَ الْمَیْسـِر ِ؛ قـُلْ: فیهما إثْمٌ کبیرٌ وَ مَنٰافِعُ لـِلنـّاس ِ وَ اِثْمُهُمٰا اَکْبَرُ مـِنْ نَفْعـِهِمٰا.
(ای پیامبر رحمت) از تو دربارۀ شراب و قِمار سؤال می کنند (در جواب آنها) بگو: در هردو گناه بزرگی است، و (اگرچه) منافع (مادّی) هم برای مردم دارند، ولی گناهشان از نفعشان (که حرام است) بزرگتر است.

- دوّم و سوّمین آیه، آیات 90و91 سوره مائده است که می فرماید:
یا اَیُّهَا الّذینَ اٰمَنـُوا اِنـَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسـِرُ وَ الْأنْصابُ وَ الْأزْلٰامُ رِجْسٌ مـِنْ عَمَل ِالشَّیْطٰان ِفَاجْتَنِبوُهُ لَعَلَّکُمْ تـُفْلِحوُنَ (90) اِنَّما یُریٰدُ الشَّیطٰان ُ اَنْ یُوقِِِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَة َوَالْبَغْضٰاءَ فِی الخَمْر ِوَالْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمُ عَنْ ذِکْرِاللهِ وَعَن ِ الصَّلاةِ؛ فَـَهَلْ اَنْتُمْ مُنْتـَهُونَ؟!(91)
ای کسانی که ایمان آورده اید بدانید که شراب و قِمار و بُتها و اَزلام (که یک نوع بخت آزمائی بوده است) پلیدند و از عمل شیطانند، از آنها دوری و اجتناب کنید (که اگر اجتناب کنید) رستگار می شوید. شیطان می خواهد در میان شما بوسیله قمار، عَداوَت دشمنی ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد، آیا (با این همه زیان و ضررهای فراوان و نَهی روشن) خودداری خواهید کرد (یا بازهم بهانه جوئی می کنید و ایراد می تراشید)؟!

در كتاب فقه الرّضا(ع) آمده است:
«بدان كه (خداوند تو را رحمت كند) به تحقيق، خداوند از همه انواع قِمار نهى كرد و بندگان را موظف به دورى از آنان كرد و آنها را پليد و خبيث ناميد. پس فرمود: از كارهاى پليد شيطان است، پس از آن دورى كنيد! [رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ (المائدة: 93)] مانند شطرنج و نرد(تخته) و ديگر قِمارها؛ و نرد بدتر از شطرنج است؛ و نگهداشتن شطرنج كفر به خداوند بزرگ است و بازى با آن شرك است و حركت دادن و زير و رو كردنش گناه كبيره نابودكننده است و سلام كردن بر كسى كه با آن بازى مى‏كند، كفر است و حركت ‏دهنده آن همانند تماشاگر فَرْج (عورت) مادرش است و بازى‏كننده با نرد، مانند گوشت خوك‏خوار است و مَثَل بازى‏كننده با آن بدون قِمار، مَثَل كسى است كه دستش را در خون و گوشت خوك مى‏گذارد. و مَثَل كسى كه با يكى از اين‏ها بازى مى‏كند، مَثَل كسى است كه بر زنا پافشارى مى‏كند. و خود را از بازى با انگشترها و اَربعة َ عَشَرَ (14 گانه) (خانه بازی) و هر قِمارى، حتى [مثل‏] بازى كردن كودكان با گردو و بادام و كَعب (= مهره استخوانی) (مثل تیله بازی و کارت بازی و منچ امروز)، حفظ كن. و بپرهيز از چوگان ‏بازى (مانند فوتبال امروز)؛ زيرا شيطان همراه تو مى‏دود و فرشتگان از تو مى‏گريزند و هر كسى اسبش بلغزد (و بیافتد) و بميرد، وارد آتش مى‏شود.» 843- 32058- (41).

در كتاب مَن لا يَحضُرُهُ الفقيهُ آمده است: «در تفسير اين سخن خداوند: پس از پليدى از بت‏ها دورى كنيد و از سخن باطل دورى كنيد[فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ (الحجّ: 30)] از امام صادق عليه السلام سؤال شد. امام عليه السلام فرمود: پليدى از بت‏ها، شطرنج است و سخن باطل، غِناء (= آواز و سرود) است. و نرد (تخته)، شديدتر از شطرنج است. نگهداشتن شطرنج كفر است و بازى با آن شرك است و آموزش آن گناه كبيره نابودكننده است و سلام كردن بر شخص سرگرم به آن گناه است و زير و رو كننده آن (بازی کننده با آن)، همانند زير و رو كننده گوشت خوك است و تماشا کنندۀ آن، همانند تماشاگر فَرْج (= عورت) مادرش است. و مَثَل نردباز به صورت قِمار، مَثَل گوشت خوك‏خوار است و مَثَل نردباز بدون برد و باخت، مَثَل كسى است كه دستش را در گوشت يا خون خوك مى‏گذارد. و بازى با انگشترها و اَربعة َ عَشَرَ (14 گانه= خانه بازی) جايز نيست و همه اينها و نظايرشان حتى بازى كودكان با گردو (مثل تیله بازی و کارت بازی)، قِمار است. و از چوگان بازی (مثل فوتبال امروز) بپرهيز؛ زيرا شيطان همراهت مى‏دود و فرشتگان از تو میگريزند. و هر كس چهل روز در خانه‏ اش طُنبُور (تَنبور، از آلات موسیقی شبیه به سه تار) باقى بماند، بى‏گمان خشم خداوند او را فرا گرفته است.»
اين قسمت را به اين دليل آورديم كه احتمال دارد بخشى از حديث پيشين باشد.844- 32059- (42).
- منابع فقه شيعه (ترجمه جامع أحاديث الشيعة)، ج‏22، ص: 443

- فقه الرِّضا عَلَيهِ السَّلامُ: اِعْلَمْ يَرْحَمُكَ اللَّهُ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ نَهَى عَنْ جَمِيعِ الْقِمَارِ وَ أَمَرَ الْعِبَادَ بِالاجْتِنَابِ مِنْهَا وَ سَمَّاهَا رِجْساً فَقَالَ: رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ (المائدة: 93) مِثْلُ اللَّعِبِ بِالشِّطْرَنْجِ وَ النَّرْدِ وَ غَيْرِهِمَا مِنَ الْقِمَارِ وَ النَّرْدُ أَشَرُّ مِنَ الشِّطْرَنْجِ فَأَمَّا الشِّطْرَنْجُ فَإِنَّ اتِّخَاذَهَا كُفْرٌ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ وَ اللَّعِبُ بِهَا شِرْكٌ وَ تَقْلَابُهَا كَبِيرَةٌ مُوبِقَةٌ وَ السَّلَامُ عَلَى اللَّاهِي بِهَا كُفْرٌ وَ مُقَلِّبُهَا كَالنَّاظِرِ إِلَى فَرْجِ أُمِّهِ وَ اللَّاعِبُ بِالنَّرْدِ كَمَثَلِ الَّذِي يَأْكُلُ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ مَثَلُ الَّذِي يَلْعَبُ بِهَا مِنْ غَيْرِ قِمَارٍ مَثَلُ الَّذِي يَصْبَغُ يَدَهُ فِي الدَّمِ وَ لَحْمِ الْخِنْزِيرِ وَ مَثَلُ الَّذِي يَلْعَبُ فِي شَيْ‏ءٍ مِنْ هَذِهِ الْأَشْيَاءِ كَمَثَلِ الَّذِي مُصِرٌّ عَلَى الْفَرْجِ الْحَرَامِ وَ اتَّقِ اللَّعِبَ بِالْخَوَاتِيمِ وَ الْأَرْبَعَةَ عَشَرَ وَ كُلَّ قِمَارٍ حَتَّى لَعِبَ الصِّبْيَانِ بِالْجَوْزِ وَ اللَّوْزِ وَ الْكِعَابِ وَ إِيَّاكَ وَ الضَّرْبَةَ بِالصَّوْلَجَانِ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَرْكُضُ مَعَكَ وَ الْمَلَائِكَةَ تَنْفِرُ عَنْكَ وَ مَنْ عَثَرَ دَابَّتُهُ فَمَاتَ دَخَلَ النَّارَ.

844- 32059- (42) فقيه 4/ 41: و سُئِل الصّادق عليه السّلام عن قول اللَّه عزَّ و جلَّ «فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ» (الحج:30) فقال: الرّجس من الأوثان الشطرنج و قول الزور الغِناء. و النّرد أشدّ من الشطرنج. فأمّا الشطرنج فانّ اتّخاذها كفر و اللّعب بها شرك و تعليمها كبيرة مُوبقة و السّلام على اللّاهى بها معصية و مقلّبها كمقلّب لحم الخنزير و الناظر إليها كَالنَّاظِرِ إِلَى فَرْجِ أُمِّهِ و اللّاعب بالنّرد قماراً مَثَلُه مَثَلُ مَنْ يأكل لحم الخنزير و مثل الذى يلعب بها من غير قمار مثل من يضع يده في لحم الخنزير أو في دمه و لا يجوز اللّعب بالخواتيم و الأربعة عشر و كلّ ذلك و أشباهه قمار حتّى لعب الصبيان بالجوز هو القمار و إيّاك و الضّرب [بالصَّولجَان] فإنّ الشيطان يَركُضُ معك و الملائكة تَنفِرُ عنك و من بقي في بيته طُنبُور أربعين صباحاً فقد باء بغضب من اللَّه عز و جل (إنّما أوردنا هَذه لاحتمال كونها جزءً للرواية الّتى قبلَها في "الفقيه").

- منابع: فقه الرِّضا(ع)، 38؛ بحارالأنوار، ج‏76، ص: 234- الحدیث9؛ حلية المتقين، ص256؛ جامع أحاديث الشيعة (متن عربی)(آیت الله بروجردي)، ج‏22، ص: 442.

########################

ضررهای پزشکی و روانی بازی «شطرنج» (chess)

(( چرا سیاستمداران انگلیسی مخالف موسیقی و شطرنج و ورزش های رزمی هستند؟!! ))

- لغتنامه دهخدا:«گویند چون طلحند پسرهای هندی در جنگ با (گو) پسرعّم و برادر اُمّی خود، بر سر تاج وتخت کشته شد، و مادرش از مرگ او بیقرار گشت، گروهی از دانشمندان هندی، شطرنج را اختراع کردند تا این زن بدان سرگرم گردد و مرگ فرزند از یاد ببرد...
و بعضی مُعرَّب (شُدْرَنج) که مرادف (رفت رنج) باشد، و بعضی معرَّب (صد رنگ) گفته اند، و رنگ به معنی حیله [می باشد].
نام واضع شطرنج، حکیم لجلاج است، و بعضی محقّقین (یعنی صاحب برهان) نوشته اند که واضع آن، صَهْصَه بن داهر است...».
مَوسُوعَة ُ المَورِِد (ج2-221): «(ترجمه:) این بازی را عربها از فارس(زرتشتیان) اقتباس کرده اند و سپس از طریق آندلُس(اسپانیا) وارد ارُوپا شد».
- تحقیق یکی از دانشمندان روانشناس و هیپنوتیزور ایران، در مورد شطرنج (به طور خلاصه):
«اول باید دانست که آلت شطرنج، چشم بازیگر و تماشاچی را طبق قانون (optical hypnosis) - که همان "هیپنوتیزم ناخودآگاه بَصَری" است و بر اثر گیجی و خستگی نگاه آدمی در صفحات چهارخانه بوجود می آید – دچار خواب هیپنوتیکی نموده، بدون اینکه شخص متوجه آن عمق از خواب شود... سپس همان صفحۀ شطرنج، به طور اتوماتیک، تلقیناتی را هم القاء می کند، که هرچه عمق خلسه یا ترانس هیپنوتیکی، بر اثر طولانی تر شدن بازی و نگاه، افزایش یابد، قدرت جذب سوژه نیز بارها بیشتر از پیش شده و به راحتی تلقینات صفحه و آلات شطرنج را قبول خواهد کرد... و اما آن تلقینات اینست که: اوّلاً- خطوط (y) صفحه، یعنی عرض، تداعی ناخودآگاهانۀ راه زندگی است و ترّقی و تنزّل شخص را به یاد او می آورد؛ و خطوط (x) یا طول صفحه، تداعی کنندۀ راههای فرار جانبی از مشکلاتی است که در طول زندگی با آنها مواجه می شویم؛ و چون تعداد این خطوط بسیار است، اینجا ایجاد یک نوع گیجی و سردرگمی در (ضمیر ناخودآگاه) آدمی میکند و آنالیز یا تفسیر و استنطاق روانکاوانه و هیپنوتیزمی آن چنین است: « تو، انسانی هستی که در طول زندگی ات، هیچگاه راه جانبی مناسبی در برابر دیدگانت پدیدار نخواهد شد!! و پیوسته متحیّر خواهی بود». ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، این تلقین منفی در مغز و روان هر شطرنج باز، ثبت و ضبط خواهد گردید. بعلاوه اینکه خانه های شطرنج نیز تداعی ناخودآگاهانۀ بُرهه ها و دوران زندگانی شخص را می کند و بار منفی این تلقین نفرت انگیز را قویتر و بیشتر میسازد، یعنی آدمی نخواهد توانست به هیچ برهه ای از دوره های زندگی خود امیدوار باشد، و گیجی و تحیّر، او را در یافتن پناهگاه های یا مسیرهای خروج از بحران، در دوران عمرش، سرگردان و ناامید می کند...
ثانیاً- صفحه مربّعی شطرنج که از 64 خانه تشکل یافته، دو خاصیّت تلقینی قوی دارد:
اوّل آنکه، در "روانشناسی ورزش" ثابت گردیده که هر چه وسیلۀ ورزشی محدود تر باشد، ذهن و تعقّل بازیگر را خود بخود محدود تر می کند چون نقطۀ تمرکز اوست؛ و بنا بر همین اصل مُجَرَّب است که کوهنوردان و شناگران، غالباً انسان هایی دریادل و صبور و متین و شرافتمند هستند؛ ولی بالعکس، غالب هوادران ورزش هائی مثل شطرنج، فوتبال و ورزش های رزمی، به خاطر محدودیّت نقطۀ تمرکز ورزشی، خشن و عصبی و کند ذهن میشوند. و لذا دانشمندان و سیاستمداران متفکر نیز، غالباً اهل ورزشهایی طبیعی و آرامبخش همچون کوه پیمائی، شنا و اسب دوانی هستند.
دوم آنکه، خانه های صفحه شطرنج هم این بار منفی محدودیت را 64 بار تقویت می کنند و نظر را ناخودآگاهانه خیره می سازند و اعصاب ناظر یا تماشاچی را درهم می ریزند و همین راز خشمگین شدن و حمله ور گشتن گاو و زنبور و سایر حیوانات، هنگام مشاهدۀ صفحات شطرنجی یا چهارخانه چهارخانه است...
و بالأخره، در پایان این تحقیق باید اضافه کنیم که: خود مهره های شطرنج، تلقین روحیّات وحشیانۀ صاحبان شکل خود را - یعنی خشونت و ظلم و جنگ و حیوانیّت را - می کنند».
برای اطلاع بیشتر از ضررهای علمی و روانی شطرنج، مراجعه شود به کتاب ارزشمند "رنج شطرنج" از مرحوم استاد حسین عبداللهی خوروَش؛ و نیز: "رازهای نهفته در شطرنج" از: حمید آقابابایی، که در آدرس زیر، می توانید آن را به راحتی دانلود کرده و حتی در موبایل یا تلفن همراه خود، از مطالعۀ مطالب علمی و ارزشمند آن بهره مند شوید: