شرح کامل واقعه عاشورا از مقتل لهوف

مقتل لهوف معتبرترین و دقیق تری مقتل در دسترس است. این مقتل از دو مسلک تشیکل شده که مسلک اول درباره وقایع روزهای پیش از عاشورا و مسلک دوم درباره روز عاشورا است. متن مسلک دوم به این شرح است:

قالَ الرّاوي : وَنَدَبَ عُبَيْدُ اللّهِ بْنِ زِيادٍ اءَصْحابَهُ إِلي قِتالِ الْحُسَيْنِ عليه السّلام ، فَاءَتَّبَعُوهُ، وَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَاءَطاعُوهُ، وَاشْتَري مِنْ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ آخِرَتَهُ بِدُنْياهُ وَدَعاهُ إِلي وَلا يَةِ الْحَرْبِ فَلَبّاهُ. وَخَرَجَ لِقِتالِ الْحُسَيْنِ عليه السّلام في اءَرْبَعَةِ آلافِ فارِسٍ، وَاءَتْبَعَهُ ابْنُ زِيادٍ بِالْعَساكِرِ لَعَنَهُمُ اللّهُ، حَتّي تَكامَلَتْ عِنْدَهُ إِلي سِتِّ لَيالٍ خَلَوْنَ مِنَ الْمُحَرَّمِ عِشْرُونَ اءَلْفَ فارِسٍ. فَضَيَّقُوا عَلَي الْحُسَيْنِ عليه السّلام حَتّي نالَ مِنْهُ الْعَطَشُ وَمِنْ اءَصْحابِهِ. راوي گويد: عبيداللّه زبان به دعوت اصحاب خويش برگشود كه با نور چشم رسول اللّه صلّي اللّه عليه و آله ، ستيزند وخون آن مظلوم را بريزند. آن بدنهادان نيز متابعت كردند و حلقه فرمانش در گوش نهادند و آن شيطان مردود از قوم خود طلب نمود كه در طاعتش در آيند و زنگ غبار از خاطر بزدايند. آن بي دينان نيز انگشت اطاعت بر ديده نهادند و سر به فرمانش دادند و آن زيانكار از عمر تبهكار، آخرت را به دنياي خود خريدار شد. آن غَدّار نابكار هم دين به دنيا فروخت و فرمان ايالت ري را بياندوخت خواستش كه امير لشكر كند و عهد خدا و رسول صلّي اللّه عليه و آله را بشكند، عمر سعد نيز لبيّكي بگفت و كفر باطني را نتوانست نهفت . با چهار هزار لشكر خونخوار از كوفه بيرون آمد و جنگ فرزند سيّد ابرار و نور ديده حيدر كرّار را مصمّم گرديد. پس از آن ، عبيداللّه بن زياد لشكر پس از لشكر به دنبال آن بدبنياد روانه نمود تا آنكه در روز ششم محرّم الحرام بيست هزار سواره لشكر بي دين بد آئين در كربلا جمع آمدند و كار را بر حسين مظلوم عليه السّلام تنگ گرفتندتا به حدّي كه تشنگي بر خود و اصحابش استيلا يافت .

متن عربي : فَقامَ عليه السّلام وَاءَتَّكي عَلي قائِمِ سَيْفِهِ وَنادي بِاءَعْلي صَوْتِهِ، فَقالَ: (اءُنْشُدُكُمُ اللّهَ هَلْ تَعْرِفُونَني ؟(. قالُوا: اءَللّهُمَّ نَعَمْ، اءَنْتَ ابْنُ رَسُولِ اللّهِ وَسِبْطِهِ. قالَ: (اءُنْشُدُكُمُ اللّهَ هَلْ تَعْلَمُونَ اءَنَّ جَدّي رَسُولُ اللّهِ صلّي اللّه عليه و آله ؟(. قالُوا: اءَللّهُمَّ نَعَمْ. قالَ: (اءُنْشُدُكُمُ اللّهَ هَلْ تَعْلَمُونَ اءَنَّ اءُمّي فاطِمَةَ بِنْتُ مُحَمَّدٍ؟(. قالُوا: اءَللّهُمَّ نَعَمْ. قالَ: (اءُنْشُدُكُمُ اللّهَ هَلْ تَعْلَمُونَ اءَنَّ اءَبي عَلِيَ بْنَ اءَبي طالِبٍ؟(. قالُوا: اءَللّهُمَّ نَعَمْ. قالَ: (اءُنْشُدُكُمُ اللّهَ هَلْ تَعْلَمُونَ اءَنَّ جَدَّتي خَديجَةَ بِنْتَ خُوَيْلِدٍ اءَوَّلُ نِساءِ هذِهِ الاُْمَّةِ إِسْلاما؟(. قالُوا: اءَللّهُمَّ نَعَمْ.

شرح کامل واقعه عاشورا از مقتل لهوف قسمت چهارم

متن عربي : وَ رُوِي اءَنَّ بَعْضَ التّابِعينَ لَمّا شاهدَ رَاءْسَ الْحُسَيْنِ ع بِالشّامِ اءَخْفي نَفْسَهُ شَهْرا مِنْ جَميعِ اءَصْحابِهِ، فَلَمّا وَجَدُوهُ بَعْدَ اذْ فَقَدُوهُ سَاءَلُوهُ عَنْ سَبَبِ ذلِكَ، فَقالَ: اءَلا تَرَوْنَ ما نَزَلَ بِنا، ثُمَّ اءَنْشَاءَ يَقُولُ: جاؤُا بِرَاءْسِكَ يَابْنَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ مُتَرَمِّلا بِدِمائِهِ تَرْميلا وَ كَاءَنَّما بِكَ يَابْنَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ قَتَلُوا جِهارا عامِدينَ رَسولا قَتَلُوكَ عَطْشانا وَ لَمّا يَتَرَقَّبُوا في قَتْلِكَ التَّنْزيلَ وَ التَّاءْويلا وَ يُكَبِّرُونَ بِاءَنْ قُتِلْتَ وَ اءِنَّما قَتَلُوا بِكَ التَّكْبيرَ وَالتَّهْليلا قالَ الرّاوي : جاءَ شَيْخُ، فَدَنا مِنْ نِساءِ الْحُسَيْنِ ع وَ عِيالِهِ وَ هُمْ في ذلِكَ الْمَوْضِعِ - وَ قالَ: اءَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي قَتَلَكُمْ وَ اءَهْلَكَكُمْ وَ اءَراحَ الْبِلادَ مِنْ رِجالِكُمْ وَ اءَمْكَنَ اءَمِيرَ الْمُؤ مِنينَ مِنْكُمْ!!! فَقالَ لَهُ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع : (يا شَيْخُ! هَلْ ترجمه : روايت شده است كه يكي از فضلاي تابعين اصحاب رسول صلي الله عليه و آله چون سر مطهر حضرت سيد الشهداء عليه السّلام را در ميان آن جمع مشاهده كرد، مدت يك ماه از اهل و اولاد و اصحاب خود متواري گشته و پنهان شد؛ چون او را يافتند و علت اختفايش را پرسيدند، گفت : آيا نمي بينيد كه چه خاك بر سر ما ريخته شد و چه مصيبت بزرگي بر ما نازل گرديد! بعد از آن اشعاري را آشناء نمود كه معني اش چنين است : اي دختر زاده رسول خدا! مردم سر نازنين به خون آغشته ات را آوردند و اين عمل چنان است كه آشكارا و از روي عمد، رسول خدا را كشته باشند؛ تو را با لب تشنه شهيد نمودند كه نه ظاهر قرآن را در حق تو رعايت كردند و نه باطن آن را.(34) اينك مردم براي اظهار شادي در كشتن تو، الله اكبر مي گويند در حالي كه با كشتن تو، قول الله اكبر والا اله الا الله را كشته اند و اثري از آن باقي نگذاشته اند. توبه و شهادت پير مرد شامي راوي گويد: در ان اثناء كه اهل بيت را نزديك درب مسجد نگاه داشته بودند، پير مردي به نزد زنان عصمت و طهارت آمد و اين سخنان را به زبان راند: حمد خدا را كه شما را بكشت و بلاد را از فتنه مردان شما خلاص نمود امير المومنين يزيد را بر شما مسلط ساخت حضرت . سيد الساجدين عليه السّلام در جواب او، فرمود: اي شيخ ! آيا قرآن متن عربي : قَرَاءْتَ الْقُرْآنَ؟(. قالَ: نَعَمْ. قالَ: (فَهَلْ عَرَفْتَ هَذِهِ الايَةَ: (قُلْ لا اءَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ اءَجْرا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبي )؟. قَالَ الشَّيْخُ: قَدْ قَرَاءْتُ ذلِكَ. فَقالَ لِهُ عَلِي ع : (نَحْنُ الْقُربي يا شَيْخُ، فَهَلْ قَرَاءْتَ في بَني اسْرائيلَ: (وَ آتِ ذَاالْقُرْبي حَقَّهُ)؟. فَقالَ الشَّيْخُ: قَدْ قَرَاءْتُ ذلِكَ. فَقالَ: (فَنَحْنُ الْقُرْبي يا شَيْخُ، فَهَلْ قَرَاءْتَ هَذِهِ الايَةَ: (وَاعْلَمُوا اءَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبي ). قالَ: نَعَمْ. فَقالَ ع : (فَنَحْنُ الْقُربي يا شَيْخُ، وَ هَلْ قَرَاءْتَ هَذِهِ الايَةَ: (اِنَّما يُرِيدُ اللّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اءَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا)؟. قَالَ الشَّيْخُ: قَدْ قَرَاءْتُ ذلِكَ. فَقالَ علي ع : (نَحْنُ اءَهْلُ الْبَيْتِ الَّذينَ خَصَّنَا اللّهُ بِاءيَةِ الطَّهارَةِ يا شَيْخُ(. ترجمه : خوانده اي ؟ گفت : بلي حضرت فرمود: اين آيه را ديده اي كه خداوند متعال فرموده : (قل لا اسئلكم ...(35)(؛ يعني اي پيغمبر! به اين امت بگو كه من از شما براي ابلاغ رسالتم اجري نمي خواهم مگر آنكه درباره اقرباء و خاندانم دوستي نماييد(. آن شيخ عرض كرد: بلي ، اين آيه شريفه را تلاوت نموده ام . امام سجاد عليه السّلام فرموده : ماييم (ذوي القربي ( كه خدا در قرآن فرموده است سپس فرمود: اي شيخ ! ايا اين آيه را خوانده اي (و آت ذالقربي حقه (36) ؛) يعني اي پيغمبر ما، حق اقرباء خود را به ايشان برسان آن پير مرد گفت : بلي ، اين آيه را هم قرائت كرده ام . امام سجاد عليه السّلام فرمود: ما خويشان پيامبر هستيم . امام عليه السّلام ادامه داد كه اي شيخ اين آيه را خوانده اي : (واعلموا انما....(37)(؛ يعني بدانيد هر گونه غنيمتي به دست آورديد، خمس آن براي خدا و براي پيامبر و براي ذوي القربي است ). پير مرد گفت : آري ، اين آيه را نيز خوانده ام . امام سجاد عليه السّلام فرمود: آن (ذوي القربي ( ما هستيم . سپس امام فرمود: آيا آيه تطهير را خوانده اي كه خداوند متعال مي فرمايد: (انمايريد....(38)(؛ يعني خداوند مي خواهد كه از شما اهل بيت هر پليدي را بزدايد و شما را چنانكه بايد و شايد پاكيزه بدارد. پيرمرد گفت : اين آيه را نيز تلاوت كرده ام امام فرمود: ماييم آن اهل بيت كه خدا تخصيص داد ما را به نزول آيه تطهير. متن عربي : قَالَ الرّاوي : بَقِي الشَّيْخُ ساكِتا نادِما عَلي ما تَكَلَّمَ بِهِ، وَ قَالَ: تَاللّهِ انَّكُمْ هُمْ؟! فَقالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع : (تَاللّهِ انّا لَنَحْنُ هُمْ مِنْ غَيْرِ شَكٍّ، وَ حَقِّ جَدِّنا رَسُولِ اللّهِ ص انّا لَنَحْنُ هُمْ(. قالَ: فَبَكَي الشَّيْخُ وَ رَمي عِمامَتَهُ، ثُمَّ رَفَعَ رَاءْسَهُ الَي السَّماءِ وَ قالَ: اءللّهُمَّ انّي اءَبْرَءُ اِلَيْكَ مِنْ عَدُوِّ آلِ مُحَمَّدٍ ص مِنَ الْجِنِّ وَالاْنْسِ. ثُمَّ قالَ: هَلْ لي مِنْ تَوْبَةٍ؟ فَقالَ لَهُ: (نَعَمْ، انْ تُبْتَ تَابَ اللّهُ عَلَيْكَ وَ اءَنْتَ مَعَنا(. فَقالَ: اءَنا تائِبُ. فَبَلَغَ يَزيدَ بْنَ مُعاوِيَةَ حَدِيثُ الشَّيْخِ، فَاءَمَرَ بِهِ فَقُتِلَ. قَالَ الرّاوي : ثُمَّ اءُدْخِلَ ثَقَلُ الْحُسَيْنِ ع وَ نِساؤُهُ وَ مَنْ تَخَلَّفَ مِنْ اءَهْلِهِ عَلي يَزيدَ، وَ هُمْ مُقَرَّنُونَ في الْحِبالِ. ترجمه : راوي گويد: آن پيرمرد پس از استماع اين كلام از فرزند خير الانام زبان از گفتار فروبست و از گفته هاي خود پشيمان گشت و از روي شگفت و تحجب ، آن حضرت را سوگند داد كه آيا شما همان اهل بيت حضرت رسول هستيد؟! امام زين العابدين عليه السّلام فرمود: به خدا سوگند كه ما همان اهل بيت پيامبريم و در اين خصوص مجال هيچ شك و شبهه اي نيست و به حق جد ما رسول صلي الله عليه و آله سوگند كه ماييم اهل بيت خاتم الانبياء پيرمرد چون از حقيقت حال مطلع گشت اشك از چشمانش جاري گرديد و عمامه را از سر برداشت و بر زمين انداخت و سر را به سوي آسمان بلند نمود و گفت : خداوندا! من بيزارم از آن كسي كه دشمن آل محمد است چه از جن باشد و چه انس سپس عرض نمود: آيا توبه من قبول مي شد؟ امام عليه السّلام فرمود: اگر تو به نمايي ، خدا توبه تو را مي پذيردد و تو در آخرت با ما خواهي بود آن پيرمرد عرض نمود: من از كردار خويش توبه كردم و نادم شدم چون اين خبر به يزيدبن معاويه - عليهما الهاوية - رسيد، حكم نمود آن پيرمرد را به قتل رساندند. سر نازنين امام حسين عليه السّلام در مجلس يزيد راوي گويد: بعد از آن ، سر نازنين امام حسين عليه السّلام را با زنان و كودكان آن امام مبين ، به مجلس يزيد بي دين بردند به هيئتي كه همه ايشان را به يك ريسمان بسته بودند و چون با آن حالت وارد مجلس متن عربي : فَلَمّا وَقَفُوا بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُمْ عَلي تِلْكَ الْحالِ قالَ لَهُ عَلِي بْنُ الْحُسَيْنِ ع : (اءُنْشِدُكَ اللّهُ يا يَزيدُ، ما ظَنُّكَ بِرَسُولِ اللّهِ ص لَوْ رَآنا عَلي هذِهِالصِّفَةِ(، فَاءَمَرَ يَزيدُ بِالْحِبالِ فَقُطِعَتْ. ثُمَّ وَضَعَ رَاءْسَ الْحُسَيْنِ ع بَيْنَ يَدَيْهِ، وَ اءَجْلَسَ النِّساءَ خَلْفَهُ لِئَلا يَنْظُرْنَ الَيْهِ، فَرآهُ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع فَلَمْ يَاءْكُلِ الرُّؤُوسَ بَعْدَ ذلِكَ اءَبَدا. وَ اءَمّا زَيْنَبُ، فَانَّها لَمّا رَاءَتْهُ اءَهْوَتْ الي جَيْبِها فَشَقَّتْهُ، ثُمَّ نادَتْ بِصَوْتٍ حَزينٍ يَفْزَعُ الْقُلُوبَ: يا حُسَيْناهُ، يا حَبيبَ رَسُولِ اللّهِ، يَابْنَ مَكَّةَ وَ مِني ، يَابْنَ فَاطِمَةَ الزَّهْراءِ سَيِّدَةِ النِّساءِ، يَابْنَ بِنْتِ الْمُصْطَفي . قَالَ الرّاوي : فَاءَبْكَتْ وَاللّهِ كُلُّ مَنْ كانَ حاضِرا في الْمَجْلِسِ، وَ يَزيدُ ساكِتُ. ثُمَّ جَعَلَتْ امْرَاءَةُ مِنْ بَني هاشِمٍ كانزتْ في دارِ يزَيدَ تَنْدُبُ الْحُسَيْنَ ع وَ تُنادي : يا حُسَيْناهُ، يا حَبيباهُ، يا سَيِّداه ، يا سَيِّدَ اءَهْلِ بَيْتاهُ، يَابْنَ مُحَمَّداهُ، يا رَبِيعَ الارامِلِ والْيَتامي ، يا قَتيلَ اءَولادِ الادِعياءِ. قَالَ الرّاوي : فَاءَبْكَتْ كُلُّ مَنْ سَمِعَها. ترجمه : يزيد شدند در مقابلش ايستادند و حضرت سجادعليه السّلام فرمود: اي يزيد! تو را به خدا سوگند مي دهم به گمان تو اگر پيامبر، ما را به اين هيئت ديدار نمايد چه مي كند؟ يزيد حكم كرد ريسمانها را بريدند و آل طه و ياسين را از قيد طناب رها ساختند سپس يزيد، سر مبارك امام عليه السّلام را در پيش رو گذاشت و زنان را در پشت سر خود جاي داد تا چشم ايشان به سر انور امام حسين عليه السّلام نيفتد و ليكن جناب سيدالساجدين عليه السّلام چشمش بر آن سر نازنين افتاد و بعد از آن صحنه دلخراش ، ديگر تا آخر عمرش گوشت كله حلال گوشتي تناول نفرمود. و اما زينب خاتون عليه السّلام چون سر مبارك برادر خود را بديد از شدت ناراحتي دست در گريبان برد چاك زد سپس به آواز غمناك فرياد واحسيناه .... برآورد به قسمي كه ناله اش دلها راخراشيد. راوي گويد: به خدا سوگند كه همه آن كساني كه در مجلس يزيد حضور داشتند از ناله جانسوز او به گريه و افغان افتادند و در آن حال خود آن پليد لب از گفتار فرو بست و ساكت بود. پس يكي از زنان بني هاشم كه در خانه يزيد بود بي اختيار براي امام حسين عليه السّلام بگريست و به آواز بلند با ناله و فغان گفت : يا حبيباه ! يا سيد اهل بيتاه يابن محمداه ! راوي گفته كه هر كس از آن اهل مجلس صداي آن زن را مي شنيد بي اختيار گريه مي كرد. متن عربي : قالَ: ثُمَّ دَعا يَزيدُ بِقَضيبِ خَيْزُرانَ، فَجَعَلَ يَنْكُتْ بِهِ ثَنَايَا الْحُسَيْنِ ع . فَاءَقْبَلَ عَلَيْهِ اءَبُو بَرَزَة الاسْلَمي وَ قالَ: وَيْحَكَ يا يَزيدُ، اءَتَنْكُتُ بِقَضيبِكَ ثَغْرَ الْحُسَيْنِ ع ابْنِ فاطِمَةَ؟ اءَشْهَدُ لَقَدْ رَاءَيْتُ النَّبِيَّ ص يَرْشُفُ ثَناياهُ وَ ثَنايا اءَخِيهِ الْحَسَنِ ع وَ يَقُولُ: اءَنْتُما سَيِّدا شَبابِ اءَهْلِ الْجَنَّةِ، قَتَلَ اللّهُ قاتِلَيْكُما وَ لَعَنَهُ وَ اءَعَدَّ لَهُ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيرا. قَالَ الرّاوي : فَغَضِبَ يَزيدُ وَ اءَمَرَ بِاخْراجِهِ، فَاءَخْرِجَ سَحْبا. قالَ: وَ جَعَلَ يَزيدُ يَتَمَثَّلُ بِاءَبْياتِ ابْنِ الزَّبَعْري وَ يَقُولُ: لَيْتَ اءَشْياخي بِبَدرٍ شَهِدُوا جَزَعَ الْخَزْرَجِ مِنْ وَقْعِ الاسَلْ فَاءَهَلُّوا وَسْتَهَلُّوا فَرَحا ثُمَّ قالُوا: يا يَزيدُ لا تُشَلْ قَدْ قَتَلْنا الْقَوْمَ مِنْ ساداتِهِمْ وَ عَدَلْناهُ بِبَدرٍ فَاعْتَدَلْ ترجمه : در اين بين يزيد لعين چوب خيزران طلبيد مكرر با آن چوب به دندان مبارك فرزند رسول الله صلي الله عليه و آله مي زد. در اين هنگام ابو برزه اسلمي خطاب به آن بدتر از ارمني ، نمود و گفت : واي بر تو اي يزيد! به چه جرات چنين جسارتي مي نمايي و با چوب ، به گوهر دندان حسين فرزند فاطمه اطهر مي زني ؟ من گواهي مي دهم كه به چشم خود ديدم كه رسول خداصلي الله عليه و آله دنداهاي ثناياي حسن و حسن را مي بوسيد و مي فرمود: (انتما سيدا...( شما دو نفر سيد و سرور جوانان اهل بهشت هستيد، خدا بكش كشندگان شما را و لعنت كند آنها را و جايگاه ايشان جهنم باد كه بد جايگاهي است . رواي گويد: پس يزيد از اين سخنان به خشم آمد و حكم داد كه (ابوبرزه ( را از مجلسش بيرون افكنند. در اين هنگام او را كشان كشان بيرون نمودند راوي گفت كه يزيد ملعون در مقام تمثيل به ابيات ابن زبعري را كه در هنگام شكست مسلمانان در جنگ احد به عنوان فتح نامه براي كفار قريش و اصحاب ابو سفيان در مكه انشاء نموده بود، همي ترنم و زمزمه داشت : (ليت اشياخي ببدر....(؛ يعني اي كاش بزرگان قوم از قريش كه در جنگ بدر كشته شدند (مانند عتبه ، شيبه ، وليد، ابوجهل و غيره ) در اينجا حاضر بودند و مشاهده مي كردند چگونه طائفه خزرج كه ياور رسول الله بودند، از شمشيرهاي قريش به جزع و افغان آمده اند، تا از ديدن اين صحنه ، صداها به شادي بلند نمايند و صورتهايشان از شدت سرور و خرسندي ، درخشنده متن عربي : لَعِبَتْ هاشِمُ بِالْمُلْكِ فَلا خَبَر جاءَ وَ لا وَحْيٌ نَزَلْ لَسْتُ مِنْ خِنْدِفَ انْ لَمْ اءَنْتَقِمْ مِن بَني اءَحْمَدَ ما كانَ فَعَلْ قَالَ الرّاوي : فَقامَتْ زَيْنَبُ ابْنَةُ عَلِي وَ قالَتْ: اءلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ. وَ صَلَّي اللّهُ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اءَجْمَعينَ، صَدَقَ اللّهُ كَذلِكَ يَقُولُ: (ثُمَّ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ اءَساؤُا السُّواي اءَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ). اءَظَنَنْتَ يا يَزيدُ - حَيْثُ اءَخَذْتَ عَلَيْنا اءَقْطَارَ الارْضِ وَ آفاقَ السَّماءِ فَاءَصْبَحْنا نُساقُ كَما تُساقُ الاماءِ - اءَنَّ بِنا عَلَي اللّهِ هَوانا، وَ بِكَ عَلَيْهِ كَرامَةً!! وَ اءَنَّ ذلِكَ لِعَظيمَ خَطَرِكَ عِنْدَهُ!! فَشَمَخْتَ بِاءَنْفِكَ وَ نَظَرْتَ في عَطْفِكَ، جَذْلانَ مَسْرورا، حينَ رَاءَيْتَ الدُّنْيا لَكَ مُسْتَوْسِقَةً، وَالامُورَ ترجمه : شود و بگويند م يزيد دستت شل مباد كه اين چنين عمل نمودي و انتقام از بني هاشم گرفتي . (اين بيت از اشعار خود يزيد است ). ما بزرگان خزرج را در جنگ احد كشتيم و اين معامله را با معامله بدر برابر داشتيم و جنگ بدر بر جنگ احد زيادتي ننمود. بني هاشم به لعب ، هواي سلطنت داشتند و اسلام را بهانه كردند؛ نزول وحي را حقيقتي نبود (مراد آن كافر از بني هاشم جسارتت است نسبت به حضرت ختمي مرتبت صلي الله عليه و آله ) از نسل خندف نبودمي آگر از اولاد احمد مختار انتقام خون كشتگان بدر را نمي كشيدم . (39) سخنراني زينب كبري عليه السّلام درمجلس يزيد راوي گويد: در آن هنگام زينب كبري عليه السّلام بر پا خاست و اين خطبه را كه دقايق نكاتش موسس دقايق ايمان و لطايف بيانش مزين كاخ ايقان است ، ادا فرمود: (الحمدلله ....(؛ سپاس بي قياس ذات مقدس الهي را سزاست كه ذرات ماسوي را به قبول اشه انوار وجود، پرورش داد و درود نامحدود بر احمد محمود رسول پروردگار و درود بر آل اطهار او باد. خداوند راست گفتار در كتاب معجز آثارش چنين تذكار فرمود: (ثم كان ...)(40) ؛ سپس سرانجام كساني كه اعمال د مرتكب شدند به جايي رسيد كه آيات خدا را تكذيب كردند و آن را به مسخره گرفتند! اي يزيد! آيا چنين گمان بردي كه چون اقطار زمين و آفاق آسمان را بر ما سخت تنگ گرفتي و راه چاره را بر رويمان محكم بسته داشتي به نحوي كه سر انجام آن به اينجا رسيد كه مانند اسيران متن عربي : مُتَّسِقَةً، وَ حينَ صَفا لَكَ مُلْكُنا وَ سُلْطانُنا، فَمَهْلا مَهْلا، اءَنَسيتَ قَوْلَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: (وَ لا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا اءَنَّما نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِاءَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْما وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ). اءَمِنَ الْعَدْلِ يَابْنَ الطُّلَقاءِ تَخْديرُكَ حَرائِرَكَ وَ امائَكَ وَ سُوقَكَ بَناتِ رَسُولِ اللّهِ سَبايا؟! قَدْ هَتَكْتَ سُتُورَهُنَّ، وَ اءَبْدَيْتَ وُجُوهَهُنَّ، تَحْدو بِهِنَّ الاعْداءُ مِنْ بَلَدٍ الي بَلَدٍ، وَ يَسْتَشْرِفُهُنَّ اءَهْلُ الْمَنازِلِ وَ الْمَناقِلِ، وَ يَتَصَفَّحُ وُجُوهَهُنَّ الْقَريبُ وَالْبَعيدُ، وَالدَّنِيُّ وَالشَّريفُ، لَيْسَ مَعَهُنَّ مِنْ رِجالِهِنَّ وَلِي، وَ لا مِنْ حَماتِهِنَّ حَمِيُّ. وَ كَيْفَ تُرْتَجي مُراقَبَةُ مَنْ لَفَظَ فُوهُ اءَكْبادَ الازْكِياءِ، وَ نَبَتَ لَحْمُهُ بِدِماءِ الشُّهَداءِ؟! وَ كَيْفَ لا يَسْتَبْطاءُ في بُغْضِنا اءَهْلَ الْبَيْتِ مَنْ نَظَرَ الَيْنا بِالشَّنَفِ وَالشَّنآنِ وَ الاحَنِ وَالاضْغانِ؟! ثُمَّ تَقُولُ غَيْرَ مُتَاءَثِّمٍ وَ لا مَسْتَعْظِمٍ: ترجمه : كفار ما را ديار به ديار كشاندي ، در نزد خدا موجب خواري و مذلت ما و عزت و كرامت تو خواهد بود؟! بدين خيال باطل دماغ نخوت و تكبر را بالا كشيدي و به اظهار شادماني پرداختي و مانند متكبران به دامانت نظر عجب و خود بيني افكندي كه اينك دست روزگار را به مراد خويش بسته و امور را منظم مي پنداري ، مگر نه اين است كه سلطنت حقه ما خانواده رسول است كه تو به ظلم و ستم آن را خالصه خود نمودي ؟! اينك آرام باش و به خود آي و فرمان واجب الاذعان حضرت سبخان را از خاطر نسيان منما كه فرموده (و لا يحسبن ....)(41) ؛ آنها كه كافر شدند (و راه طغيان پيش گرفتند) تصور نكنند اگر به آنان مهلت مي دهيم ، به سودشان است ! ما به آنان مهلت مي دهيم فقط براي اينكه بر گناهان خد بيفزايند و براي آنها، عذاب خوار كننده اي اسيري چو غلامان آزادشان نمود؛ اينك ادعاي تو عدالت و دادگستري است كه زنان و كنيزكان خود را در پس پرده عزت محترم داري و از نامحرمان مستور نمايي (ولي ) دختران پيغمبر را در حالي كه پوشش مناسبب ندارند مانند اسيران در شهر بگرداني و در جلو ديدگان نامحرمان به تماشا بگذاري ؟! و مردم دور و نزديك و پست وشريف با چشمان اهانت آميزي به خاندان رسول خدا بنگرند در حالي كه از مردان آنان كسي را باقي نگذاشتي تايارو و حمايت آنها باشند چگونه مي توان اميد رعايت از گروهي داشت كه پاره هاي جگر پاكان متن عربي : لاهَلُّوا وَسْتَهَلُّوا فَرحَا ثُمَّ قالُوا: يا يَزيدُ لا تُشَلْ مُنْتَحِيا عَلي ثَنايا اءَبي عَبْدِ اللّهِ سَيِّدِ شَبابِ اءَهْلِ الْجَنَّةِ تَنْكُتُها بِمِحْصَرَتِكَ. وَ كَيْفَ لا تَقُولُ ذلِكَ، وَ قَدْ نَكَاءْتَ الْقَرْحَةَ، وَاسْتَاءْصَلْتَ الشَّافَةَ بِاراقَتِكَ دِماءَ ذُرِّيَّةِ مُحَمَّدٍ ص وَ نُجُومِ الارْضِ مِنْ آلِ عَبْدِالْمُطَّلِبِ؟! وَ تَهْتِفُ بِاءَشْياخِكَ، زَعَمْتَ اءَنَّكَ تُناديهِمْ! فَلَتَرِدَنَّ وَشيكا مَوْرِدَهُمْ، وَ لَتَوَدَّنَّ اءَنَّكَ شُلِلْتَ وَ بُكِمْتَ وَ لَمْ تَكُنْ قُلْتَ ما قُلْتَ وَ فَعَلْتَ ما فَعَلْتَ. اءللّهُمَّ خُذْ بِحَقِّنا، وَانْتَقِمْ مِمَّنْ ظَلَمْنا، وَ احْلُلْ غَضَبَكَ بِمَنْ سَفَكَ دَمائِنا وَ قَتَلَ حُماتَنا. فَوَاللّهِ ما فَرَيْتَ الا جِلْدَكَ، و لا حَزَزْتَ الاّ لَحْمَكْ. وَ لَتَرِدَنَّ عَلي رَسُولِ اللّهِ ص بِما تَحَمَّلْتَ مِنْ سَفْكِ دِماءِ ذُرِّيَّتِهِ، وَانْتَهَكْتَ مِنْ حُرْمَتِهِ في عِتْرَتِهِ وَ لُحْمَتِهِ، وَ حَيْثُ يَجْمَعُ اللّهُ شَمْلَهُمْ وَيَلُمُّ شَعْثَهُمْ ترجمه : از دهان آنها فروريخته و گوشت تن هايشان از خون شهيدان روييده ! و چگونه در بغض وعدوات ما اهل بيت رسول صلي الله عليه و آله كوتاهي تواند نمود آن كس كه هميشه به چشم دشمني و به ديده حسد و كينه به سوي ما نگريسته و اينك تو با چوپ خود دندانهاي ثناياي ابي عبدالله سيد شباب اهل جنت را آزرده مي داري و نه اين گناه را به چيزي شمري و نه اين امر شنيع را عظيم مي پنداري ! اي يزيد! اينك تو به پدران خود مباهات داري و همي گويي كه (اگر بودند از روي شادي بگفتندي كه اي يزيد، دستت شل مباد كه چنين انتقام از بني هاشم كشيدي !( اينك هم با تكبر و غرور چوب بر دندانهاي مبارك سيد و سرور جوانان اهل بهشت مي زني چگونه چنين سخن نراني در حالي كه خون ذرية رسول مختار بريختي و زخم دلها را تازه كردي و بيخ دودمان را بر كندي و زمين را از خون آل عبدالمطلب كه ستارگان روي زمين بودند، زندگين ساختي و به پدران كافر خود همي صدا بر مي آوري ، به گمانت كه ايشان را بر اين طلب داري كه شتابان به آرامگاه ايشان (در جهنم ) خواهي شتافت و در آنجا آرزو مي كني كه كاش دست شل و زبانت لال بودي تا ناگفتني را نگفته و ناكردني را به جاي نياوردي بودي خداوند! حق ما را از ستمكاران ما برگير و غضب را برايشان فرود آورد؛ زيرا خون ما را ريختند و ياران ما را بكشتند. اي يزيد! به خدا سوگند كه با اين جنايت عظيم ، پوست خود را دريدي و گوشت بدن خويش را پاره نمودي ! و در فرداي قيامت به متن عربي : وَ يَاءْخُذُ بِحَقِّهِمْ: (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبِيلِ اللّهِ اءَمْواتا بَلْ اءَحْياءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرِزَقُونَ). وَ حَسْبُكَ بِاللّهِ حاكِما، وَ بِمُحَمَّدٍ ص خَصيما وَ بِجَبْرَئيلَ ظَهيرا. وَ سَيَعْلَمُ مَنْ سَوَّلَ لَكَ وَ مَكَّنَكَ مِنْ رِقَابِ الْمُسْلِمينَ. بِئْسَ لِلظّالِمينَ بَدَلا وَ اءَيُّكُمُ شَرُّ مَكانا وَ اءَضْعَفُ جُنْدا. وَ لَئِنْ جَرَّتْ عَلَي الدَّواهي مُخاطَبَتَكَ، اءنّي لاسْتَصْغِرُ قَدْرَكَ، وَ اءَسْتَعْظِمُ تَقْريعَكَ، وَ اءَسْتَكْثِرُ تَوْبيخَكَ، لكِنِ الْعُيُونُ عُبْري ، وَالصُّدُورُ حَرّي . اءَلا فَالْعَجَبُ كُلُّ الْعَجَبِ لِقَتْلِ حِزْبِ اللّهِ النُّجَباءِ بِحِزْبِ الشَّيْطَانِ الطُّلَقاءِ. فَهذِهِ الايْدي تَنْطِفُ مِنْ دِمائِنا، وَ الافْواهُ تَتَحَلَّبُ مِنْ لُحُومِنا. وَ تِلْكَ الْجُثَثُ الطَّوَاهِرُ الزَّواكي تَنْتابُهَا الْعَواسِلُ ترجمه : نزد رسول صلي الله عليه و آله بيايي در حالي كه بارگناه كشتن ذريه پسامبر را بر دوش كشيده وحرمت عترت او را شكسته و بر آنان كه پاره تن رسول بودند ستم نموده و بر آنان در آن مقام كه خدا عزوجل پراكنده ، ال رسول را جمع سازد و كار ايشان را به صلاح آورد و حق ايشان را از ستمكاران بگيرد كه خداوند متعال فرمود: (ولا تحسبن ...(42)()؛ هرگز گمان مبر كساني كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند بلكه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزي داده مي شوند. اي يزيد! براي تو همين مقدار بدبختي كافي است كه حاكمي چو خدا و دشمني چو محمد مصطفي صلي الله عليه و آله داري همانطور كه ما را پشتيباني مانند جبرئيل ، كافي است . به زودي معاويه و ياران بي ايمانت كه تو را به خيال استحكام اساس سلطنت انداختند و بر گردن مسلمانان سوار نمودند، خواهند فهميد كه ستمكاران را آتش دوزخ بد عوض و پاداشتي است و همچنين خواهند دانست كه شما ستمكاران يا ما ستم ديدگان ، كداميك جايگاهش بدتر و ياورانش ضعيف تر و كمتر خواهد بود. اگر چه مصيبت هاي وارده از چرخ دون كار مرا به جايي رسانيد كه با چو تو ناكسي سخن گويم ولي با اين همه من باي تو قدري نگذارم متن عربي : وَ تَعْفِرُها اءُمَّهاتُ الْفَراعِلِ. وَ لَئِنِ اتَّخَذْتَنا مَغْنَما لِتَجِدُنا وَشيكا مُغْرَما، حينَ لا تَجِدُ الاّ ما قَدَّمَتْ يَداكَ، وَ ما ربُّكَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبيدِ. فَالَي اللّهِ الْمُشْْتَكي ، وَ عَلَيْهِ الْمُعَوَّلُ. فَكِدْ كَيْدَكَ، وَاسْعَ سَعْيَكَ، وَ ناصِبْ جَهْدَكْ، فَوَ اللّهِ لا تَمْحُوَنَّ ذِكْرَنا، وَ لا تُميتُ وَحْيَنا، وَ لا تُدْرِكُ اءَمَدَنا، وَ لا تَرْحَضُ عَنْكَ عارَها. وَ هَلْ رَاءْيُكَ الاّ فَنَدا، وَ اءَيّامُكَ الاّ عَدَدا، وَ جَمْعُكَ الاّ بَدَدا، يَوْمَ يُنادِي الْمُنادِ: اءلاّ لَعْنَةُ اللّهِ عَلَي الظّالِمينَ. فَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي خَتَمَ لاوَّلِنا بِالسَّعادَةِ وَالْمَغْفِرَةِ، وَ لاخِرِنا بِالشَّهادَةِ وَالرَّحْمَةِ. وَ نَسْاءَلُ اللّهَ اءَنْ يُكْمِلَ لَهُمُ الثَّوابَ، وَ يُوجِبَ لَهُمْ الْمَزيدَ، وَ يُحْسِنَ عَلَيْنا الْخِلافَةَ، انَّهُ رَحيمُ وَدُودُ، وَ حَسْبُنا اللّهُ وَ نِعَمَ الْوَكيل . فَقالَ يَزيدُ - لَعَنَهُ اللّهُ: ترجمه : و نكوهش و توبيخ تو را فراوان نمايم ؛ چه كنم كه ديده گريان و سينه از داغ مصيبت بريان است ؛ چه بسيار جاي شگفت است كه حزب خدا و مردمان نجيب به دست لشكر شيطان نانجيب است كه حزب خدا و مردمان نجيب به دست لشكر شيطان نانجيب كه از زمره طلقاء و آزاد شدگانند، شهيد شوند اينك خون ما از دستان شما ريزان است و گوشت ما از بن دندانتان آويزان اينك اجساد طاهره وپاك شهيدان و نو گلهاي سيدلولاك در بيابان افتاده كه زوار ايشان گرگان بيابان و درندگان صحراست پس اگر امروز اسارت ما را غنيمت شمردي ، به زويد خواهي يافت كه بجز غرامت و خسران چيزي نبردي و ان در روز باز پسين است كه نبيني بجز جزاي عملي را كه خد پيش فرستاده اي و پروردگار بر بندگان خود ستمكار نيست و شكايتمن به سوي خداي تعالي و تكيه و اعتماد من بر اوست . اي يزيد! تو مكر و حيه خويش را به پايان و كوشش خود را به انجام رسان وجهدترابه كاربر اما به خدا سوگند كه نام ما را از از صفحه روزگار نتواني برداشتو بر خاموشي نور وحي قدرت نيابي و به گرد همت عالي ما نخواهي رسيد و پليدي اين ننگ رااز خود نخواهي فروشست حال راي وانديشه ات نيست الا سستي و خرافت و روزگار زندگانيت مگر اندك و جمع اثاث سلطنت نيست مگر پراكندگي ، آن روز كه منادي ندا كند كه لعنت خدا مر ستمكاران راست و حمد مر خدا متعال را كه اول كار مارا به سعادت و مغفرت و آخر آن را به شهادت و رحمت ختم نمود و از حضرت اله چنين متن عربي : يا صَيْحَةً تُحْمَدُ مِنْ صَوائِحِ ما اءَهْوَنَ الْمَوْتَ عَلَي النَّوائِحِ قَالَ الرّاوي : ثُمَّ اسْتَشارَ اءَهْلَ الشّامِ فيما يَصْنَعُ بِهِمْ. فَقالُوا: لا تَتَّخِذْ مِنْ كَلْبِ سُوءٍ جَرْوا. فَقالَ لَهُ النُّعْمانُ بْنُ بَشيرٍ: اءُنْظُرْ ما كانَ الرَّسُولُ يَصْنَعُ بِهِمْ فَاصْنَعْهُ بِهِمْ. وَ نَظَرَ رَجُلُ مِنْ اءَهْلِ الشّامِ الي فاطِمَةَ ابْنَةِ الْحُسَيْنِ ع . فَقالَ: يا اءَمِيرَالْمؤ مِنينَ هَبْ لي هذِهِ الْجارِيَةُ. فَقالَتْ فاطِمَةُ لِعَمَّتِها: يا عَمَّتاهُ اءُيْتِمْتُ وَاءُسْتَخْدَمُ؟ فَقالَتْ زَيْنَبُ: لا، وَ لا كَرامَةُ لِهذَا الْفاسِقِ. فَقالَ الشّامِي: مَنْ هذِهِ الْجارِيَةُ؟ فَقالَ لَهُ يَزيدُ: ترجمه : مسئلت دارم كه شهيدان دشت بلا را ثواب كامل و مزيد را اجر عطا فرمايد وبر باز ماندگان ايشان نيكو خليفه باشد؛ زيرا حضرتش رحيم و ذات اقدسش و دود و كريم است و (حسبنا الله ... (43) ((44) . خلاصه ، چون خطبه پاره تن حضرت زهرا عليه السّلام به انجام رسيد، يزيد پليد سخن نتوانست گويد جز آنكه بر سبك اوباش اين شعر را بخواند: خلاصه ، چون خطبه پاره تن حضرت زهرا ع به انجام رسيد، يزيد پليد سخن نتوانست گويد جز انكه بر سبك اوباش اين شعر را بخواند: (يا صيحة ...(؛ بسا ناله زنان داغدار كه به نزد كسان ، شايسته است و چه سهل و آسان است مردن بر زناني كه از درد مصيبت مي نالند. راوي گويد: سپس يزيد عنيد با اهل شام مشورت در ميان آورد كه نسبت به اسيران چسان سلوك دارد و با ايشان چگونه رفتار نمايد؟ آن سگهاي ناسپاس سخن به زشتي گفتند و در مشورت خيانت كردند و اشاره به قتل اهل بيت نمودند به سخني كه ذكر آن نشايد، ولي نعمان بن بشير به صدق سخن راند گفت : اي يزيد! انديشه كن كه اگر احمد مختار در اين روزگار مي بود چه قسم با ايشان رفتار مي نمود، اكنون تو همان رفتار را نما. داستان مرد شامي در مجلس يزيد مردي از شاميان نظرش به فاطمه بنت حسين ع افتاد، در اين هنگام به يزيد گفت : اي امير مومنان ! اين كنيزك را به من ببخش . فاطمه مكرمه رو به زينب كبري - آن پناه اسيران - آورد كه اي عمه ! يتيمي مرا بس نبود كه به خدمتگذاري در من طمع دارند! زينب كبري به او تسلي داده فرمود: خاطر آسوده دار كه چنين امري براي اين متن عربي : هذِهِ فاطِمَةُ ابْنَةِ الْحُسَيْنِ، وَ تِلْكَ عَمَّتُها زَيْنَبُ ابْنَةُ عَلِيٍّ. فَقَالَ الشّامَيُّ: اءَلْحُسَيْنُ بْنُ فاطِمَةَ ع وَ عَلِيُّ بْنُ اءَبي طالِبٍ؟! قالَ: نَعَمْ. فَقَالَ الشّامِيُّ: لَعَنَكَ اللّهُ يا يَزيدُ، اءَتَقْتُلُ عِتْرَةَ نَبِيِّكَ وَ تَسْبي ذُرِّيَّتَهُ، وَ اللّهِ ما تَوَهَّمْتُ الاّ اءَنَّهُمْ سَبْي الرُّومِ. فَقالَ يَزيدُ: وَاللّهِ لالْحِقَنَّكَ بِهِمْ، ثُمَّ اءَمَرَ بِهِ فَضُرِبَ عُنُقُهُ. قَالَ الرّاوي : وَ دَعا يَزيدُ بِالْخاطِبِ، وَ اءَمَرَهُ اءَنْ يَصْعُدَ الْمِنْبَرَ فَيَذُمَّ الْحُسَيْنَ وَ اءَباهُ ص فَصَعَدَ، وَ بالَغَ في ذَمِّ اءَمِيرِالمَؤْمِنينَ عَلِي بْنِ اءَبي طالِبٍ وَالْحُسَيْنِ الشَّهيدِ، وَالْمَدْحِ لِمُعاوِيَةَ وَ يَزيدَ. فَصاحَ بِهِ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع : (وَيْلَكَ اءَيُّهَا الْخاطِبُ، اشْتَرَيْتَ مَرْضاةَ الْمَخْلُوقِ بِسَخَطِ الْخالِقِ، فَتَبَوَّاءْ مَقْعَدُكَ مِنَ النّارِ(. ترجمه : فاسق ميسر نيست . مرد شامي گفت : مگر اين كنيزك كيست ؟ يزيد گفت : فاطمه دختر حسين است و آن يكي نيز زينب دختر علي بن ابي طالب مي باشد. مرد شامي گفت : آن حسين كه پسر فاطمه و فرزند علي بن ابي طالب است ؟! يزيد گفت : آري ، چنين است ! مرد شامي گفت : اي يزيد! لعنت حق بر تو باد؛ عترت پيغمبر را به قتل مي رساني و آنان را اسير مي نمائي ؟! به خدا سوگند كه هيچ خيالي درباره اينان نكردم جز آنكه آنان را اسيران روم پنداشتم ! يزيد گفت : تو را نيز به اينان ملحق سازم . آنگاه حكم نمود آن مرد شاميم را گردن زدند. راوي گويد: يزيد حكم نمود كه خطبه خوان بر منبر رود تا حسين پدر بزرگوارش را به زشتي نام برد. سخنران به حكم آن ملعون ، بر منبر رفت و آنچه كه يزيد و معاويه لايقش بودند نسبت به شاه اولياء و فرزندش سيد الشهداء، در غايت مبالغه ذكر نمود و يزيد و پدرش معاويه پليد را مدح كرده و به نيكي نام برد. سپس امام سجاد ع با صداي بلند فرياد زد كه : (ويلك ...(؟! يعني اي خطيب ! واي بر تو، رضاي حق را در دادي و خشنودي مخلوق خريدي ! منزلگاه تو در قيامت پر از آتش است . متن عربي : وَ لَقَدْ اءَحْسَنَ ابْنُ سِنَانَ الْخَفاجِي في وَصْفِ اءَمِيرِ الْمُؤ مِنينَ ص حَيْثُ يَقُولُ: اءَعَلَي الْمَنابِرِ تُعْلِنُونَ بِسَبِّهِ وَ بِسَيْفِهِ نُصِبَتْ لَكُمْ اءَعْوادُها قَالَ الرّاوي : وَ وَعَدَ يَزيدُ - لَعَنَهُ اللّهُ - عَلِيّا بْنَ الْحُسَيْنِ ع في ذَلِكَ الْيَوْمِ اءَنَّهُ يَقْضي لَهُ ثَلاثَ حاجاتٍ. ثُمَّ اءَمَرَ بِهِمْ الي مَنْزِلٍ لا يَكِنُّهُمْ مِنْ حَرٍّ وَ لا بَرْدٍ، فَاءَقامُوا فيهِ حَتّي تَقَشَّرَتْ وُجُوهُهُمْ، وَ كانوُا مُدَّةَ مَقامِهِمْ في الْبَلَدِ الْمُشارِ الَيْهِ يَنُوحُونَ عَلَي الْحُسَيْنِ ع . قالَتْ سُكَيْنَةُ: فَلَمّا كانَ في الْيَوْمِ الرّابِعِ مِنْ مَقامِنا رَاءَيْتُ في الْمَنامِ رَاءَيْتُ فِي الْمَنامِ، وَ ذَكَرَتْ مَناما طَويلا تَقُولُ في آخِرِهِ: وَ رَاءَيْتُ امْرَاءَةً راكِبَةً في هَوْدَجٍ وَيَدُها مَوْضُوعَةُ عَلي رَاءْسِها، فَسَاءَلْتُ عَنْها، فَقيلَ لي : فاطِمَةُ ابْنَةُ مُحَمَّدٍ ص اءُمُّ اءَبيكِ. ترجمه : حسن بن سنان خفاجي چه نيكو در مدح امير مؤ منان سروده است : (اعلي المنابر...(؛ (خطاب به بني اميه و اتباع ايشان كرده مي گويد:) شما آشكار بر بالاي منبر ما به امام علي ع ناسزا مي گوئيد و حال آنكه با شمشير او منبرها براي شما مهيا گرديده . راوي گويد: يزيد به امام زين العابدين ع در همان روز وعده بر آوردن سه حاجت نمود و حكم كرد كه آل رسول ع را در منزلي جاي دادند كه نه از سر ما و نه از گرما، آنان را حفظ نمي نمود و ايشان در آن منزل مقيم بودند چندان كه چهره هاي ايشان پوست انداخت و در همه آن مدت زماني كه در شهر شام اقامت داشتند، كار ايشان گريه و نوحه بر شهيد كربلا بود. خواب ديدن سكينه سلام الله عليها در شهر شام سكينه خاتون فرموده كه چون روز چهارم از اقامت ما در شهر شام بگذشت ، خوابي ديدم و آن خواب طولاني را ذكر نمود، و در آخر آن فرمود: زني را ديدم در هودجي نشسته و دست خود را بر سر گذاشته ، پرسيدم كه اين زن كيست ؟ گفتند: فاطمه زهراء بنت محمد مصطفي ص جده تو است . گفتم : به خدا سوگند كه به خدمتش شرفياب مي شوم و از ستمي كه بر ما وارد آمده او را خبر مي دهم . متن عربي : فَقُلْتُ: وَاللّهِ لانْطَلِقَنَّ الَيْها وَ لاخْبِرَنّها ما صُنِعَ بِنا. فَسَعَيْتُ مُبادِرَةً نَحْوَها، حَتّي لَحِقْتُ بِها وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْها اءَبْكي وَ اءَقُولُ: يا اءُمَّتاهُ جَحَدُوا وَ اللّهِ حَقِّنا، يا اءُمَّاهُ بَدَّدُوا وَ اللّهِ شَمْلَنا، يا اءُمَّتاهُ اسْتَباحُوا وَ اللّهِ حَريمَنا، يا اءُمَّتاهُ قَتَلُوا وَ اللّهِ الْحُسَيْنَ اءَبانا. فَقالَتْ لي : كَفّي صَوْتَكَ يا سُكَيْنَةُ، فَقَدْ قَطَّعْتِ نِياطَ قَلْبي ، وَ اءَقْرَحْتِ كَبَدي ، هَذا قَميصُ اءَبيكِ الْحُسَيْنِ ع لا يُفاررقُني حَتّي اءَلْقَي اللّهَ بِهِ. وَ رَوي ابْنُ لَهيعَةَ، عَنْ اءَبِي الْاءسْوَدِ مُحَمَّدٍ بْنِ عَبْدُ الرَّحْمنِ قالَ: لَقِيَني رَاءْسُ الْجالُوتِ فَقالَ: وَاللّهِ، انَّ بَيْني وَ بَيْنَ داوُدَ سَبْعينَ اءَبا، وَ انَّ الْيَهُودَ تلْقاني فَتُعَظِّمُني ، وَ اءَنْتُمْ لَيْسَ وَ بَيْنَ نَبِيِّكُمْ الاّ اءَبُّ واحِدُ قَتَلْتُمْ وَلَدَهُ.!! وَ رُوِي عَنْ زَيْنِ الْعابِدينَ ع اءَنَّهُ قالَ: (لَمّا اءُتِي بِرَاءْسِ الْحُسَيْنِ ع الي يَزيدَ كانَ يَتَّخِذُ مَجالِسَ الشُّرْبِ، وَ يَاءْتي بِرَاءْسِ الْحُسَيْْنِ ع وَ يَضَعُهُ بَيْنَ ترجمه : آنگاه به سوي او شتافتم و در حضورش ايستادم و گريه كردم و گفتم : مادر جان ! به خدا سوگند كه مردم حق ما را انكار كردند؛ مادر جان ! به خدا سوگند كه جمعيت ما را پريشان نمودند؛ مادر جان به خدا سوگند كه حريم ما را به غارت بردند؛ اي مادر عزيزم ! به خدا قسم كه پدر ما حسين را كشتند؛ در اين هنگام به من فرمود: (كفي ...( سكينه جانم ! ديگر اين ماجرا را بازگو مكن و بس نما كه رگ قلبم را پاره كردي ، اينك پيراهن پدرت همراه من است كه آن را با خود نگاه مي دارم تا با همين پيراهن خدا را ملاقات كنم . (ابن لهيعه ( از ابو الاسود محمد بن عبدالرحمان ، روايت كرده كه گفت : راءس الجالوت يهودي مرا ملاقات نمود و گفت : به خدا سوگند كه ميان من و داود پيغمبر، هفتاد پدر واسطه است و جماعت يهود چون مرا ملاقات مي نمايند، تعظيم مرا رعايت مي كنند و شما مسلمانان با اينكه در ميان فرزند پيغمبرتان و آن رسول ص بيش از يك نفر واسطه نيست او را به شهادت مي رسانيد!؟ سخنان شگفت انگيز سفير روم از امام زين العابدين روايت است كه فرمود: چون سر مطهر امام حسين ع را به نزد يزيد آوردند، آن ملعون همواره مجلس شراب فراهم مي آورد و آن سر انور را در حضور خود مي نهاد و به شرابخواري و شادماني مي پرداخت . روزي سفير قيصر روم كه از جمله اشراف و بزرگان آن مرز و بوم بود در آن مجلس حاضر شد و به يزيد. متن عربي : يَدَيْهِ وَ يَشْرِبُ عَلَيْهِ. فَحَضَرَ ذاتَ يَوْمٍ في مَجْلِسِهِ رَسُولُ مَلِكِ الرُّومِ وَ عُظَمائِهِمْ، فَقالَ: يا مَلِكَ الْعَرَبِ، هذا رَاءْسُ مَنْ؟ فَقالَ لَهُ يَزيدُ: ما لَكَ وَ لِهذَا الرَّاءْسِ؟ فَقالَ: انّي اذا رَجَعْتُ الي مُلْكِنا يَسْاءَلُني عَنْ كُلِّ شَيء رَاءَيْتُهُ، فَاءَحْبَبْتُ اءَنْ اءُخْبِرَهُ بِقِصَّةِ هذَا الرَّاءْسِ وَ صاحِبِهِ، حَتّي يُشارِكَكَ في الْفَرَحِ وَ السُّرُورِ. فَقالَ لَهُ يَزيدُ هذا رَاءْسُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِي بْنِ اءَبي طالِبٍ. فَقَالَ الرُّومِيُّ: وَ مَنْ اءُمُّهُ؟ فَقالَ: فاطِمَةُ ابْنَةُ رَسُولِ اللّهِ. فَقَالَ النَّصْرانيُّ: اءُفٍ لَكَ وَلدينكَ، لي دينُ اءَحْسَنُ مِنْ دينكَ، انَّ اءَبي مِنْ حَوافِدِ داوُد، وَ بَيْني وَ بَيْنَهُ آباءُ كَثيرَةُ، وَالنَّصاري يُعَظِّمُونَني وَ يَاءْخُذُونَ مِنْ تُرابِ اءَقْدامي تَبَرُّكا بي بِاءَنّي مِنْ حَوافِدِ داوُدَ ع وَ اءَنْتُمْ تَقْتُلُونَ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكُمْ، وَ لَيْسَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ نَبِيِّكُمْ الاّ اءُمُّ واحِدَةُ، فَاءَيُّ دينٍ دينُكُمْ؟!! ثُمَّ قالَ لِيَزيدَ: هَلْ سَمِعْتَ حَديثَ كَنِيسَةِ الْحافِرِ؟ ترجمه : گفت : اي پادشاه عرب ! اين سر كيست ؟ يزيد گفت : تو را با او چه كار است ؟ سفير گفت : سؤ ال من به اين خاطر است كه وقتي به نزد پادشاه خود بر مي گردم از همه اموري كه ديده ام از من پرسش خواهد كرد، چون ذكر حال اين سر را در خدمتش برم در فرح و سرور با تو شريك خواهد بود. يزيد لعين گفت : اين سر از آن حسين بن علي بن ابي طالب است . رومي گفت : مادرش كيست ؟ يزيد گفت : فاطمه دختر رسول خدا ص است . نصراني گفت : اف بر تو و دين تو باد! دين من از دين تو بهتر است ؛ زيرا پدر من از نبيره هاي حضرت داود ع بوده و ميان من و داود ع پدران بسياري است و جماعت نصاري مرا بسيار تعظيم مي كنند و خاك قدم مرا به تبرك همي گيرند و مشا مسلمانان پسر دختر پيغمبر خويش را مقتلو مي سازيد و حال آنكه ميان او و پيغمبر شما بجز يك مادر فاصله نيست ؛ پس اين چه ديني است كه شما داريد؟! بعد از آن . مرد نصراني گفت : آيا حكايت كنيسه حافر را شنيده اي ؟ متن عربي : فَقالَ لَهُ: قُلْ حَتّي اءَسْمَعَ. فَقالَ: انَّ بَيْنَ عَمّانَ وَالصّينِ بَحْرُ مَسيرَهُ سَنَةُ، لَيْسَ فيها عِمْرانُ الاّ بَلَدَةُ واحِدَةُ في وَسَطِ الْماءِ، طُولُها ثَمانُونَ فَرْسَخا في ثمانينَ فَرْسَخا، ما عَلي وَجْهِ الارْضِ بَلَدَةُ اءَكْبَرُ مِنْها، وَ مِنْها يُحْمَلُ الْكافُورُ وَالْياقُوتُ، اءَشْجارُهُمْ الْعُودُ وَالْعَنْبَرُ، وَ هِيَ في اءَيْدِي النَّصاري ، لا مِلْكَ لاحَدٍ مِنَ الْمُلُوكِ فيها سِواهُمْ، وَ في تِلْكَ الْبَلَدَةِ كَنائِسُ كَثيرَةُ، اءَعْظَمُها كَنيسَةُ تُسَمّي كَنِيسَةُ الْحافِرِ، في مِحْرابِها حُقَّةُ ذَهَبٍ مُعَلَّقَةً، فيها حافِرُ يَقُولُونَ: انَّهُ حافِرُ حِمارٍ كانَ يَرْكَبُهُ عيسي ع ، وَ قَدْ زَيَّنُوا حَوْلَ الْحُقَّةِ بالذَّهَبِ وَالدّيباجِ، يَقْصُدُها في كُلِّ عامٍ عالَمُ مِنَ النَّصاري ، وَ يَطُوفُونَ حَوْلَها وَ يُقَبِّلُونَها وَ يَرْفَعُونَ حَوائِجَهُمْ الَي اللّهِ تَعالي عِنْدَها، هذا شَاءّنُهُمْ وَ دَاءْبُهُمْ بِحافِرِ حِمارٍ يَزْعُمُونَ اءَنَّهُ حافِرُ حِمارٍ كانَ يَرْكَبُهُ عيسي ع نَبِيُّهُمْ، وَ اءَنْتُمْ تَقْتُلُونَ ابْنَ بِنْتِ نَبِيِّكُمْ، فَلا بَارَكَ اللّهُ فيكُمْ وَ لا في دينِكُمْ. فَقالَ يَزيدُ: اءُقْتُلُوا هذَا النَّصْراني لِئَلاّ يَفْضَحَني ترجمه : يزيد گفت : بگو تا بشنوم . نصراني گفت : بين عمان و چين ، دريايي است كه عبور از آن يك سال مسافت است و در وسط آن بجز شهري كه طول و عرض آن هشتاد فرسنگ در هشتاد فرسنگ است ، هيچ آباداني نيست و بزرگتر از آن شهر در روي زمين ، شهري نيست و از آن شهر كافور و ياقوت به شهرهاي ديگري حمل مي نمايند و تمام درختان آن عود و عنبر است و آن شهر كاملا در دست نصاري است و هيچ يك از پادشاهان روي زمين در آن تصرف و دخالتي ندارند. در ان شهر كليسا بسيار است و بزرگترين كليساي آن ، كنيسه حافر است كه در محراب آن حقه اي از طلا نصب گرديده و در آن معلق و آويزان است و جماعت نصاري را اعتقاد چنان است كه در آن حقه ، سم خري است كه عيسي ع بر آن مي گشت و اطراف حقه را با طلا و نقره پارچه حرير زينت داده اند و در هر سالي ، جماعتي از طائفه نصاري همي آيند و بر دور آن طواف مي كنند و آن را ميبوسند و حاجتهاي خود را از خداي مي طلبند. اين روش و عادت آنهاست در حق سم الاغي كه به عقيده ايشان همان الاغ حضرت عيسي ع ، بوده اما شما فرزند پيغمبرتان را مي كشيد و اين چنين بي حرمتي مي كنيد! خداوند خير و بركت را از ميان شما بردارد و دينتان را بر شما مبارك نگرداند! يزيد چون اين سخن بشنيد گفت : رشته عمر اين نصراني را بايد بريد و او را زنده نگذاشت تا مبادا در مملكت خود مرا رسوا گرداند. متن عربي : في بِلادِهِ. فَلَمّا اءَحَسَّ النَّصْراني بِذلِكَ، قالَ لَهُ: اءَتُريدُ اءَنْ تَقْتُلَني ؟ قالَ: نَعَمْ. قالَ: اعْلَمْ اءَنّي رَاءَيْتُ الْبارِحَةَ نَبِيِّكُمْ فِي الْمَنامِ يَقُولُ: يا نَصْراني اءَنْتَ مِنْ اءَهْلِ الْجَنَّةِ، فَتَعَجَّبْتُ مِنْ كَلامِهِ، وَ اءنَا اءَشْهَدُ اءَنْ لا اله الاّ اللّهُ وَ اءَنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّهِ. ثُمَّ وَثَبَ الي رَاءْسِ الْحُسَيْنِ ع ، وَ ضَمَّهُ الي صَدْرِهِ وَ جَعَلَ يُقَبِّلُهُ وَ يَبْكي حَتّي قُتِلَ(. قالَ: وَ خَرَجَ زَيْنُ الْعابِدينَ ع يَوْما يَمْشي في اءَسْواقِ دَمِشْقَ، فَاسْتَقْبَلَهُ الْمِنْهالُ بْنُ عَمْروٍ، فَقالَ: كَيْفَ اءَمْسَيْتَ يابْنَ رَسُولِ اللّهِ؟ قالَ: (اءَمْسَيْنا كَمِثْلِ بَني اسْرائيلَ في آلِ فَرَْعْونَ، يُذَبِّحُونَ اءَبْناءَهُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَهُمْ. يا مِنْهالُ اءَمْسَتِ الْعَرَبُ تَفْتَخِرُ عَلَي الْعَجَمِ بِاءَنَّ مُحَمَّدا عَرَبِيُّ، وَ اءَمْسَتْ قُرَيْشُ تَفْتَخِرْ علي سائِرِ ترجمه : نصراني گفت : اي يزيد! اينك مي خواهي مرا به قتل برساني ؟ يزيد: گفت : آري . نصراني گفت : پس گوش كن تا خواب خود را در اين باب بر تو بازگو نمايم . شب گذشته حضرت رسول ص را در خواب ديدم ، به من فرمود: اي نصراني ! تو از اهل بهشت هستي . من از فرمايش حضرت محمد ص در تعجب شدم و اينك شهادت مي دهم كه (اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله (. سپس اين تازه مسلمان برخاست و سر مطهر امام شهيد را بر داشت و به سينه چسبانيد و پيوسته آن را مي بوسيد و گريه مي كرد تا اينكه به شهادت نائل آمد. فرمايش امام سجاد ع به منهال بن عمرو راوي گويد: روزي امام زين العابدين ع در بازار شام راه مي رفت ، منهال بن عمرو به خدمتش رسيد و عرضه داشت : اي پسر رسول خدا! چگونه روز را به شب مي آوري ؟ امام سجاد ع فرمود: اينك حال ما چون حال بني اسرائيل است كه در دست فرعونيان گرفتار بودند، مردانشان را مي كشتند و زنانشان را براي خدمت نگاه مي داشتند. اي منهال ! عرب هميشه بر عجم فخر مي كرد براي اينكه رسول خدا ص از ميان عرب مبعوث گرديده بود و قريش نيز بر جميع عرب فخر مي نمود به جهت اينكه محمد ص قريشي بود و اكنون ما كه اهل متن عربي : الْعَرَبِ بِاءَنَّ مُحَمَّدا مِنْها، وَ اءَمْسَيْنا مَعْشَرَ اءَهْلِ بَيْتِهِ وَ نَحْنُ مَغْصُوبُونَ مَقْتُولُونَ مُشَرَّدُونَ، فَانّا لِلّهِ وَ انّا الَيْهِ راجِعُونَ مِمّا اءَمْسَيْنا فيهِ يا مِنْهالُ(. وَ لِلّهِ دَرُّ مَهْيارٍ حَيْثُ يَقُولُ: يُعَظِّمُونَ لَهُ اءَعوادَ مِنْبَرِهِ وَ تَحْتَ اءَقْدامِهِمْ اءَوْلادُهُ وُضِعُوا بِاءَي حُكْمٍ بَنُوهُ يَتْبَعُونَكُمْ وَ فَخْرُكُمْ اءَنَّكُمْ صَحْبٌ لَهُ تُبَّعُ وَ دَعا يَزيدُ يَوْما بِعَلي بْنِ الْحُسَيْنِ ع وَ عَمْروٍ بْنِ الْحَسَنِ، وَ كانَ عَمْروُ صَغيرا يُقالُ: انَّ عُمْرَهُ احْدي عَشَرَةَ سَنَةً. فَقالَ لَهُ: اءَتُصارِعُ هذا، يَعْني ابْنَهُ خالِدا؟ فَقالَ لَهُ عَمْروُ: لا، وَ لكِنْ اءَعْطِني سِكّينا وَ اءَعْطِهِ سِكِّينا، ثُمَّ اءُقاتِلُهُ. فَقالَ يَزيدُلَعَنَهُ اللّهُ: شِنْشِنَةٌ اءَعْرِفُها مِنْ اءَخْزَمِ هَلْ تَلِدُ الْحَيَّةُ الاّ الْحَيَّةَ وَ قالَ لِعَليٍّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع : اءُذْكُرْ حاجاتِكَ الثَّلاثَ الَّتي وَعَدْتُكَ بِقَضائِهِنَّ؟ فَقالَ لَهُ: ترجمه : بيت آن پيامبريم ، ببين چگونه حق ما را غضب كرده و مردان ما را شهيد كرده و باقي ماندگان را پراكنده ساختند و آوراه نمودند، از اين حالي كه ما راست بايد گفت : (انا لله و انا اليه راجعون (. ابن طاوس گويد: خداي پاداش خير دهاد مهيار ديلمي را كه چه نيكو در اين مناسبت سروده است : (يعظمون له ...((45) يزيد پليد در بعضي از اين ايام كه اسيران در شام بودند، امام سجاد و عمرو بن حسن را به نزد خود طلبيد و در آن موقع عمرو طفل صغير بود، گويند يازده سال بيشتر نداشت ، يزيد به او گفت : با پسر من كشتي مي گيري ؟ عمرو يازده ساله گفت : نه ، ولكن حاضرم خنجري به او بدهي و خنجري به من ، تا با هم بجنگيم ! يزيد ضرب المثل معروف عرب را گفت كه اين عادت طبيعتي است كه از پدرشان باقي مانده و از مار جز مار متولد نشود.(46) سه درخواست امام سجاد عليه السّلام از يزيد راوي گويد: سپس يزيد به امام سجاد عليه السّلام گفت : آن سه حاجت را كه وعده كرده ام بر آورده سازم بگو. متن عربي : (اءلاولي : اءَنْ تُريَني وَجْهَ سَيِّدي وَ مَوْلايَ وَ اءَبي ، اءَلْحُسَيْنِ فَاءَتَزَوَّدُ مِنْهُ وَ اءَنْظُرُ الَيْهِ وَ اءُوَدِّعُهُ. وَالثّانِيةُ: اءَنْ تَرُدَّ عَلَيْنا ما اءُخِذَ مِنّا. وَالثّالِثَةُ: انْ كُنْتَ عَزَمْتَ عَلي قَتْلي اءَنْ تُوَجِّهِ مَعَ هولاءِ النِّسْوَةِ مَنْ يَرُدُّهُنَّ الي حَرَمِ جَدِّهِنَّ(. فَقالَ: اءَمّا وَجْهُ اءَبيكَ فَلَنْ تَراهُ اءَبَدا، وَ اءَمّا قَتْلُكَ فَقَدْ عَفَوْتُ عَنْكَ، وَ اءَمَّا النِّساءُ فَلا يَرُدُّهُنَّ الَي الْمَدينَةِ غَيْرُكَ، وَ اءَمّا ما اءُخِذَ مِنْكُمْ فَانّي اءُعَوِّضُكُمْ عَنْهُ اءَضْعافَ قَيمَتِهِ. فَقالَ ع : (اءَمّا مالُكَ فَلا نُريدُهُ، وَ هُوَ مُوَفَّرُ عَلَيْكَ، وَ انَّما طَلَبْتُ ما اءُخِذَ مِنّا، لانَّ فيهِ مِغْزَلُ فاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ وَ مَقْنَعَتُها وَ قَلادَتُها وَ قَميصُها(. فَاءَمَرَ بِرَدِّ ذلِكَ، وَ زادَ عَلَيْهِ مِاءَتَي دينارٍ، فَاءَخَذَها زَيْنُ الْعابِدينِ ع وَ فَرَّقَها عَلَي الْفُقَراءِ وَالْمَساكينَ. ثُمَّ اءَمَرَ بِرزدِّ الاساري وَ سَبايَا الْبَتُولِ الي اءَوْطانِهِمْ بِمَديِنَةِ الرَّسُولِ. وَ اءَمّا رَاءْسُ الْحُسَيْنِ ع ، فَرُوِي اءَنَّهُ اءُعيدَ فَدُفِنَ بِكَرْبَلاءَ مَعَ جَسَدِهِ الشَّريفِ، وَ كانَ عَمَلُ الطّائِفَةِ عَلي هذَا الْمَعْنَي الْمُشارِ الَيْهِ. وَ رُوِيَتْ آثارُ كَثيرَةُ مُخْتَلِفَةُ غَيْرُ ما ذَكَرْناهُ تَرَكْنا وَضْعَها كَيْلا يَنْفِسَخَما شَرَطْناهُ مِنْ اخْتِصَارِ الْكِتابِ. ترجمه : حضرت عليه السّلام فرمود: اول آنكه سر مبارك سيد و پدر و مولاي من حضرت سيدالشهداء عليه السّلام را به من نشان دهي تا از ديدارش مستفيض شوم ؛ دوم آنكه هر چه اموال ما به غارت برده اند باز گرداني ؛ سوم اينكه اگر عزم كشتن مرا داري شخص اميني را با اين زنان روانه دار تا آنان را به حرم جدشان رسول صلي الله عليه و آله برساند. يزيد گفت : اما سر پدر را هرگز نخواهي ديد و اما كشتن تو، پس از خون تو درگذشتم و زنان را بجز تو، كسي ديگر به مدينه نخواهد رسانيد و اما آنچه را كه از اموال شما برده اند، من چندين برابر قيمت آن را به عمو مي دهم امام سجاد عليه السّلام فرمود: مرا در مال تو طمع نيست و هيچ از مال تو نخواهم ؛ بلكه مطلب اين است كه در ميان آن اموال وسيله ريسندگي و گردنبند و مقنعه و جامه جده ام فاطمه عليه السّلام وجود داشته كه به يغما برده اند. يزيد حكم نمود آن اموال را باز گرداندند و دو هزار دينار از خود به آن حضرت تقديم كرد كه امام سجاد عليه السّلام آن را گرفت و در ميان فقرا قسمت نمود سپس يزيد امر نمود كه اسيران اهل بيت حسين عليه السّلام را به سوي مدينه برگردانند. اما سر مطهر حضرت امام ؛ در روايت چنين وارد شده كه آن سر انور به سوي كربلا رجوع داده شد و به جسد شريف ملحق گرديد و عمل علماي اماميه موافق اين قول است ، اگر چه روايات فراوان و مختلفي در اين باره وجود دارد كه از ذكر آنها خودداري مي كنيم تا شرط اختصار در اين كتاب رعايت شود. متن عربي : قَالَ الرّاوي : وَ لَمّا رَجَعَ نِساءُ الْحُسَيْنِ ع وَ عِيالُهُ مِنَ الشّامِ وَ بَلَغُوا الَي الْعِراقِ، قالُوا لِلدَّليلِ: مُرُّ بِنا عَلي طَريقِ كَرْبَلاءَ. فَوَصَلُوا الي مَوْضِعِ الْمَصْرَعِ، فَوَجَدُوا جابِرا بْنَ عَبْدِ اللّهِ الانْصاري رَحِمَهُ اللّهُ وَ جَماعَةُ مِنْ بَني هاشِمٍ وَ رِجالا مِنْ آلِ الرَّسُولِ قَدْ وَرَدُوا لِزِيارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ ع ، فَوافُوا في وَقْتٍ واحِدٍ، وَ تَلاقُوا بِالْبُكاءِ وَ الْحُزْنِ وَاللَّطْمِ وَ اءَقامُوا المآتِمَ الْمُقْرِحَةِ لِلاكْبادِ، وَاجْتَمَعَتْ الَيْهُمْ نِساءُ ذلِكَ السَّوادِ، وَ اءَقامُوا عَلي ذلِكَ اءَيّاما. فَرُوِي عَنْ اءَبي حَبابِ الْكَلْبي قالَ: حَدِّثَنِي الْجَصّاصُونَ قالُوا: كُنّا نَخْرُجُ الَي الْجَبّانَةِ فِي اللَّيْلِ عِنْدَ مَقْتَلِ الْحُسَيْنِ ع ، فَنَسْمَعُ الْجِنَّ يَنُوحُونَ عَلَيْهِ فَيَقُولُونَ: مَسَحَ الرَّسُولُ جَبينَهُ فَلَهُ بَريقٌ فِي الْخُدُودِ اءَبْواهُ مِنْ عَلْيا قُرَيْشٍ جَدُّهُ خَيْرُ الْجُدُودِ ترجمه : ورود اهل بيت عليه السّلام به كربلا راوي گويد: چون زنان و اهل بيت و عيال امام حسين عليه السّلام از شام محنت فر جام آهنگ سرزمين خود نمودند و به سرزمين عراق رسيدند، به راهنماي كاروان كه ملازم ركاب بود فرمودند: ما را از راه كربلا ببر. پس چون به جايگاه شهداء و ديار غريبان و قتلگاه شهيدان رسيدند، جابر بن عبدالله انصاري و جماعتي از بني هاشم را ديدند كه با جمعي از آل رسول صلي الله عليه و آله به زيارتت قبر امام حسين عليه السّلام آمده اند و در يك زمان آن بي كسان با جبر و خويشان ، در آن رشك جنان ، ملاقات نمودند و به اتفاق هم به گريه و زاري و ناله و سوگوراي پر داختند؛ چنانكه زخم دلها را تازه نمودند و آتش دلهاي كباب را به اشك ديده هاي بي خواب ، سيراب كردند و سينه هاي تنگ را به ناخن و چنگ خراشيدند. در اين هنگام زنان اهل آن وادي بر گرد ايشان فراهم آمدند و چند روزي را در ماتم خانه ، عزاداري نمودند. از ابي حباب كلبي روايت شده كه گچكاران به من نقل كردند كه شبي به جانب صحرا مي رفتيم و از جلوي قتلگاه امام حسين عليه السّلام عبور مي نموديم ، كه جنيان شعري را مي خواندند كه معني اش اين است (خاتم انبياء در مصيبت شهيد كربلا خود را به خاك مي ماليد كه آثار فزع و حيراني برگونه نازنين حضرتش ظاهر است پدر و مادر حسين عليه السّلام بزرگان قريش اند و جد او نيز از بهترين اجداد است .) متن عربي : قالَ الرّاوي : ثُمَّ انْفَصَلُوا مِنْ كَرْبلاءَ طالِبينَ الْمَدينَةَ. قالَ بَشيرُ بْنَ حَذْلَمٍ: فَلَمّا قَرُبْنا مِنْها نَزَلَ عَلِي بْنُ الْحُسَيْنِ ع ، فَحَطَّ رَحْلَهُ وَ ضَرَبَ فُسْطاطَهُ وَ اءَنْزَلَ نِساءَهُ. وَ قالَ: (يا بَشيرُ، رَحِمَ اللّهُ اءَباكَ لَقَدْ كانَ شاعِرا، فَهَلْ تَقْدِرُ عَلي شَي ء مِنْهُ؟(. قُلْتُ: بَلي يَابْنَ رَسُولِ اللّهِ انّي لَشاعِرُ. قالَ: (فَادْخُلِ الْمَدينَةِ وَانْعَ اءَبا عَبْدِ اللّهِ(. قالَ بَشيرُ، فَرَكِبْتُ فَرَسي وَ رَكَضْتُ حَتّي دَخَلْتُ الْمَدينَةَ، فَلَمّا بَلَغْتُ مَسْجِدَ النَّبِي ص رَفَعْتُ صَوْتي بِالْبُكاءِ، وَ اءَنْشَاءْتُ اءَقُولُ: يا اءَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ بِها قُتِلَ الْحُسَيْنُ فَاءَدْمُعي مِدْرارُ اءَلْجِسْمُ مِنْهُ بِكَرْبَلاءَ مُضَرَّجٌ وَ الرَّاءْسُ مِنْهُ عَلَي الْقَناةِ يُدارُ قالَ: ثُمَّ قُلْتُ: هذا عَلِي بْنُ الْحُسَيْنِ ع مَعَ عَمّاتِهِ ترجمه : راوي گويد: ال رسول صلي الله عليه و آله بعد از اداي وظايف ماتمداري و سوگواري ، از زمين كربلا با هزاران حسرت و ابتلاء به سوي مدينه خاتم انبياء رو آوردند بشيربن حذلم گويد: چون به حوالي مدينه رسيدم ، امام سجاد عليه السّلام از مركب فرود آمد و امر فرمود كه بارها را از شتران به زير انداختند و خيمه هاي حرم را بر پا نمودند و زنان آل عصمت و طهارت را از محمل ما فرود آوردند، آنگاه فرمود: اي بشير! خدا پدرت را رحمت كند كه مردي شاعر بود، آيا تو هم بر گفتن شعر توانا هستي ؟ بشير عرضه داشت : من نيز طبع شعري ام گوياست . امام سجاد عليه السّلام فرمود: به سوي مدينه رو و به اهل مدينه خبر شهادت ابي عبدالله الحسين عليه السّلام رت بازگو نما. بشير گويد: من بر اسب خودم سوار شدم و به سوي مدينه شتافتم و چون به نزديك مسجد رسول خدا صلي الله عليه و آله رسيدم فرياد گريه و ناله من بلند شد و اين ابيات را انشاء نمودم : (يااهل ....(؛ يعني اي اهل يثرب شما را مجال اقامت در مدينه نمانده ؛ زيرا امام حسين عليه السّلام را كشتند و اينكه سيلاب اشك از ديدگان روان داردم چگونه توانيد در مدينه اسوده باشيد درحالي كه جسم نازنين فرزند رسول صلي الله عليه و آله بر خاك كربلا افتاده و سر مطهرش بر بالاي نيزه رفته است و دشمنان ، شهر به شهر آن سر انور را مي گردانند( بعد از آنكه خبر مصيبت جانگداز شهداي كربلا را به اهل مدينه بازگو كردم گفتم : اينك علي بن الحسين عليه السّلام رحل متن عربي : وَ اءَخَواتِهِ قَدْ حَلُّوا بِساحَتِكّمْ وَ نَزَلُوا بِفِنائِكُمْ، وَ اءَنَا رَسُولُهُ الَيْكُمْ اءُعَرِّفُكُمْ مَكانَهُ. قالَ: فَما بَقَيتْ في الْمَدينَةِ مُخَدَّرَةُ وَ لا مُحَجَّبَةُ الاّ بَرَزْنَ مِنْ خُدُورِهِنَّ مَكْشُوفَةً شُعُورُهُنَّ مُخَمَّشَةً وُجُوهُهُنَّ، ضارِباتٍ خُدُودَهُنَّ، يَدْعُونَ بِالْوَيْلِ وَالثُّبُورِ، فَلَمْ اءَرَ باكِيا وَ لا باكِيَةً اءَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ الْيَوْمِ، وَ لا يَوْما اءَمَرَّ عَلَي الْمُسْلِمينَ مِنْهُ بَعْدَ وَفاةِ رَسُولِ اللّهِ ص . وَ سَمِعْتُ جارِيَةً تَنُوحُ عَلَي الْحُسَيْنِ ع وَ تَقُولُ: نَعي سَيِّدي ناعٍ نَعاهُ فَاءَوْجعا فَاءَمْرَضَني ناعٍ نَعاهُ فَاءَفْجعا وَ عَيْنَي جُودا بِالدّذمُوعِ وَ اسْكِبا وَجُودا بِدَمْعٍ بَعْدَ دَمْعِكُما مَعا عَلي مَنْ دَهي عَرْشَ الْجَليلِ فَزَعْزَعا وَ اءَصْبَحَ الدّينِ وَالْمَجْدِ اءَجْدَعا عَلَي ابْنِ نَبِيِّ اللّهِ وَ ابْنِ وَصِيِّهِ وَ انْ كانَ عَنّا شاحِطَ الدّارِ اءَشْسَعا ثُمَّ قالَتْ: اءَيُّهَا النّاعي جَدَّدْتَ حُزْنَنا ترجمه : اقامت به ساحت شماا انداخته و به حوالي شهرتان منزل شاخته و منم فرستاده آن حضرت به سوي شما كه محل اقامت آن حضرتت را به شما نشان دهم ، اينك به خدمتش بشتابيد! بشير گفت : وقتي مردم مدينه اين خبر جانگداز را شنيدند، كسي از زنان پرده نشين و مخدره اهل يثرب نماند مگر آ،كه همه باموي پريشان و صورت خراشان از درون پرده و حجاب بيرون مي خراميدند و در آن حالي سيلي بر صورت خود مي زدند و فرياد افغان و واويلا و ناله و اثبورا به چرخ اطلس مي رسانيدند و هيچ گريه و ناله و سوگواري را مانند آن روز را در عالم سراغ ندارم و همچنين نديدم روزي را بر جماعت مسلمانان از آن تلخ ‌تر باشد و در آن حال شنيدم كه بانويي اظهار افسوس و ناله مي نمود و اين ابيات را مي سرود: (نعي سيدي ناع نعاه فاوجعا(؛ يعني خبر دهنده ، خبر مرگ سيد و مولاي مرا به من داد و آن خبر مرا به درد و رنجوري افكند؛ اي دو چشم من ، از ريختن اشك چشم بخل منماييد و بخشش كنيد به اشك روان همواره اشك را جاري سازيد؛ بر آن كس گريه نماييد كه مصيبتش به عرش عظيم اثر نمود و عرش را به تزلزل اورد و از صدمه اين مصيبت كه بر دين رسيده چنان است كه پاره اي اعضاي دين قطع شده باشد؛ گريه نمابر فرزند رسول خدا صلي الله عليه و آله و نورديده علي مرتضي عليه السّلام كه از شهر و ديار ما به دور افتاده است . سپس ان بانو خطاب بر آورد كه اي خبر مرگ آورنده ! غم ما را بر امام حسين عليه السّلام تازه نمودي و زخم دل ما را خراشيدي ، آن جراحتي متن عربي : بِاءَبي عَبْدِ اللّهِ ع ، وَ خَدَشْتَ مِنّا قُرُوحا لَمّا تَنْدَمِلُ، فَمَنْ اءَنْتَ يَرْحَمُكَ اللّهُ؟ قُلْتُ: اءَنَا بَشيرُ بْنُ حَذْلَمٍ وَجَّهَني مَوْلايَ عَلِي بْنُ الْحُسَيْنِ، وَ هُوَ نازِلُ في مَوْضِعٍ كَذا وَ كَذا مَعَ عِيالِ اءَبي عَبْدِ اللّهِ الْحُسَيْنِ وَ نِسائِهِ. قالَ: فَتَرَكُوني مَكاني وَ بادَرو، فَضَرَبْتُ فَرَسي حَتّي رَجَعْتُ الَيْهِمْ، فَوَجَدْتُ النّاسِ قَدْ اءَخَذُوا الطُّرُقَ وَالْمَواضِعَ، فَنَزَلْتُ عَنْ فَرَسي وَ تَخَطَّيْتُ رِقابَ النّاسِ، حَتّي قَرُبْتُ مِنْ بابِ الْفُسْطاطِ، وَ كانَ عَلِيُّ بْنُ الحُسَيْنِ داخِلا فَخَرَجَ وَ مَعَهُ خِرْقَةُ يَمْسَحُ بِها دُمُوعَهُ، وَ خَلْفَهُ خادِمُ مَعَهُ كَرْسِي، فَوَضَعَهُ لَهُ وَ جَلَسَ عَلَيْهِ وَ هُوَ لا يَتَمالَكُ مِنَ الْعَبْرَةِ، فَارْتَفَعَتْ اءَصْواتُ النّاسِ بِالْبُكاءِ وَ حَنينُ الْجَواري وَالنِّساءِ، وَالناسُ مِنْ كُلِّ ناحِيَةٍ يَعَزُّونَهُ، فَضَجَّتْ تِلْكَ الْبُقْعَةُ ضَجَّةً شَديدَةً. فَاءَوْمَاءَ بِيَدِهِ اءَنْ اسْكُتُوا، فَسَكَنَتْ فَوْرَتُهُمْ. فَقالَ: (اءَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ، الرّحْمنِ الرّحيمِ، مالِكِ يَوْمِ الدّينِ، بارِي ءِ الْخَلائِقِ اءَجْمَعينَ، ترجمه : كه بهبوديش نبود؛ تو كيستي ، خدا بر تو رحمت كناد؟ گفتم : من بشير حذلم هستم كه مولاي من زين العابدين فرستاد و اينك در فلان مكان ، خود و اهل حرم ابي عبدالله عليه السّلام و زنان ، فرود آمده اند. بشير گويد: اهل مدينه مرا تنها گذاردند و به سرعت تمام به خدمت امام سجاد عليه السّلام شتافتند؛ من نيز تازيانه به اسبم زدم تا به خدمت آن جناب مراجعت نمايم ، وقتي به آنجا رسيدم ديدم ازدحام مردم همه راهها و مكانها را پر نموده ؛ لذا مجبور گشتم از اسب پياده شدم و پا بر گردنهاي مردم گذاردم تا اينكه به نزديك در خيمه ها رسيدم و آن حضرت در سرا پرده جلال تشريف داشت ، در اين هنگام امام سجاد عليه السّلام از خيمه بيرون آمد در حالي كه دستمالي در دست داشت كه اشك خود را با آن پاك مي كرد و خادم از عقب سر آن جناب كرسي در دست بيامد و آن كرسي را بر روي زمين نهاد و امام سجاد بر بالاي آن قرار گرفت و از شدت گريه ، اشك خود را نتوانست نگاه دارد و صداي مرد و زن به گريه و ناله بلند گرديد و مردم از هر جانب آن جناب را تعزيت و تسليت مي گفتند و قسمي بود كه تمام آن سرزمين يك پارچه صيحه و فرياد گرديد! سخنراني امام سجاد عليه السّلام در نزديك مدينه امام سجاد عليه السّلام با دست مباركش اشاره فرمود تا مردم سكوت نمايند و چون آن خلق عظيم ساكت شدند. امام عليه السّلام فرمود: (الحمدالله ...( سپس فرمود: حمد مي نمايم متن عربي : الَّذي بَعْدَ فَارْتَفَعَ ف ي السَّمواتِ الْعُلي ، وَ قَرُبَ فَشَهِدَ النَّجْوي ، نَحْمَدُهُ عَلي عَظائِمِ الامُورِ، وَ فَجَائِعِ الدُّهُورِ، وَ اءَلَمِ الْفَواجِعِ، وَ مَضاضَةِ اللَّواذِعِ، وَ جَلِيلِ الرُّزْءِ، وَ عَظِيمِ الْمَصَائِبِ الْفاظِعَةِ الْكاظَّةِ الْفادِحَةِ الْجَائِحَةِ. اءَيُّهَا الْقَوْمُ، انَّ اللّهَ وَ لَهُ الْحَمْدُ ابْتَلانا بِمَصائِبَ جَليلَةٍ، وَ ثُلْمَةٍ في الاسْلامِ عَظيمَةٍ: قُتِلَ اءَبُو عَبْدِ اللّهِ الحسين ع وَ عِتْرَتُهُ، وَ سُبِي نِساؤُهُ وَ صِبْيَتُهُ، وَ دارُوا بِرَاءْسِهِ في الْبُلْدانِ مِنْ فَوْقَ عامِلِ السِّنانِ، وَ هذِهِ الرَّزِيَّةُ الَّتي لا مِثْلُها رَزِيَّةُ. اءَيُّهَا النّاسُ، فَاءَيُّ رِجالاتٍ مِنْكُمْ يُسِرُّونَ بَعْدَ قَتْلِهِ؟! اءَمْ اءَي فُؤ ادٍ لا يَحْزُنُ مِنْ اءَجْلِهِ اءَمْ اءَيَّةُ عَيْنٍ مِنْكُمْ تَجْبَسُ دَمْعَها وَ تَضِنُّ عَنْ انْهِمالِها؟! فَلَقَدْ بَكَتِ السَّبْعُ الشِّدادُ لِقَتْلِهِ، وَبَكَتِ الْبِحارُ بِاءَمْواجِها، وَالسَّمواتُ بِاءَرْكانِها، وَ الارْضُ بِاءَرْجائِها، وَ الاشْجارُ بِاءَغْصَانِها، وَالْحِيتانُ و لُجَجِ الْبِحارِ، وَ الْمَلائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَ اءَهْلُ السَّمواتِ اءَجْمَعُونَ. اءَيُّهَا النّاسُ، اءَي قَلْبٍ لا يَنْصَدِعُ لِقَتْلِهِ؟! ترجمه : خداوند را بر امور بزرگ و دشوار و مصيبت هاي روزگار غدار و درد و سوزش داغهاي اندوه آور و واقعه عظيم و مصيبت جسيم كه اندوهش بيكران و بار محنتش گران و دشواريش از بيخ بر آورنده صبر داغ ديدگان است . اي گروه مردم ! به درستي آن خدايي كه سپاسش بر من واجب است ، آزمايش نمايد ما را به مصيبت هاي بزرگ و رخنه هاي عظيم كه در اسلام واقع شد جناب ابي عبدالله الحسين عليه السّلام با عترت طاهره اش كشته شدند و زنان حريمش و دختران كريمش اسير گرديدند و سر انورش را در بالاي نيزه در شهرها گردانيد و چنين مصيبتي را را ديده روزگار هرگز نديده است . اي مردم ! چگونه پس از شهادت او، شاد توانيد بود و كدام دل از داغ اين درد صبوري تواند نمود؛ چه ديده اي مي تواند از ريختن اشك خودداري كند. و در صورتي كه آسمانهاي هفتگانه كه داراي بنايي محكم است ، در شهادت او تاب نياورده گريستند و درياها با امواج خود و آسمانها با اركانشان و زمين با اعماق و اطراف خود و درختان با شاخه هايشان و ماهي ها در دريا و فرشتگان مقرب الهي و همه اهل آسمانها، در اين مصيبت عزادار بودند و اشك ريختند! اي مردم ! كدام قلب از صدمه كشته امام حسين عليه السّلام از هم نشكافت ؟ متن عربي : اءَمْ اءَي فُؤ ادٍ لا يَحِنُّ الَيْهِ؟! اءَمْ اءَي سَمْعٍ يَسْمَعُ هذِهِ الثُّلْمَةَ الَّتي ثُلِمَتْ في الاسلام وَ لا يُصَمُّ؟! اءَيُّهَا النّاسُ، اءَصْبَحْنا مَطْرودينَ مُشَرَّدينَ مَذُودينَ شاسِعينَ عَنِ الامْصارِ، كَاءنَّنا اءَوْلادُ تُرْكٍ اءَوْ كابُلَ، مِنْ غَيْرِ جُرْمٍ اجْتَرَمْناهُ، وَ لا مَكْرُوهٍ ارْتَكَبْناهُ، وَ لا ثُلْمَةٍ في الاسْلامِ ثَلَمْناها، ما سَمِعْنا بِهذا في آبائِنَا الاوَّلينَ، انْ هذا الاّ اخْتِلاقُ. وَ اللّهِ، لَوْ اءَنَّ النَّبِي تَقَدَّمَ الَيْهِمْ في قِتالِنا كَما تَقَدَّمَ الَيْهِمْ في الْوِصايَةِ بِنا لَما زادُوا عَلي ما فَعَلُوا بِنا، فَانّا لِلّهِ وَ انّا الَيْهِ راجِعُونَ، مِنْ مُصيبَةٍ ما اءَعْظَمَها وَ اءَوْجَعَها وَ اءَفْجَعَها وَ اءَكَظَّها وَ اءَفْظَعَها وَ اءَفْدَحَها، فَعِنْدَ اللّهِ نَحْتَسِبُ فيما اءَصابَنا وَ اءَبْلَغَ بِنا، انَّهُ عَزيزُ ذُو انْتِقامِ(. قَالَ الرّاوي : فَقامَ صُوحانُ بْنُ صَعْصَعَةَ بْنِ صُوحانَ - وَ كانَ زَمِنا - فَاعْتَذَرَ الَيْهِ ص بِما عِنْدَهُ مِنْ زَمانَهِ رِجْلَيْهِ، فَاءَجابَهُ بِقَبُولِ مَعْذِرَتِهِ وَ حُسْنِ الظَّنِّ بِهِ وَ شَكَرَ لَهُ وَ تَرَحَّمَ عَلي اءَبيهِ. ترجمه : كدام دلي است كه فرياد و ناله را فرو گذاشت ؟ كدام گوش خبر وحشت اثر اين رخنه كه بر اسلام وارد گرديد، بشنيد و گريه نكرد؟ اي مردم ! صبح طالع ما بدان تيرگي رسيد كه مطرود و بي اعتبار و دور از بلاد و انصار، شهره هر ديار گرديديم ، گويا ما از اهالي تركستان و كابل هستيم ، (كه چنين بر خوردي با ما مي كنند) بودن آنكه جرمي كرده و يا كار ناپسندي به جا آورده يا آنكه رخنه در دين نموده باشيم . همانا چنين رفتار اهانت آميزي را در گذشتگان سراغ نداريم بلكه اين بدعت و جسارت جديدي است به خداي يگانه سوگند كه چنانچه رسول خدا صلي الله عليه و آله به جاي وصيت در رعايت حق ما، فرمان جنگ با ما را مي داد، زياده از آنچه به جا آوردند، نمي توانستند ظلمي نمايند؛ (فانه لله ...( آن مصيبتي كه عظيم و درد ناك و اندوهش گرانبار است و خارج از اندازه و مقدار و تلخ و ناگوار بوده سپس در آنچه به ما رسيد، از مصيبت ها نزد حضرت داور احتساب اجر مي دارم و ذخيره آخرت مي شمارم ؛ (فانه ...(. راوي گويد: سپس صوحان بن صعصعه بن صوحان كه مبتلا به مرض و زمينگير بود، زبان معذرت گشود و اظهار افسوس بر عدم قدرت بر ياري و نصرتش نمود كه از پاها زمينگير و از تقاعد ناگزير بوده امام سجاد عليه السّلام به حسن جواب عذر او را پذيرفت و به حسن عقيدت خود درباره اش ملاطفت گفت و خدمت ناكرده اش را قبول كرده و بر والدش رحمت نمود. متن عربي : قالَ عَلِي بْنُ مُوسي بْنِ جَعْفَرٍ بْنِ مُحَمَّدٍ بْنِ طاوُسِ جامِعُ هذَا الْكِتابِ: ثُمَّ انَّهُ ص رَحَلَ الَي الْمَدينَةِ بِاءَهْلِهِ وَ عَيالِهِ، وَ نَظَرَ الي مَنازِلِ قَوْمِهِ وَ رِجالِهِ، فَوَجَدَ تِلْكَ الْمَنازِلَ تَنُوحُ بِلِسانِ اءَحْوالِها، وَ تَبُوحُ بِاعْلانِ الدُّمُوعِ وَ ارْسالِها، لِفَقْدِ حُماتِها وَ رِجالِها، وَ تَنْدُبُ عَلَيْهِمْ نَدْبَ الثَّواكِلِ، وَ تَسْاءَلُ عَنْهُمْ اءَهْلَ الْمَناهِلِ، وَ تُهَيِّجُ اءَحْزانَهُ عَلي مَصارِعَ قَتْلاهُ، وَ تُنادي لاجْلِهِمْ: وا ثَكْلاهُ، وَ تَقُولُ: يا قَوْمُ، اءَعْذِرُوني عَلَي النِّياحَةِ وَالْعَويلِ، وَ ساعِدُوني عَلَي الْمُصابِ الْجَليلِ. فَانَّ الْقَوْمَ الَّذينَ اءَنْدُبُ لِفِراقِهِمْ وَ اءَحِنُّ الي كَرَمِ اءَخْلاقِهِمْ. كانوا سُمّارَ لَيْلي وَ نَهاري ، وَ اءَنْوارَ ظُلَمي وَ اءَسْحاري ، وَ اءَطْنابَ شَرَفي وَ افْتِخاري ، وَ اءَسْبابَ قُوَّتي وَ انْتِصاري ، وَالْخَلَفَ مِنْ شُمُوسي وَ اءَقْماري . ترجمه : ورود قافله به مدينه مؤ لف كتاب لهوف ، علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن طاوس - عليهم الرحمة من الرب الروف - چنين گويد: امام سجاد عليه السّلام با اهل و عيال از آن منزل كوچ فرمود تا به شهر مدينه رسيد و در آن حال به منزلهاي بي صاحب مردان عشيره خويش نظر نمود، ديد كه همه آن خانه هاي خاليبه زبال حال ، نوحه و ناله بر ساكنان سابق خويش دارند و بر فقدان حمايتگران و مردان خود، سيلاب اشك از ديدگان مي بارند و بر مصيبت صاحبان خود همچون زنان داغدار گريان و سوگوارند و حال آنان را از مسافران سراغ مي گيرند. و آتش حزن و اندوه آن مظلوم را بر مصرع كشتگان خود به هيجان مي آوردند و آواز واثكلاه بلند مي نمودند. زبان حال منزلهاي مدينه گويا از در و ديوار تك تك آن خانه اي خالي چنين آواز بر مي خاست : اي مردم ! اين نكته بر من نگيريد و عذر مرا بپذيريد در آنكه نوحه و ناله مي كنم و در اين سوگواري مرا بر اداي حق مصيبت ها، ياري نماييد؛ زيرا اين كشتگان كه من از فراق ايشان ندبه و گريه مي كنم و بر بزرگي اخلاق ايشان سوگوارم ، و مصاحب شب و روزم بودند و چراغ شبانگاهان و مونس سحرگاهانم بودند و ريسمان خيمه شرف و افتخار و اسباب قوت و قدرت من به شمار مي آمدند و خورشيد و ماه روز گارم بودند. متن عربي : كَمْ لَيْلَةٍ شَرَّدُوا بِاكْرامِهِمْ وَ حَشْتي ، وَ شَيَّدُوا بِاءنْعامِهِمْ حُرْمَتي ، وَ اءَسْمَعُوني مُناجاةَ اءَسْحارِهِمْ، وَ اءَمْتَعَوني بِابْداعِ اءَسْرارِهِمْ؟ وَ كَمْ يَوْمٍ عَمَّرُوا رَبْعي بِمَحافِلِهِمْ، وَ عَطَّرُوا طَبْعي بِفَضائِلِهِمْ، وَ اءَوْرَقُوا عُودي بِماءِ عُهُودِهِمْ وَ اءَذْهَبُوا نُحُوسي بِنَماءِ سُعُودِهِمْ؟ وَ كَمْ غَرَسُوا لي مِنَ الْمَناقِبِ، وَ حَرَسُوا مَحَلّي مِنَ النَّوائِبِ؟ وَ كَمْ اءَصْبَحْتُ بِهِمْ اءَتَشَرَّفَ عَلَي الْمَنازِلِ وَ الْقُصُورِ، وَ اءَميسُ في ثَوْبِ الْجَذَلِ وَالسُّرُورِ؟ وَ كَمْ اءعاشُوا في شِعابي مِنْ اءَمْواتِ الدُّهُورِ. وَ كَمْ انْتاشُوا عَلي اءَعْتابي مِنْ رُفاتِ الْمَحْذُورِ. فَقَصَدَني فيهِمْ سَهْمُ الْحِمامِ، وَ حَسَدَني عَلَيْهِمْ حُكْمُ الايّامِ، فَاءَصْبَحُوا غُرباءَ بَيْنَ الاعْداءِ، وَ غَرَضا لِسِهامِ الاعْتِداءِ، وَاءَصْبَحْتِ الْمَكارِمُ تَقْطَعُ بِقَطْعِ اءَنامِلِهِمْ، وَ الْمَنَاقِبُ تَشْكُو لِفَقْدِ شَمائِلِهِمْ، وَالْمَحاسِنُ تُزُولُ بِزَوالِ اءَعْضائِهِمْ وَ الاحْكامُ تَنُوحُ لِوَحْشَةِ اءَرْجائِهِمْ. ترجمه : چه شبها كه وحشت تنهايي من به اكرام آنان نابود شده و بنيان حرمتم به انعامشان مستحكم گشته و به نعمتهاي دلنواز مناجات سحري سماع محفل مرا زنده مي داشتند و سينه مجروحم را به ودايع اسرار نهاني مرهم مي گذاشتند؛ چه روزگارها كه به محفل انس آنان خانه دلم معمر و مشام طبعم به فضايل ايشان معطر بود و برگ شاخه اميدم به آبياري ديدارشان خرم و شاداب و خزان نحوست به مساعدت لطفشان ناياب بود؛ بسا شاخه منفعت كه در مزرعه آرزويم كشتند و ساحت عزتم را از آفت نوائب در نوشتند؛ چه بسا صبح عيشم كه به بركت و جود آنان ، برروي كاخهاي مراد خرامان و در لباس كامراني شادمان بوده است بسا آرزوها بر نيامده را كه چون مردگان ، چشم اميد از آن پوشيده و در شكافهاي ماءيوسي خوابيده ، در روزگار زنده نمودند و به مراد دل رسانيدند و چه بسيار بيم ها و خوف ها كه چون استخوان پوسيده در آستان خانه وجودم پنهان بوده ، بيرون نمودند.(47) زيرا حاصل فقرات بعد اين است : (تير مرگ ياران مرا نشانه خود ساخت و گردش روزگار بر داشتن چنين ياراني كه بر من حسد مي برد؛ سپس صبح طالع ايشان بر اين دميده كه در ميان دشمنان ، غريب افتادند و در معرض تاخت و تاراج اعداقرار گرفتند. امروز مدار بزرگواري كه با اشاره سر انگشتان ايشان داير بود بريده و شخص مناقب از ناديدن رويشان ، زبان شكايت گشوده ، احكام خدا از وحشت تاءخير اجراي آنها، نوحه و گريه سرداده ؛ دريغ

متن عربي : فَيا لِلّهِ مِنْ وَرِعٍ اءُريقَ دَمُهُ في تِلْكَ الْحُرُوبِ وَ كَمالٍ نَكَسَ عَلَمُهُ بِتِلْكَ الْخُطُوبِ. وَ لَئِنْ عُدِمْتُ مُساعَدَةَ اءَهْلِ الْمَعْقُولِ، وَ خَذَلَني عِنْدَ الْمَصائِبِ جَهْلِ الْعُقُولِ، فَانَّ لي مُسْعِدا مِنَ السُّنَنِ الدّارِسَةِ وَالاعْلامِ الطّامِسَةِ، فَانَّها تَنْدُبُ كَنَدْبي وَ تَجِدُ مِثْلَ وَجْدي وَ كَرْبي . فَلَوْ سَمِعْتُمْ كَيْفَ يَنُوحُ عَلَيْهِمْ لِسانُ حالِ الصَّلواتِ، وَ يَحِنُّ الَيْهِمْ انْسانُ الْخَلَواتِ، وَ تَشْتاقُهُمْ طَوِيَّةُ الْمَكارِمِ، وَ تَرْتاحُ الَيْهِمْ اءَنْدِيَةُ الاكارِمِ، وَ تَبْكيهِمْ مَحارِيبُ الْمَساجِدِ، وَ تُناديهِمْ مئآرِيبُ الْفَوائِدِ، لِشَجاكُمْ سِماعُ تِلْكَ الْواعِيَةِ النّازِلَةِ، وَ عَرَفْتُمْ تَقْصيرَكُمْ في هذِهِ الْمُصيبَةِ الشّامِلَةِ. بَلْ، لَوْ رَاءَيْتُمْ وَجْدتي وَانْكِساري وَ خُلُوَّ مَجالِسي وَ آثاري ، لَرَاءَيْتُمْ ما يُوجِعُ قَلْبَ الصَّبُورِ وَ يُهَيِّجُ اءَحْزانَ الصُّدورِ، وَ لَقَدْ شَمَتَ بي مَنْ كانَ يَحْسُدُني مِنَ الدِّيارِ، وَ ظَفَرتْ بي اءَكُفُّ الاخْطارِ. فَيا شَوْقاهُ الَي مَنْزِلٍ سَكَنُوهُ، وَ مَنْهَلٍ اءَقَامُوا ترجمه : از اين شخص ورع كه خونش در اين جنگها بريخت و افسوس از لشكر كمال كه رايتش در اين گرفتاريهاي بزرگ سرنگون گرديد اگر بشر كه ارباب عقولند، مرا در اين گريه و زاري مساعدت نكنند و يا كه مردم جاهل در اين مصيبت تو، ياريم نمايد، ياوران من همان تپه هاي خاكهاي كهنه و آثار خانه هاي ويران شده (كه صاحبانشان مرده ). زيرا آنها هم مانند من ندبه دارند و چون من به غم و اندوه صاحبان خود، گرفتارند اگر بشنويد كه چگونه نماز به زبان حال در عزاي ايشان نوحه دارد و بزرگي طبيعت و كرامت لقاي ايشان را مشتاق و بخشش كرم خواهان نشاط ديدارشان است و محرابهاي مساجد بر فقدانشان گريان است و حاجات محتاجين به عطاها و فوايد ايشان چسان ناله و فرياد كنان است . البته از شنيدن اين بانگها و فريادها، گرفتار غم و اندوه مي شديد و آگاه بوديد كه در اداي حق اين مصيبت فراگيرنده كوتاهي و تقصير را مجالي نبوده ، بلكه اگر وحدت حال و شكستگي بال مرا ديده بوديد و محفل بي انيس و آثار فقدان همنشينم را مشاهده مي نموديد، البته مطلع مي شديد بر داغهاي نهاني من كه موجب درد دلهاي ثبور و هيجان اندوه صدور است . ساير خانه ها بر من حسد برده و شماتت نموده و دست خطرهاي گردون بر من ظفر يافت و ستم افزود. بسا مشتاقم به خانه هايي كه ياران در آن منزل گزيدند و وادي كه در آن آرميدند.

متن عربي : عِنْدَهُ وَاسْتَوْطَنُوهُ، لَيْتَني كُنْتُ انْسانا اءُفْديهِمْ حَزَّ السُّيُوفِ، وَ اءَدْفَعُ عَنْهُمْ حَرَّ الْحُتُوفِ، وَاءحْوَلَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ اءَهْلِ الشَّنآنِ، وَ اءَرُدُّ عَنْهُمْ سِهَامِ الْعُدْوانِ. وَ هَلا اذْ فاتَني شَرَفُ تِلْكَ الْمُواسَاةِ الْواجِبَةِ، كُنْتُ مَحَلا لِضَمِّ جُسُومِهِمِ الشّاحِبَةِ، وَ اءَهْلا لِحِفْظِ شَمائِلِهِمْ مِنَ الْبَلاءِ، وَ مَصَوْنا مِنْ لَوْعَةِ هذَا الْهَجْرِ وَ الْقَلاء. فَآهُ ثُمَّ آهُ، لَوْ كُنْتُ مَخَطّا لِتِلْكَ الاجْسادِ وَ مَحَطّا لِنُفُوسِ اءُولئِكَ الاجْوادِ، لَبَذَلْتُ في حِفْظِها غَايَةَ الْمَجْهُودِ، وَ وَفَيْتُ لَها بِقَديمِ الْعُهُودِ، وَ قَضَيْتُ لَها بَعْضَ الْحُقُوقِ الاوائِلِ، وَ وَقَّيْتُها جُهْدي مِنْ وَقْعِ تِلْكَ الْجَنادِلِ، وَ خَدَمْتُها خِدْمَةَ الْعَبْدِ الْمُطيعِ، وَ بَذَلْتُ لَها جُهْدَ الْمُسْتَطيعِ، وَ فَرَشْتُ لِتِلْكَ الْخُدُودِ وَ الاوْصالِ فِراشَ الاكْرامِ وَ الاجْلالِ، وَ كُنْتُ اءَبْلُغُ مُنْيَتي مِنْ اعْتِناقِهِا وَ اءُنَوِّرُ ظُلْمَتي باشْراقِها. فَيا شَوقاهُ الي تِلْكَ الاماني ، وَ يا قَلْقاهُ لِغَيْبَةِ اءَهْلي وَ سُكّاني ، فَكُلُّ حَنينٍ يَقْصُرَ عَنْ حَنيني ، وَ كُلُّ ترجمه : اي كاش از جنس بشر بودي تا خود را به دم شمشير داده فداي ايشان نمودي تا خرمن عمر آنان به آتش مرگ نسوختي و از آنان كه نيزه بر رويشان كشيدند، جوشش سينه خود را به انتقام فرومي نشانيدم و تير دشمن را از ايشان بر مي گردانيم و افسوس كه چون اين شرف مواسات واجب از من فوت گرديد. اي كاش آرامگاه آن پيكرهاي پاك بودم و اجساد آنها را حفظ مي نمودم . آه اگر من منزلگاه اين اجساد شهدا بودم ، البته در محافظت آنها نهايت كوشش را مي نمودم و عهد قديم را رعايت كرده بودم و حقوق ديرين را به جا آورده و از افتادن سنگهاي گور بربدنهاي پر از نور آنان ، جلوگيري مي كردم و همچون بندگان فرمانبردار خدمت مي كردم و به قدر استطاعت خود بذل جهد مي نمودم و براي آن گونه هاي بر خاك افتاده و پاره هاي بدن كه از هم پاشيده ، فرش اكرام و اجلال مي گسترانيدم و بهره خويش را از هم آغوشي آنها بر مي داشتم و ظلمت كاشانه ام را به اشراق انوارشان منور مي ساختم . چه بسيار براي رسيدن به اين آرزوها مشتاقم و چسان از نابودي اهل و ساكنان خويش در سوز و گدازم ، به قسمي كه هيچ ناله اي به اندازه ناله من نيست و هيچ دوايي شافي دردم نيست . اينك در شهادت آنان ، پلاس مصيبت در تن كردم و پس از ايشان در لباس اندوه به سر مي برم و از شكيبايي خود نا اميدم و چنين

متن عربي : دَواءِ غَيْرِهِمْ لا يَشْفيني ، وَ ها اءَنا قَدْ لَبِسْتُ لِفَقْدِهِمْ اءَثْوابَ الاحْزانِ، وَ اءَنَسْتُ مِنْ بَعْدِهِمْ بِجِلْبابِ الاشْجانِ، وَ يَئِسْتُ اءَنْ يَلم بِي التَّجَلُّدُ وَالصَّبْرُ، وَ قُلْتُ: يا سَلْوَةَ الايّامِ مَوْعِدُكَ الْحَشْرِ. وَ لَقَدْ اءَحْسَنَ ابنُ قُتَيْبَةَ رَحْمَهُ اللّهِ وَ قَدْ بَكي عَلَي الْمَنازِلِ الْمُشارِ الَيها، فَقالَ: مَرَرْتُ عَلي اءَبْياتِ آلِ مُحَمَّدٍ فَلَمْ اءَرَها اءَمْثالَها يَوْمَ حَلَّتِ فَلا يُبْعِدُ اللّهُ الدِّيارَ وَ اءَهْلَها وَ انْ اءَصْبَحَتْ مِنْهُمْ بِزَعْمي تَخَلَّتِ اءَلا انَّ قَتْلَي الطَّفِّ مِنْ آلِ هاشِمٍ اءَذَلَّتْ رِقابَ الْمُسْلِمينَ فَذَلَّتِ وَ كانُوا غِياثا ثُمَّ اءَضْحَوا رَزِيَّةً لَقَدْ عَظُمَتْ تِلْكَ الرَّزايا وَ جَلَّتِ اءَلَمْ تَرَ اءَنَّ الشَّمْسً اءَضْحَتْ مَريضَةً لِفَقْدِ حُسَيْنِ وَالْبِلادُ اقْشَعَرَّتِ فَاءسْلُكْ اءَيُّهَا السّامِعُ بِهذِهِ الْمَصائِبِ مَسْلَكَ الْقُدْوَةِ مِنْ حُمَاةِ الْكِتابِ. ترجمه : مي گويم : اي مايه تسلي روزگارم ، ديدار ما و تو در روز قيامت خواهد بود. چه نيكو سروده است (ابن قتيبه ( آن هنگام كه به آن منزلهاي بي صاحب نظر انداخته و اشك حسرت از ديدگان جاري ساخته و اين اشعار را گفته : (مررت علي ابيات آل محمد....(؛ يعني بر خانه هاي بي صاحب آل رسول ، گذر نمودم ديدم كه حال ايشان نه بر منوال آن روزي است كه در آن بودند؛ خدا اين خانه ما و صاحبانش را از رحمت دور نكند؛ به درستي كه مصيبت شهداي كربلا از آل بني هاشم ، گردن مسلمانان را از بار اندوه خوار و ذليل نموده كه هنوز اثر ذلت در آنها هويد است ؛ بني هاشم همواره پناهگاه مردم بودند و اكنون داغ مصيبتي بر دلها آنها نشانده شده ، چه مصيبت بزرگي ؛ آيا نمي بيني كه خورشيد جهان تاب رخساره اش از درد مصيبت حسين عليه السّلام ، زرد گشته و خود در تب و تاب است و همچنين شهرها از وحشت اين مصيبت ، لرزان و در اضطراب است ؟ اي شنوندگان خبر مصيبتت فرزند بتول ، در ميدان اندوه چنان قدم استوار داريد كه جانشينان رسول صلي الله عليه و آله كه حاميان كتاب خدا بودند، استوار مي داشتند.

متن عربي : فَقَدْ رُوِي عَنْ مُوْلانا زَيْنِ الْعابِدينَ ع وَ هُوَ ذُو الْحِلْمِ الَّذي لا يَبْلُغُ الْوَصْفُ الَيْهِ - اءَنَّهُ كانَ كَثِيرَ الْبُكاءِ لِتِلْكَ الْبَلْوي ، عَظِيمَ الْبَثِّ وَالشَّكْوي . فَرُوِي عَنِ الصّادِقِ ع اءَنَّهُ قالَ: (انَّ زَيْنَ الْعابِدينَ ع بَكي عَلي اءَبيهِ اءَرْبَعينَ سَنَةً، صائِما نَهارَهُ قائِما لَيْلَهُ، فاذا حَضَرَهُ الافْطارُ جاءَ غُلامُهُ بِطَعامِهِ وَ شَرابِهِ فَيَضَعُهُ بَيْنَ يَدَيْهِ، فَيَقُولُ: كُلْ يا مَوْلايَ، فَيَقُولُ: قُتِلَ ابْنُ رَسُولِ اللّهِ ع جائِعا، قُتِلَ ابْنُ رَسُولِ اللّهِ عَطْشانا، فَلا يَزالُ يُكّرّرُ ذلِكَ وَ يَبْكي حَتّي يَبْتَلَّ طَعامُهُ مِنْ دُمُوعِهِ وَ يَمْتَزِجُ شَرابُهُ مِنْها، فَلَمْ يَزَلْ كَذلِكَ حَتّي لَحِقَ بِاللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ(. وَ حَدَّثَ مَولي لَهُ اءَنَّهُ بَرَزَ الَي الصَّحْراءِ يَوْما، قالَ: فَتَبَعْتُهُ، فَوَجَدْتُهُ قَدْ سَجَدَ عَلي حِجارَةٍ خَشِنَةٍ، فَوَقَفْتُ وَ اءَنا اءَسْمَعُ شَهيقَهُ وَ بُكاءَهُ، وَاءَحْصَيْتُ عَلَيْهِ اءَلْفَ مَرَّةٍ يَقُولُ: (لا الهَ الاّ اللّهُ حَقّا حَقّا، لا اله الاّ اللّهُ تَعَبُّدا وَرِقّا، لا الهَ الاّ اللّهُ ايمانا وَ تَصْديقا(. ثُمَّ رَفَعَ رَاءْسَهُ مِنْ سُجُودِهِ، وَ انَّ لِحَيَتَهُ وَ وَجْهَهُ ترجمه : گريه امام سجاد عليه السّلام در فراق شهيدان روايت شده در باره امام سجاد عليه السّلام با آن مقام حلم و برد باري كه داشت كه در وصف نگنجد، بسيار گريه بر پدر بزرگوارش مي نمود و بر ياد آن مصيبتت ها صاحب شكوي و اندوه عظيم بود؛ چنانكه از امام صادق عليه السّلام روايت است كه فرمود: امام زين العابدين عليه السّلام مدت چهل سال بر پدر بزرگوار خود گريه نمود و در اين مدت چهل سال ، روزها و روزه و شبها به عبادت قيام دشات و چون هنگام افطار مي شد، غلام آن حضرت آب و طعام در پيش روي آن جناب حاضر مي نمود و از امام مي خواست تا از آنها ميل فرمايد، امام سجاد عليه السّلام فرمود: (قتل ابن رسول الله ...(؛ يعني فرزند رسول خدا را گرسنه شهيد نمودند، فرزند پيغمبر را در حالي كه عطشان بود شهيد كردند. پيوسته اين سخن را مي گفت تاآن طعام از اشك چشم آن حضرتت تر مي گرديد و آب آشاميدني نيز با اشك ديدگانش ممزوج مي شد و به اين حال بود تا اينكه ازدار دنيا وفات كرده و با پروردگار ش ملاقات نمود از غلام امام سجاد عليه السّلام روايت است كه گفت : روزي امام عليه السّلام به صحرا تشريف بردند و من نيز به دنبال ايشان رفتم ، ديدم كه آن جناب روي سنگ درشتي به سجده رفت و من هم ايستاده گوش دادم صداي گريه و ناله او را مي شنيدم و شمردم هزار مرتبه در آن سجده مي گفت : (لا اله الا...(؛ سپس سر مبارك از سجده برداشت در حالتي كه صورتت و ريش مباركش از آب چشمانش تر متن عربي : قَدْ غُمِرا مِنَ الدُّمُوعِ. فَقُلْتُ: يا مَوْلاي، اءَما آنَ لِحُزْنِكَ اءَنْ يَنْقَضِي؟ وَ لِبُكائِكَ اءَنْ يَقِلَّ؟ فَقالَ لي : (وَيْحَكَ، انَّ يَعْقُوبَ بْنَ اسْحاقَ بْنِ ابْراهيمَ كانَ نَبِيّا ابْنَ نَبِي لَهُ اثْني عَشَرَ ابْنا، فَغَيَّبَ اللّهُ سُبْحانَهُ واحِدا مِنْهُمْ فَشابَ رَاءْسُهُ مِنَ الْحُزْنِ وَاحْدَوْدَبَ ظَهْرُهُ مِنَ الْغَمِّ وَالْهَمِّ وَ ذَهَبَ بَصَرُهُ مِنَ الْبُكاءِ وَ ابْنُهُ حَي في دارِ الدُّنْيا، وَ اءَنا رَاءَيْتُ اءَبي وَ اءَخي وَ سَبْعَةَ عَشَرَ مِنْ اءَهْلِ بَيْتي صَرْعي مَقْتُولينَ، فَكَيْفَ يَنْقَضي حُزْني وَ يَقِّلُ بُكائي ؟!(. وَ ها اءَنَا اءَتَمَثَّلُ وَ اءُشيرُ الَيْهِمْ ص فَاءَقُولُ: مَنْ مُخْبِرُ الْمُلْبِسينا بِانْتِزاحِهِمُ ثوْبا مِنَ الْحُزْنِ لا يَبْلي وَ يُبْلينا انّ الزَّمانَ الّذي قَدْ كانَ يُضْحِكُنا بِقُرْبِهِمْ صارَ بِالتَّفْريقِ يُبْكينا حالَتْ لِفُقْدانِهِمْ اءَيّامُنا فَغَدَتْ سُودا وَكانَتْ بِهِمْ بِيضا لَيالينا ترجمه : گرديده بود. عرض كردم : اي سيد و مولاي من ! آيا وقت آن نرسيده كه اندوه شما تمام و گريه تان اندك شود؟ امام سجاد عليه السّلام فرمودند: واي بر تو! يعقوب بان اسحاق بن ابراهمي عليه السّلام ، نبي بن نبي بوده و دوازده پسر داشت ، خداوند يكي از پسرانش را از نظر او غائب گردانيد، از اندوه هجران او، موي سرش سفيد گشت و از انبوه غم كمرش خم شد و چشمانش از بسياري گريه ، نابينا گرديد و حال آنكه هنوز فرزندش زنده بود، ولي من به چشم خود ديدم كه پدر و برادر و هفده نفر از اهلبيتم در برابر چشم خويش ، آن دشمنان كافر كيش ، كشته و بر خاك افكندند؛ پس چگونه اندوه من تمام و گريه ام اندك شود؟! مؤ لف گويد: من به همين مناسبت به اشعاري تمثل مي جويم و آن ابيات را در اين جا ذكر مي نمايم : (من مخبر....(؛ يعني كيست آنكه به شهيدان كربلا خبر رساند كه از درود خود لباس حزن و اندوه را به ما پوشانيدند، لباس اندوهي را كه هرگز كهنه و پوسيده نمي گردد بلكه او باقي است تا آنكه بدنهاي ما را پوساند؛ همان روز گاري كه ما را به قرب و وصال ايشان تاكنون خندان مي داشت ، اكنون به سبب فراق آنان ما را گريانيد دوري هميشگي ايشان ، روزگار مرا دگرگون و سياه گردانيد، پس از آنكه شبهاي تاريك ما را منور ساخته بود. متن عربي : وَ هاهُنا مُنْتَهي ما اءَرَدْناهُ، وَ مَنْ وَقَفَ عَلي تَرْتيبِهِ وَرَسْمِهِ مَعَ اخْتِصارِهِ وَ صِغَرِ حَجْمِهِ عُرفَ تَميزُهُ عَلي اءَبْناءِ جِنْسِهِ وَ فُهِمَ فَضيلَتُهُ في نَفْسِهِ. وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رِبِّ العالَمينَ وَ صَلاتُهُ وَ سَلامُهُ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبينَ الطّاهِرينَ. مؤ لف گويد: مؤ لف گويد: در اين جا نوشته ما به پايان مي رسد و هر كس از مطالعه كنندگان با دقت و امعان نظر آن را ملاحظه نمايد خواهد دانست كه به انحصار و صغر حجم چگونه بر امثال خود امتياز و رجحان دارد. مترجم گويد: اگر چه در اول ترجمه به عرض اخوان رسانيد كه ترجمه اين كتاب شريف در اندك زماني ختم گرديد و لكن چون در ايام ماه مبارك رمضان سال 1321 ه‍. ق بناي طبع گرديد، تفسير از اسلوب اول به نظر قاصر ارجح آمد فلهذا با كمال جهد و كوشش متصدي اعراب و تصحيح لغات و تعليق بعضي حواشي مفيده و تلفيق متن با ترجمه گرديدم و اشهد بالله كمال زحمت و مشقت در اين باب اتفاق افتاده بخصوص در تصحيح و ماخذلغات و از جمله ، مشقت فوق العاده آنكه در مقابله نمودن يك جز و از اول كتاب في الجمله تسامح گرديد، چون اين احقر مطلع گرديدم زحمت را بر خود قرار دادم كه تمام جزو اول را مرور نموده و كاملا تصحيح نمايم . اميد از اخلاق كريمه اهل كمال و ارباب فضل آن است كه بر لغزشها و خطاياي واقفه ذيل عفو بپوشانند كه هيچ انساني از خطا محفوظ نيست . 25 ماه ذي الحجة الحرام ، سال 1321 ه . ق الا حقر القاصر: ابن محمد باقر الموسوي الدزفولي ، محمد طاهر عفي الله عن جرائمهما اللهم اغفرلي و لمن له علي حق من المومنين .