محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

ورود قافله اسيران به كوفه و خطبه حضرت زينب (س)

هنگام ورود كاروان امام حسين (ع) به كوفه، هنگامي كه زنان كوفه با مشاهده اوضاع و احوال كاروانيان حسيني زاري مي كردند و مردان مي گريستند حضرت زينب (س) پس از حمد و ستايش پروردگار و درود بر رسول خدا (ص) خطاب به مردم كوفه فرمودند: اي مردم كوفه! اي جماعت نيرنگ و افسون و بي‌بهره‌گان از غيرت و حميت! اشك چشمتان خشك مباد و ناله‌هايتان آرام نگيرد، مثل شما مثل آن زني است كه تار و پود تافته خود را درهم ريزد و رشته‌هاي آن را از هم بگسلد، شما سوگندهايتان را دست‌آويز فساد و نابودي خود قرار داريد.

شما چه داريد جز لاف، غرور، دشمني و دروغ؟! براي آخرت خود چه بد توشه‌اي اندوخته و از پيش فرستاديد تا خداي را به خشم آوريد و عذاب جاودانه او را به نام خود رقم زنيد! آيا شما ( شمايي كه سوگندهايتان را نديده گرفتند و پيمانهايتان را گسستيد ) براي برادرم، حسين، گريه مي كنيد؟ بگرييد كه شايسته گريستنيد، بسيار بگرييد و اندك بخنديد كه ننگ اين كشتار بيرحمانه گريبانگر شماست و لكه اين ننگ ابدي بر دامان شما خواهد ماند، آن‌چنان لكه ننگي كه هرگز از دامان خود نتوانيد شست.

و چگونه مي خواهيد اين لكه ننگ را بشوييد در حالي كه جگرگوشه رسول خدا (ص) و سيد جوانان بهشت را كشتيد؟
آگاه باشيد كه توشه راهي كه از پيش براي سفر آخرت خود فرستاديد، به توشه‌اي بود و بار سنگين گناهي كه تا روز قيامت بر دوشهايتان سنگيني خواهد كرد، گناهي بس بزرگ و ناپسند است.

هيچ كيفري از كيفر آخرت براي شما خواركننده‌تر نيست و آنان (سرمداران حكومت اموي) ديگر از هيچ سويي ياري نخواهند شد، اين مهلت شما را مغرور نسازد كه خداوند بزرگ از شتابزدگي در كارها، پاك و منزه است و از پايمال شدن خون بيگناهي، چرا بهراسد كه او انتقام گيرنده است و در كمين ما و شماست.

امام زين العابدين (ع) رو به حضرت زينب (س) كردند و فرمودند: عمه جان! آرام بگيريد، آنان كه مانده‌اند بايد از رفتگان خود عبرت بگيرند. آنگاه امام از مركب خود به زير آمد و خيمه‌اي برپا كرد و اهل بيت (ع) را در خيمه جاي داد.

مطالعه بيشتر . . .

محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

خطبه آتشين و بيداركننده امام سجاد(ع) در كوفه

امام زين‌العابدين (ع) پس از ورود به كوفه پس از حمدوثناي الهي ‏و درود بر رسول خدا (ص) خطاب به مردم كوفه فرمودند: اي مردم! هر كس مرا ‏مي‌شناسد، مي‌داند كه من كيستم و آن كه مرا نمي‌شناسد بداند كه من علي فرزند ‏حسين هستم كه او را در كنار فرات با كامي خشكيده و عطشناك بدون هيچ گناهي از ‏دم شمشير گذراندند، من فرزند آن كس هستم كه پرده حريم حرمت او را دريدند و اموال ‏او را به غارت بردند و افراد خانواده او را به زنجير اسارت كشيدند. من فرزند آن كسي ‏هستم كه او را به زاري كشتند و همين افتخار ما را بس است.‏

اي مردم! شما را به خدا سوگند آيا به خاطر داريد كه به پدرم نامه‌ها نوشتيد و او را دعوت ‏كرديد ولي با او نيرنگ باختيد؟ بخاطر داريد كه با او پيمان وفاداري بستيد و با او و نماينده ‏او بيعت كرديد ولي به هنگام حادثه او را تنها گذاشتيد؟ و به اين هم بسنده نكرديد و با او ‏به پيكار برخاستيد؟

به من بگوييد كه با كدام چشم مي‌خواهيد به روي رسول خدا (ص) بنگريد هنگامي كه به ‏شما بگويد عترت مرا كشتيد. حريم حرمت مرا شكستيد، پس شما ديگر از امت من به ‏حساب نمي‌آييد. رحمت خدا بر آن كس باد كه پند مرا بپذيريد و سفارش مرا در رابطه با ‏خدا، رسول خدا (ص) و دودمان او به خاطر بسپاريد، چرا كه من به نيكي از رسول خدا ‏‏(ص) پيروي مي‌كنم و رفتار او را در پيش مي‌گيرم.‏

مردم يكصدا بانگ برداشتند كه اي پسر پيامبر خدا! ما فرمانبردار توئيم و پيمان تو را محترم ‏و دلهاي خود را به جانب تو معطوف مي‌داريم! و هواي تو را در سر مي‌پروريم! رحمت خدا ‏بر تو باد! تو فرمان بده تا با هر آنكه با تو درآميزد بستيزيم! و با هر كس كه تسليم فرامين ‏تو باشد، از در آشتي درآييم! و يزيد را از اريكه قدرت به زير كشيم و او را اسير كنيم! و از ‏كساني كه بر شما خاندان ستم روا داشتند، بيزاري جسته و انتقام خون پاكان شما را از ‏آنان بگيريم!‏

امام سجاد فرمود: هيهات! اي بي وفايان نيرنگ باز، در ميان شما و خواسته‌هاي شما پرده‌اي ‏كشيده شده است آيا برآنيد كه با من نيز به همانگونه كه با پدران من رفتار كرديد، عمل ‏كنيد؟! مطمئن باشيد كه به ياوه‌هاي شما ترتيب اثر نمي‌دهم و هرگز چنين نخواهد شد ‏كه شما مرا به راهي كه مي‌خواهيد سوق دهيد.‏

پس امام خطبه خود را با اين ابيات پايان داد.‏
لاغرو ان قتل الحسن و شيخه
قد كان خيراً من حسين و اكرما
فلا تفرحوا يا اهل كوفه بالذي
اصيب حسين كان ذلك اعظما
قتيل بسط النهر نفسي فداءه
جزاء الذي ارداه نار جهنما

شگفت‌آور نيست اگر حسين كشته شد و پدر بزرگوارش علي كه به از حسين بود، او نيز ‏كشته شد، اي اهل كوفه! شادمان نباشيد به اين مصيبت كه بر حسين وارد شد كه اين ‏مصيبتي است بزرگ، جانم فداي آنكه در كنار نهر فرات شهيد شد. كيفر آن كس كه او را ‏كشت آتش جهنم است.‏

محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

انتقال اهل بيت (ع) به زندان عبيدالله

هنوز دو يا سه روز به بازگشت آن پيك مانده بود كه باز سنگي در ميان زندان افتاد و در آن ‏نامه‌اي بود كه در آن نوشته شده بود اگر وصيتي داريد بكنيد كه در فلان روز در انتظار ‏بازگشت آن پيك خواهيم بود! آن روز فرا رسيد ولي صداي تكبير شنيده نشد و يزيد نوشته ‏بود كه اسيران را به دمشق روانه كنند.‏

عبيدالله بن زياد به يزيد نامه‌اي نوشت و او را از شهادت حسين (ع) و اهل بيت (ع) با خبر ‏ساخت، چون آن نامه به دست يزيد رسيد و از مضمون آن اطلاع حاصل كرد، در جواب آن ‏نامه به عبيدالله دستور داد كه سر مقدس امام حسين (ع) و سرهاي ساير شهدا را به ‏همراه اسيران و لوازمي كه با خود دارند به شام گسيل دارد. ابن زياد دستور داد تا سر ‏مقدس امام حسين (ع) را در ميان كوچه‌هاي كوفه بگردانند.‏

راس ابن بنت محمد و وصيته
لعنا ظرين علي قناه يرفع
والمسلمون بمنظر و بمسمع
لا منكر منهم و لامتفجع
كحلت بمنظرك العيون عمايه
واصم رزوك كل اذن تسمع
ايقظت اجنانا و كنت لها كري
و انمت عيناً لم تكن بك تهجع
ما روضه الا تمنت آنها
لك حفره و لخط قبرك مضجع

سر پسر دختر پيامبر وحي برابر ديدگان مردم بر نيزه بلند مي‌شود و مقابل چشم و ‏گوش مسلمين است و هيچكس نه انكار مي‌كند و نه زاري مي‌نمايد، چشمها از ديدن ‏مصيبت تو كور شوند و عزا و مصيبت تو هر گوش شنوايي را كر نمايد، ديدگاني كه تو ‏باعث خواب آنها بودي بيدار و چشمي كه از ترس تو به خواب نمي‌رفت خواباند هيچ باغ و ‏گلستاني نيست مگر آنكه آرزو دارد قبر و آرامگاه تو باشد.‏

محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

اعزام اهل بيت (ع) به شام

ابن زياد حربن قيس را خواند تا سر مبارك امام حسين (ع) را با سرهاي ‏ساير شهداي كربلا به شام نزد يزيد بن معاويه ببرد و ابوبرده بن عوف ازدي و طارق بن ‏ابي ظبيان ازدي را با او همراه كرد..‏

سيد ابن طاووس مي‌گوييد چون يزيد بن معاويه نامه عبيدالله را ‏دريافت كرد و بر مضمون آن اطلاع يافت، پاسخ آن نامه را فرستاد. به عبيدالله بن زياد ‏فرمان داد كه سر امام حسين (ع) و سرهاي ياران آن حضرت را به همراه زنان و كودكان به ‏شام بفرستد. ابن زياد محفربن ثعلبه را خواند و آن سرهاي پاك و اهل بيت (ع) آن حضرت ‏را به او سپرد و او آنان را همانند اسيران كفار در حالي كه اهالي شهرها به تماشاي ‏ايشان و سرهاي مبارك مي‌پرداختند به شام برد.‏

امام محمد باقر (ع) فرموده است: از پدرم علي بن الحسين (ع) پرسيدم كه چگونه او را از ‏كوفه به شام حركت دادند؟ فرمود: مرا بر شتري كه عريان بود و جهاز نداشت سوار كردند ‏و سر مقدس پدرم حسين (ع) را بر نيزه‌اي نصب كرده و زنان ما را پشت سر من بر ‏قاطرهايي كه زيراندازي نداشت سوار كردند و اطراف و پشت سر ما را گروهي با نيزه ‏احاطه كرده بودندو...‏

در منتخب آمده است كه عبيدالله بن زياد؛ شمر، خولي، شبث بن ربعي و عمروبن حجاج ‏را فرا خواند و هزار سوار را همراه آنان كرد و توشه راهشان را فراهم ساخت و دستور داد ‏تا اسيران اهل بيت را به شام برند و به هر شهر و دياري كه رسيدند، آنان را بگردانند.‏

در كامل بهايي آمده است چون سر امام (ع) را از كوفه بيرون آوردند، ماموران ابن زياد از ‏قبايل عرب بيمناك بودند كه شايد هنوز قدري از غيرت ديني كه در ايشان باقي مانده، آنان ‏را وادارد كه سر امام (ع) را از دست ايشان بگيرند، از اين روي، دور از جاده اصلي و از ‏بيراهه حركت مي‌كردند.‏

ابومخنف نقل كرده است كه سر مقدس را از شرق حصاصه برده و از تكريت گذشتند و ‏والي آنجا را از ورود خودآگاه كردند او افراد بسياري را با پرچم به استقبال آنان روانه كرد و ‏اگر كسي از صاحب سر سوال مي‌كرد، مي‌گفتند: خارجي است.

مردي نصراني كه آن ‏سر را ديده و آن پاسخ را شنيده بود با خود گفت: اين چنين نيست كه مي‌گويند اين سر ‏حسين بن علي فرزند فاطمه است و من خود در كوفه بودم كه او را شهيد كردند، ساير ‏نصرانيان از اين واقعه آگاه شدند و به تعظيم و اجلال آن حضرت ناقوسها را شكستند و ‏گفتند: خداوندا! از شومي و عصيان اين قوم كه فرزند پيغمبر خود را كشته‌اند، به تو پناه ‏مي‌بريم كوفيان چون اين حال را مشاهده كردند راه بيابان را در پيش گرفته و از آنجا كوچ ‏كردند.‏
 

محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

ورود كاروان اسرا به موصل

كاروان حامل سر شهدا و اسرا پس از عبور از مشهدالنقطه و وادي النخله به موصل رسيدند. صبحگاه از راهي ديگر، قصد كحيل كرده جانب جهينه را در پيش گرفتند و والي موصل را از ورود خود باخبر ساختند، وي دستور داد شهر را زينت كرده و گروهي را به بيرون از شهر فرستاد. مردم گفتند: بدون ترديد اين سر حسين بن علي (ع) است كه او را خارجي گويند!

چهار هزار نفر، آماده جنگ شدند تا سر مطهر را از آنان بستانند و زيارتگاهي برپا كنند و والي خود را از دم شمشير بگذرانند. به روايتي گفتند: تبّا لقوم كفروا بعد ايمانهم! اضلاله بعد هدي؟ ام شك بعد يقين؟ واي بر گروهي كه بعد از ايمان كافر شدند، آيا گمراهي بعد از هدايت و شك پس از يقين؟

مأموران چون از قصد مردم باخبر شدند مسير خود را تغيير داده و به قصد تل اعفر و جبل سنجار حركت كردند و پس از عبور از نصيبين به عين الورده وارد شدند.

كاروان بامدادان به عين الورده رسيد و والي آنجا را خبر كردند او واهل آن شهر پذيرفتند كه آن سرها را در شهر بگردانند و مقرر شد كه از باب اربعين داخل گردند، سر منور را در ميدان شهر بر نيزه كردند كه سر خارجي است و جمعي گريان بودند.

آنگاه مأموران ابن زياد سر امام حسين (ع) و ساير شهدا را از عين الورده حركت دادند و طي طريق كردند تا به رقه رسيدند. هنگامي كه كاروان از رقه عبور كردند، بر مكاني به نام جوسق وارد شدند و از آنجا نيز حركت كرده و به سوي فرات ره سپردند تا به نزديكيهاي بشر رسيدند و از اين مكان به والي حلب نامه نوشتند و آنان را از جريان كار خود آگاه ساختند و شب را در دعوات و يا در حلب بسر بردند.

مأموران چون به نزديك دعوات رسيدند، نامه‌اي به والي آنجا نوشته كه ما سر حسين را با خود آورده‌ايم. او چون بر مضمون نامه آگاه شد، دستور داد تا در بوقها و كرناها بدمند و خود نيز براي استقبال از شهر بيرون آمد، سپس سر مقدس امام را بر نيزه زده و از دروازه‌اي كه آن را اربعين مي ناميدند وارد نموده و در يكي از ميدانهاي شهر آن سر مطهر را از ظهر تا عصر در معرض تماشاي مردم قرار دادند، در اين شهر نيز گروهي گريان بودند و جماعتي شادي مي كردند و مي گفتند: اين سر خارجي است كه بر يزيد خروج كرده است!

پس شب در آنجا ماندند و صبح به طرف حلب حركت كردند. علي بن الحسين (ع) در آن هنگام گريست و اين شعر را خواند:

ليت شعري هل عاقل في الدياجي
بات من فجعه الزمان نياجي
انا نجل الامام ما بال حقي
صنائع بين عصبه الاعلاج

اي كاش مي دانستم كه شخص خردمندي هست كه در ظلمتها بيتوته كند و از سختيهاي زمان زمزمه نمايد، من فرزند امام هستم، چه شده است كه حق من ضايع شود بين اين گروه كفار.
 

محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

منزل معره‌النعمان و ورود كاروان اسرا

كاروان اسرا پس از عبور از حلب و قنسرين به معره النعمان رسيدند چون حاملان سر به اين منزل رسيدند، اهالي آنجا به آنان خدمت كرده و خوراك و خواركي در اختيار آنان قرار دادند.كاروان اسرا پاسي از روز را در معره‌النعمان ماندند و از آنجا رهسپار شيزر شدند چون به شيزر رسيدند، پيرمردي گفت: اين سر كه با آنان است، سر حسين‌بن‌علي(ع) است. اهالي آنجا با هم سوگند خوردند كه به هيچ روي، آنان را به منطقه خود راه ندهند، لذا آنان بدون آنكه در آنجا توقف كنند‌، به حركت خود ادامه دادند تا به كفر طالب رسيدند.

اهالي كفر طالب نيز درها را به روي آنان بستند و حاملان آن سر مقدس، هرچه از آنان آب طلب كردند، گفتند:‌ به شما آب نمي‌دهيم، چرا كه حسين و اصحاب او را تشنه شهيد كرده‌ايد. آنان به ناچار از كفر طالب كوچ كرده و به سيبور رسيدند. از حضرت امام سجاد(ع)در اين منزل نيز شعري چند نقل كرده‌اند. پيرمردي از هواداران عثمان، مردان سيبور را گرد آورده و گفت: زينهار! فتنه مكنيد، راه دهيد تا مانند ديگر شهرها از اينجا بگذرند! جوانان امتناع كردند، پل ارتباطي آن منطقه را خراب كردند و سلاح برگرفته آماده جنگ شدند. از طرفين تني چند كشته شدند. ام‌كلثوم دعا كرد كه خداوند ارزاق آنها را ارزان و آبشان را گوارا سازد و شر ستمگران را از آنان باز دارد.

از امام سجاد(ع) نقل شده كه اشعاري را در سيبور خوانده است كه از آن جمله اين بيت است:
آل الرسول علي الافتاب عاريه
و آل مروان يسري تحتهم نجب

از سيبور رهسپار حماه شدند، در آنجا نيز دروازه‌ها را بر روي آنان بستند و از ورودشان به آنجا جلوگيري كردند. به ناگزير از حماه گذشته تا به حمص رسيدند، والي آنجا را از ورود خود آگاه ساختند و از او خواستند تا به حمص وارد شوند ولي در آنجا نيز با مقاومت مردم روبرو شدند و با پرتاب سنگ از آنان پذيرايي كردند تا تني چند از ماموران را كشتند.

آنان مسير خود را تغيير دادند تا از دروازه شرقي شهر درآيند آن دروازه را نيز بستند و گفتند: ''لا كفر بعد ايمان و لاضلال بعد هدي'' هرگز اجازه نخواهيم داد كه سر مبارك امام را وارد اين شهر كنيد و حاملان آن سر مقدس را از آنجا دور كردند و آنان به جانب بعلبك حركت كردند.
 

محرم‌الحرام سال ‌۶۱ هجرى قمرى

منزل بعلبك و ورود كاروان اسرا

چون حاملان سر مقدس امام حسين (ع) به بعلبك رسيدند، والي آنجا را از ورود خود ‏باخبر ساختند و او اهالي آنجا را به پيشواز فرستاد در حالي كه پرچمهايي را با خود حمل ‏مي‌كردند و فرزندان خود را به تماشاي اسيران آورده بودند.‏

در بحارالانوار آمده است كه ام‌كلثوم گفت: اباد الله خضراتهم ولا ‏اعزب الله شرابهم ولارفع الله ايدي الظلمه عنهم، خداوند عمران و آباداني آنها را نابود و آب ‏آنها را شيرين نگرداند و دست ستمگران را از سر آنها كوتاه نكند.‏

چون علي بن الحسين (ع) اين كلمات را شنيد فرمود:‏
و هو الزمان فلا تفني عجائبه// من الكرام و ما تهدي مصائبه
يا ليت شعري الي كم ذاتجاذبنا// فنونه و ترانا لم نجاذبه
يسري بنا وفق اقتاب بلا وطا// وسائق العيس يحمي عنه غاربه
كاننا من اساري الروم بينهم// كان ما قاله المختار كاذبه
كفرتم برسول الله و يحكم// فكنتم مثل ما ضلت مذاهبه

اين همان زمان است كه شگفتيهايش از نظر بزرگان پايان پذير نيست و مصائب آن ‏نامشخص است اي كاش مي‌دانستم كه مشغله‌هاي زمان تا به كجا ما را به دنبال خود ‏مي‌كشاند و مي‌بيني كه ما او را به خود نمي‌كشانيم ما را بر شتران عريان ذي جهاز در ‏هر شهر و دياري مي‌گردانند و كساني از دنبال دارندگان مهار شتران را حمايت مي‌كنند. ‏

گويا ما در ميان آنان چون اسيران روميان و گويا آنچه را پيامبر (ص) بيان فرموده است ‏نادرست بود! واي بر شما، نسبت به رسول خدا (ص) كفران پيشه كرديد و شمايان به گم ‏كرده راهي مي‌مانيد كه راهها را نمي‌شناسيد.‏

كوفيان آن شب را در بعلبك خفتند و بامدادان به راه افتادند و شبانگاه در نزديكي صومعه ‏راهي فرود آمدند و در آنجا منزل كردند.‏
 

اول ‌صفر سال ‌۶۱ هجرى قمرى

ورود كاروان اسرا به دمشق

شمر كاملاً برخلاف خواست ام كلثوم عمل كرد و كاروان اهل بيت(ع) را از دروازه ساعات كه ‏براي ورود كاروان تزيين شده بود و مردم زيادي در آنجا اجتماع كرده بودند، وارد شهر ‏دمشق كرد و اهل بيت (ع) و سرهاي مقدس را در اين دروازه نگاه داشت تا در معرض ‏تماشاي مردم قرار گيرند، سپس آنها را در نزديكي در مسجد جامع دمشق، در جايگاهي ‏كه اسيران را نگاه مي‌دارند، نگاه داشت.‏

در بعضي از نقلها آمده است كه اهل بيت (ع) را سه روز در اين دروازه نگاه داشتند.‏..