ميرزا رضا كرماني در كرمان به دنيا آمد. در جواني به تهران رفت و به دست‏فروشي و سمساري مشغول شد تا اينكه رفته رفته مورد اعتماد تجار تهران قرار گرفت. وي در سال 1268 ش پس از آشنايي با سيدجمال‏الدين اسدآبادي، سخت مجذوب انديشه‏ها و افكار او شد و از همان زمان، به فعاليت‏هاي سياسي پرداخت. در پي استبداد و جور زمان ناصرالدين‏شاه قاجار و اخراج سيدجمال‏الدين اسدآبادي از ايران، ميرزا رضا كرماني بارها به گونه كتبي و شفاهي به ناصرالدين شاه و درباريانش اخطار نمود كه به جهت بي‏احترامي و ستمي كه درباره سيدجمال‏الدين روا داشته‏اند، كشته خواهند شد. رژيم استبدادي قاجار، زبان تيز و حركات اعتراض‏آميزِ او را تحمل نكرد و ميرزا رضا را به 7/5 ماه زندان محكوم كردند. ميرزا پس از آزادي، راهي اسلامبول تركيه گرديد و با سيد ديدار نمود. ميرزا از اوضاع ايران بسيار ناليد و سيد او را به كندن ريشه فساد كه همان ناصرالدين شاه بود، تشويق كرد. سرانجام شاه قاجار كه در تدارك برگزاري جشن‏هاي پنجاهمين سال سلطنت خود بود، در 17 ذي‏القعده 1313ق برابر با 13 ارديبهشت 1275ش با 3 گلوله ميرزا رضا در حرم حضرت عبدالعظيم(ع) در ري كشته شد. ميرزا با بيان سخناني در دادگاه فرمايشي، حقايق را بازگو نمود و شاه را رسوا كرد. سرانجام ميرزا رضا كرماني در روز دوم ربيع‏الاول 1314 ق برابر با 21 مرداد 1276ش توسط دستگاه جبار قاجار به دار آويخته شد و به شهادت رسيد. آخرين جمله ميرزا اين بود: "اين چوبه دار را به يادگار نگه داريد، من آخرين نفر نيستم".

میرزا رضا کرمانی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مرکز اسناد انقلاب اسلامی - اعدام میرزا رضا کرمانی

بخش‌هایی از متن بازجویی میرزا رضا کرمانی - تاریخ ایرانی

میدان حسن آباد تهران، مدفن میرزا رضای کرمانی/نگاهی به زندگی ...