نويسنده: گروه انديشه info@khorasannews.com
حجت الاسلام والمسلمين فلاح زاده، پيش از اين احکام برخي مسائل روزه را مطابق با فتاواي حضرت آيت ا...خامنه اي، رهبر معظم انقلاب اسلامي، بيان کرده است که به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان برخي از اين سؤال ها و پاسخ ها، به نقل از پايگاه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در پي مي آيد.
حکم نماز و روزه راننده داخل شهري يا آژانس يا بين شهري که مسافتي را بايد بروند که کمتر از چهار فرسخ است، ولي گاهي مسافري را سوار مي کنند که به مسافتي بيشتر از چهار فرسخ مي روند، چيست؟
راننده درون شهري و اتوبوس واحد، شغلشان مسافرت نيست و نمازشان هم در سفر شکسته است. اما اگر اين راننده تاکسي گاهي مسافر براي بيرون شهر به او مي خورد و بايد مسافت شرعي را طي کند و اين گه گاه به قدري است که بين اين مسافرت هاي برون شهري ده روز فاصله نمي شود، مثلاً هفته اي يکي دو بار مسافر به او مي خورد و يک مسافت شرعي را مي رود، خب ايشان کثيرالسفر مي شود و در مسافرت هاي کاري که مسافر مي برد، نمازش کامل است و روزه اش هم صحيح است. همين شخص اگر مسافرت هايش زياد نيست و گاهي وقت ها (بيشتر از ده روز يکبار) ممکن است مسافري براي بيرون شهر و مسافت شرعي ببرد، ايشان کثيرالسفر نيست و در همين مسافرت ها و سفرهاي ديگر بايد نمازش را شکسته بخواند و روزه اش هم صحيح نيست.
فاصله وطن همسر بنده تا وطن من بيشتر از مسافت شرعي است و محل کار و سکونت ما حدوداً ۳۰۰ کيلومتر با وطن اصلي فاصله دارد؛ نماز و روزه همسر بنده در وطن من چگونه است؟
سؤال اين است که همسر ايشان وقتي به وطن شوهر مي آيد، نمازش کامل است يا نه؟ اگر همسر شما اهل وطن شما نيست يعني آنجا زادگاهش نبوده است، آنجا زندگي نمي کرده و اهل جاي ديگري است، وقتي با شما به وطن شما مي آيد، آنجا تابع نيست، يعني نمازش شکسته است، روزه اش هم صحيح نيست، مگر اينکه تصميم داشته باشد حداقل ۱۰ روز در آنجا بماند.
مدت ۱۲ سال است که به خاطر شغلم از قم به کاشان منتقل شده ام و روزانه مسافت ۲۷ کيلومتر را از منزل تا محل کارم طي مي کنم. در بعضي مواقع به عنوان مأموريت به استان هاي کشور هم عزيمت مي کنم و تمامي نمازها و روزه هايي که در کاشان و مأموريت به جا مي آورم کامل است. کاشان را نيز به عنوان وطن انتخاب نکرده ام. لطفاً حکم نماز و روزه من و همسرم را تشريح فرماييد؟
شما براي کار تشريف برديد کاشان و در ۲۷ کيلومتري کاشان هم کار مي کنيد. پس کثيرالسفر هستيد به خاطر کارتان و نمازتان در کاشان و در محل کار و در سفرهاي کاري و سفرهاي مأموريتي کامل است. لازم نيست که براي کار هميشه به يک جا برويد و يک راه را طي کنيد؛ اگر راه عوض شد و براي مأموريت به جاي ديگري رفتيد، ولي کثيرالسفر بوديد، نمازتان در سفرهاي کاري کامل است و روزه شما هم صحيح است. اما در سفرهاي شخصي که مي رويد، نمازتان شکسته است و روزه شما هم صحيح نيست.
اگر خانم شما خانه دار باشد يا در شهر کاشان شاغل باشد و مسافرت نرود، کثيرالسفر نيست و بايد نماز را شکسته بخواند، مگر اينکه قصد ۱۰ روزه داشته باشد؛ يعني بخواهد حداقل ۱۰ روز در کاشان بماند. يعني هر بار که مي رود و برمي گردد کاشان اگر مي داند ۱۰ روز يا بيشتر مي ماند، نمازش کامل است. اگر نمي داند يا مي داند مي خواهد کمتر از ۱۰ روز بماند، نمازش شکسته است و روزه اش هم صحيح نيست.
حد مسافت شرعي را دقيقاً توضيح دهيد؟ آيا رفت و آمد به شهرهايي مانند شهريار، پاکدشت و ورامين نسبت به تهران مسافت شرعي محسوب مي شود؟ حکم نماز و روزه دانشجويان در سفر از نظر آيت ا... خامنه اي چگونه است؟
مسافت شرعي در رفت و برگشت جمعاً ۴۵ کيلومتر است که مي شود حدود هشت فرسخ شرعي. يعني اگر فردي 22.5 کيلومتر راه را طي کند و همين مقدار هم برگردد، يا اينکه اگر در يک مسافرت طولاني است، از جايي که راه مي افتد (يعني آخرين خانه شهر مبدأ) تا اولين خانه شهر مقصد ۴۵ کيلومتر باشد، اين مي شود سفر امتدادي؛ در اين حالت او در بين راه مسافر است و در مقصد هم همچنين است.
اگر او کمتر از ۱۰ روز در مقصد مي ماند، نمازش شکسته است و روزه اش هم صحيح نيست، اما اگر مي خواهد ۱۰ روز بماند، نمازش در مقصد کامل است. (براي توضيح بيشتر به رساله آموزشي يک مراجعه شود.)
اينکه مي گوييد پاکدشت، ورامين و ... اينها ديگر مصداقي است؛ هر کدام از اينها که فاصله اش به اندازه مسافت شرعي بود، يعني فاصله آخرين خانه تهران تا اولين خانه مقصدتان به اندازه مسافت شرعي بود، در اين صورت شما مسافر هستيد و اگر اين مسافت، کمتر از مسافت شرعي بود، شما مسافر نيستيد.
طبق نظر حضرت آقا اگر کسي کثيرالسفر باشد، يعني براي کارش مسافرت هاي زيادي مي کند که بين سفرها معمولاً ۱۰ روز فاصله نمي شود و اين سفرها هم سفرهاي کاري است، ايشان بايد نمازها را تمام بخواند.
شخصي که کثيرالسفر است، اما براي کار يا تحصيل مسافرت نمي کند؛ مثلاً براي زيارت يا تفريح به مسافرت مي رود، مثلاً هر هفته پنجشنبه جمعه ها به سفر تفريحي مي رود، در اين صورت او بايد در اين سفرها نماز را شکسته بخواند.
اما کسي که کثيرالسفر است و سفرش براي تحصيل است؛ يعني دانشجو است و محل تحصيلش شهر ديگري است و هر هفته مي رود و برمي گردد (در کمتر از ده روز يک سفر دارد) يا هر روز مي رود و برمي گردد، او کثيرالسفر است ولي براي شغل نيست، حضرت آقا در اين مسئله احتياط کرده اند و فرموده اند چنين شخصي بايد احتياط کند، يعني نماز را هم کامل بخواند هم شکسته. البته حضرت آقا فرموده اند که در اين مسئله مي تواند به فتواي مرجع تقليد ديگري عمل کند.
مسئله اول: مسافرت اگر به قدر مسافت شرعي باشد و شخص کثيرالسفر، مسافرتش براي شغل نباشد و اين مسافرت هم حداقل ۴ فرسخ شرعي يعني 22.5 کيلومتر است و 22.5 کيلومتر هم مي خواهد [برگردد]، در اين سفرها نمازهاي چهار رکعتي شکسته است و بايد به صورت دو رکعتي خوانده شود و روزه اين مسافر هم صحيح نيست.
مسئله دوم: کساني که سفر کردن جزئي از شغلشان است و کثيرالسفر هستند، يعني براي شغلشان مسافرت هاي زيادي مي روند که معمولاً بين سفرها کمتر از ۱۰ روز فاصله است، اين افراد بايد در سفرهاي کاري -و نه سفرهاي شخصي- نماز را کامل بخوانند و روزه شان هم صحيح است.
مسئله سوم: کسي که به مسافرت شخصي مي رود، در آن روزي که به مسافرت مي رود، اگر قبل از ظهر برود، يا در هنگام ظهر در بين راه باشد يا در جايي باشد که وطنش نيست و ۱۰ روز هم نمي خواهد در آنجا بماند، روزه آن روزش صحيح نيست، اما اگر بعدازظهر حرکت کند، روزه آن روزش صحيح است.
مسئله چهارم: وقتي که شخص از سفر برمي گردد، اگر در هنگام اذان ظهر در راه باشد، روزه آن روزش صحيح نيست، اگر قبل از اذان ظهر ولو يک دقيقه قبل از اذان به وطنش يا جايي که مي خواهد ۱۰ روز در آنجا بماند برسد، روزه آن روزش صحيح است. اما اگر او در هنگام اذان ظهر حتي ۵۰۰ متر با وطنش فاصله داشته باشد، روزه آن روزش صحيح نيست.
مسئله پنجم: کسي که کثيرالسفر است يعني شغلش مسافرت است و زياد به مسافرت مي رود، در سفرهاي شخصي بايد نماز را شکسته بخواند و خانواده اش که با او سفر مي کنند و شغلشان مسافرت نيست، بايد نماز را شکسته بخوانند، مگر اينکه قصد اقامت ۱۰ روزه کنند. مثلاً اگر فرد شاغل سه روز در هفته را در شهر ديگري کار مي کند و خانواده اش هم با او مي آيند ولي خانواده اش آنجا شغلي ندارند، خانواده او بايد نماز را شکسته بخوانند و تبعيت در اينجا معنا ندارد.
مسئله ششم: تبعيت زن و فرزند از سرپرست خانواده در صورتي است که آنها به صورت مستقل تصميم نمي گيرند و آن هم در جايي است که بنا دارند بمانند يا بنا دارند زندگي کنند. اما جايي که مثلاً وطن شوهر بوده و الان هم هست و الان آنجا زندگي نمي کنند، زماني که به وطن شوهر مسافرت مي روند، اگر وطن زن و بچه ها آنجا نباشد، يعني خانم آنجا زندگي نکرده است و بچه ها آنجا به دنيا نيامده اند و اصلاً آنجا با هم زندگي نکرده اند، زن و فرزند تابع شوهر نيستند و اگر قصد ۱۰ روز نکنند نمازشان شکسته است و روزه شان هم صحيح نيست.
زن باردار يا زني که شير مي دهد و نمي تواند روزه بگيرد، اگر قضاي روزه ها را تا ماه رمضان سال بعد بگيرد بايد کفاره هم بدهد؟ مقدارش چقدر است؟
اگر قضاي روزه را به جا آورد ديگر کفاره واجب نيست، ولي اگر روزه براي خودش ضرر ندارد و براي طفلش يا جنين ضرر دارد، احتياط واجب اين است که يک مد طعام هم بپردازد.
آيا بر زن باردار روزه واجب است؟
اگر روزه براي خودش يا جنينش ضرر نداشته باشد واجب است. اما اگر براي خودش يا جنينش ضرر دارد روزه واجب نيست. ضرر را هم يا خودش تشخيص مي دهد يا به پزشک متخصص مورد اطمينان مراجعه مي کند. ولي اگر بتواند به طور متناوب يک روز در ميان يا دو روز در ميان روزه بگيرد بايد اين گونه عمل کند.
البته بايد در نظر داشت که روزه يک فريضه و واجب الهي است و به طور طبيعي سختي دارد. معمولاً کسي که روزه مي گيرد تشنه و گرسنه مي شود و مثل روزهاي ديگر نيست. بنابراين به بهانه گرسنگي، تشنگي و ضعف در اين حد کسي نمي تواند روزه خواري کند. اما اگر ضعف شديد باشد به حدي که غيرقابل تحمل است يا مشقت دارد يا اصلاً روزه برايش ضرر دارد، حالا يا بيماري دارد که اگر روزه بگيرد، اين بيماري شدت مي گيرد يا دردش شديدتر مي شود يا بيماري طول مي کشد و دير خوب مي شود يا اينکه بيماري رو به بهبودي است و عود مي کند، در اين فرض ها روزه واجب نيست و بعداً که خوب شد بايد قضاي روزه ها را به جا بياورد. در صورتي که تا ماه رمضان سال بعد خوب شود و بتواند، بايد قضاي روزه ها را به جا آورد، اما اگر اين بيماري ادامه پيدا کرد تا ماه رمضان سال بعد، ديگر قضاي روزه ساقط است و فقط کفاره يک مد يعني ۷۵۰ گرم طعام را بايد بپردازد.
با توجه به حساسيت هاي فصلي آيا فرو بردن خلط موجب بطلان روزه مي شود؟
اگر خلط به فضاي دهان نيايد روزه باطل نيست، اما اگر وارد فضاي دهان شود، نبايد عمداً آن را فرو ببرد و در اين صورت اگر خلط را فرو برد روزه اش باطل است. اما اگر خلط بي اختيار فرو برود روزه اش باطل نيست.
آيا براي کسي که تا آخر عمر نمي تواند به دليل بيماري روزه بگيرد، کفاره واجب است؟
اگر واقعاً به دليل بيماري نمي تواند روزه بگيرد، بايد براي هر روز يک مد طعام يعني ۷۵۰ گرم آرد يا نان يا برنج يا گندم يا جو يا خرما به فقير بپردازد و در اين صورت قضاي روزه ساقط است.
اينکه مي گويند اگر روزه براي روزه دار غيرقابل تحمل باشد مجاز است روزه خود را افطار کند، در چه حدي است؟ يک فرد اگر تحمل و ظرفيتش کم باشد، يعني خوشگذران باشد و از اين بابت نتواند روزه بگيرد، آيا روزه بر او واجب است؟
روزه به هر حال ضعف و تشنگي را به دنبال دارد، حالا ممکن است بعضي ها هم گرسنه نشوند اما روزه به طور طبيعي ضعف مي آورد، خصوصاً اگر انسان اهل کار زياد باشد. اما اينها مجوز روزه خواري نيست. ضعف اگر در حدي باشد که نشود آن را تحمل کرد و واقعاً فوق طاقت فرد باشد، حالا فرقي هم نمي کند که او خوشگذران باشد يا اينکه نه سختکوش و مقاوم باشد، در اين صورت اگر به اين حد رسيده است که نمي تواند روزه را تحمل کند، مي تواند روزه را افطار کند و بعداً قضاي آن را به جا آورد.
آيا اگر کسي در غير ماه رمضان که قضاي روزه ماه رمضان را گرفته بعدازظهر عمداً افطار کند، کفاره اش همان کفاره ماه رمضان است؟
از اذان ظهر به بعد شخص مجاز نيست روزه قضاي ماه رمضان را افطار کند و اگر عمداً روزه را بخورد، گناه کرده است مگر اينکه عذري داشته باشد. به هر حال بايد قضاي روزه را بعداً به جا بياورد و اگر بدون عذر و عمداً افطار کرده باشد، کفاره هم دارد، ولي کفاره اش کفاره افطار عمدي ماه رمضان نيست؛ بلکه بايد ۱۰ مسکين را اطعام کند يا سه روز روزه بگيرد.
از روي جهل کاري انجام داده ام که روزه ام باطل شده است. کفاره روزه من چيست؟
يک وقت است فرد واقعاً نمي داند و اصلاً به ذهنش هم نيامده اين کار او روزه را باطل مي کند يا اينکه در جايي بوده که موقعيتي نداشته که ياد بگيرد و اصطلاحاً غافل بوده و نمي توانسته ياد بگيرد، جاهل قاصر است. اگر واقعاً اين گونه بوده، روزه اش قضا دارد و کفاره ندارد.
اما اگر اجمالاً مي دانسته يا به ذهنش مي آمده شايد اين کار او روزه را باطل مي کند ولي کوتاهي کرده، در اين صورت هم قضا و هم کفاره واجب است.
اگر فردي عمداً روزه خود را با غير از خوردن و آشاميدن باطل کرده باشد، وظيفه او چيست؟
اگر فردي عمداً روزه اش را باطل کرده باشد، بايد قضاي آن روز را به جا آورد و کفاره هم بپردازد. کفاره اش هم دو ماه روزه پي در پي است يعني ۶۰ روز روزه يا به ۶۰ فقير به هر کدام يک وعده غذا بدهد.
اين جانب امسال داوطلب آزمون کارشناسي ارشد هستم و اين آزمون برايم بسيار حياتي است و در ماه مبارک رمضان وقتي روزه مي گيرم نمي توانم مطالعه داشته باشم؛ آيا مي توانم امسال روزه نگيرم و بعداً قضاي آن را بگيرم؟
امتحان و درس و بحث مجوز روزه خواري نيست ولي دو کار مي توانيد انجام دهيد: يکي اينکه قبل از ظهر به مسافرت برويد، يعني حداقل ۲۵ کيلومتر مسافت را از شهر خود به قصد يک سفر شخصي دور شويد و طي کنيد، آنجا افطار کنيد و برگرديد. راه ديگر اينکه روزه بگيريد و به درس و مطالعه بپردازيد، اگر واقعاً در بين روز ضعف بر شما غالب شد که ديگر واقعاً قابل تحمل نبود يا سخت بود و مشقت داشت، افطار کنيد و بعداً قضايش را به جا آوريد. اما به صرف اينکه کسي درس دارد يا آزمون کارشناسي ارشد دارد، بخواهد روزه اش را نگيرد، اين کار گناه است و روزه ها هم قضا دارد و هم کفاره.
آيا استنشاق آب در بيني مبطل روزه است؟
با توجه به اينکه احتمال ورود کمي آب به حلق وجود دارد، استنشاق روزه را باطل نمي کند ولي اگر استنشاق کند و مي داند آب فرو مي رود يا اگر عمداً فرو برد روزه اش باطل است. اگر بي جهت آب در بيني يا دهان داخل کند و بي اختيار فرو رود احتياط اين است که قضاي روزه را به جا آورد.
حکم چرخاندن آب در دهان چيست؟
چرخاندن آب در دهان در صورتي که آن را بيرون بريزد و چيزي نماند اشکال ندارد. مثلاً فرد دهانش خشک يا تلخ است، آب در دهان مي چرخاند که از اين وضعيت تلخي و خشکي راحت شود، اين کار او اشکالي ندارد. او چيزي هم نخورده و روزه اش باطل نيست. اما يک وقت است که بي جهت آب در دهان کرده و بي اختيار آن آب فرو مي رود، در اين صورت اين کار او کراهت دارد و اگر آب فرو رفت، احتياط اين است که قضاي روزه را به جا آورد.
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: احـکـام و مـسـا ئـل فـقـهـی
