استان خراسان رضوی به دلیل ویژگی‌های محیطی و منطقه‌ای و بافت متنوع جمعیتی، از مهم‌ترین مناطق کشور در زمینه تولید صنایع دستی است که نقش قابل توجهی در زمینه انجام فعالیت‌های اقتصادی و اشتغال در استان دارد. تراش سنگ‌های قیمتی، زیورآلات سنتی، مخراج کاری، کاشی سازی، حکاکی، ابریشم بافی، سفالگری، نگارگری، آیینه کاری و. .. از جمله این صنایع هستند که برخی شهرت جهانی نیز یافته است. به بهانه روز جهانی صنایع دستی (10 ژوئن مصادف با 20 خرداد)، با برخی از صنایع دستی شاخص استان بیشتر آشنا می‌شویم.
 

گلیم بافی
 از جمله صنایع فعال بین عشایر و روستاییان استان است که به عنوان یک فعالیت خانگی معمول شناخته می‌شود. مناطق عمده گلیم بافی در استان، شهرستان‌های مشهد، قوچان و شیروان است.
ابریشم بافی
این صنعت که مراکز عمده آن در روستای زاوین و کلات نادر است، شامل دست بافته‌ای با استفاده از تار و پود ابریشم الوان است که نقوش آن به صورت هندسی و برجسته روی کارنمایان می‌شود. همه این طرح‌ها با دستگاه پارچه بافی سنتی به نام «فرت» بر تار و پود ابریشم نشانده می‌شود. عرض این بافته حدود 50 سانتی متر است و برای لبه یقه، سرآستین و پیش سینه لباس‌های محلی فاخر استفاده می‌شود.
خراطی سنگ (هرکاره تراشی)
 این هنر از سابقه‌ای طولانی در مشهد برخوردار است که شامل تولید ظروف و غالبا دیگچه‌های سنگی به صورت خراطی است. جنس سنگ آن نوعی سرپانتین است که در برابر آتش مقاوم است. از خصوصیات ویژه این محصولات توزیع یکنواخت و نگه داشتن طولانی مدت حرارت است.
نمدمالی سنتی
نمد، زیراندازی است که بدون استفاده از دار تهیه می‌شود و برای بافت آن از خاصیت جعدبافی و پوسته‌ای شدن پشم استفاده می‌شود. برای تولید نمد فقط از پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند استفاده می‌شود که به طور معمول از ضایعات پشم و نیز کرک قالی است. نمد در استان‌های مازندران، خراسان، سمنان، گیلان، گلستان و چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود.
لباس‌های محلی (کردنشین خراسان رضوی)
لباس‌های محلی مردم خراسان شمالی با داشتن تنوع چشمگیر رنگ و طرح، علاوه بر این که پوشش اسلامی و کاملی برای زنان و مردان محسوب می‌شود، به علت این که غالبا برگرفته از زیبایی‌های طبیعت و رنگ‌های شاد فصل بهار است، سبب آرامش روحی و روانی استفاده کنندگان نیز می‌شود. لباس‌های زنان و دختران کرمانج این استان اغلب شامل 5 قسمت «یاشار» یا چارقد، «کراس» یا بلوز، «شیلوار» یا دامن، «جلیقه» و «شلیته» است. پوشاک مردانه نیز شامل «عرق چین»، «که لاو»، «لچگ» و. .. است که دارای رنگ‌های شاد و برگرفته از طبیعت است.
سفالگری سنتی
در روستای «مِند» گناباد سفال‌هایی با خصوصیاتی منحصر به فرد تولید می‌شود. در این روستا، 2 نوع سفال «رسی» و «جسمی» ساخته می‌شود که ماده اولیه سفال رسی، خاک رس است. اما ماده اولیه ظروف جسمی، سنگ‌هایی است که از کوه‌های گیسور  یا کوه‌های کلات به دست می‌آید و بعد از خردشدن و سپس پودرشدن با گل سرشور مخلوط می‌شود و با آب به صورت گل در می‌آید و بعد از ورزدادن و درست کردن شکل مد نظر لعاب داده می‌شود. از مهم‌ترین نقوش سفال «مند» گناباد عناصر تزیینی برگرفته از طبیعت است که می‌توان به نقش ماهی اشاره داشت که از نقوش کهن و اسطوره‌ای به شمار می‌رود.
نقاشی کاشی سنتی
شامل نقاشی روی کاشی خشتی به صورت نقش برجسته که معمولا با طرح‌ها و نقوش سنتی اسلامی و برای تزیین مساجد و اماکن متبرکه و. .. به کار برده می‌شود.
تراش کاشی سنتی
از انواع تراش کاشی، معرق کاری کاشی است و عبارت از این است که قطعه‌های بریده شده کاشی از نقوش و رنگ‌های مختلف را تراشیده و در کنار یکدیگر قرار می‌دهند و به شکل قطعاتی بزرگ درمی آورند که روی دیوار نصب می‌شود تازینت بخش بنا شود.
زیورآلات سنتی
 مواد اولیه این صنعت، فلزاتی نظیر برنج، مس، نقره و سنگ‌هایی نظیر فیروزه، عقیق، یشم و. .. است. ابتدا فلز را در کوره آب کرده و سپس به کمک قالب، شکل مد نظر را می‌سازند و با نشاندن سنگ‌های زینتی، زیور آلاتی مانند النگو، انگشتر، زیر گیسوان، گردنبند و. .. تولید می‌کنند. عمده تولیدات زیورآلات در مشهد انگشترسازی است و مرکز فعالیت این صنف، بازار رضا در جوار حرم امام رضا (ع) است.
تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی
 به جرئت می‌توان گفت قطب تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی کشور، شهر مشهد است. وجود معادن سنگ‌های زینتی به ویژه سنگ فیروزه در نیشابور یکی از دلایل رونق این حرفه در استان است. وجود بارگاه مقدس علی بن موسی الرضا (ع) و تهیه و خرید انگشترهای مرصع شده با نگین‌هایی از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی برای تبرک و سوغات، این محصول صنایع دستی را از جایگاه بالایی در استان برخوردار کرده است.
حکاکی سنتی روی سنگ
حکاکی روی سنگ یا قلمزنی روی سنگ، امروزه در شهرهای قم و مشهد از رواج بیشتری برخوردار است. هنرمندان سنگ تراش از قطعات سنگ خاکستری رنگی که از اطراف مشهد استخراج می‌شود و ترکیبی از «تالک» و «کلرور» است استفاده می‌کنند و انواع ظروف، ادوات تزیینی و صفحات قاب مانندی را تراشیده و بعد از صیقل دادن، برای حکاکی به هنرمند حکاک می‌سپارند.
حجاری سنتی (سنگ تراشی)
سنگ تراشان، امروزه سنگ خام را از کوه برگرفته و آن را به قطعات مد نظر تقسیم می‌کنند. قسمت‌های اضافی را با قلم و چکش، درآورده و پرداخت می‌کنند. سپس از قلم شانه استفاده کرده و سرانجام برای سرعت بخشیدن به کار، با دستگاهی شبیه به اره‌های چوب بری برقی، رویه سنگ را صیقل می‌دهند و پرداخت می‌کنند.
ترکه بافی (ارغوان بافی)
 این محصول حصیری که برای بافت آن از ساقه درخت ارغوان استفاده می‌شود، به علت فراوانی درخت ارغوان در منطقه طرقبه، در این منطقه رواج دارد. این محصول نسبت به دیگر محصولات حصیری قدمت بیشتری دارد و قبل از رواج پلاستیک کاربرد فراوانی داشته است.
ابریشم کشی
از حرفه‌های قدیمی است که از زمان‌های دور در تربت حیدریه رایج بوده است. فن ابریشم کشی شامل مراحل پیله کشی، لاگیری، تاب دادن نخ ابریشم و کلاف کشی آن است. که در نهایت منجر به تولید نخ ابریشم با کیفیت بالا می‌شود.
کاشی سازی سنتی
 از هنرهای سنتی ایران است که با استفاده از آجر لعاب دار تولید می‌شود و در نماسازی ساختمان به ویژه مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و قصرها به کار رفته است. کاشی‌های زرین فام،  معرق و هفت رنگ در مشهد و در آستان قدس رضوی تولید می‌شود.
برک بافی
«برک» یک نوع پارچه نرم و چسبان و ضخیم است که از پشم شتر یا کرک بز بافته می‌شود و از صنایع دستی خراسان محسوب می‌شود و بیشتر برای دوخت جامه‌های زمستانی استفاده می‌شود.
برک در عین لطافت از استحکام خاصی برخوردار است و به همین دلیل بیشتر به صورت کت و قبا بر دوش مردان استفاده می‌شود. برک به طور معمول خودرنگ است و در رنگ‌های قهوه‌ای، سیاه، سفید، شیری، شکری و خاکستری تولید می‌شود و نواحی بجستان، گناباد و فردوس، اصلی‌ترین تولید کنندگان آن هستند.
نواربافی (کارت بافی)
 این هنر در خراسان به نام‌های نواربافی و مداخله بافی شناخته می‌شود و در لائین و کلات نادر رونق بیشتری دارد. از این نوارها برای تزیین پوشاک به ویژه حاشیه شلوار و سرآستین‌ها و دور یقه و چاک پهلو و سجاف جلوی انواع لباس‌های محلی استفاده می‌شود.

 منبع: اداره کل میراث فرهنگی استان