سفری در آثار تاریخی اسفراین | گذرگاه تاریخ

اسفراین از زیباترین شهرهای ایران در جنوب شرقی استان خراسان شمالی که گذرگاه تاریخ و تمدن بشریت در سرزمین ایران بوده. طبیعت اسفراین یکی از جذاب ترین ها در این سرزمین است که در کنار جاذبه های دیدنی اسفراین برای رهگذران دلنواز و جذاب است. شهرستان اسفراین در دامنه ی جنوبی کوه های آلاداغ و جنوب و غرب شاه جهان قرارگرفته و در جنوب آن نیز رشته کوه های کم ارتفاع تر از جغتای وجود دارد. دشت اسفراین و صفی آباد مهم ترین مراکز سکونتی این شهر هستند. بجنورد و شیروان در شمال، فاروج در شرق، جاجرم در غرب و با استان خراسان رضوی در جنوب و جنوب شرقی هم مرز است. اسفراین 5345 کیلومترمربع وسعت دارد و زیبایی های زیادی را درون خود جای داده. 120 هزارنفر در این شهر زندگی می کنند که خونگرمی و مهمان نوازی آن ها زبانزد عام و خاص است. در این مطلب با ما در مجله ی گردشگری همگردی همراه باشید برای سفر به شهری زیبا و تماشای آثار تاریخی اسفراین...

پیشینه

شهرستان اسفراین دارای سابقه ی تاریخی کهنی است و آثار برجای مانده از استقرارهای پیش از تاریخی از جمله "جیران تپه"، محوطه های باستانی توی 1 و2، انجیرلی، چهل دختران و نیز استقرارگاه هایی همچون اردوگاه اردغانی، که جملگی به دوره ی پیش از تاریخ تعلق دارند، نشان دهنده ی رونق جوامع انسانی در این منطقه است. اسفراین در دوره تاریخی به ویژه در دوره های اشکانی و ساسانی نیز همواره جزو ولایات مهم به شمار می رفته و بارها در متون تاریخی و جغرافیایی از آن نام برده شده است و از پراکندگی قابل توجه محوطه باستانی اشکانی و ساسانی برخوردار است. در دوره اسلامی نیز اسفراین به دلیل قرار داشتن بر سر راه کاروان روی نیشابور به جرجان (گرگان) رونق خاصی یافته و بیش از پیش شکوفا شد.

فرهنگ و هنر

کاوش های باستان شناسی در محوطه ارگ بلقیس از زیباترین آثار تاریخی اسفراین گوشه هایی از فرهنگ و تمدن این کانون مدنی به ویژه در دوران اسلامی را معرفی کرده است. معماری و هنرهای تزیینی وابسته به آن نظیر گچبری، آجرکاری، کاشی، هنر سفالگری، فلزکاری این منطقه در دوران اسلامی بسیار شکوفا بوده است.
همچنین وجود بقاع متبرکه فراوان در این شهرستان نظیر امامزاده احمد بن موسی کوران (ع)، شاهزاده محمد باغشجرد (ع)، امامزاده حمزه بن موسی دهنه شیرین (ع) و ... از جاذبه های دیدنی اسفراین با تنوع معماری و آرایه های فراوانی چون گچبری، نقاشی دیواری، کاشی کاری و کتیبه و...، خود بخشی از تاریخ این هنرها را نشان می دهد.
در اسفراین وجود مشاهیری چون شیخ آذری و شیخ رشید الدین محمد بیدوازی و ده ها اندیشمند، عارف و هنرمند دیگر نشان دهنده ی غنای فرهنگی این شهرستان است.
اقوام کرد، ترک و تات از ساکنین اصلی این شهرستان هستند که هر یک فرهنگ و هنرهای مختص به خود را دارند. قدمت سکونت کردهای این شهرستان به عصر صفویه باز می گردد. ترک ها که عموما ساکن صفی آباد و طبیعت اسفراین هستند ریشه ای 300 ساله دارند و تات نشینان نیز در برخی روستاها از جمله رویین با قدمتی هزارساله سکونت دارند. طبیعت اسفراین، وجود تنوع قومیتی، جذابیتی کم نظیر به این منطقه بخشیده است.

آثار تاریخی اسفراین

شهر تاریخی بلقیس

ارگ بلقیس از مهم ترین آثار تاریخی اسفراین، بقایای شهر کهن اسفراین واقع در 3 کیلومتری جنوب شهر اسفراین کنونی از سده های نخستین اسلام شکل گرفته و تا پایان دوره صفوی و اوایل قاجار زندگی در آن جریان داشته و به عبارتی بیش از هزارسال تاریخ اسفراین را در دل خود جای داده است. شهر بلقیس از زیباترین آثار تاریخی اسفراین شرایط و ویژگی های کامل یک شهر اسلامی را داراست و از بخش های مختلف شامل ارگ، شارستان و تاسیسات مختلف شهری چون بازار و مسجد و... برخوردار بوده است. ارگ بلقیس مهم ترین و شاخص ترین اثر این مجموعه باستانی است که از آن می توان به عنوان یکی از بزرگترین سازه های خشتی در ایران نام برد. این سازه بزرگ خشتی و چینه ای وسعتی حدود 51000 مترمربع دارد که زمانی 29 برج در اندازه های متفاوت حفاظت از آن را به عهده داشته اند و امروزه از برترین آثار تاریخی اسفراین برای گردشگران است.
در گرداگرد ارگ یک خندق وسیع وجود دارد که نفوذپذیری قلعه را دشوار می ساخته است. در محدوده ی حصار شهر (شارستان) از آثار تاریخی اسفراین، آثار دیگری نیز قابل مشاهده می باشد که عبارتنداز: 1- بقعه ی شیخ آذری شاعر و عارف قرن نهم هجری در قسمت شمالی شارستان 2- راسته بازار در بخش میانی شهر، مشتمل بر بازار و بخش های اقتصادی شهر که ما بین تپه منار در جنوب و شیخ آذری در شمال قرار گرفته است. 3- محل معروف به تپه منار که باتوجه به نوشته های مورخین، جغرافی نویسان و نیز کاوش های باستان شناختی احتمالا محل مسجدی بوده که بخش هایی از آن را باستان شناسان کاوش کرده اند. دو بنای مهم دیگر هم خارج از حصار شهر بلقیس ولی در نزدیکی آن قرار دارند. یکی بنای کاروان سرای معروف به کهنه رباط در بخش شمال غربی شارستان شهر بلقیس مجموعه ای معروف به یخدان ها در بخش جنوب غربی شهر تاریخی اسفراین.
شماره ثبت ملی: 4497

آرامگاه شیخ آذری

آرامگاه شیخ آذری از آثار تاریخی اسفراین در جنوب این شهر، در حدود یک کیلومتری شمال شرقی خرابه های شهر تاریخی بلقیس و در میان اراضی کشاورزی و طبیعت اسفراین واقع شده است. حمزه بن علی آذری متخلص به شیخ آذری از شاعران و عارفان قرن نهم هجری قمری خطه خراسان می باشد که در سفر اسفراین متولد شد و پس از مدتی شاعری در دربار شاهرخ تیموری، به عرفان روی آورد و بعد از سفر به هند و همنشینی با احمد شاه بهمنی و پسرش، به ایران بازگشت و شاگردان بسیاری تربیت کرد وی کتاب های زیادی نیز در شعر و عرفان نگاشت. آرامگاه شیخ آذری در سال های گذشته توسط میراث فرهنگی مرمت شده است.
شماره ثبت ملی: 4497

قلعه صعلوک

قلعه صعلوک دژی استوار بر جبهه ی جنوبی ارتفاعات سالوک در طبیعت اسفراین است که قدمت آن به قرون 6-7 هجری می رسد و در متون تاریخی مختلف از آن یاد شده است. این قلعه بر فراز یک صخره منفرد با دیواره های پرتگاهی ساخته شده است که دسترسی و تسخیر آن را در زمان آبادانی و حیات قلعه بسیار دشوار می ساخته است. در داخل قلعه بقایای تاسیساتی مانند انبار آذوقه و غلات، حمام، آسیاب، زندان و مقر فرمانده قلعه و سایرین وجود دارد که مجموع مساحت قلعه را به بیش از یک هکتار می رساند. قلعه صعلوک که از زیباترین آثار تاریخی اسفراین است، از نظر وسعت و موقعیت بسیار صعب العبور و یکی از مهم ترین قلاع نظامی دوره ی اسلامی در شمال خراسان هم به شمار می رود.
شماره ثبت ملی: 29434

مقبره ی بابا قدرت

مقبره باباقدرت واقع در غرب روستای دهنه اجاق اسفراین، به شیوه ی دستکند شکل گرفته و از جاذبه های دیدنی اسفراین است و تمام اجزا تشکیل دهنده ی آن در دل یک تپه طبیعی حفر شده می باشد. پلان کلی بنا از سه بخش اصلی شامل یک ورودی در سمت شرق، تالاری مستطیل شکل، یک رشته پلکان در انتهای دالان و گنبدخانه مربعی تشکیل شده است. تمام سقف و کف بنا به شکل طبیعی رها شده و گنبدخانه کاملا با اندود گچ پوشش یافته و در بخش های مختلف آن تزییناتی به شکل نقوشی هندسی یا آیات قرآن و احادیث با رنگ آبی نوشته شده است.
در گذشته ورودی آرامگاه به شکل دهانه ی یک غار طبیعی و ارتفاع آن به اندازه ی قامت یک انسان بوده است. پس از ورودی، یک تالار مستطیل شکل به عرض 30/4 و به طول 40 متر وجود دارد که در طرفین آن طاقچه هایی تعبیه شده است. در سراسر دیواره ی جنوبی تالار 4 طاقچه و در دیواره ی شمالی آن 2 طاقچه ایجاد شده است. ورودی بنا در ضلع شرقی تپه می باشد که با شیب تندی به یک مسیل بزرگ منتهی می شود. در حاشیه ی مسیل و مظهر رشته قناتی وجود دارد که آب مورد نیاز مجاورین زیارتگاه را تامین می کند. برخی پژوهشگران صاحب این قبر را "درویش حسین بن محمد" و سازنده ی "بقعه ی امامزاده کوران" می داند.
شماره ثبت ملی: 11052

آرامگاه رشیدالدین محمدبیدوازی

شیخ رشیدالدین محمد بیدوازی (م. 866 هجری) از مشایخ صوفیه در سال 877 هجری وفات یافته و در زادگاهش بیدواز به خاک سپرده شده است. بر مزار او یک بنای ساده ی هشت ضلعی گنبددار با سنگ لاشه و ساروج وجود دارد. نمای داخلی بنای آرامگاه با طاق های ساده تزیین شده که در روی آن ها یک افریز گچ بری شده به خط ثلث در ارتفاع 4/2 متری از کف بنا گرداگرد دیوارها چرخیده و سپس یک ردیف تاقنمای دیگر با طاق قوسی و در نهایت در زیر نورگیرهای گنبد در ارتفاع 5/4 متری از کف بنا یک ردیف کتیبه گچبری مشابه دیگر وجود دارد. در دیواره ی جنوبی بقعه یک محراب کوچک با تزیینات گچ بری وجود دارد. در قاب تزیینی محراب بقعه آیه 39 سوره مبارکه آل عمران (فنادته الملائکه و هو قائم یصلی فی المحراب...) آورده شده که از بین رفته است. کتیبه افریزها آیاتی از قرآن مجید و صلوات چهارده معصوم است و در بخشی از آن نیز صاحب قبر را محمد رشیدالدین نواده ی شیخ همام و نبیره ی شیخ احمد غزالی معرفی کرده است.
در و ضریح آرامگاه از جنس چوب گردو و چنار به ابعاد 130 در 193 و در ارتفاع 180 سانتی متر دارای نقوش و کتیبه هایی با منبت کاری بسیار زیبا می باشد و اکنون به موزه باستان شناسی بجنورد منتقل شده است.
شماره ثبت ملی: 2192

جاذبه های دیدنی در طبیعت اسفراین

منطقه نمونه گردشگری میلانو

دهستان میلانو به مرکزیت روستای پر کانلو از توابع بخش مرکزی شهرستان اسفراین در 9 کیلومتری شرق شهر اسفراین قرار دارد که طبیعت اسفراین را برای رهگذران تداعی می کند. این دهستان از شمال شرقی به دهستان گلیان شهرستان شیروان، از شرق به دهستان شاه جهان شهرستان فاروج و از جنوب به دهستان بام وصفی آباد و از غرب به دهستان روئین محدود می شود. میلانلو دارای 20 روستا و 37 مزرعه و آبادی می باشد. موقعیت اقلیمی اغلب روستاهای منطقه کوهستانی و دره ای است. مهم ترین جاذبه های این منطقه از جاذبه های دیدنی اسفراین و نمونه گردشگری باتوجه به موقعیت کوهستانی آن عبارتنداز: کوهستان رفیع شاه جهان و کرکزاب، باغ دره ها، جویبارها و چشمه سارها و از جمله چهل چشمه (روستای سرچشمه)، باغات و مناظر سرسبز و انواع محصولات باغی مانند: سیب، هلو، زردآلو، گردو و... انواع صیفی جات، بافت معماری سنتی روستاهای منطقه، غار نوشیروان، غار سنجد سرچشمه، منطقه تفریحی چمن که بخصوص در ایام نوروز و سیزده بدر پذیرای خیل دوستداران طبیعت اسفراین است، از جمله جاذبه ها و ظرفیت های این منطقه نمونه گردشگری می باشد.

منطقه نمونه گردشگری و سد بیدواز

روستای بیدواز از توابع دهستان میلانلو بخش مرکزی، در 19 کیلومتری شمال شرق شهر اسفراین قرار گرفته است. برخی از جاذبه های دیدنی اسفرای و گردشگری در این منطقه عبارتنداز: چشمه علی بره در ابتدای ورودی روستا، چشمه مسجد، چشمه رشیدالدین بیدوازی، رودخانه پرآب بیدواز و سد بیدواز. از جاذبه های جاذبه های دیدنی اسفراین منطقه نیز می توان به بافت قدیمی و زیبای روستا، قلعه بالا، حمام قدیمی روستا، آرامگاه شیخ رشیدالدین بیدوازی و... اشاره کرد و از جمله صنایع دستی روستا گلیم بافی، پلاس، جاجیم و سفره کردی می باشند. طبیعت اسفراین را در روستاهاش باید دید و لذت برد.

منطقه نمونه و روستای هدف گردشگری رویین

روستای تاریخی، سرسبز و زیبای رویین در فاصله 27 کیلومتری شمال شهر و طبیعت اسفراین واقع شده است. این روستا از جاذبه های دیدنی اسفراین با تاریخی هزارساله بافت تاریخی ثبتی و باغات و مناظر چشم نواز امروزه یک مقصد گردشگری شناخته شده در شهرستان اسفراین و استان خراسان شمالی می باشد. خانه های سنتی با زیبایی چشم نوازی به شکل پلکانی ساخته شده اند. به طوری که پشت بام منزل یکی حیاط خانه دیگری است. رویین با ده ها کارگاه سنتی چادر شب بافی، چتائی بافی، دستمال و حوله بافی به عنوان نخستین دهکده نساجی سنتی ایران معرفی شده و حمام تاریخی روستا نیز به موزه نساجی رویین تبدیل شده است.
سیب، گلابی، گردو، انگور، هلو و زردآلو، گردو، فرآوردهای دامی چون عسل و برخی صنایع دستی از جمله چادر شب و حوله های سنتی از مهم ترین سوغات این روستا محسوب می شوند.

کال فتو

کال فتو نمایان کننده ی طبیعت اسفراین در 65 کیلومتری شهرستان اسفراین و 5 کیلومتری شهر صفی آباد قرار دارد. این مکان استقرارگاه موقت روستاهای آق قلعه، قوچ قر، و کلاته بام می باشد که با شروع فصل کوچ به مناطق دامنه های شاه جهان کوچ می کنند. مردمان طایفه شعبانی عمده ساکنان کال فتو می باشند و این سکونتگاه بکر و طبیعی در دل کوه ساخته شده است. تماشای طبیعت اسفراین را در این روستاها به نظاره بنشینید و لذت ببرید.

کشتی با چوخه

همه ساله در روزه چهارده فروردین بزرگ ترین مراسم کشتی باستانی و سنتی چوخه ایران در فضایی باز و بر روی خاک و باحضور علاقه مندانی از اقصی نقاط کشور در محل گود چشمه زینل خان (واقع در شمال شهر اسفراین) برگزار می شود. در پایان مسابقه مقامات و مسئولین کشوری و استانی به رسم یادبود جوایزی به نفرات برتر اهدا می کنند. از جمله جوایزی که به صورت سنتی به پهلوانان اهدا می شود گاو، گوسفند، اسب، قالی و... را می توان نام برد. این مسابقه علاوه بر روز چهارده فروردین در بسیاری از مراسم محلی به خصوص جشن های عروسی نیز به نمایش در می آید. لباسی که کشتی گیران به تن دارند چوخه نام دارد. چوخه در اصل کلمه ای کردی است و آن عبارت است از بالاپوش کوتاهی که کشتی گیران آن را با شال سفید رنگی محکم می کنند. از آن جا که این ورزش از قدیم الایام در بین عشایر کرد شمال خراسان مرسوم بوده به این نام (کشتی باچوخه) معروف است.

معرفی دیدنی های شهرستان شیروان | سفر به دل تاریخ

شیروان شهری دلربا که در دره رود اترک بین رشته کوه های کپه داغ در شمال و آلاداغ در جنوب شکل گرفته است. این شهر از قدیم الایام گذرگاه و یکی از شاهراه های...

دیدنی ترین گذرگاه های جهان با مناظری رویایی 

کوهپیمایی، طبیعتگردی و سفر برای افرادی که همزمان به دنبال آرامش و هیجان هستند، همیشه جذاب بوده است.

روستای رویین اسفراین | روستای خوش آب و هوای پله ای خراسان شمالی

فصلی تازه از کاوشی طولانی در شهر تاریخی بلقیس

جاذبه های گردشگری لیما، شهری عجین شده با تاریخ و افسانه

کوچک شاه | خطرناکترین گذرگاه در جهان!

لذت خریدی متفاوت در بازارهای تاریخی ایران !

بازارهای قدیمی تهران | معرفی بازارهای تاریخی تهران

روستای کندوان، روستایی تاریخی و منحصر به فرد !

تاریخچه دیوار تاریخی چین و دنیایی از رازها