اقامه صلوة در زیارات : أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ یا وَ اَقَمتَ الصّلوة یا وَ أَقَمْتُمُ الصَّلاةَ

تمام سخنان امام حسین(ع) از مکّه تا کربلا در هر منزلی بعد از نماز بوده است

سخنرانی امام (ع) برای سپاه حر بعد از نماز : امام حسین علیه‌السلام هنگامی که در مقابل سپاه حر قرار گرفت، به «حجاج بن مسروق» فرمودند «اذان بگو»، سپس حضرت به موعظه سپاه حر پرداختند، آنگاه به حر فرمودند «تو با یارانت نماز می‌خوانی؟»، حر گفت «خیر به شما اقتدا می‌کنیم». [الشَّیْخُ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ، وَ غَیْرُهُ فِی غَیْرِهِ فِی سِیَاقِ قِصَّةِ مَسِیرِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَیْنِ ع إِلَى الْعِرَاقِ قَالُوا فَلَمْ یَزَلِ الْحُرُّ مُوَافِقاً لِلْحُسَیْنِ ع حَتَّى حَضَرَتْ صَلَاةُ الظُّهْرِ فَأَمَرَ الْحُسَیْنُ ع الْحَجَّاجَ بْنَ مَسْرُوقٍ أَنْ یُؤَذِّنَ فَلَمَّا حَضَرَتِ الْإِقَامَةُ خَرَجَ الْحُسَیْنُ ع فِی إِزَارٍ وَ رِدَاءٍ وَ نَعْلَیْنِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی لَمْ آتِکُمْ حَتَّى أَتَتْنِی کُتُبُکُمْ وَ قَدِمَتْ عَلَیَّ رُسُلُکُمْ أَنِ اقْدَمُ عَلَیْنَا فَإِنَّهُ لَیْسَ لَنَا إِمَامٌ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یَجْمَعَنَا وَ إِیَّاکُمْ عَلَى الْهُدَى وَ الْحَقِّ فَإِنْ کُنْتُمْ عَلَى ذَلِکَ فَقَدْ جِئْتُکُمْ فَأَعْطُونِی مَا أَطْمَئِنُّ إِلَیْهِ مِنْ عُهُودِکُمْ وَ مَوَاثِیقِکُمْ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ کُنْتُمْ لِمَقْدَمِی کَارِهِینَ انْصَرَفْتُ عَنْکُمْ إِلَى الْمَکَانِ الَّذِی جِئْتُ عَنْهُ إِلَیْکُمْ فَسَکَتُوا عَنْهُ وَ لَمْ یَتَکَلَّمُوا کَلِمَةً فَقَالَ لِلْمُؤَذِّنِ أَقِمِ الصَّلَاةَ فَأَقَامَ الصَّلَاةَ فَقَالَ ع لِلْحُرِّ تُرِیدُ أَنْ تُصَلِّیَ بِأَصْحَابِکَ فَقَالَ الْحُرُّ لَا بَلْ تُصَلِّی أَنْتَ وَ نُصَلِّی بِصَلَاتِکَ فَصَلَّى بِهِمُ الْحُسَیْنُ ع الْخَبَرَ (مستدرک‏الوسائل ج : 4 ص : 29)]

نماز صبح عاشورا و سخنرانی بعد از آن : بعد از آن که سید سالار شهیدان علیه السلام نماز صبح عاشورا را خواند، آن گاه برای اصحاب سخنرانی کرد و آنان را به صبر تشویق کردند.[عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الْحُسَیْنَ ع صَلَّى بِأَصْحَابِهِ الْغَدَاةَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیْهِمْ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَذِنَ فِی قَتْلِکُمْ فَعَلَیْکُمْ (بِالصَّبْر بحارالأنوار ج : 45 ص : 86) المسعودی فی اثبات الوصیة: و اصبح الحسین علیه‏السلام فصلی باصحابه الفجر ثم قام خطیبا و قال: لاصحابه ان الله عزوجل قد اذن فی قتلکم الیوم و قتلی. و علیکم بالصبر]

نماز ظهر عاشورا و سخنان امام (ع) پس از آن : امام بعد از نماز ظهر یاران خود را به بهشت بشارت داد و فرمود «پیامبر اکرم و شهدای اسلام منتظر ورود شما به بهشت هستند، پس از دین خدا حمایت کنید».[ولما فرغ الحسین (علیه السلام) من الصلاة قال لأصحابه: یا کرام هذه الجنة قد فتحت أبوابها واتصلت أنهارها وأینعت ثمارها، وهذا رسول الله والشهداء الذین قتلوا فی سبیل الله یتوّقعون قدومکم ویتباشرون بکم، فحاموا عن دین الله ودین نبیّه وذبوا عن حرم الرسول فقالوا: نفوسنا لنفسک الفداء ودماؤنا لدمک الوقاء فوالله لا یصل الیک والی حرمک سوء وفینا عرق یضرب. (اسرار الشهادة: ص175)]

تقاضای تأخیر جنگ به خاطر نماز : در روز نهم محرّم، «عمر سعد» و دیگر سران نظامی تصمیم گرفتند که با یک حمله عمومی کار را یکسره کنند، حرکت لشگرها و بالارفتن گرد و غبارها همه را متوجّه خود ساخت، امام حسین‏ علیه‌السلام برادرش حضرت عبّاس‏ علیه‌السلام را فرستاد تا علّت حرکت سپاه دشمن را بداند. قال الامام الحسین‏ علیه‌السلام: یا عبَّاسُ! اِرْکَبْ بِنَفْسی أَنْتَ - یا أَخی- حَتَّی تَلْقاهُمْ فَتَقُولَ لَهُمْ: ما لَکُمْ؟ وَما بَدالَکُمْ؟ وَتَسْأَلْهُمْ عَمَّا جاءَبِهِم؟. امام حسین‏ علیه ‌السلام فرمود «برادرم تو به جای من سوار شو و به نزد اینان برو و به ایشان بگو چیست شما را و چه می‏خواهید؟ و از سبب آمدن ایشان پرسش کن»، حضرت عبّاس علیه‌السلام رفت، بازگشت و فرمود «می‏گویند یا با یزید بیعت کن و یا آماده نبرد باش». حضرت اباعبدالله‏ علیه‌السلام به برادر فرمود : «اِرْجَعْ اِلَیْهِمْ فَاِن اِسْتَطَعْتَ أَنْ تُؤَخِّرَهُمْ إِلی غَدْوَةٍ وَتَدْفَعَهُمْ عَنَّا الْعَشِیَّةَ، لَعَلَّنا نُصَلّی لِرَبِّنا اللَّیْلَةَ وَنَدْعُوهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ، فَهُوَ یَعْلَمُ أَنّی کُنْتُ اُحِبُّ الصَّلاةَ لَهُ وَتِلاوَةَ کِتابِهِ وَکَثْرَةَ الدُّعاءِ وَالْاِسْتِغْفار»؛ «به سوی آنان بازگرد و تلاش کن جنگ را به فردا واگذاری تا ما امشب را نماز بخوانیم و به دعا و استغفار بگذرانیم، خدا می‏داند من از کسانی هستم که نماز و قرآن خواندن و زیاد دعا کردن و استغفار را دوست دارم»[بحارالأنوار ج : 44 ص : 392]، طبری نیز همین را نقل می‌کند.

نماز شب عاشورا : امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید «پدرم در شب عاشورا تا صبح مشغول نماز، قرآن و استغفار بود و همچنین اصحاب او تا صبح یا درحال رکوع بودند یا در حال سجده و دعا به حدی که 32 نفر از لشکر «عمر سعد» به جمع یاران امام پیوستند». [قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ(ع):فَقَامَ لَیْلَتَهُ کُلَّهَا یُصَلِّی وَ یَسْتَغْفِرُ وَ یَدْعُو وَ یَتَضَرَّعُ وَ قَامَ أَصْحَابُهُ کَذَلِکَ یُصَلُّونَ وَ یَدْعُونَ وَ یَسْتَغْفِرُونَ . (إرشاد مفید، ج2، ص93) . قَالَ الرَّاوِی: بَاتَ الْحُسَیْنُ وَ أَصْحَابُهُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ وَ لَهُمْ دَوِیٌّ کَدَوِیِّ النَّحْلِ مَا بَیْنَ رَاکِعٍ وَ سَاجِدٍ وَ قَائِمٍ وَ قَاعِدٍ فَعَبَرَ إِلَیْهِمْ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ مِنْ عَسْکَرِ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ اثْنَانِ وَ ثَلاثُونَ رَجُلا.(اللهوف، ص91) . وقیل: أنه ما نام فی هذه اللیلة الحسین (علیه السلام) ولا أحد من أصحابه وأعوانه إلی الصبح، وکذلک النسوة والصبیان وأهل البیت کلّهم یدعون، ویوادعون بعضهم بعضاً. فکان صلوات الله علیه کما وصفه ابنه إمامنا المهدی (علیه السلام): ... کُنْتَ لِلرَّسُولِ وَلَداً وَ لِلْقُرْآنِ سَنَداً وَ لِلْأُمَّةِ عَضُداً وَ فِی الطَّاعَةِ مُجْتَهِداً حَافِظاً لِلْعَهْدِ وَ الْمِیثَاقِ نَاکِباً عَنْ سَبِیلِ الْفُسَّاقِ تَتَأَوَّهُ تَأَوُّهَ الْمَجْهُودِ طَوِیلَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ زَاهِداً فِی الدُّنْیَا زُهْدَ الرَّاحِلِ عَنْهَا نَاظِراً إِلَیْهَا بِعَیْنِ الْمُسْتَوْحِشِ مِنْهَا ... (بحارالأنوار ج : 98 ص : 239)]

اذان گفتن امام در عاشورا : صبح عاشورا حضرت امام حسین علیه‌السلام خود اذان و اقامه گفته و نماز صبح را با اصحابشان خواندند. و هم چنین اذان ظهر را نیز حضرت اباعبدالله‏ علیه‌السلام گفتند. (توجّه به مستحبّات در سخت‏ترین شرایط)، قابل توجه است که اباعبدالله الحسین علیه‌السلام در صبح روز عاشورا آخرین روز عمرش‍ اقتدا به پدر بزرگوار خود کرده و همان گونه که امیرالمؤمنین علیه‌السلام در صبح نوزدهم ماه مبارک رمضان خود اذان گفتند، امام حسین علیه‌السلام هم در صبح عاشورا با داشتن مؤذن مخصوص خودشان اذان گفتند ... آن گاه به یاران فرمود «سَلُوهُمْ أَنْ یَکُفُّوا عَنَّا حَتَّی نُصَلّی»؛ «به کوفیان بگوئید، دست از جنگ بردارند تا نماز بخوانیم»، کوفیان مخالفت کردند، حضرت اباعبدالله‏ علیه‌السلام خود اذان گفت، وقتی اذان تمام شد، خطاب به «عمر سعد» فرمود « یابْنَ سَعْدٍ اَنَسیتَ شَرایِعَ الْاِسْلامِ، اَلاتَقِفُ عَنِ الْحَرْبِ حَتَّی نُصَلّی وتُصَلُّونَ وَنَعُودَ إلی الْحَرْبِ»؛ «وای بر تو ای پسر سعد! آیا احکام اسلام را از یاد بردی؟ آیا جنگ را متوقّف نمی‏کنی تا ما نماز خود را و شما نماز خود را بخوانید و سپس به پیکار برگردیم؟» عمر سعد جواب نداد، امام‏ علیه‌السلام فرمود «شیطان بر او چیره شده است» . (اسرار الشهادة: 294، معالی السبطین، 361:1)]

شخصی به نام «حجاج بن مسروق» همین که از هجرت امام حسین(ع) به مکّه آگاه شد، به مکه رفت و از آنجا تا کربلا همراه و مؤذّن حضرت(ع) بود و در عاشورا شهید شد، او اهل کوفه و از یاران حضرت علی (ع) بود، قبل از شهادت به میدان رفت، ضربه‏ها دید و بدنش غرق در خون خدمت امام آمد و گفتگویی کرد و به جبهه برگشت و شهید شد .[فرهنگ عاشورا، پیشوای شهیدان، آیة الله صدر].

اذان گفتن حضرت علی اکبر علیه‌السلام : بعد از رویارویی با لشکر «حر» و گفتگوهای به عمل آمده در وقت نماز، امام حسین علیه‌السلام به فرزندشان فرمودند «اذان بگو »[... فَأَمَرَ الْحُسَیْنُ ع ابْنَهُ فَأَذَّنَ وَ أَقَامَ وَ قَامَ الْحُسَیْنُ ع فَصَلَّى بِالْفَرِیقَیْن‏ ... (بحارالأنوار ج : 44 ص : 314)] که به سپاه کوفه نشان دهند، خود و خانواده آنها اقامه کننده نمازند.

تجلیل از یاد نماز در روز عاشورا : «ابن اثیر« در «کامل» می‌‌نویسد « «ابو ثمامه صائدی» چون جنگ روز عاشورا را شدید دید، عرضه داشت‌ «من دوست دارم، پروردگارم را ملاقات کنم‌، در حالی که نماز ظهر را خوانده باشم‌»، حضرت فرمود «نماز را یادآوری کردی‌، خداوند تو را از نماز گزاران قرار دهد، از این قوم بخواهید، لحظه ‌ای دست از جنگ بردارند تا نماز بخوانیم‌»[«یا اباعبدالله احبّ ان لقی الله ربّی و قد صلیت هذه الصلوة فقال الحسین‌(ع) ذکرت الصلوة جعلک اللّه من المصلین‌؛ سپس فرمود: «سلوهم ان یکفوا عنّا حتی نصلی‌. بحارالأنوار ج : 45 ص : 21)]

اقامه نماز در ظهر روز عاشورا : امام هنگام نماز به «زهیر بن قین» و «سعید بن عبدالله» فرمود «تَقَدَمَّا اَمامی حَتَّی اُصَلِّیَ الظُّهْرَ»؛ «شما دو نفر جلو بایستید تا من نماز ظهر را بخوانم»، بدون شک امام حسین (ع) می‌توانست نماز ظهر را به صورت فرادا و در خیمه خود بخواند، اما پیش روی دشمن نماز سید سلار شهیدان (ع) در ظهر عاشورا غیر از جنبه معنوی‌،دارای بعد سیاسی و اجتماعی نیز بود؛ یعنی اگر عاشورا عالی‌ترین و ناب‌ترین جلوه‌های ارزش الهی و انسانی‌، نقطه اوج و قله رفیع تابناک‌ترین آموزه‌ها و مفاهیم ولایت است‌ و اگر عاشورا را تحقق آرمان‌ها و تبلور صداقت اسلام بدانیم‌، پس نماز ظهر عاشورا نماینده تمام عیار ارزش و اعتبار است که نماز در این مکتب آسمانی دارد و از این منظر نماز ظهر عاشورا پیام نهضت حسین (ع) را دارد. پس نماز چنان که ستون دین است‌، یکی از ارکان و مؤلفه‌های نهضت حسینی نیز می‌باشد، نماز ظهر عاشورا روایتی است که از جنس آسمان که هر صاحب دلی را متحیّر می‌کند و به تحقیق‌، در مقام عمل بالاترین تأکید و سفارش بر اهمیت جایگاه فریضه نماز است‌. گرمای شدید هوا، تشنگی فراوان‌، بی‌شرمی دشمنان‌، خطر تیرها و یورش‌های بی‌امان‌، اندوه شهادت یاران و بسیاری از علل و عوامل دیگر، هیچ کدام در آن روز تاریخی نتوانست کوچک‌ترین خللی در برپایی این فریضه مقدس ایجاد کنند و امام (ع) این گونه راه را بر همه بهانه‌گران و مستمسکان برای ترک نماز بست و اهمیت و عظمت‌ آن را یادآور شد.

از سوی دیگر، امام حسین (ع) با نماز ظهر عاشورایش به تمام وجدان‌های بیدار ثابت کرد که هدف او از بر پایی نهضت عاشورا «دین خواهی‌» و عمل به تکلیف بوده است و نه خواسته‌های دنیوی و هواهای نفسانی‌. امام (ع) با اقامه نماز ظهر عاشورا، صداقت‌، خلوص‌، ایمان و اصالت خود را به ‌عنوان رهبری الهی به اثبات رسانید، نماز ظهر عاشورا تفاوت بزرگ نهضت عاشورا به عنوان یک نهضت الهی با سایر نهضت‌ها است‌ و نکته دیگری که در این باب شایان ذکر است‌، آن که سپاهیان یزید - که خود را خلیفه مسلمین معرفی می‌کرد- با حمله به امام (ع) و عدم رعایت حرمت نماز، ماهیّت پلید و ضد دینی خود را برملا کردند و خود موجبات رسوایی خود را فراهم آورند. نازم به قیام و قامت والایت-

هنگامه عشق‌، چشم چون دریایت‌ - خاموش در آن میانه غوغا کردی - نازم به نماز ظهر عاشورایت‌.

نکته دیگر اینکه هنگام اقامه نماز در ظهر عاشورا، 30 تیر به سوی حضرت رها شد، یعنی در برابر هر کلمه از حمد و رکوع و سجده تقریباً یک تیر به امام پرتاپ شد.

عاشقان عاشورایی نماز

عشق مسلم به نماز : «مسلم بن عقیل» علیه‌السلام در آخرین شب از عمر خود که در منزل طوعه بود، شب را تا صبح نماز خواند.

«ابو ثمامه» و عشقبازی با نماز : او شخصیّت مهمّ کوفه و مسئول بیت‌المال و خرید اسلحه برای مسلم بوده است، او گفت دوست دارم نماز بخوانم و شهید شوم و در آخر هم هنگام اقامه نماز ظهر مقابل حضرت اباعبدالله علیه‌السلام قرار گرفت و شهید شد.

«سعید بن عبدالله»، اولین کشته نماز در کربلا : عموم مورخین گفته اند که «سعید بن عبدالله حنفی، سینه و سر و صورت خود را سپر آن حضرت و یاران او قرار داد تا نماز بخوانند و چون زخم‌ها بر بدن او فراوان شد و نتوانست، روی پای خود بایستد، بر زمین افتاد، در حالی که می‌گفت «خدایا! ایشان را همانند قوم عاد و ثمود از رحمت دور گردان و پیامبرت را از طرف من درود فرست و این درد و زخمی را که به من رسید به او ابلاغ فرما؛ که هدف من در این کار یاری فرزند پیامبر تو بود»، آن گاه روی خود را به سوی امام حسین علیه‌السلام کرد و عرض کرد «اوفیت یابن رسول الله»؛ «یعنی آیا به عهد خود وفا کردم؟» امام حسین علیه السلام فرمود «نعم انت امامی فی الجنه»؛ یعنی «آری! تو در بهشت پیش روی من هستی»، به دنبال این سخن بود که روح از بدن او پرواز کرد و در بدن او سیزده تیر مشاهد کردند و این غیر از زخم‌ها و ضربه‌های بود که بر او وارد شد بود، رضوان الله وسلامه وبرکاته علیه وعلی من استشهد معه.

حبیب بن مظاهر : گفته ‏اند آن هنگامی که امام حسین علیه‏السلام از آنان برای اداء نماز مهلت طلبید، «حصین بن تمیم» به حضرت او علیه‏السلام جواب گفت که این نماز از تو قبول نمی‏شود، «حبیب» در پاسخ آن بی‏ادبی گفت «آیا نماز از آل پیمبر خدا (ص) -به گمان تو- قبول نمی‏شود و از تو قبول می‏شود؟ ای شراب‏خوار یا ای مکار»، «حصین بن تمیم» برآشفت و حمله کرد، «حبیب» هم به او حمله کرد، ضربت شمشیر «حبیب» برخسار اسب حصین آمد، اسب او را از جا کند، از اسب افتاد، همراهانش او را برداشتند و از چنگال «حبیب» او را بیرون برده نجاتش دادند و «حبیب» بنا کرد به حمله کردن و رجز خواندن تا این که در همین حمله به شهادت رسید. [بحارالأنوار ج : 45 ص : 21]

حضرت ابوالفضل علیه‌السلام و آثار سجده : قاتل ابوالفضل(ع) در کوفه بر سر خود می‏زد و می‏گفت «جوان ماه رو را کشتم که میان دو چشمانش جای سجده بود» .[عنصر شجاعت کمره‏ ای]

نماز و عبادت حضرت زینب علیهاسلام : یکی از ویژگی‌های این بانوی بزرگوار اسلام حالت معنوی و ارتباط قوی او با آفریدگار جهان بود، به طوری که نقل کرده‌اند، حتّی در شب یازدهم محرم که شب شام غریبان بود، نماز شبش ترک نشد؛ منتهی به خاطر ضعفی که بر وی مستولی شده بود، نماز شب خویش را در آن شب نشسته خواند.[حیاة الأمام الحسین (ع) باقر شریف القرشی، ص 309] . مرحوم نقدی در کتابش آورده که «حضرت زینب علیها‌السلام در عبادت ثانی حضرت زهرا سلام الله علیها بود، تمام شب‌ها را به عبادت، تهجّد و تلاوت قرآن سپری می‌کرد»، وی هم چنین از برخی از بزرگان نقل می‌کند که در طول عمر تهجّد و شب زنده‌داری‌اش ترک نشده است، حتّی در شب یازدهم محرّم! امام زین العابدین علیه‌السلام می‌فرماید «در شب یازدهم محرم دیدم، نشسته نماز می‌خواند» نیز آن بزرگوار می فرماید «با این همه مصیبت و اندوهی که به ما روی آورده، اما در مسیری که به شام می‌رفتیم، نافله‌های شب عمه‌ ام اصلاً ترک نشد»، امام حسین (ع) در آخرین وداع با خواهرش زینب به او فرمود «یا اختاه لاتنسینی فی نافلة اللّیل»، «خواهرم مرا در نماز شب فراموش نکن»، هم چنین از فاطمه دختر امام حسین (ع) چنین نقل شده که «عمّه‌ام زینب در شب دهم محرم در محراب عبادت مشغول مناجات بود و با خدا راز و نیاز می‌کرد، در حالی که چشمی از ما به خواب نرفته و ضجّه‌های ما آرام نشده بود»، نیز از امام سجاد علیه‌السلام نقل شده «هنگامی که ما را از کوفه به سوی شام حرکت می‌دادند ،عمه ‌ام زینب مرتب نمازهای واجب و مستحب خویش را انجام می‌داد و در بعضی از منازل نمازش را نشسته می‌خواند، وقتی سبب را پرسیدم؟»، گفت «به خاطر گرسنگی و ضعف؛ زیرا سه شبانه روز غذا نخورده بود و سهم غذایش را در میان کودکان تقسیم کرده بود».[زینب الکبری، جعفر نقدی، ص 62- 61 به نقل از کتاب، اسیران و جانبازان کربلا]

نتیجه گیری : نماز باید در جامعه، علنی اقامه شود «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ»، بدین جهت امام حسین علیه‌السلام با آنکه می‌توانست در خیمه نماز بخواند و با اینکه نمازش شکسته بود، در مقابل جمعیت نماز را به پاداشت، هنگام اقامه نماز در ظهر عاشورا 30 تیر به سوی حضرت رها شد؛ یعنی تقریباً در برابر هر کلمه از حمد و رکوع و سجده ، یک تیر به سوی امام پرتاب شد، دو نفر برای اقامه همین دو رکعت در خون خود غلطیدند، به راستی نماز چیست که در عصر تاسوعا هنگامی که به سید الشهدا علیه‌السلام پیشنهاد حمله می‌شود، آن حضرت پس از چند نوبت گفت‌وگو، جنگ را یک روز به تأخیر می‌اندازند و می‌فرمایند «إِنّی أَحِبُّ الصَّلاةَ» و نفرمود: می‌خواهم نماز بخوانم؛ بلکه فرمود «من نماز را دوست دارم». بسیاری از ما نماز می‌خوانیم، ولی چقدر مثل مولایمان حسین (ع) بدان عشق می‌ورزیم؟ در هر نفسش سوز و گداز است حسین‌(ع) - سرچشمه هر راز و نیازی است حسین‌(ع) - می‌خواند نماز آخرین را در خون‌ - یعنی که فدایی نماز است حسین‌(ع) .

در قرآن كريم، به خواندن و انجام دادن نماز تأكيد نشده، بلكه به «اقامه نماز» تكيه شده است؛ تا آن جا كه 46 بار، نماز با تعبير «اقامه» در واژه‌هاي گوناگون، ياد شده است. عبارت «اقيموا الصلوة؛ نماز را به پا داريد، مكرر در قرآن بيان شده است؛ به عنوان مثال «و اوحينا اليهم فعل الخيرات و اقام الصلوة...؛ (انبياء، 73) «انجام دادن كارهاي نيك و برپاداشتن نماز را به آن‌ها وحي كرديم». چنان كه ملاحظه مي‌شود،‌كارهاي نيك با تعبير «فعل» (انجام دادن) ذكر شده، ولي در ميان كارهاي نيكو، نماز با تعبير «اقامه» (برپاداري) مطرح شده است. منظور از «اقامه» اين است كه «تنها خودتان نماز خوان نباشيد، بلكه چنان كنيد كه آيين نماز در جامعة انساني برپا شود و مردم با عشق و علاقه به آن روي آورند و آثار نماز در جامعه به بار نشيند. به گفته بعضي از مفسران، تعبير «اقامه نماز» به جاي خواندن يا به جا آوردن نماز، بيان مي‌كند كه نماز شما تنها اوراد و اذكار نباشد كه بر زبان جاري مي‌كنيد، بلكه آن را به طور كامل بپا داريد، آن گونه كه آثار نماز در چهره و زندگي شما ديده شود، تنها لقلقه زبان و راست و خم شدن نباشد، بلكه روح نماز كه همان تسليم مطلق در برابر خدا در همه امور است، در زندگي شما جريان يابد و حضور دل و توجه قلبي در پيشگاه خدا، كه روح نماز است، در نماز حاصل شود.  در ادامه امام رضا ـ عليه السلام ـ در اين باره مي‎فرمايد: «روح نماز و اقامه آن به اين است كه در هر شبانه روز، از فساد روي‎گردان باشد، براي آنكه بنده مدبر و خالقش را فراموش نكند كه در اين صورت به نعمت‎هاي او طغيان و سركشي كرده، پس بنده در اين حالت در ذكر خالقش، و قيام در پيشگاه پروردگارش، از معاصي و گناهان روي‎گردان است و از انواع فساد مانع و جلوگير است.»[تفسير نورالثقلين، نشر مؤسسة التاريخ العربي، ج 1، ص 94]

اُتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ. [عنکبوت 45] . اى پیامبر، از داستان امت هاى گذشته و فرجام شرک و گناهشان باخبر شدى، اینک براى آن که گرفتار این سرنوشت نشوى، باید این کتاب آسمانى را که به تو وحى شده است تلاوت کنى و نماز را برپا دارى، زیرا نماز آدمى را از کارهاى زشت و ناپسند باز مى دارد و مهم تر آن که نماز یاد خداست و یاد خدا بزرگترین عمل است. و خدا هر کار خوب و بدى را که مى کنید مى داند . وقتی دستور به اقامه نماز آمده، بلافاصله یکی از ثمرات آن اشاره شده است: نماز را برپادار که نماز از فحشاء و منکر بازمی‌دارد. اگر توجه کنیم که نماز بارزترین مصداق یک عمل تعبدی است، این تعبیر نشان می‌دهد که در اسلام، حتی تعبدی‌ترین اعمال هم حکمت و فلسفه‌ای دارند و درصدد تامین مصلحتی برای زندگی انسان هستند .  وَ رُوِيَ أَنَّ فَتًى مِنَ الْأَنْصَارِ كَانَ يُصَلِّي الصَّلَاةَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ يَرْتَكِبُ الْفَوَاحِشَ فَوُصِفَ ذَلِكَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ إِنَّ صَلَاتَهُ تَنْهَاهُ يَوْماً مَا . روایت شده است که جوانی از انصار همراه با پیامبر خدا ص نماز می گزارد و در عین حال مرتکب گناهان زشتی می‌شد. وضع و حال او را برای پیامبر اکرم ص بازگو کردند. فرمود: نمازش روزی او را از این کار بازمی‌دارد. [مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏۸، ص۴۴۷؛ بحار الأنوار، ج‏۷۹، ص۱۹۹] .[ در همین مضمون سه روایت زیر هم قابل توجه است : روي أنس بن مالك الجهني عن النبي ص قَالَ مَنْ لَمْ تَنْهَهُ صَلاتُه عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْكَرِ لَمْ يَزْدَدْ مِنَ اللَّهِ إِلَّا بُعْدا. (مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏۸، ص۴۴۷؛ تفسير القمي، ج‏۲، ص۱۵۰) . روي عن ابن مسعود أيضا عن النبي ص أنه قال لا صلاة لمن لم يطع الصلاة و طاعة الصلاة أن ينتهي عن الفحشاء و المنكر. (مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏۸، ص۴۴۷) . عن جابر قال قيل لرسول الله ص إن فلانا يصلي بالنهار و يسرق بالليل فقال إن صلاته لتردعه. (مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏۸، ص۴۴۷)] . [مِثلَ الصَّلاةِ کَمِثلِ النَّهر الجَارِی : عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : «لَوْ كَانَ عَلَى بَابِ دَارِ أَحَدِكُمْ نَهَرٌ فَاغْتَسَلَ فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنْهُ خَمْسَ مَرَّاتٍ أَ كَانَ يَبْقَى فِي جَسَدِهِ مِنَ اَلدَّرَنِ شَيْءٌ» قُلْنَا لاَ قَالَ «فَإِنَّ مَثَلَ اَلصَّلاَةِ كَمَثَلِ اَلنَّهَرِ اَلْجَارِي كُلَّمَا صَلَّى صَلاَةً كَفَّرَتْ مَا بَيْنَهُمَا مِنَ اَلذُّنُوبِ» . (تهذيب الأحکام , جلد 2 , صفحه 237) . روايت كرده ابو حمزه ثمالي از امام باقر يا امام صادق عليهما السلام فرمود از امير المؤمنين عليه السلام كه گفت شنيدم از دوست خود رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم كه مي گفت اميد داشته شده ترين آيتي در قران آيت و اقم الصلاتست و سوگند به آن كسي كه فرستاده است مرا به پيغمبري به راستي مژده دهنده و بيم دهندۀ خلق را كه يكي از شما هر آينه بر مي خيزد از امت براي وضوء ساختن پس فرو مي افتد از اعضاي او گناهان او پس وقتي كه روي خود را و دل خود را بسوي خداي تعالي كند در نماز نماند برو از گناهان او چيزي بلكه بخشيده مي شود آن گناه در نماز دوم تا آن كه شمرد نمازهاي پنجگانه را بطريق مذكور ، بعد از آن گفت : اي علي اينست و جز اين نيست كه منزلت نمازهاي پنجگانه مر امت مرا مثل جوي آب روانيست كه بر در خانۀ يكي از شما پس چه گمان مي برد آن كس اگر باشد در بدن او چرك پس غسل كند در آن جوي آب پنج نوبت آيا مي ماند در بدن او چركي ظاهر است كه نمي ماند سوگند به خداي مثل اين پنج غسل است نمازهاي پنجگانه مر امت مرا در محو كردن گناهان. (تفسیر شاهی او آیات الأحکام (جرجانی)، جلد 1، صفحه 107)] . [رسول خدا صلی الله علیه وآله ؛ مَثَلُ الصَّلَاةِ وَ أَعْمَالِ بَنِی آدَمَ کَرَجُلٍ أَتَى مَرَاغَةً فَأَثَارَ عَلَیْهِ مِنْهَا حَتَّى امْتَلَأَ تُرَاباً وَ دَنَساً ثُمَّ عَمَدَ إِلَى غَدِیرِ مَاءٍ طَیِّبٍ فَاغْتَسَلَ بِهِ فَیَذْهَبُ عَنْهُ التُّرَابُ وَ الدَّنَسُ کَذَلِکَ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ تَغْسِلُ عَنِ الْعَبْدِ الذُّنُوبَ إِذَا صَلَّى لِلَّهِ مِنْ قَلْبِهِ ؛ «مثل نماز و اعمال آدم مثل مردی است که در خاک بغلتد آن چنان که سراپایش را خاک و کثافات فراگیرد، سپس به طرف آبگیری که آبش پاک است برود و در آن غسل نماید و خود را شست و شو دهد و خاک و کثافات را از خود دور کند. این چنین است نماز پنجگانه، مانی که بنده با حضور قلب خدا را عبادت کند، کثافات گناه از وی شسته می‌شود.( مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل , جلد 3 , صفحه 91)]

اَقِمِ‌ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ‌ الشَّمْسِ‌ إِلَى‌ غَسَقِ‌ اللَّيْلِ‌ وَ قُرْآنَ‌ الْفَجْرِ إِنَ‌ قُرْآنَ‌ الْفَجْرِ کَانَ‌ مَشْهُوداً. [الإسراء ٧٨] . نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب [= نیمه شب‌] برپا دار؛ و همچنین قرآن فجر [= نماز صبح‌] را؛ چرا که قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است! . «عن زرارة قال: سألت أباعبدالله(ع) عن هده الأیة «أقم الصلاة لدلوک الشمس إلى غسق اللیل» قال: دلوک الشمس زوالها عند کبد السماء «إلى غسق اللیل» إلى انتصاف اللیل فرض الله فیما بینهما أربع صلوات الظهر و العصر و المغرب و العشاء ... و «قرآن الفجر» قال: رکعتا الفجر...[تفسیر عیاشى، ص ۳۰۸، ح ۱۳۷; تفسیر برهان، ج ۲، ص ۴۳۷، ح ۱۰] زراره گوید از امام صادق(ع) از این آیه «أقم الصلاة لدلوک الشمس إلى غسق اللیل» سؤال کردم، حضرت فرمود: «دلوک الشمس»[ یعنى] میل پیدا کردن خورشید از میان آسمان و «إلى غسق اللیل»[ یعنى] تا نصف شب که خدا میان این دو (ظهر و نصف شب) چهار نماز را واجب کرده است: ظهر، عصر، مغرب و عشا و درباره «قرآن الفجر» [حضرت] فرمود: [آن] دو رکعت نماز صبح است...». «عن إسحاق بن عمار قال: قلت لأبى عبدالله(ع): أخبرنى بأفضل المواقیت فى صلاة الفجر؟ فقال: مع طلوع الفجر ان الله عزّوجلّ یقول: «و قرآن الفجر إن قرآن الفجر کان مشهوداً» یعنى صلاة الفجر تشهده ملائکة اللیل و ملائکة النهار فإذا صلّى العبد الصبح مع طلوع الفجر ثبتت له مرّتین اثبتها ملائکة اللیل و ملائکة النهار;[ کافى، ج ۳، ص ۲۸۳، ح ۲; نورالثقلین، ج ۳، ص ۲۰۱- ، ح ۳۷۳] اسحاق بن عمار گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: مرا از با فضیلت ترین اوقات نماز صبح خبر ده، حضرت فرمود: نمازى است که همگام با طلوع فجر باشد. همانا خداوند - عزّوجلّ - مى فرماید:« و قرآن الفجر إن قرآن الفجر کان مشهوداً» مقصود نماز طلوع فجر است که فرشتگان مأمور شب و فرشتگان مأمور روز همگى با هم در آن هنگام حضور دارند و بر آن شهادت مى دهند. پس زمانى که بنده نماز صبح را همگام با طلوع فجر به جا مى آورد، نماز صبح او دو بار ثبت مى شود: یک بار [توسط] فرشتگان مأمور شب و بار دیگر [به وسیله ]فرشتگان مأمور روز».

يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ ۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ. [لقمان آیه 31] فرزندم! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن و بر آنچه از سختى‌ها به تو مى‌رسد مقاومت كن كه اين (صبر) از امور واجب و مهم است.

إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاهَ لِذِکْرِی . [طه آیه ۱۴] منم من خدایى که جز من خدایى نیست پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز برپا دار.

نماز در روایات

الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : لَو كانَ على‏ بابِ أحَدِكم نَهرٌ فاغتَسَلَ مِنهُ كُلَّ يَومٍ خَمسَ مرّاتٍ هَل كانَ يَبقى‏ على‏ جَسَدِهِ مِن الدَّرَنِ شَي‏ءٌ ؟ إنّما مَثَلُ الصَّلاةِ مَثَلُ النَّهرِ الذي يُنقِي ، كُلَّما صَلّى‏ صلاةً كان كَفَّارَةً لِذُنوبِهِ إلّا ذنبٌ أخرَجَهُ مِن الإيمانِ مُقيمٌ علَيهِ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

الإمامُ الباقرُ عليه السلام : الصَّلاةُ عَمودُ الدِّينِ ، مَثَلُها كَمَثَلِ عَمودِ الفُسطاطِ ؛ إذا ثَبَتَ العَمودُ يَثبُتُ الأوتادُ والأطنابُ ، وإذا مالَ العَمودُ وانكَسَرَ لَم يَثبُتْ وَتِدٌ ولا طُنُبٌ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

عنه صلى الله عليه وآله : إنّ عَمودَ الدِّينِ الصَّلاةُ ، وهِي أوَّلُ ما يُنظَرُ فيهِ مِن عَمَلِ ابنِ آدَمَ ، فإن صَحَّت نُظِرَ في عَمَلِهِ ، وإن لَم تَصِحَّ لَم يُنظَرْ في بَقِيَّةِ عَمَلِهِ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

عن على عليه السلام: إذا قامَ الرجُلُ إلى الصَّلاةِ أقبَلَ إبليسُ يَنظُرُ إلَيهِ حَسداً ، لِما يَرى‏ مِن رَحمَةِ اللَّهِ التي تَغشاهُ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

الإمامُ الباقرُ عليه السلام : لا تَقُمْ إلى الصَّلاةِمُتَكاسِلاً ولا مُتَناعِساً ولا مُتَثاقِلاً ؛ فإنّها مِن خَلَلِ النِّفاقِ ، وإنَّ اللَّهَ نَهَى المؤمنينَ أن يَقُومُوا إلى الصَّلاةِ وهُم سُكارى‏ يَعنِي مِنَ النَّومِ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

رسولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله : مابينَ المسلمِ وبينَ الكافِرِ إلّا أن يَترُكَ الصَّلاةَ الفَريضَةَ مُتَعَمِّداً ، أو يَتهاوَنَ بها فلا يُصَلِّيَها . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

الإمامُ الباقرُ عليه السلام : لا تَتَهاوَنْ بصلاتِكَ ؛ فإنّ النبي صلى الله عليه وآله قالَ عندَ مَوتِهِ : لَيسَ مِنّي مَنِ استَخَفَّ بصلاتِهِ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

أبو بصيرٍ : دَخَلتُ على‏ حُمَيدَةَ اُعَزِّيها بأبي عبدِ اللَّهِ عليه السلام فَبَكَت ثمّ قالَت : يا أبا محمّدٍ ، لو شَهِدتَهُ حينَ حَضَرَهُ الموتُ وقد قَبَضَ إحدى‏ عَينَيهِ ثُمّ قالَ : اُدعُوا لي قَرابَتي ومَن يَطُفَ بي ،فلمّا اجتَمَعُوا حَولَهُ قالَ : إنَّ شَفاعَتَنا لَن تَنالَ مُستَخِفّاً بالصَّلاةِ . (منتخب ميزان الحكمه و ميزان الحكمه ج6ص366به بعد)

کتاب اهداف قیام امام حسین علیه السلام درزیارات : نوشته حجة الاسلام سیدمحمدباقری پور