شهادت امام حسن علیه السلام

امام حسن مجتبی علیه ‌السّلام ، فرزند ارشد امام علی علیه ‌السّلام و فاطمه زهرا سلام ‌الله‌علیها و امام دوم شیعیان است که بنا بر نقل همه منابع شیعه و اکثریت قریب باتفاق منابع اهل سنت، با خوراندن زهر به وسیله همسرش جعده و به تحریک معاویة بن ابی‌سفیان، مسموم و به شهادت رسید. مشهور میان مورخان شهادت آن حضرت روز پنج‌شنبه ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری در سن ۴۸ سالگی بود. بنا بر وصیت آن حضرت، محل دفن، کنار قبر پیامبر اسلام صلی ‌الله‌علیه ‌و‌آله ‌وسلّم بود که با ممانعت عایشه و حامیان‌اش و تیرباران جنازه آن حضرت، سرانجام در قبرستان بقیع دفن شد. امام حسن مجتبی علیه السلام پس از دسیسه‌های مکرر از سوی معاویه بن ابی سفیان برای ترور امام، در نهایت در ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری با توطئه و تحریک معاویه و به دست همسرش جعده دختر اشعث بن قیس مسموم شد و مظلومانه به شهادت رسید. دشمنی بر ضد امام حتی پس از شهادت ایشان نیز پایان نیافت چنان‌که بنی امیه از دفن بدن مطهر امام علیه السلام در کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و آله جلوگیری کردند؛ در این موضوع عایشه بنت ابی بکر و مروان بن حکم نقش اصلی را به عهده داشتند. در نهایت جنازه مطهر آن حضرت در بقیع مدفون شد.

عاملان قتل امام حسن

امام حسن علیه السلام پس از عقد قرارداد صلح با معاویه، به مدینه بازگشت و در حدود ۱۰ سال در مدینه به اقامه دین و احیای سنت پیامبر صلی الله علیه و آله پرداخت. در این دوران که از سخت‌ترین سال‌های حیات امام علیه السلام بود، معاویه که از جایگاه والای امام علیه السلام نزد مردم و محبت آن‌ها به ایشان خبر داشت، سعی داشت شخصیت اجتماعی امام علیه السلام را مخدوش کند و از آن‌جا که وجود آن‌حضرت را مانعی بر سر اهداف خود می‌دید، در نهایت تصمیم بر حذف فیزیکی آن حضرت گرفت. منابع فریقین تقریبا اتفاق دارند که قاتل امام علیه السلام، جعده دختر اشعث بن قیس کندی، همسر امام بود.[۱] اما محرک اصلی و عامل غیر مستقیم شهادت امام علیه السلام، معاویه بود. بنا بر نقل تقریبا همه منابع شیعی و دسته‌ای از منابع اهل سنت، معاویه هنگامی که قصد کرد برای جانشینی فرزندش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده فرستاد و به او وعده داد که اگر امام علیه السلام را مسموم کند او را به ازدواج یزید در می‌آورد. [۲] برخی گفته‌اند که معاویه حتی زهر را نیز برای جعده فرستاد[۳] و دسته ‌ای از منابع صرفا تطمیع مالی را بیان کردند.[۴] . برخی منابع دیگر معتقدند که علت قتل امام علیه السلام از سوی جعده، کینه‌ای بود که او نسبت به آن حضرت داشت.[۵] به نظر می‌رسد این دو مطلب منافاتی با یکدیگر ندارد. از یک سو کینه و عداوت جعده نسبت به امام علیه السلام موجب این امر بود، چنان که در روایتی از امام صادق علیه السلام منقول است که اشعث بن قیس در قتل امام علی علیه السلام شریک بود؛ دخترش جعده، امام حسن علیه السلام را مسموم کرد و پسرش محمد در قتل امام حسین علیه السلام مشارکت داشت.[۶] از سوی دیگر نیز معاویه که صریحا مفاد صلح‌نامه را زیر پا گذاشته بود[۷] و دشمنی با اهل بیت علیهم السّلام را به وضوح اظهار می‌کرد، برای عملی کردن ولایتعهدی یزید و بیعت ستاندن برای او راه چاره را در قتل امام علیه السلام جستجو می‌کرد و لذا به تحریک جعده که سابقه دشمنی خانوادگی با اهل بیت علیهم السّلام را نیز داشت پرداخت. در این میان نقش مروان بن حکم که ملعون پیامبر صلی الله علیه و آله بود[۸] نیز قابل توجه است. ابن اعثم می‌نویسد زمانی که معاویه تصمیم به قتل امام علیه السلام گرفت،‌ مروان را به مدینه فرستاد و دستمال زهرآلودی به او داد تا آن را به جعده رسانده و او را به قتل امام تحریک کند و مروان نیز تمام تلاش خود را در این امر به کار بست.[۹] . در منابع مختلف نقل شده که امام علیه السلام عامل قتل خود را می‌شناخت، اما چون امام حسین علیه السلام از آن پرسید، امام علیه السلام از بیان آن خود داری کرد و فرمود: اگر او همان باشد، عذاب خداوند شدیدتر است و اگر نباشد، نمی‌خواهم بی‌گناهی در مقابل من قصاص شود.[۱۰]

نحوۀ شهادت

در بسیاری منابع فریقین نقل شده که امام حسن علیه السلام خود، پس از مسمومیت در اثر سم فرمودند: پیش از این چندین بار به من سم دادند؛ اما هیچ کدام مانند این سم اثر نکرد.[۱۱] و هر بار امام علیه السلام جان سالم به در برده بود؛ اما سمی که در آخرین بار به آن حضرت داده شد به قدری قوی بود که جگر آن حضرت را پاره پاره کرد[۱۲] و چندین تشت پر از خون از مقابل آن حضرت بر داشتند.[۱۳] ابن خلکان که وفات امام علیه السلام را دو ماه بعد از خوراندن زهر به ایشان می‌داند، می‌گوید که در هر روز تشتی از خون از مقابل ایشان بر می‌داشتند.[۱۴] . در بیشتر منابع سبب مستقیم شهادت امام علیه السلام شربت زهر آلود[۱۵] و در برخی منابع دستمالی زهر آلود[۱۶] مطرح شده است. پس از خوراندن زهر به امام علیه السلام، آن حضرت در بستر بیماری افتاد. چون آثار موت بر امام ظاهر شد، امام حسین علیه السلام را طلب کرد و فرمود: ای برادر من به پروردگارم ملحق خواهم شد و من می‌دانم چه کسی به من سم داد و از کجا دچار بلا شدم و نزد خداوند با او مخاصمه می‌کنم. اما بحقی که بر تو دارم سوگند در این باره با کسی سخن مگو و منتظر تقدیر خداوند بمان.[۱۷] . بنا بر نقل‌های مختلف، ۳ روز[۱۸] یا ۴۰ روز[۱۹] یا دو ماه[۲۰] پس از خوردن زهر، امام علیه السلام به لقاء الله پیوست. در منابع مختلف، تاریخ شهادت امام حسن علیه السلام در سال‌های ۴۹ یا ۵۰ یا ۵۱ هجری بیان شده است.[۲۱] که در این میان، منابع شیعی عمدتا ماه صفر و منابع اهل سنت ماه ربیع الاول را زمان وقوع شهادت امام علیه السلام ذکر کرده ‌اند. برخی پژوهش‌گران با استناد به قرائنی سال ۵۰ هجری را صحیح دانسته ‌اند.[۲۲] . بیشتر علمای شیعه روز ۲۸ صفر را روز شهادت امام علیه السلام معرفی کرده‌اند[۲۳]؛ اما برخی نیز روز ۷ صفر[۲۴] و معدودی نیز آخر ماه صفر بیان کرده‌اند.[۲۵] در این خصوص بر اساس تحقیق برخی پژوهش‌گران، روز ۲۸ صفر استوارترین نظر است.[۲۶] .

شهادت با خوراندن سم

بنا بر نقل همه منابع شیعه و اکثریت قریب باتفاق منابع اهل سنت، امام حسن مجتبی علیه ‌السّلام با خوراندن زهر به وسیله همسرش جعده و به تحریک معاویة بن ابی‌سفیان، مسموم و به شهادت رسیدند.[۱] [۲][۳] [۴] [۵] .

همسر امام حسن

یکی از همسران امام مجتبی (علیه ‌السّلام) جَعده‌ دختر‌ اشعث‌، است. بنا بر نقل‌ ابوالفرج‌ اصفهانی‌ نام‌های‌ سکینه‌، عایشه‌ و شَعْثاء نیز برای‌ او گزارش‌ شده، اما وی‌ نام‌ صحیح‌ او را جعده‌ دانسته‌ است‌. [۱۵] . به‌ نوشته بلاذری‌ جعده‌ با نیرنگ‌ پدرش‌ به‌ ازدواج‌ امام‌ حسن‌ مجتبی (علیه‌ السّلام) درآمد. [۱۶] [۱۷] [۱۸]

نحوه شهادت

قول صحیح و مشهور در نحوه شهادت امام مجتبی (علیه‌ السّلام) این است که که‌ معاویه‌ با وعده مالِ بسیار و ازدواج‌ با یزید، جعده‌ را تطمیع‌ کرد تا شوهرش‌، امام‌ حسن (علیه ‌السّلام) را زهر دهد و او نیز چنین‌ کرد و بر اثر آن‌ امام‌ به‌ شهادت‌ رسید.[۱۹] [۲۰] [۲۱] [۲۲] [۲۳] .
به‌ گزارش‌ طبرسی‌ معاویه‌ زهر را برای‌ جعده‌ فرستاده‌ بوده‌ است‌.[۲۴] . به‌ گزارش‌ سَخاوی به‌ نقل‌ از ابن‌ عبدالبر، جعده‌ به‌ سبب‌ کینه‌ ای‌ که‌ به‌ امام‌ حسن (علیه‌ السّلام) داشت‌، او را مسموم‌ کرد و این‌ دشمنی‌ با خاندان‌ امام علی‌ علیه ‌السّلام در میان‌ خانواده ‌اش‌ نیز وجود داشت‌؛ چنانکه‌ در روایتی‌ از امام‌ صادق‌ علیه ‌السّلام به‌ آن‌ اشاره‌ شده‌ است. ایشان فرمودند: "ان الاشعث شرک فی دم امیرالمؤمنین و ابنته جعده سمت الحسن، و ابنه شرک فی دم الحسین"؛ به راستی که خود اشعث در خون امیرالمؤمنین شرکت جست، و دخترش جعده امام حسن را مسموم کرد، و پسرش محمد بن اشعث در خون حسین شرکت جست. [۲۵] [۲۶] [۲۷] [۲۸] . در گزارش‌ها آمده‌ که‌ قریشیان‌ به‌ هنگام‌ مشاجره‌ با فرزندان‌ جعده‌، آنان‌ را «بَنی‌ مُسِمَّه الازْواج‌؛ فرزندان‌ زنی‌ که‌ همسرانش‌ را مسموم‌ می‌کند.» خطاب‌ می‌کردند. [۲۹] [۳۰] [۳۱] [۳۲]

عاقبت جعده

پس‌ از کارگر افتادن‌ زهر، معاویه‌ به‌ وعده مالی‌ که‌ به‌ جعده‌ داده‌ بود وفا کرد، ولی‌ به‌ ازدواج‌ او با یزید رضایت‌ نداد[۳۷] . و به‌ او گفت‌ که‌ می‌ترسد فرزندش‌، یزید، را نیز مانند حسن‌ بن‌ علی‌ (علیه‌ السّلام) به‌ قتل‌ برساند.[۳۸] [۳۹] . در اینجا بود که پیشگوئی امام مجتبی (علیه ‌السّلام) درباره ‌اش صادق درآمد که فرموده بود: به خدا قسم معاویه تو را فریب داد و به عهد و پیمانش وفا نخواهد کرد. تو همسری بهتر از من به دست نخواهی آورد.[۴۰] . جعده‌ پس‌ از زهر دادن‌ به‌ امام‌ حسن (علیه‌ السّلام)، مورد لعن‌ و نفرین‌ حضرت‌ قرار گرفت. [۴۱] و گفته شده که بیماری توام با عفونتی برای او پدید آمده و به وضع بسیار دردناکی درگذشت.[۴۲]

نقش معاویه در شهادت امام

ماجرای شهادت امام مجتبی (علیه ‌السّلام) توسط دسیسه معاویه و سمی‌ که معاویه مهیا ساخته بود از متواترات تاریخ و متواترات نزد خاصه و عامه است و هیچ تردیدی در آن راه ندارد. چنانکه بر اساس گزارشات بسیاری از منابع تاریخی اهل سنت معاویه در زمان حیات امام مجتبی (علیه ‌السّلام) علی‌رغم تعهدش مبنی بر عدم تعیین ولیعهد و واگذاری خلافت به امام بعد از خودش، تصمیم گرفت تا یزید را به عنوان ولیعهد و جانشین خود معرفی نماید. [۶۱]

مانع بودن امام برای معاویه

بزرگترین مانع برای معاویه در مسیر گرفتن بیعت از مردم برای یزید وجود مطهر امام حسن مجتبى (علیه‌ السّلام) بود. مورّخ معروف «ابوالفرج اصفهانى» مى‌نویسد: معاویه مى‌خواست براى فرزندش یزید از مردم بیعت بگیرد، ولى وجود امام حسن (علیه ‌السّلام) و سعد بن ابی‌ وقّاص کار را براى او مشکل مى‌ساخت، از این‌رو، هر دو تن را مسموم ساخت. آن کسی که از طرف معاویه عهده ‌دار مسموم کردن امام مجتبی (علیه ‌السّلام) گردید، همسرش جعده بود.[۶۲] . ابن ابی‌الحدید می‌نویسد: چون معاویه خواست برای پسرش یزید بیعت بگیرد، اقدام به مسموم نمودن امام مجتبی (علیه‌ السّلام) کرد، زیرا معاویه برای گرفتن بیعت به نفع پسرش و موروثی کردن حکومتش مانعی بزرگ‌تر و قوی‌تر از حسن بن علی علیه ‌السّلام نمی‌دید، پس معاویه توطئه کرد، آن حضرت را مسموم نمود و سبب مرگش شد. [۶۳]

شادی معاویه در شهادت امام

چنانکه در تاریخ آمده است، معاویة بن ابی‌سفیان علاوه بر این که عامل اصلی در شهادت امام مجتبی (علیه ‌السّلام) بود، بعد از شنیدن خبر شهادت امام، علی‌رغم تلاش برای پنهان کردن نقشش در ماجرای شهادت، آن‌چنان خوشحال شد که نتوانست جلوی شادمانی خود را بگیرد و این حرکت او برای همسرش تعجب‌ آور بود.

مسمومیت‌ها قبل از شهادت

معاویه بارها تصمیم بر مسموم کردن امام مجتبی (علیه ‌السّلام) گرفت و به واسطه‌های پنهان زیادی متوسل گردید. حاکم نیشابوری با سند معتبر از‌ ام بکر بنت مسور نقل می‌کند که گفت: "کان الحسن بن علی (علیه ‌السّلام) سم مرارا کل ذلک یغلت حتی کانت مره الاخیره التی مات فیها فانه کان یختلف کبده، فلم لبث بعد ذلک الا ثلاثا حتی توفی"؛ حسن بن علی (علیه‌السّلام) را بارها مسموم کردند، لیکن اثر چندانی نگذاشت ولی در آخرین مرتبه زهر کبدش (جگرش) را پاره پاره کرد، که بعد از آن سه روز بیش‌تر زنده نماند. [۶] . بنابر برخی اقوال امام پیش از شهادت چندین بار مسموم شده بود، اما از توطئه رسته بودند.[۷] [۸][۹] [۱۰] . یعقوبی می‌نویسد: امام حسن (علیه ‌السّلام) هنگام مرگ به برادرش حسین علیه ‌السّلام گفت: ‌ای برادر من این سومین‌بار است که مسموم می‌شوم و مانند این بار مسموم نشده‌ام و من امروز می‌میرم پس هرگاه درگذشتم مرا با پیامبر خدا دفن کن چه هیچ‌کس به نزدیکی او سزاوارتر از من نیست مگر آنکه از این کار جلوگیری شوی که در آن صورت نباید به‌ اندازه حجامتی خون‌ریزی شود.» [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴]

وقایع دفن امام

بنا بر روایت شیخ طوسی امام حسن (علیه‌السّلام) به برادرش، امام حسین علیه ‌السّلام ، وصیت کرده بود او را در کنار مدفن پیامبر اکرم به خاک بسپارند، اما اگر کسانی مانع این اقدام شدند، هرگز پافشاری نکند، مبادا خونی ریخته شود. [۸۳] . در نقل دیگر آمده است که امام حسن وصیت کرده بود جسدش را پس از غسل و کفن برای تجدید عهد نزد قبر رسول خدا (صلی ‌الله ‌علیه ‌و‌اله ‌وسلّم) ببرند و سپس در کنار مادربزرگش، فاطمه بنت اسد، دفن کنند.[۸۴]

برخی منابع بیان کرده ‌اند که امام حسن علیه السلام به برادرشان امام حسین علیه السلام وصیت نمودند که بدن آن حضرت را در کنار مرقد جد بزرگوارشان پیامبر صلی الله علیه و آله دفن کنند. [۲۷] حتی در نقل دیگری بیان شده که امام علیه السلام قبلا درخواست خود برای دفن شدن در کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و آله را با عایشه نیز مطرح کرده بود و عایشه موافقت کرده بود[۲۸] اما نقل‌های شیعی بیشتر حاکی از آن است که امام علیه السلام وصیت فرمود که تابوت ایشان را جهت تجدید عهد نزد قبر پیامبر صلی الله علیه و آله ببرند و سپس در کنار قبره جده ‌شان جناب فاطمه بنت اسد دفن کنند.[۲۹] همچنین امام علیه السلام به برادرشان وصیت نمودند هنگام تشییع و دفن ایشان از هرگونه درگیری و خونریزی اجتناب شود به گونه ‌ای که حتی به اندازه حجامتی هم خون از کسی ریخته نشود.[۳۰] . در هر صورت بر اساس هر دو نقل، تابوت و بدن مطهر امام به سمت قبر پیامبر صلی الله علیه و آله تشییع شد. مروان بن حکم با مشاهده تشییع تابوت امام علیه السلام همراه با گروهی از بنی امیه سلاح به دست گرفته و مانع از دفن بدن امام علیه السلام در کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و آله شدند.[۳۱] او گفت چرا باید عثمان در بیرون شهر دفن شود ولی حسن بن علی در کنار پیامبر دفن شود.[۳۲] در نقل دیگر است که مروان پس از اطلاع از وصیت امام، این موضوع را به معاویه گزارش داد و معاویه از او خواست به شدت از این کار جلوگیری کند.[۳۳] . اما در برخی نقل‌های دیگر عامل اصلی ممانعت از دفن امام در حرم نبوی، عایشه دانسته شده است. قرطبی می‌نویسد هنگامی که حسن علیه السلام از دنیا رفت، خواستند که او را در خانه رسول خدا صلی الله علیه و آله دفن کنند. پس عایشه از این کار جلوگیری کرد؛ سوار بر قاطری شد و مردم را جمع کرد. ابن عباس به او گفت می‌خواهی همان کاری را انجام دهی که روز جمل انجام دادی؟ تا مردم بگویند یوم البغله همان‌گونه که گفتند یوم الجمل.[۳۴] اما بیشتر منابع گفته ‌اند که عایشه بعدا به بنی امیه و مروان ملحق شد و گفت: مرا با شما چه کار؟ آیا می‌خواهید کسی را که دوست نمی‌دارم در خانه من داخل کنید.[۳۵] و یا این که با مشاهده مخاصمه میان دو گروه گفت: خانه خانه من است و اجازه نمی‌دهم کسی در آن دفن شود.[۳۶] . بر اساس این دو نقل، صرف‌نظر از این که چه کسی شروع‌ کننده مخالفت بود، مروان بن حکم که بغض و کینه امام علیه السلام را داشت با حمایت عایشه عوامل اصلی ممانعت از دفن پیکر مطهر امام علیه السلام در کنار قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله بودند. بعد از مخالفت با دفن امام در حرم نبوی،‌ نزدیک بود میان بنی هاشم و بنی امیه درگیری رخ دهد[۳۷] اما امام حسین علیه السلام بنا بر وصیت برادر، به واسطه ابن عباس، از درگیری و خونریزی جلوگیری فرمود و پیکر مقدس برادر را در قبرستان بقیع در کنار قبر فاطمه بنت اسد به خاک سپردند.[۳۸] . ابن شهر آشوب نقل می‌کند که بنی امیه به سمت جنازه امام علیه السلام تیر پرتاب کردند تا جایی که ۷۰ چوبه تیر به تابوت آویخته شد.[۳۹] . برخی منابع تاریخی گزارش کرده‌اند که بعد از تشییع امام علیه السلام به سمت بقیع، سعید بن عاص حاکم مدینه به درخواست امام حسین علیه السلام بر بدن امام حسن علیه السلام نماز خواند.[۴۰] اما با توجه به روایاتی که وارد شده که تجهیز بدن امام فقط از سوی امام ممکن است،[۴۱] صحت این خبر مورد خدشه است و یا این که باید آن را حمل بر تقیه کرد. هنگام تدفین امام، قبرستان بقیع آکنده از جمعیت شد[۴۲] و مردم تا یک هفته شبانه روز بر امام علیه السلام گریستند و بازارها تعطیل بود.[۴۳] . وقتی که خبر شهادت امام علیه السلام به معاویه رسید، با وجود این که تلاش می‌کرد نقش خود در قتل امام را پوشیده بدارد، اما آنچنان خوشحال شد که نتوانست جلوی شادمانی خود را بگیرد و سجده شکر به جا آورد.[۴۴] در نقل دیگر است که چون معاویه خبر شهادت امام را شنید صدای تکبیرش از کاخ خضراء شنیده شد و اهل شام نیز به تبعیت از او تکبیر گفتند. فاخته ھمسر معاویه به او گفت: چشمت روشن ای امیر المومنین، چه باعث شد تا تکبیر بگویی؟ معاویه گفت: حسن از دنیا رفت. فاخته گفت: آیا به خاطر فوت پسر فاطمه تکبیر می‌گویی؟ معاویه گفت: به خدا سوگند به خاطر شادمانی از مرگ او تکبیر نگفتم اما خیالم راحت شد.[۴۵] . بعد از شهادت امام علیه السلام معاویه مبلغی را که به جعده وعده داد بود به او پرداخت کرد؛ اما از ازدواج با یزید ممانعت کرد و گفت زنی که نسبت به حسن بن علی شایسته نبود، برای فرزندم یزید نیز شایسته نیست.[۴۶] امام علیه السلام پس از این که جعده به آن حضرت زهر داد، او را نفرین نموده و فرموده بود: به خدا قسم همسری بهتر از من به دست نخواهی آورد.[۴۷] .

ممانعت از دفن امام حسن نزد پیامبر

هنگام آوردن جنازه آن حضرت برای دفن در کنار قبر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلّم)، جمعیت به قدری زیاد بوده که جای سوزن انداختن نبوده است. [۸۵] . عایشه از دفن امام حسن (علیه‌ السّلام) در کنار پیامبر (صلی ‌الله‌علیه ‌و‌آله ‌وسلّم) ممانعت کرد. [۸۶] [۸۷] . شاید بتوان یکی از دلایل اصلی ممانعت عایشه از دفن پیکر مطهر امام حسن (علیه‌ السّلام) در کنار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌ و‌آله ‌وسلّم) را به نقش آن حضرت در پایان دادن به جنگ جمل به نفع سپاه امیرالمؤمنین علیه ‌السّلام دانست. [۸۸] [۸۹] . عبداللّه بن زبیر می‌گوید: شنیدم عایشه در روز دفن حسن بن علی (علیه‌ السّلام) می‌گفت: چنین چیزی (دفن آن حضرت در کنار پیامبر) هرگز اتفاق نخواهد افتاد. باید در بقیع دفن شود و نباید در کنار آن سه نفر باشد. [۹۰] [۹۱] [۹۲] . ابن عبدالبر قرطبی، دانشمند پرآوازه اهل سنت در کتاب بهجة المجالس می‌نویسد: "لما مات الحسن ارادوا ان یدفنوه فی بیت رسول الله صلی ‌الله‌علیه ‌و‌آله ‌وسلّم ، فابت ذلک "عائشة و رکبت بغلة وجمعت الناس، فقال لها ابن عباس: کانک اردت ان یقال: یوم البغلة کما قیل یوم الجمل؟ "

وصیت امام حسن

بنا بر روایت شیخ طوسی امام حسن (علیه‌ السّلام) به برادرش، امام حسین علیه ‌السّلام ، وصیت کرده بود او را در کنار مدفن پیامبر اکرم به خاک بسپارند، اما اگر کسانی مانع این اقدام شدند، هرگز پافشاری نکند، مبادا خونی ریخته شود. [۸۳] . در نقل دیگر آمده است که امام حسن وصیت کرده بود جسدش را پس از غسل و کفن برای تجدید عهد نزد قبر رسول خدا (صلی ‌الله ‌علیه ‌و‌اله ‌وسلّم) ببرند و سپس در کنار مادربزرگش، فاطمه بنت اسد، دفن کنند.[۸۴]

هنگامی‌که حسن (علیه‌ السّلام) از دنیا رفت، خواستند که او را در خانه رسول خدا (صلی‌ الله‌علیه‌ و‌آله ‌وسلّم) دفن کنند؛ پس او از این کار جلوگیری کرد، سوار بر قاطری شد و مردم را جمع کرد. ابن عباس به او گفت: تو می‌خواهی همان کاری را که در روز جمل انجام دادی انجام بدهی تا این که مردم بگویند: «روز قاطر» همان‌طوری که می‌گویند روز شتر؟ [۹۳] . بلاذری در انساب الاشراف و ابن‌ ابی ‌الحدید در شرح نهج البلاغه نوشته ‌اند: "قالت: البیت بیتی ولا آذن ان یدفن فیه احد"؛ عایشه گفت: خانه، خانه من است، اجازه نمی‌دهم که کسی در آن دفن شود. [۹۴] [۹۵] . یعقوبی نیز در تاریخ خود می‌نویسد: "وقیل ان عائشة رکبت بغلة شهباء وقالت بیتی لا آذن فیه لاحد فاتاها القاسم بن محمد بن ابی بکر فقال لها یا عمة ما غسلنا رؤوسنا من یوم الجمل الاحمر اتریدین ان یقال یوم البغلة الشهباء فرجعت"؛ عائشه در حالی که سوار بر قاطر خاکستری رنگی شده بود، گفت: این خانه من است، به هیچ کس اجازه (دفن) نمی‌دهم. قاسم بن محمد بن ابی‌بکر جلو آمد و گفت: ‌ای عمه، ما هنوز سرهای خود را (از ننگ) بعد از روز شتر سرخ نشسته‌ایم، تو می‌خواهی که مردم بگویند «روز قاطر خاکستری»؟ پس عائشه بازگشت. [۹۶]

تیرباران جنازه

همین حرکت عائشه موجب شد تا بنی‌امیه و مروانیان خصوصا مروان به همراه یارانش در پس نقاب حمایت از عائشه، بغض و کینه خود را نسبت به امام (علیه ‌السّلام) علنی کرده و دست به اسلحه بردند.[۹۷] [۹۸] . ابن شهرآشوب می‌نویسد: "و رموا بالنبال جنازته حتی سل منها سبعون نبلا"؛ جنازه‌ آن‌ حضرت را تیرباران کردند، تا جایی که هفتاد چوبه‌ تیر به تابوت آویخته شد. [۹۹] . مروان به عنوان حامی عائشه در این فتنه می‌گفت که چرا عثمان باید بیرون مدینه دفن شود و حسن (علیه ‌السّلام) در کنار پیامبر (صلی ‌الله‌علیه ‌و‌آله ‌وسلّم) در این میان نیز آل‌ امیه و آل‌ ابی‌سفیان و فرزندان عثمان با او هم‌صدا شدند و از این کار جلوگیری کردند.[۱۰۰]

خاک ‌سپاری

در منابع تاریخی آمده است که سعید بن عاص، حاکم مدینه، با درخواست امام حسین بر پیکر امام حسن نماز خواند؛[۱۰۱] [۱۰۲] [۱۰۳] . ولی با توجه به وجود روایات درباره اینکه امام معصوم را فقط امام معصوم می‌تواند غسل دهد و بر آن نماز بخواند، به نظر می‌رسد که امام حسین خودش قبلاً بر جنازه برادر نماز خوانده است، ولی در قبرستان بقیع برای رعایت تقیه به سعید بن عاص تعارف خواندن نماز کرده و او این پیشنهاد را پذیرفته است.[۱۰۴] . شیخ مفید در الارشاد می‌نویسد: ابن عباس (رحمه ‌الله‌علیه) پیش آمد، خطاب به عایشه (در حالی که چهل سوار در اطرافش بودند) گفت: "واسواتاه فیوما علی بغل و یوما علی جمل، تریدین ان تطفئی نورالله و تقاتلی اولیاءالله ارجعی فقد کفیت الذی تخافین و بلغت ما تحبین و الله منتصر لاهل البیت و لو بعد حین"؛ این چه رسوایی است؟ عایشه! روزی بر استر و روزی بر شتر! (اشاره به جنگ جمل) می‌خواهی نور خدا را خاموش کنی و با دوستان خدا بجنگی؟ بازگرد! و از آن‌چه می‌ترسیدی خیالت راحت باشد که ما طبق وصیت، بدن مطهر را این‌جا دفن نمی‌کنیم، خوشحال باش که تو به هدفت رسیدی؛ خداوند اهل بیت (علیهم‌ السّلام) را یاری خواهد کرد، گرچه زمانی بگذرد...[۱۰۵] . آن‌گاه جنازه امام حسن مظلوم (علیه ‌السّلام) را به طرف بقیع برده و در کنار قبر جده ‌اش فاطمه بنت اسد سلام‌ الله‌علیهم به خاک سپردند. [۱۰۶] [۱۰۷] [۱۰۸] [۱۰۹]

صلح امام حسن با معاویه

امام حسن علیه السلام در شرایطی خلافت را به دست گرفت که جوّ تشویش و نگرانی و شکی که در اواخر زندگانی پدرش حضرت علی علیه السلام بروز نموده بود به اوج خود رسیده بود. در چنین شرایطی معاویه که داعیه خلافت را در سر داشت، سعی نمود از این اوضاع به نفع خود استفاده کند. معاویه پس از اعلام خلافت امام حسن علیه السلام از سوى مردم عراق، و تائید ضمنى آن از ناحیه مردم حجاز، یمن و فارس، به مجردى که خبر انتخاب امام حسن علیه السلام را دریافت نمود، این انتصاب را تقبیح کرد و در سخنان و نامه هایش، تصمیم راسخ خود را به سرکشى و عدم شناسایى امام حسن علیه السلام به عنوان خلیفه اعلام داشت.[۱۷] . او همچنین دو جاسوس به شهرهای کوفه و بصره روانه کرد تا زمینه تضعیف حکومت امام حسن را مهیا کند. اما آن حضرت از این امر اطلاع پیدا کرده آن دو جاسوس را دستگیر و اعدام نمود و نامه‌ای برای معاویه نوشت که در آن آمده بود: "تو مردانی را به عنوان حیله گری و غافلگیری می‌فرستی و جاسوسانی را گسیل می‌داری، گویی جنگ را دوست می‌داری و من آن را نزدیک می‌بینم، در انتظار آن باش - ان شاء الله تعالی".[۱۸] اما معاویه در پاسخ نامه امام حسن علیه السلام، ضمن تایید فضائل اهل البیت علیهم السلام، امر حکومت را به تجربه وابسته دانسته، از این نظر خود را بر امام ترجیح داد و از آن حضرت خواست تسلیم او شود.[۱۹] . پس از چندی معاویه با لشکری به سوی عراق حرکت کرد.[۲۰] از آن سو امام حسن علیه السلام نیز در میان مردم اعلان بسیج عمومى نمودند و رزمندگان کوفه و سایر شهرها را براى دفع تهاجم دشمن فراخواندند. هنگامى که دو سپاه در برابر یکدیگر قرار گرفتند و درگیرى‌‌هاى پراکنده‌‌اى میان آنان به وقوع پیوست، برخى از سران سپاه امام حسن‌ مجتبى علیه‌ السلام از جمله "عبیدالله بن عباس" که فرماندهى کل را بر عهده داشت، به سپاه معاویه پیوست و از این راه توان روحى و جسمى سپاه امام حسن علیه‌السلام را کاهش دادند. نفوذى‌‌هاى معاویه در میان سپاهیان امام حسن علیه‌ السلام و در میان عامه مردم شهرها، اقدام به شایعه پراکنى و گمانه ‌زنى ‌هاى خلاف واقع کردند و به تدریج جامعه اسلامى و رزمندگان را از داخل، دچار تردید و تزلزل نمودند. به طورى که برخى از سپاهیان، شبانه از اردوگاه ‌ها و پادگان‌ ها گریخته و صحنه نبرد را ترک مى‌ کردند و برخى از فریب‌خوردگان "خوارج" در شهرهاى پشت جبهه اقدام به آشوب مى‌‌‍کردند و حتى در "ساباط" مداین، به خیمه‌ گاه امام حسن علیه‌ السلام هجوم آورده و اقدام به غارت و بى‌ نظمى نمودند و در یک رویدادى، امام حسن مجتبى علیه ‌السلام را ترور کرده و وى را به شدت زخمى نمودند. ریش‌سفیدان و صاحب ‌نفوذان عراق و حجاز و برخى از فرماندهان سپاه امام حسن علیه ‌السلام مخفیانه نامه ‌هایى به معاویه داده و اظهار اطاعت و پیروى مى‌‌نمودند و حتى نوشتند که حاضرند امام حسن علیه‌ السلام را تسلیم وى کرده و یا او را به قتل رسانند. امام حسن‌ مجتبى علیه ‌السلام که از تمامى نفاق‌ ها و خیانت‌ هاى سپاه خویش خبردار بود، با گردآورى آنان و ایراد خطبه و روشن نمودن اذهان آنان از دسیسه‌ هاى دشمن، تلاش وافر نمود که روحیه مردانگى و رزم‌ آورى را در آنان، بار دیگر زنده کرده و توطئه‌ هاى دشمن را نقش بر آب کند. ولى رسوخ نفاق و خیانت، سپاه آن حضرت را از کارایى لازم انداخته و توازن نظامى را به کلى دگرگون کرده بود و سرانجام، امام حسن علیه ‌السلام را وادار به پذیرش صلح ناخواسته کرد و آن حضرت به ناچار در ۲۵ ربیع الاول و به قولى در نیمه جمادى الاول سال ۴۱ قمرى بر اساس شرایطى، خلافت را به معاویة بن ابى‌سفیان واگذاشت و خود از آن کناره گرفت.[۲۱]

فرزندان امام حسن عليه السلام

در مورد تعداد فرزندان امام حسن عليه السلام نیز اقوال مختلفی بیان شده است. يكى از آن ها، قول يعقوبى است كه معتقد است امام داراى 15 فرزند بوده است، كه هشت نفر از آنها پسر و هفت نفر دختر بودند. يعقوبى در كتاب تاریخ خود، اسامى پسران امام عليه السلام را نيز متذكر شده، ولى به اسامى دختران اشاره اى نكرده است. شیخ طبرسى نيز در اعلام الورى نقل كرده، امام حسن عليه السلام داراى 16 فرزند دختر و پسر بوده است.

مطابق با گفتار شیخ مفید در کتاب الارشاد، امام حسن علیه ‌السلام دارای پانزده فرزند (۸ پسر و ۷ دختر) بوده است، که هفت فرزندش از سه زن آزاد و بقیه از کنیزان بودند.[۳۰]

فرزندان امام حسن (علیه ‌السّلام) را سادات حسنی می‌نامند.[۱۵]

نسل امام حسن علیه ‌السّلام از طریق دو پسر وی، یعنی حسن مثنی و زید بن حسن ادامه یافت[۱] [۲] . و فرزندان آنها به سادات حسنی معروف‌ اند.[۳] .

این خاندان در طول تاریخ تحرکات اجتماعی و سیاسی زیادی داشته ‌اند. آنان قیام‌هایی در سده دوم و سوم انجام داده و حکومت‌های متعددی در نقاط مختلف کشورهای اسلامی‌بر پا کرده‌اند که بعضی از این حکومت‌ها تاکنون پابرجاست. این سلسله از سادات در برخی مناطق به اشراف معروف‌اند. خاندان طباطبایی، مدرس، حکیم، شجریان و گلستانه از شاخه‌های فرعی سادات حسنی هستند.

قاسم بن الحسن

از فرزندان پسر آن حضرت قاسم بن الحسن شهرت بیشتری یافته است. مادرقاسم بن حسن(ع) «رمله» یا «نفیله» است و به همراه عمویش امام حسین علیه ‌السّلام در کربلا به شهادت رسید و تاریخ زندگیش با فاجعه هفتاد و دو تن شهدای کربلا، گره خورده است. [۱۶] [۱۷] [۱۸]

عبدالله بن الحسن

فرزند دیگر امام حسن علیه ‌السّلام، عبد اللّه بن الحسن است . عبدالله بن حسن بن علی نیز در عنفوان جوانی با عمویش، در کربلا شهید شد. جوانمردی و بزرگواریش اجازه‌اش نمی‌داد که عمویش را که همه اهل کوفه احاطه ‌اش کرده بودند، تنها بگذارد لذا به میدان آمد و جنگید. گفته شده که ابحر بن کعب با شمشیر دستش را نشانه گرفته و آن را قطع کرده بود و عمویش در آغوشش گرفته بود که نیزه حرمله بن کاهل به سویش آمد و بر اثر آن شهید شد.[۱۹] [۲۰] [۲۱]

عبدالله ثانی

در مقاتل الطالبیین آمده است که امام حسن (علیه ‌السّلام) فرزندی بنام عبد اللّه داشت که کودک بود و وقتی امام حسین (علیه ‌السّلام) از اسبش به زیر افتاد به شتاب، روانه او شد و به سویش دوید، در این حال نیزه‌ای به او اصابت کرد و او را شهید نمود. [۲۲]

زید الابلج

دیگر از فرزندان امام حسن (علیه ‌السّلام) زید بن حسن بن علی معروف به زید الابلج است که مورخین از شرکت وی در واقعه کربلا سخنی به میان نیاورده ‌اند و در برخی روایات آمده که او در سال‌ ۱۲۰ هجری و در سن نود سالگی وفات یافت. آن چنان که مورخین توصیفش می‌کنند مرد نیکوکار و بزرگواری بود و مردم به هوای نیکی‌ها و احسانش، به سراغش می‌آمدند. شعرا نیز وی را مورد ستایش قرار داده و از فضل و بزرگی و سجایایش، سخن گفته ‌اند؛ وی چنانکه مفید در ارشادش یادآور شده، صدقات رسول خدا صلی ‌الله‌علیه ‌و‌اله ‌وسلّم را جمع ‌آوری می‌کرد و سلیمان بن عبد الملک وی را از آن گرفت و عمر بن عبد العزیز، بازش گرداند.[۲۳] . توفیق ابوعلم در کتاب خویش «اهل البیت» بر آنست که او در قاهره نزدیک مسجد القراء، دفن شده است. [۲۴] [۲۵] [۲۶]

حسن انور

از دیگر فرزندان پسر آن حضرت، حسن انور است. او پدر بانو نفیسه، که در قاهره مقام معروفی دارد، می‌باشد. از فرزندان وی، یحیی المتوج پدر زینب است که در قاهره، همراه عمه خود نفیسه بود و در همین شهر نزدیک قبر عمرو بن العاص، مدفون شده است و از زنان عابد و زاهدی بوده که اهل مصر از هر سوی به زیارت قبرش روانه می‌شدند تا جایی که الظاهر خلیفه فاطمی‌ پای پیاده به زیارتش می‌رفت و احتمالا قبری که در مصر معروف به قبر زینب است قبر او باشد. [۲۷]

حسن المثنی

یکی از فرزندان امام حسن مجتبی (علیه ‌السّلام) معروف به «حسن مثنی» است که با عموی گرامی ‌اش در کربلا حضور داشت. وی قهرمانانه جنگید؛ تا بر اثر زخم‌های متعدّد به زمین افتاد. مردم گمان کردند که او کشته شده است؛ آنگاه خواستند سرش را از بدن جدا کنند، ولی معلوم شد که او هنوز زنده است. در این حال، «اسما» پسر خارجه فزاری، شفاعتش کرد. چون مادر او (حسن بن حسن) فزاری بود، از این رو اسما، وی را معالجه نمود؛ تا اینکه بهبود یافت. وى با فاطمه دختر امام حسین علیه السلام ازدواج كرد. بیشتر حسنی‌هایی که در دوران عباسیان، علیه ظلم و ستم قیام کردند، از نوادگان همین شخصیت عظیم و انسان با فضیلت بودند.[۲۸] [۲۹].[۳۳] . يكى از فرزندان امام حسن مجتبى عليه السلام معروف به «حسن مثنّى» است كه با عموى گرامى اش در كربلا حضور داشت. وى قهرمانانه جنگيد؛ تا بر اثر زخم هاى متعدد به زمين افتاد. مردم گمان كردند كه او كشته شده است؛ آن گاه خواستند سرش را از بدن جدا كنند، ولى معلوم شد كه او هنوز زنده است. در اين حال، «اسما» پسر خارجه فزارى، شفاعتش كرد. چون مادر او (حسن بن حسن) فزارى بود، از اين رو اسما، وى را معالجه نمود؛ تا اين كه بهبود يافت. وى با فاطمه دختر امام حسین علیه السلام ازدواج كرد. بيشتر حسنى هايى كه در دوران عباسيان، عليه ظلم و ستم قيام كردند، از نوادگان همين شخصيت عظيم و انسان با فضيلت بودند.[۳۳]

ابوبکر بن حسن بن علی

او با قاسم از یک پدر و مادر بودند، مرحوم محدث قمی نوشته است: امام باقر علیه السلام فرمود: ابوبکرالحسن را مردی به نام «عقبة الغنوی» به شهادت رساند، و ابوالفرج شهادت او را قبل از شهادت قاسم نقل کرده است؛ امّا عبدی، جزری و شیخ مفید شهادت این نوجوان را بعد از شهادت حضرت قاسم نقل کرده اند. [2]

عمر بن حسن بن علی

عمر بن حسن و دو برادرش عبد الله بن حسن و قاسم بن حسن، که مادرشان ام ولد بوده و عبدالله و قاسم در كنار عمويشان امام حسين عليه السلام در كربلا به شهادت رسيدند.

فاطمه دختر امام حسن(ع)

فاطمه دختر امام حسن علیه السلام، همسر امام سجاد علیه السلام و مادر امام باقر علیه السلام است. او از راویان حدیث است و امام صادق علیه السلام نسبت به او فرمود که از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد. فاطمه در واقعه کربلا حضور داشت و از اسیران کربلا بود. فاطمه ام‌عبدالله،[۱] پدرش امام حسن علیه السلام و مادرش أم اسحاق دختر طلحة بن عبیدالله التیمی است[۲] ام‌محمد،[۳] یا ام عبده[۴] از دیگر کنیه های او است. در روایتی، جابر می‌گوید نام مادران امامان شیعه را در مصحف فاطمه سلام الله علیها دیده است. در این روایت، او ام‌عبدالله دختر حسن بن علی بن ابی‌طالب را مادر امام باقرعلیه السلام می‌داند.[۵] . او از راویان حدیث است و در منابع روایی، حدیثی از فاطمه بنت الحسن از پدرش امام حسن(ع)، نقل شده است.[۶] امام صادق(ع) نسبت به مقام او فرمود که او از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.[۷] در منابع تاریخی زمان وفات و محل دفن او مشخص نیست.

حسين بن حسن و برادرش طلحه و خواهرش فاطمه، که مادرشان ام اسحاق بنت طلحة بن عبيدالله بود. ام عبدالله، ام فاطمه، ام سلمه و رقيه، كه از مادران مختلف بوده اند.[۳۲] .

احادیث امام حسن مجتبی علیه السلام

قالَ الإمامُ الْحَسَنُ الْمُجتبی عَلَیْهِ السَّلام : یَا ابْنَ آدْم! عَفِّ عَنِ مَحارِمِ اللّهِ تَکُنْ عابِداً، وَ ارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ سُبْحانَهُ لَکَ تَکُنْ غَنِیّاً، وَ أحْسِنْ جَوارَ مَنْ جاوَرَکَ تَکُنْ مُسْلِماً، وَ صاحِبِ النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحبُّ أنْ یُصاحِبُوکَ بِهِ تَکُنْ عَدْلاً. (نزهه النّاظر و تنبیه الخاطر، ص۷۹ – بحارالأنوار، ج ۷۸، ص ۱۱۲) ای فرزند آدم! نسبت به محرّمات الهی عفیف و پاکدامن باش تا عابد و بنده خدا باشی. راضی باش بر آنچه که خداوند سبحان برایت تقسیم و مقدّر نموده است، تا همیشه غنی و بی نیاز باشی. نسبت به همسایگان، دوستان و همنشینان خود نیکی و احسان نما تا مسلمان محسوب شوی. با افراد (مختلف) آنچنان بر خورد کن که انتظار داری دیگران همانگونه با تو بر خورد نمایند.

امام حسن علیه السلام : مَنَ صَلّی، فَجَلَسَ فی مُصَلاّه إلی طُلُوعِ الشّمسِ کانَ لَهُ سَتْرا مِنَ النّارِ. )وافی ج۴ ص۱۵۵۳) هر که نماز – صبح – را بخواند و در جایگاه خود بنشیند تا خورشید طلوع کند، برایش پوششی از آتش خواهد بود.

امام حسن علیه السلام : إنَّ اللّه َ جَعَلَ شَهرَ رَمضانَ مِضمارا لِخَلقِهِ فَیستَبِقونَ فیهِ بِطاعَتِهِ إلی مَرضاتِهِ؛ (تحف العقول، ص ۲۳۶( امام حسن علیه السلام:خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه ای برای آفریدگان خود قرار داده تا با طاعتش برای خشنودی او از یکدیگر پیشی گیرند.

امام حسن علیه السلام : مَنْ أدامَ الاْخْتِلافَ إلَی الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدی ثَمانٍ:آیَةً مُحْکَمَةً، أَخاً مُسْتَفادا، وَ عِلْما مُسْتَطْرَفا، وَ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدی، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدی، وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً اَوْ خَشْیَةً) تحف العقول ص۲۳۵ ) هر کس فرصت هایی از شب و روز خود را در مسجد قرار دهد یکی از هشت فایده شاملش می شود:برهان و نشانه ای – برای معرفت – دوست و برادری سودمند، دانش و اطلاعاتی جامع، رحمت و محبّت عمومی، سخن و مطلبی که او را هدایت گر باشد، – توفیق اجباری – در ترک گناه به جهت شرم از مردم یا به جهت ترس از عقاب.

امام حسن علیه السلام : جَاءَ رَجُلٌ إِلَی الْحَسَنِ ع یَسْتَشِیرُهُ فِی تَزْوِیجِ ابْنَتِهِ فَقَالَ زَوِّجْهَا مِنْ رَجُلٍ تَقِیٍّ فَإِنَّهُ إِنْ أَحَبَّهَا أَکْرَمَهَا وَ إِنْ أَبْغَضَهَا لَمْ یَظْلِمْهَا) مکارم الأخلاق، ص:۲۰۴) مردی خدمت امام حسن علیه السلام آمد تا دربارۀ ازدواج دخترش با ایشان مشورت کند؛ حضرت فرمود:دخترت را به ازدواج مردی با تقوا درآور؛ زیرا اگر دخترت را دوست داشته باشد، گرامی اش می دارد و اگر دوستش نداشته باشد به او ظلم نمی کند.

امام حسن علیه السلام : وَ إنّ حُبَّنا لَیُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَنی آدَم، کَما یُساقِطُ الرّیحُ الْوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ (کلمه الامام حسن ج۷ص۲۵) همانا محبّت و دوستی با ما (اهل بیت رسول الله صلی الله علیه وآله) سبب ریزش گناهان – از نامه اعمال – می شود، همان طوری که وزش باد، برگ درختان را می ریزد.

امام حسن علیه السلام : پس از شهادت پدرش امیرالمؤمنین علیّ علیه السلام، در جمع اصحاب فرمود : لَقَدْ فارَقَکُمْ رَجُلٌ بِالاْمْسِ لَمْ یَسبِقْهُ الاْوَّلُونَ، وَلا یُدْرِکُهُ آلاْخِرُونَ (احقاق الحق ج۱۱ ص ۱۸۳) شخصی از میان شماها رفت که در گذشته مانند او نیامده است، و کسی در آینده نمی تواند هم تراز او قرار گیرد.

امام حسن علیه السلام فرمود : مَنْ قَرَءَ الْقُرْآنَ کانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجابَةٌ، إمّا مُعَجَّلةٌ وَإمّا مُؤجَلَّةٌ (دعوات راوندی ص۲۴) کسی که قرآن را – با دقّت – قرائت نماید، در پایان آن – اگر مصلحت باشد – دعایش سریع مستجاب خواهد شد – و اگر مصلحت نباشد – در آینده مستجاب می شود.

امام حسن علیه السلام : إنّ هذَا الْقُرْآنَ فیهِ مَصابیحُ النُّورِ وَشِفاءُ الصُّدُورِ (بحار ج۷۵ ص۱۱) همانا در این قرآن چراغ های هدایت به سوی نور و سعادت موجود است و این قرآن شفای دل ها و سینه هاست.

امام حسن علیه السلام : مَنْ عَرَفَ اللهَ أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْیا زَهِدَ فیها (کلمه الامام حسن ج۷ ص۱۴۰) هرکس خدا را بشناسد، (در عمل و گفتار) او را دوست دارد و کسی که دنیا را بشناسد آن را رها خواهد کرد.

امام حسن علیه السلام : إنَّ أَحسَنَ الحَسَنِ الخُلُقُ الحَسَنِ (الخصال، ص ۲۹) نیکوترین نیکو، خُلق نیکو است.

امام حسن علیه السلام : جَرَّبْنا وَ جَرَّبَ الْمُجَرِّبُونَ فَلَمْ نَرَ شَیئا اَنْفَعُ وِجْدانا وَ لا اَضَرُّ فِقْدانا مِنَ الصَّبْرِ تُداوی بِهِ الاُمُورُ (شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۲۰) تجربه ما و دیگران نشان می دهد که چیزی نافع تر از داشتن صبر و زیان بارتر از نداشتن بردباری دیده نشده است، صبری که به وسیله آن تمام امور درمان می شود.

امام حسن علیه السلام : وَ سُئِلَ عَنِ الْمُرُوَّةِ؟ فَقالَ علیه السلام :شُحُّ الرَّجُلِ عَلی دینِهِ، وَ إصْلاحُهُ مالَهُ، وَ قِیامُهُ بِالْحُقُوقِ) تحف العقول ص۲۳۵) از حضرت سلام الله علیه پیرامون مُروّت و جوان مردی سوال شد، فرمود: جوان مرد کسی است که در نگهداری دین و عمل به آن تلاش نماید، در اصلاح دارایی و ثروت خویش همّت گمارد، و در رعایت حقوق طبقات مختلف پا بر جا باشد.

امام حسن علیه السلام : اَلبُخلُ أن یَرَی الرَّجُلُ ما أنفَقَهُ تَلَفاً و ما أمسَکَهُ شَرَفاً (بحار الانوار( ط- بیروت) ج ۷۱، ص ۴۱۷، ح ۳۸) بخل آن است که آدمی آنچه را بخشیده است، تلف و آنچه را نگه داشته شرف بپندارد.

امام حسن علیه السلام : تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاکْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فی بُیُوتِکُمْ (احقاق الحق ج۱۱ ص ۲۳۵ ) علم و دانش را – از هر طریقی – فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه دارید، ثبت کنید و بنویسید و در منازل خود – در جای مطمئن – قرار دهید.

امام حسن علیه السلام : حُسْنُ السُّؤالِ نِصْفُ الْعِلْمِ (کلمه الامام حسن ج۷ص۱۲۹ ) کسی که عادت سؤال و حالت پرس و جو دارد مثل آن است که نصف علم ها را فرا گرفته باشد.

امام حسن علیه السلام : بَیْنَ الْحَقِّ وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَیْتَ بَعَیْنِکَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیْکَ باطِلاً کَثیرا (تحف العقول ص۲۲۹) بین حقّ و باطل چهار انگشت فاصله است، آنچه که را با چشم خود ببینی حقّ است؛ و آنچه را شنیدی یا آن که برایت نقل کنند چه بسا باطل باشد.

امام حسن علیه السلام : ما تَشاوَرَ قَومٌ إلاّ هُدُوا إلی رُشدِهِ (تحف العقول، ص ۲۳۳) هیچ قومی با یکدیگر مشورت نکردند مگر آن که به راه پیشرفت خود رهنمون شدند.

امام حسن علیه السلام : صاحِبِ النّاسَ مِثلَ ما تُحِبُّ أن یُصاحِبوکَ بِه (أعلام الدّین، ص ۲۹۷) با مردم به گونه ای رفتار کن که دوست داری با تو آن گونه رفتار کنند.

امام حسن علیه السلام : هَلاک الْمَرْءِ فی ثَلاث:اَلْکبْرُ، وَ الْحِرْصُ، وَ الْحَسَدُ; فَالْکبْرُ هَلاک الدّینِ، وَ بِهِ لُعِن إبْلیسُ. وَ الْحِرْص عَدُوّ النَّفْسِ، وَ بِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ الْجَنَّهِ. وَ الْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَ مِنْهُ قَتَلَ قابیلُ هابیلَ) اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۵۷۷) هلاکت و نابودی دین و ایمان هر شخص در سه چیز است:تکبر، حرص و حسد. تکبر سبب نابودی دین و ایمان شخص است و به وسیله تکبر شیطان با آن همه عبادت، ملعون گردید. حرص و طمع، دشمن شخصیت انسان است، همان طوری که حضرت آدم(علیه السلام) به وسیله آن از بهشت خارج شد. حسد سبب همه خلاف ها و زشتی هاست و به همان جهت، قابیل برادر خود هابیل را به قتل رساند.

امام حسن علیه السلام : الْمِزاحُ یأْکلُ الْهَیبَهَ، وَ قَدْ أکثَرَ مِنَ الْهَیبَهِ الصّامت (بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۱۳، ح۷) مزاح و شوخی های زیاد و بی جا، شخصیت و وقار انسان را از بین می برد، و چه بسا افراد ساکت دارای شخصیت و وقار عظیمی می باشند.

امام حسن علیه السلام : لَقَضاءُ حاجَهِ أخ لی فِی اللهِ أحَبُّ مِنْ إِعْتِکاف شَهْر (کلمه الامام الحسن(علیه السلام)، ص ۱۳۹) هر آینه برآوردن حاجت و رفع مشکل دوست و برادرم، از یک ماه اعتکاف، در مسجد ـ و عبادت مستحبی، نزد من ـ بهتر و محبوب تر است.

امام حسن علیه السلام : اءکْیَسُ الْکَیِّسِ التُّقی ، وَ اءحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْکَریمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ السُّؤالِ (بحارالا نوار:ج ۴۴، ص ۳۰) زیرک ترین و هوشیارترین افراد، شخص باتقوا و پرهیزکار می باشد؛ احمق و نادان ترین افراد، کسی است که تبه کار و اهل معصیت باشد؛ گرامی ترین و باشخصیّت ترین افراد، آن کسی است که به نیازمندان پیش از اظهار نیازشان، کمک نماید.

امام حسن علیه السلام : وَاعْمَلْ لِدُنْیاکَ کَاءنَّکَ تَعیشُ اءبَدا، وَاعمَلْ لاِخِرَتِکَ کَاءنّکَ تَمُوتُ غدَا (بحارالا نوار:ج ۴۴، ص ۱۳۸، ح ۶ ) فرمود:در دنیا چنان برنامه ریزی کن – از نظر اقتصاد و صرفه جوئی و… – مثل آن که می خواهی همیشه دوام داشته باشی، و نسبت به آخرت به نوعی حرکت و کار کن مثل این که فردا خواهی مُرد.

امام حسن علیه السلام : القَریبُ مَنْ قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إنْ بَعُدَ نَسَبُهُ، وَالْبَعیدُ مَنْ باعَدَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إنْ قَرُبُ نَسَبُهُ (تحف العقول ص۲۳۴) بهترین دوست نزدیک به انسان آن کسی است که در تمام حالات دلسوز و با محبّت باشد گرچه خویشاوندی نزدیک نداشته باشد. و بیگانه ترین افراد کسی است که از محبّت و دلسوزی بعید باشد گرچه از نزدیک ترین خویشاوندان باشد.

منافقین؛ نیروی نیابتی صهیونیسم علیه ایرانی‌ها

در دو روز گذشته، انتشار اخبار و اسنادی از همکاری گسترده سران منافقین با رژیم صهیونیستی و اقدام‌های ضدایرانی عناصر این گروهک تروریست علیه ملت ایران مورد توجه قرار گرفته است.

زمان مطالعه: ۴ دقیقه

اسناد موجود نشان می‌دهد سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و موساد سال‌ها پیش چند نشست مهم مشترک به منظور برقراری ارتباط برگزار کرده‌اند، جلساتی که نخستین بار از کشور ولز در آذر سال ۶۷ آغاز شد. اما مهم‌ترین نشست که در نتیجه آن پیوند میان این دو تیم تروریستی را شکل داده، سال ۲۰۰۲ در آستانه حمله آمریکا به عراق اتفاق افتاد. در اسناد مذکور به این جلسه مهم که یک مقام امنیتی آمریکا با نام «ریموند تنتر»- که منافقین از وی به عنوان یار دیرین مجاهدین یاد کرده‌اند – با حضور در آن سعی در ایجاد پیوند بیشتر گروهک با صهیونیست‌ها دارد به تفصیل پرداخته شده است.

یارکشی تروریسم مقابل جمهوری اسلامی

جلسات گفته شده زیر رصد کامل اطلاعاتی ایران بوده است. بر اساس اسناد منتشر شده، پس از این دیدارها رابطه رسمی میان منافقین و موساد شکل گرفت و گروهک تروریستی مذکور از آن زمان تاکنون در خدمت رژیم صهیونیستی فعالیت می‌کند.
البته که مناسبات طرفین بر کسی پوشیده نیست، با این حال افشای همکاری نزدیک تروریست‌ها در این مقطع برای ما می‌تواند معنادار باشد. این اتفاق
از دو بعد قابل توجه است؛ نخست آنکه در چند سال اخیر و به ویژه پس از فتنه زن، زندگی، آزادی در سال ۱۴۰۱، تصاویر منتشر شده دیدارهای چندباره نخست وزیر رژیم صهیونیستی با رضا پهلوی، از گرمای مناسبات میان تل‌آویو و لیدر سلطنت‌طلبان حکایت داشت. دشمن اشغالگر در این وانفسا تلاش داشت با مانور روی این مسئله، سلطنت‌طلبان را به عنوان آلترناتیو جمهوری اسلامی جا انداخته و این گونه بر نمایش فروپاشی نظام حاکم بر ایران دامن بزند. با این حال پس از آنکه تجمع اردوگاه ضدانقلاب در ۵ مرداد که اپوزیسیون با وجود تبلیغات گسترده در نهایت موفق به جمع کردن ۲۰۰ تن در این به اصطلاح گردهمایی شده و به یک ناکامی تمام‌عیار و سیرک سیاسی تبدیل شد، به نظر حال تل‌آویو دریافته به دلیل شکاف‌های موجود میان اپوزیسیون نمی‌تواند چندان روی سلطنت‌طلبان حساب باز کند.
با این تفاسیر یکی از دلایل اهمیت افشای نزدیکی منافقین به تل‌آویو، برجسته شدن ناامیدی رژیم از سلطنت‌طلبان و سرمایه‌گذاری آن روی این گروهک منفور و آدمکش، با هدف یارکشی بیشتر مقابل جمهوری اسلامی است. در تأیید نکته گفته شده می‌توان به اظهارات ریموند تنتر همان مقام امنیتی آمریکا که وظیفه جوش دادن مناسبات میان منافقین و صهیونیست‌ها را بر عهده داشت اشاره کرد. طبق اسناد افشا شده اخیر این مقام آمریکایی در یک نشست با سران منافقین، آن‌ها را به خیانت به منافع ایران در منطقه با ادعای نزدیکی بیشتر به صهیونیست‌ها ترغیب کرده و می‌گوید: «دوستان من در وزارت خارجه آمریکا می‌گویند شما در ایران پایگاه اجتماعی ندارید و می‌گویند ارزش سرمایه‌گذاری ندارید. اما شما نیاز دارید با فشار بیرونی، صفحه را برگردانید. این از این جهت مهم است اسرائیل که لابی آن در آمریکا نفوذ بالایی دارد، سرمایه‌گذاری خودش را اکنون روی بهاییت و سلطنت‌طلبی به پیش می‌برد ولی اگر بتوانید به آن‌ها خدمتی کنید! می‌توانید نظرشان را تغییر دهید».

منافقین، نیروی نیابتی میدانی صهیونیست‌ها

اما افشای همکاری نزدیک منافقین با دشمن صهیونیستی در این مقطع زمانی از یک منظر دیگر هم مهم بوده و به ویژه لازم است از سوی نهادهای اطلاعاتی و امنیتی به دقت مورد رصد و توجه قرار گیرد. نکته این است که به اذعان بسیاری از تحلیلگران، اپوزیسیون خارج‌نشین به ویژه سلطنت‌طلبان، به دلیل شکست‌های پی‌درپی اخیر و ناتوانی در بسیج مردم برای ایجاد اغتشاش و ناامنی در ایران، از چشم‌ها افتاده و اعتبار خود را از دست رفته می‌بیند. در این میان تنها گزینه پیش روی محور غربی - عبری اتکا به منافقین است. این گروهک تروریستی به شدت منفور در چشم ایرانیان، اما برای دشمنان یک ظرفیت است. حضور دائمی عناصر این گروهک در اردوگاه‌ها و شست‌وشوی مغزی دائم، آن‌ها را به پیاده نظامی مهم برای دشمن تبدیل کرده و این فرصت را پیش روی رژیم صهیونیستی قرار داده تا بتواند به خیال خام خود برای هر گونه اغتشاش در ایران روی این ستون پنجم حساب ویژه باز کند.
گزارش دیروز «تایمز اسرائیل» مؤید این مسئله است. این رسانه عبری در تحلیلی که به بررسی رویکردهای آینده رژیم صهیونیستی در قبال ایران پرداخته، به صراحت به نقش مستقیم منافقین در وحشت‌آفرینی و عملیات‌های ایذایی علیه ایران اذعان کرده است. در نوشته اخیر به روشنی افشا شده اعضای گروه تروریستی مذکور طی جنگ ۱۲روزه در رصد محل سکونت و جابه‌جایی دانشمندان هسته‌ای ایران نقش فعالی داشتند. اما قسمت مهم گزارش جایی است که این رسانه ضمن تأکید بر عدم محبوبیت منافقین در میان مردم ایران، اعتراف کرده رژیم اسرائیل از این گروهک صرفاً به عنوان یک «نیروی نیابتی میدانی» برای نفوذ و عملیات خرابکارانه در خاک ایران بهره می‌گیرد. «تایمز اسرائیل» ادامه داده ارزش منافقین برای موساد نه در محبوبیت، بلکه در مزایای عملیاتی آنان است. آن‌ها به‌ عنوان «ایرانیانی آشنا با زبان، فرهنگ و تاکتیک‌های بومی» بهترین گزینه موساد برای عملیات پنهانی در ایران بوده‌اند.

ضرورت هوشیاری نهادهای اطلاعاتی و امنیتی

نامردی عناصر منافقین در حق میهن و مردمان آن در جنگ هشت ساله، پرونده هسته‌ای، همکاری با تل‌آویو در ترور دانشمندان ما، انجام عملیات‌های ایذایی و مخرب در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، همه و همه اثبات مهره بودن عناصر گروهک برای دشمن در شطرنج چیده شده علیه ملت ایران است. با این اوصاف در این مقطع افشای همکاری مستقیم منافقین با صهیونیست‌ها هوشیاری بیشتر و جدی دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی برای مقابله با هر سناریو علیه کشورمان را طلب می‌کند.
اهمیت این مسئله وقتی برجسته می‌شود که پیام چند روز پیش نخست وزیر صهیونیست‌ها را مرور کنیم. نتانیاهو در ویدئویی ۴دقیقه‌ای بحران آب و قطعی برق را محور یک پروپاگاندا علیه کشورمان قرار داده و با فراخواندن ایرانی‌ها به اعتراض، اغتشاش و شورش گفت: شرایط به گونه‌ای است که باید برای پاسخگو کردن حکومت و تغییر وضع موجود به خیابان‌ها بروید. عطش آب در ایران فقط با عطش آزادی برابری می‌کند!

برخورد دونالد ترامپ با سران اروپا هم تحقیر کرد، هم باج گرفت

آموزه‌های جنگ تحمیلی ۱۲ روزه (یادداشت میهمان)

آمریکا به یمنی‌ها توضیح داد ارتباطی با حمله اسرائیل به یمن ندارد

پایداری شبکه گاز در جنگ 12 روزه با وجود 4 حمله پهپادی

امضای یک بیانیه مشترک و 10 سند همکاری میان ایران و ارمنستان

حمله موشکی ایران به مرکزسلاح‌های بیولوژیکی که جـهان از آن هـراس داشت

عیادت نماینده رهبر معظم انقلاب از آیت‌الله نوری همدانی و دیدار با آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله سبحانی

آب، نیازمند برنامه‌ریزی در سه محور است

نگاهی به بیانیه جبهه اصلاحات

هیچ نشانه‌ای از شکاف در نظام ایران وجود ندارد

ملت ایران فریب واژه‌های بزک‌شده را نمی‌خورد اعتماد ملی بر خون شهدا و مقاومت استوار است

از سفره‌ عید غدیر تا گهواره‌ محرم قصه پرپرشدن خانواده ساداتی

اطمینان خاطر ایروان به تهران

دیدار پزشکیان و «لوکاشنکو» در کاخ «استقلال»

واگذاری 90 هزار واحد مسکونی در هفته دولت

عیادت رئیس دفتر رهبر انقلاب از آیت‌الله نوری همدانی

با نامحرم دانستن مردم هیچ مشکلی حل نمی‌شود

اصلاح ساختار بدون تعدیل نیرو

عدالت در توزیع انرژی برقرار می‌شود

4 گام وزارت اقتصاد برای تأمین سرمایه تولید

عطش ناشایسته ها به قوانین بی‌فایده و بی‌کیفیت

آغاز اجرای طرح پزشکی خانواده از شهریور

وزیر نیرو: عدالت در توزیع انرژی برقرار می‌شود

آمادگی تهران برای گسترش تعاملات با اسلام‌آباد

آغاز اجرای طرح پزشکی خانواده از شهریور

۶۰ گوشی قاپی طی ۳ماه بعد از آزادی!

​​

سارق سابقه داری که طی ۳ماه بعد از آزادی از زندان،به گوشی تلفن ۶۰شهروند مشهدی دستبرد زده است در حالی با تلاش نیروهای کلانتری آبکوه دستگیر شد که همدست نقابدار وی از صحنه جرم گریخت.به گزارش اختصاصی روزنامه خراسان، ماموران کلانتری آبکوه که با دستورهای ویژه سرهنگ محمدچراغ(فرمانده انتظامی مشهد)مشغول اجرای طرح های گسترده مبارزه با جرایم خشن بودند،ناگهان درخیابان«مهدی»متوجه موتورسواران نقابداری شدند که گوشی تلفن راننده یک دستگاه پژو۲۰۶را ربودند و فرارکردند.درهمین حال رهگذران و اهالی محل نیز بلافاصله وارد عمل شدند و سرنشین نقابدارموترسیکلت را از روی موتورسیکلت پایین کشیدند. طولی نکشید که گروه گشت انتظامی به محل جرم رسید و حلقه های قانون را بردستان سارق گروشی قاپ گره زداما راکب موتورسیکلت با عبور از کوچه وپس کوچه های فرعی ناپدید شد.دقایقی بعد با دستور مستقیم سرهنگ روح ا...لطفی(رئیس کلانتری آبکوه)دزد سیاه پوش به مرکز انتظامی منتقل شد و تحت بازجویی های هدفمند قرارگرفت. این سارق جوان که ابتدا منکر ارتکاب جرم بود وقتی با تصاویر و فیلم های دوربین مداربسته روبرو شد، لب به اعتراف گشود و گفت:به جرم گوشی قاپی مدتی را در زندان بودم که۳ماه قبل آزاد شدم اما بعد ازآزادی از زندان با جوان دیگری به نام «مهدی»آشنا شدم و به همراه یکدیگر تصمیم به گوشی قاپی گرفتیم که در همین مدت گوشی تلفن حدود۶۰شهروند را ربودیم وآن ها را بین ۴تا۱۸میلیون تومان به مالخر معروف به «خُردو»فروختیم.بنابرگزارش روزنامه خراسان،باتوجه به تاکید فرمانده انتظامی مشهد برای مبارزه قاطع با گوشی قاپی ها،گروهی تخصصی از افسران زبده دایره تجسس کلانتری به سرپرستی سرگرد طیوری تلاش گسترده ای را برای دستگیری اعضای فراری باند و مالخران سرقتی آغاز کرده اند.

شعر-ما پیاده میرویم به حرم امام رضا

ما پیاده میرویم به حرم امام رضا

همراه زائرین پیاده به مشهدالرضا(ع)

ما پیاده میرویم به حرم امام رضا - كه شفاعت بكند امام رضا روزجزا

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

كوه دشت و میكنیم طی به امیدكرمش - میرویم ازراه دوری به طواف حرمش

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

عاشق امام رضا با پا نه كه باسرمیره - به امید كرمش دشت وكوه وكمر میره

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

زائرپیاده وقتی میرسه به حرمش - برای دین خدائی میشه ثابت قدمش

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

میره توی حرم ومیگه سلام آقا رضا - السّلام ای آقا جون ای شفیع روزجزا

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

میبوسه پنجره رومی اُفته روی قدمش - رازدلهاشومیگه با آقا توی حرمش

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

با آقا میگه آقا ازراه دوری اومدم - به امیدكرمت با یك غروری اومدم

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

اومدم كه دردم و دوا كنی ای آقا جون - اومدم حاجتم وروا كنی ای آقا جون

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

اومدم پیش خدا توبكنی شفاعتم - اومدم كه ازكرم روا كنی توحاجتم

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

باقری خادم تو نوكرزائرین تو - توبهشت میخواد بشه جزء مجاورین تو

آقاجون امام رضا آقا جون امام رضا

زائِرِ اِمام رِضا، خوش آمدی

زائِرِ اِمام رِضا، خوش آمدی - قَدَمات رو چِشمِ ما، خوش آمدی

آمدی تو اَز رَهِ دور و دراز - خَسته یِ این هَمه را، خوش آمدی

آمدی اَز اَردبیل و اِصفهان - آمدی اَز هَمدان، مازندران

تو زِ یَزد و قُمُ و کِرمان آمدی - یا که اَز بوشهر و سیستان آمدی

یا زِ کرمانشاه و ایلام آمدی - یا که اَز بیروت و اَز شام آمدی

یا که اَز هِند و پاکستان آمدی - دَر زِمستان یا تابِستان آمدی

آمدی اَز هَر کجایِ این زَمین - بَهرِ پابوسِ اِمامِ هَشتمین

خادِمای اِمام رِضا، تُو حَرَمِش - خادِمَن بِه زائِرای مُحتَرَمِش

تُویِ صحنا، رَواقا وَ هَمَه جا - هَمَه دَر خِدمَتِ تان، آی، زائِرا

بَستِ شَیخِ طوسی، یا بابُ الرِّضا - میشی چون داخل، دُعا کُن هَمه را

با سَلامی وارِدِ حَرَم میشی - هَرکه هَستی اینجا مُحتَرَم میشی

وارِدِ حَرَم میشی زار و خَجِل - میگی آقاجون سَلام اَز تَهِ دِل

میخوانی اِذنِ دُخُولِ به حَرَم - میگی: آقاجون فَدات پا تا سَرَم

میخوانی آنجا زیارتنامه را - میکُنی یاد، در آنجا هَمَه را

پِدر و مادر وَ خواهر، بَرادَر - مِیاری وَقتِ سلامت به نَظَر

کِنارِ ضَریحِ آقا که شُدی - غافِل اَز هَرچیزو هَرجا کِه شُدی

آنجا خَلوَت میکُنی چون با آقا - میکَنِی دِل اَز هَمَه وَ هَمَه جا

کنارِ ضریح، آقا را صدا کُن - باقری وَ خادِما رام، دُعا کُن

مشاهده کتاب مجموعه اشعار باقری

http://dl.hodanet.tv/fileshtml/asharebageri.htm

وبلاگ اشعار باقری

http://asharebageri.blogfa.com

کانال یار خراسانی

https://splus.ir/yarekhorasanirahabar

ویژه نامه شهادت امام رضاعلیه السلام

شهادت امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام

اشعارمدح و ولادت امام رضا

اي بَضعَةُ النّبي و اَيا هشتمين امام

روزِ عزایِ هشتم امام است

ازراهِ دور میدهم آقایِ من سلام

شعر-ما پیاده میرویم به حرم امام رضا

ما دَرد نَگُفتیم و مُداوا شُده رفتیم

زائِرِ اِمام رِضا، خوش آمدی

خوشا بَر مَشهد و هَشتُم اِمامَش

از راهِ دوری میام ، ای آقا جون به مشهدت

مُلکِ خراسان را ببين دارد به سر هشت آسمان

این که در مشهد بود ذریّه یِ پیغمبر است

درمشهد است خفته رضا هشتمین امام

ما پیاده میرویم به حرم امام رضا

ایستگاه صلواتی که پذیرای شماست

موکب ما که پذیرای محبّانِ رضاست

مـولا مـولا مـولا یا ابا لـحـسن رضا

ما پیاده میرویم به حرم امام رضا

اي شهريارِطوس، اياهشتمين امام

اي بَضعَةُ النّبي و اَيا هشتمين امام

من کیستم؟ گدای توام یا امام رضا

در خراسان هست خورشيدي عيان

ای آستانِ قدسِ رضا ای پناهِ ما

زائرینِ پیاده

پیاده در رَه دوست

​​​​​​​
گروه گروه می آیند؛ از جاده های دور، برخی از دلِ کویرهای تشنه. پاهایشان بر زمین می لغزد، اما دل هایشان بال می زند. زائران پیاده امام رضا(ع) را می گویم، همانان که دهه آخر صفر، راه را بهانه می کنند تا به حرم حضرت دوست برسند. راهی که نه کیلومترش مهم است، نه خستگی اش؛ فقط رسیدن مهم است. فقط لذت گفتن یک «یا رضا (ع)» زیر لب، وقتی گنبد طلایی از دور نمایان می شود. کوله های سبک بر دوش شان سنگینی می کند، اما بار دلشان سبک است. بعضی ها پیرند، با چهره های چروکیده از روزگار، اما چشمان شان برق امید دارد. جوان ترها هم هستند، با قدم های تندتر، با همان نگاه مشتاق. زن و مرد، کودک و سالخورده، همه در این مسیر، یک چیز را فریاد می زنند: «عشق»
جاده، گاه سخت می شود؛ پاها تاول می زند، کمر خم می شود، اما هیچ کس نمی ایستد. گویی هر قدم، دعایی است که به زمین می چسبد و برمی خیزد. گاهی یک لیوان چای داغ از دست رهگذری مهربان، جان دوباره به تن شان می دمد. گاهی نوای مداحیِ گروهی از زائران دیگر، خستگی را از یادشان می برد و شوق رسیدن را بیشتر می کند، اشکشان با ذکرِ «یا علی بن موسی الرضا (ع)» جاری می شود و باد، آرام آن ها را با خود به سوی مشهد می برد. و بعد، پس از روزها راهپیمایی، وقتی اولین نشانه های حرم از دور پیدا می شود، گویی تمام خستگی ها یکباره محو می شود. گنبد طلایی، مثل خورشیدی که انتظارش را می کشیدند، از افق سر برمی آورد. بعضی ها می دوند، بعضی ها گریه می کنند، بعضی ها فقط می ایستند و نگاه می کنند. انگار تمام عمر، فقط برای همین لحظه زندگی کرده اند. مشهدالرضا(ع) این روزها آماده یک میزبانی بزرگ است؛ میزبانی از زائران عزیز امام مهربانی ها و در این بین، زائران پیاده حضرت رضا(ع) که با پای دل قدم در راه رسیدن به حرم گذاشته اند، بیش از همیشه مورد توجه قرار دارند. از همین رو در گفت و گو با سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا (ع)، جزئیات برنامه ها، اقدامات و تمهیدات برای پذیرایی و میزبانی از خیل عظیم زائران پیاده رضوی را بررسی کردیم.

دکتر حسین رضائی سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائرین پیاده امام رضا(ع) و عضو گروه مشاوران گردشگری مذهبی وزارت میراث فرهنگی در گفت و گو با «خراسان» درباره پیش بینی ها از تعداد زائران پیاده ای که امسال به حرم مطهر رضوی مشرف می شوند، می گوید: با توجه به این که در سال قبل ۴۵۱ هزار و ۴۵۳ زائر پیاده به مشهد مشرف شدند و در طول این ۲۶ سال عملیات اجرایی جمعیت خدمتگزار به زائران پیاده به غیر از یک سال روند صعودی داشته است، پیش بینی حضور بیش از نیم میلیون زائرپیاده را داریم که البته احتمال افزایش این تعداد نیز وجود دارد.
از وی درباره تمهیدات استان برای پذیرایی و میزبانی از این تعداد زائر پیاده سوال می کنیم که پاسخ می دهد: جمعیت خدمتگزار زائران پیاده در طول سال برنامه ریزی آخر صفر را انجام می‌دهد، بخش ثبت نام از دهم اردیبهشت آغاز شد، همزمان ۱۴واحد دیگر خدمت رسانی در حوزه‌های مختلف برنامه‌ریزی گروه خود را انجام دادند، مجموعه جمعیت خدمتگزار بزرگ ترین تشکل مردم نهاد کشور است با بیش از ۲۵هزار خدمه که مسلما برای این تعداد نفر برنامه ریزی خدمتی کاری در طول سال می طلبد، لذا در حوزه اسکان جلسات متعدد در استانداری، آستان قدس رضوی، فرمانداری و اداراتی که در این زمینه کمک می کنند حتی امور مساجد، حسینیه ها، نهادهای مدنی، مدیران کاروان ها و مدیران اسکان ها برگزار شد که ماحصل این تلاش ها به افزایش ۲۰هزار شب خواب در جاده ها انجامید که شامل ۲۵۵ ایستگاه خواب شبانه در مسیرها و ۴۰۰محل اسکان شهری است و هنوز در تلاشیم برای اسکان اضطراری پیش بینی لازم را داشته باشیم.
برپایی ۳۸۵ ایستگاه صلواتی در مسیر زائران پیاده
سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا(ع) درباره بخش دیگری از خدماتی که در این زمینه پیش بینی و ارائه می شود، می گوید: مسیرهای تربت حیدریه، نیشابور، سرخس، کلات، جاده سیمان، جاده قدیم قوچان، جاده فعلی قوچان، طرقبه و شاندیز، سیدی و تربت جام و فریمان چندین بار توسط تیم های جاده ای و مهندسی جمعیت ارزیابی شد، حتی با عوامل اداری از جمله استانداری، فرمانداری، بخشداری ها و هلال احمر بررسی میدانی انجام شده که این تلاش ها به افزایش خدمات و تنوع آن منجر شد. وی می افزاید: هم اکنون ۳۸۵ ایستگاه صلواتی بزرگ و کوچک در مسیر زائران پیاده فعال شده است که علاوه بر خدمت رسانی به زائران پیاده، زوار سواره نیز از این خدمات بهره مند می شوند. رضائی تصریح می کند: در اصل ۹۷۰کیلومتر شعاع خدمات تعریف شده که به لطف خدا و عنایت امام رضا(ع) کارها خوب پیش رفته، خدمات سرویس های بهداشتی و خدمات درمانی و ایستگاه های سلامت افزایش یافته، آب و آرد مورد نیاز تامین و ۶ نانوایی در مسیرها برای پخت نان ایستگاه ها نصب و دو نانوایی در ستاد برای تامین نان محل های اسکان فعال شده است. از خدمات بهداشتی و درمانی، خدمات رفاهی، آشپزخانه، چایخانه، ماساژ، تزریقات و داروخانه گرفته تا حمام، لباس شویی های صنعتی، کفاشی، خیاطی، سلمانی و... در مسیرهای خدمت رسانی پیش بینی شده است، همچنین در حوزه جاده ای بیش از ۱۰ هزار خدمه فعال اند و در ۱۰روز آماده باش کامل هستند.
بسیج امکانات در حوزه بهداشت و درمان
سخنگوی جمعیت خدمتگزار زائران پیاده امام رضا(ع) در پاسخ به سوالی درباره اقدامات در حوزه ارائه امکانات بهداشتی و درمانی به زائران نیز می گوید: حوزه سلامت و حوزه امنیت، حوزه های حاکمیتی است لذا وظیفه ماست که اطلاعات لازم را در اختیار این دو حوزه برای تعریف خدمات بگذاریم که این کار سال هاست انجام می شود و هر دو حوزه خوب عمل کردند، با مسئولان درمانی و امنیتی کشور در سطح ملی و استانی جلسات بسیار مهم برگزار شده که اثرات آن مشهود است؛ در حوزه درمان، نظارت بهداشتی در مراکز اسکان ها و ایستگاه های صلواتی به جد انجام می شود و خدمات درمانی توسط هلال احمر، دانشگاه های علوم پزشکی مشهد، تربت و گناباد، اورژانس بهداری شمالشرق، بیمارستان های خیریه، بسیج جامعه پزشکی و پرستاری و سازمان نظام پرستاری و پزشکی، بیمارستان رضوی و... در مسیر جاده ها ارائه می شود، در این خصوص بیمارستان صحرایی، ۲سامانه بیمارستان سیار، ۲۲پایگاه صلواتی سلامت، ۵۰ تیم واکنش سریع، ۲بالگرد، ۶۲ آمبولانس و موتورلانس خدمت رسانی دارند، پذیرش بیماران در طول مسیر و مراکز اسکان در سه سطح و رایگان است. وی می افزاید: در حوزه تغذیه که حوزه بسیار مهم و هزینه بری است برنامه ریزی کلان لازم دارد، به لطف خدا ایستگاه های صلواتی اکثرا خودکفا و خیرین پای کار هستند، برنامه ریزی صبحانه، ناهار، شام و میان وعده زائران با نظر متخصصان تغذیه انجام می شود به همین دلیل است که از مردم درخواست داریم در این زمینه اگر نذوراتی دارند با بخش تغذیه و مشارکت های مردمی جمعیت خدمتگزار هماهنگ کنند.
ضرورت پیگیری بخش دوم و سوم کنارگذر زائران پیاده
رضائی درباره زیرساخت های مسیر پیاده روی زائران پیاده نیز اظهار می کند: از استانداری و نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی تقاضا داریم بخش دوم و سوم کنارگذر زائران پیاده در محور نیشابور را به جد پیگیری کنند که بتوانیم با تقویت این جاده، زائر بیشتری را پذیرا باشیم، تسطیح کنارگذر جاده های فریمان تا مشهد، بخشی از جاده کلات و سرخس و قسمتی از جاده قوچان نیز به رفت و آمد زائران پیاده کمک می کند. با برنامه ریزی انجام شده کلیه ایستگاهای صلواتی در یک مسیر قرار دارند تا زائر پیاده مجبور به عبور از عرض جاده نباشد. رضائی همچنین به برنامه ریزی برای روز آخر صفر اشاره می کند و می گوید: در روز آخر صفر مسئله مهمی که داریم برگشت زائران پیاده است که تمهیدات لازم انجام شده، بازگشت کاروان های ثبت نامی داخل استان توسط اتوبوسرانی و خارج از استان توسط پایانه های مسافربری و بعضی هم ریلی انجام می شود. برای جلوگیری از ازدحام جمعیت در پایانه، اتوبوس های پیش بینی شده در محل های اسکان زائران آنان را سوار و منتقل می کنند.

گزارش تصویری |طرح خدمت‌رسانی به زائران پیاده امام‌رضا(ع) ویژه دهه پایانی ماه صفر در مشهد

مشهد میزبان بزرگ‌ترین اجتماع مذهبی ایرانیان در دهه پایانی ماه صفر | تشرف بیش از ۷ میلیون زائر به حرم مطهر امام رضا(ع) + فیلم

قدم به قدم با جاماندگان

پیش‌بینی اسکان ۹۶۹ هزار نفرشب زائر در مشهد طی دهه پایانی صفر ۱۴۰۴

استقرار ۵ هزار نیروی داوطلب جمعیت هلال‌احمر خراسان رضوی برای ارائه خدمات به زائران دهه پایانی صفر در مشهد و خراسان رضوی

تسهیل دسترسی زائران و شهروندان به خدمات شهری در مشهد با به‌روزرسانی لایه‌های مکانی نقشه مشهد

محدودیت‌های ترافیکی ایام شهادت امام‌رضا(ع) در مشهد از پنجشنبه (۳۰ مرداد ۱۴۰۴) اعمال خواهد شد

تمرکز اتاق اصناف مشهد بر کنترل قیمت کالا‌های اساسی در دهه آخر صفر ۱۴۰۴ +فیلم

اقدام عجیب پوتین در دیدار با ترامپ | عکس یادگاری در کنار جنگنده‌های آمریکایی

ترامپ و پوتین روسای جمهوری آمریکا و روسیه در آلاسکا با یکدیگر عکس یادگاری گرفتند.

به گزارش همشهری آنلاین عکس یادگاری ترامپ و پوتین پر کنار جنگنده‌های آمریکایی مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است.

رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند همزمان با دیدار ترامپ و پوتین در باند فرودگاه آلاسکا، چندین هواپیمای نظامی آمریکایی از جمله جنگنده‌ها و یک بمب‌افکن رادارگریز بی-۲ بر فراز آن به پرواز در آمدند.

واکنش تند رسایی به جمله یک استاندار درباره حجاب + ویدئو | افاضه کرده که به حجاب در جامعه ای که مردمش گرسنه هستند اعتقادی ندارم...

واکنش استاندار مازندران به انتقادات: از سخنانم درباره حجاب سوءبرداشت شد

این سه نفر مانع ورود استاندار به استانداری می‌شوند!

افشای نقشه آمریکا برای ترور رهبر انقلاب

بسیاری از اماکن حساس و مهم نظامی و امنیتی اسرائیل با خاک یکسان شد | رزمندگان فلسطینی نیازی به گرفتن دستور از دیگران ندارند

ابهام‌زدایی از یک خبر امنیتی؛ ماجرای کشف خانه تیمی موساد

بمب افکن های اتمی بر فراز آب‌های بین‌المللی دریای بارنتز به پرواز درآمدند

جنجال لباس خاص آقای وزیر + عکس

پوتین تحریم را دور زد | برنده خوش شانس دیدار تاریخی ترامپ و پوتین + فیلم

ترامپ به یک مقام اروپایی : من هم می‌خواهم مثل تو برنزه کنم! + فیلم

این ویدئو پربازدید شد + ویدئو | تصاویر راننده کلاشینکف به دست عصبانی در جاده چالوس!

روایت همسر دانشمند هسته‌ای از تخلیه تلفنی و جاسوسی منافقین | ویدئو

دختر ارمنستانی : عاشق رئیس‌جمهور ایران هستم | ببینید

۸ بار تشکر از ترامپ فقط در ۱ دقیقه!‌ | ببینید

تصاویر تحسین برانگیز از رفتار ورزشکار ایرانی با رقیب عراقی اش در یک مسابقه

فوران آتشفشان هنگام خواستگاری، فضای مجازی را منفجر کرد! | اشتراک گذاری کم سابقه این ویدئو زوج گواتمالایی را مشهور کرد + فیلم

ترامپ به یک مقام اروپایی : من هم می‌خواهم مثل تو برنزه کنم! + فیلم

این ویدئو پربازدید شد + ویدئو | تصاویر راننده کلاشینکف به دست عصبانی در جاده چالوس!

روایت همسر دانشمند هسته‌ای از تخلیه تلفنی و جاسوسی منافقین | ویدئو

دختر ارمنستانی : عاشق رئیس‌جمهور ایران هستم | ببینید

۸ بار تشکر از ترامپ فقط در ۱ دقیقه!‌ | ببینید

تصاویر تحسین برانگیز از رفتار ورزشکار ایرانی با رقیب عراقی اش در یک مسابقه

فوران آتشفشان هنگام خواستگاری، فضای مجازی را منفجر کرد! | اشتراک گذاری کم سابقه این ویدئو زوج گواتمالایی را مشهور کرد + فیلم

حضور آمریکا بیخ گوش ایران و روسیه برای یک قرن | مسائلی پشت صحنه اتفاق افتاده است؟

جمهوری اسلامی براحتی از موضوع زنگزور نمی گذرد + ویدئو

خواب نتانیاهو برای آشوب در تل‌آویو تعبیر شد نه در تهران

بیانیه‌ای که بوی کودتا می‌دهد!(یادداشت روز)

اخبار ویژه

آخرین تلاش‌های اروپا برای نجات اوکراین از دست ترامپ و پوتین

نخستین واحد توربین گازی کلاس F ایرانی رونمایی شد

پزشکیان: عده‌ای آب و غذا را به روی مردم غزه بسته‌اند و ادعای دفاع از حقوق بشر دارند

رواج «زیرمیزی»؛ تحمیل درد مضاعف به بیماران و بازی با آبروی جامعه پزشکان

مخبر: نباید در حوزه‌های حساس به فناوری‌ خارجی وابسته باشیم

پاک کردن ردپای جاسوسی که در سایه بود

گل‌ به خودی مرکز اطلاعات مالی وزارت اقتصاد برای کسب رضایت FATF!

عراقچی: تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز را نمی‌پذیریم

هر مقدار به آموزش ‌و ‌پرورش توجه کمتری کنیم بعدها باید هزینه‌های مضاعفی را متحمل شویم

بیانیه‌ای همسو با خواست دشمن (مقاله وارده)

الزامات دفاع میهنی فردا

تجربه نبرد اخیر نشان داد که برای دفاعی پایدار، انسجام اجتماعی به‌عنوان روح مقاومت و فناوری به‌عنوان بازوی آن باید در کنار یکدیگر...

مصباح‌الهدی باقری، محمدجواد تسلیمی و سیدسجاد موسویان، پژوهشگران هسته مدیریت جهادی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) طی یادداشتی در روزنامه فرهیختگان نوشتند: نظام سلطه ده‌ها سال است که در حال سلطه و چپاول ملل گوناگون از جمله ایران بوده است. با انقلاب اسلامی ایران و خارج شدن کشور ما از زیر بار سلطه اجنبی، دشمنی آن‌ها با ملت و کشور ایران بیش از پیش عیان شده و به طُرق مختلف ظهور و بروز یافته است.

تهاجم نظامی در سال‌های ابتدای انقلاب که نیابتاً توسط عراق انجام شد، تحریم‌های اقتصادی، سونامی تهاجم فرهنگی و... از مصادیق این دشمنی بارز است. اکنون بیش از ۴۶ سال است که ملت و انقلاب اسلامی ایران در حال مقابله دائمی با این تهاجم کینه‌توزانه است و دشمن غدار نیز ساعتی از اغراض خصمانه خود دست نکشیده و همواره در حال نوسازی و به‌روزرسانی راهبردهای هجمه و ضربه به کیان مقدس ایران است؛ از این‌رو بهره‌گیری از تجربیات گذشته در این رویارویی و شناخت نیازها و اصول جهت بازسازی داخلی و طراحی راهبردهای به‌روز و ارتقایافته از لوازم ضروری این نبرد است.

سحر ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، برگ جدیدی از این تقابل ورق خورد و علی‌رغم سالیان سال دشمنی به انحاء مختلف نظامی و غیرنظامی، این‌بار خاک ایران مورد تهاجم گسترده مستقیم دشمن عنود واقع شد. می‌توان تفاوت این نبرد نظامی را با نبرد گذشته از دو حیث تحلیل کرد. اول آن‌که در تهاجم اخیر، رژیم صهیونیستی و در نقطه‌ای رژیم آمریکا به‌صورت مستقیم و بلاواسطه خاک ایران را مورد تهاجم قرار دادند. دوم آن‌که برخلاف گذشته که جنگ‌ها انسان‌پایه بود، نبرد اخیر فناورپایه بود.

از این‌رو این اتفاق نشان از ورود به مرحله جدید و تعیین‌کننده‌ای از تقابل مستضعفین و مستکبرین عالم دارد؛ چیزی که در بیانات رهبر حکیم انقلاب و آن‌طرف گفته‌های سران کفر نیز نمود و ظهور داشته است. قرار گرفتن در چنین بزنگاه تاریخی، ضرورت بررسی تجربیات و استخراج الزامات دفاع میهنیِ تراز را بیش از پیش نمودار می‌سازد.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که طی بیش از دو دهه گذشته، عمدتاً ابتکار عمل در صحنه رویارویی با جبهه مقاومت بوده و طوفان‌الاقصی شاهد مثال آن است. رژیم در یکی‌دو سال گذشته تلاش کرده با انواع ترفندها موازنه را به نفع خودش برگرداند و نیروی فعال با دست برتر باشد.

آن‌چه طی نبرد اخیر و بعد از شروع ترورهای هدفمند که با ترور شهید سید رضی موسوی در سوریه و یک هفته بعد، ترور شهید صالح العاروری در دی ۱۴۰۲ در لبنان شروع و سپس در مرداد ۱۴۰۳ با ترور شهید فؤاد شکر و جمع دیگری از فرماندهان حزب‌الله در لبنان و سپس شهید اسماعیل هنیه در تهران انجام شد و با پادرمیانی و خدعه و نیرنگ آمریکا پاسخ مناسبی دریافت نکرد؛ جبهه مقاومت را در موضع واکنشی و تدافعی قرار داد؛ به‌گونه‌ای که واکنش‌های ما در زمین طراحی‌شده آن‌ها و عمدتاً پیش‌بینی‌شده است. تغییر زمین بازی به‌گونه‌ای که ابتکار عمل به دست مقاومت افتد، از راهبردهای اساسی برای شکست این حصر است.

چنین تغییری مستلزم آن است تا از سویی نقشه و فکر دشمن در حوزه‌های مختلف تهاجمی فهم گردد، ظرفیت‌های درونی شناسایی شود و با تکیه بر معارف ناب الهی پیرامون تقابل تاریخی دو جریان حق و باطل و جغرافیای غنی مقاومت و ضعف‌های متنوع دشمن -چه بالفعل و چه بالقوه- راهبردهای اتخاذ رویکرد تهاجمی و تغییر موازنه تدوین و عملیاتی گردد.

در این یادداشت به ارائه چهارده راهبرد به‌عنوان الزامات دفاع میهنی در مقابل تجاوز احتمالی دشمن پرداخته می‌شود؛ مواردی که به نظر می‌رسد توفیق در رویارویی‌های پیش‌رو تا حد قابل توجهی به آن‌ها وابسته است. هر کدام از موارد نیاز به بسط و تبیینی دارد که برخی از آن‌ها در گزارش‌های سیاستی مستقلی آماده شده است.

۱- تشکیل اتاق جنگ

با این‌که دلسوزان انقلاب از سال‌ها قبل نسبت به تشکیل اتاق جنگ (با عناوین و اسامی مختلف) و اخذ تصمیمات ویژه برای دوره تحریم در دو بخش تحریم‌شکنی و تحریم‌ناپذیری تأکید داشتند و حتی سازه‌های نهادی برای آن پیشنهاد و تعبیه کردند، اما متأسفانه روند بوروکراسی در کشور این مأموریت مهم را تضعیف و بعضاً به محاق و تعلیق برده است.

تشکیل شورای دفاع ذیل شورای عالی امنیت ملی با این‌که دیر، اما بسیار مسرت‌بخش است؛ به شرط آن‌که این شورا هم در چنبره تودرتوی بوروکراسی اجرایی کشور هضم و خنثی نشود.

تجربه‌های جهانی تشکیل چنین نهادهایی به بیش از هشتاد سال پیش در بحبوحه جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد و آمریکا، شوروی سابق و انگلیس تجارب گران‌بهایی را در این زمینه از سر گذرانده‌اند. تجربه روسیه در همین جنگ اخیر با اوکراین نیز از این حیث قابل بازخوانی و درس‌آموزی است. چین هم در دوره کرونا با این نگاه به مبارزه برخاست.

به نظر می‌رسد اداره کشور در زمان فعلی و احیاناً بروز جنگ بعدی، نیازمند اتخاذ تدابیر خاص، سریع و قرارگاهی است تا از آفت تأخیر، ناهماهنگی و بخشی‌نگری حتی‌الامکان مصون باشیم. این اتاق با یک دبیرخانه چابک و چالاک فکری بایستی ضمن دستورکارسازی‌های درست، به فرایند حل مسئله با مشارکت امنای هر حوزه پرداخته و در زمان کوتاهی به تصمیم رسیده و آن را عملیاتی نماید.

تشکیل هرچه زودتر این شورا، دستورهای بر زمین‌مانده زیادی را همین الآن در نوبت بررسی و اتخاذ تصمیم عاجل دارد که ضرورت دارد با نگاه ویژه مورد توجه قرار گیرد. بدیهی است این جنس شوراها زنده به دبیرخانه و دبیر چابک و چالاک خود و تیم کارشناسی مشاور و پشتیبان هستند و هرقدر در این بخش ضعف موجود باشد، این شورا هم خیلی زود می‌تواند به سرنوشت قبلی‌ها دچار شود.

۲- پیگیری حقوقی و محکومیت جهانی اقدامات رژیم صهیونیستی

یک گام مهم در مقابله با تجاوز دشمن زورگو، تلاش مجاهدانه برای محکومیت و بی‌اعتباری جهانی اقدامات نامشروع و قاعده‌گریز رژیم صهیونیستی و ایالات متحده با استفاده از ظرفیت‌های حقوقی و دیپلماتیک است.

حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، ترور دانشمندان و هدف قرار دادن مناطق مسکونی و حتی ترور فرماندهان نظامی آن هم در اقامتگاه مسکونی (غالباً با خانواده) و حمله بی‌رحمانه به مردم در مناطق مسکونی عادی، آشکارا نقض قوانین بین‌المللی و معاهدات رسمی است. با این‌حال، بخشی از کشورهای جهان - به‌ویژه مدعیان حقوق بشر در اروپا - حتی حاضر به محکوم کردن این جنایت نشده‌اند.

این درحالی است که تجاوز رژیم صهیونیستی - به انحاء گوناگون - برای اولین بار نبوده و ضرورت پیگیری جرائم رژیم صهیونیستی در صحنه بین‌المللی بارها توسط رهبر حکیم انقلاب مطالبه شده است. معظم‌له در قضیه مربوط به بدافزار استاکس‌نت، گلایه عدم پیگیری حقوقی را مطرح فرمودند و همچنین بعد از حمله نظامی رژیم صهیونیستی در آبان‌ماه گذشته، شکل‌گیری ائتلاف همه‌جانبه سیاسی، اقتصادی، حقوقی و... را علیه رژیم مجرم صهیونیستی ضروری دانستند.

بنابراین در این زمینه شاهد عقب‌افتادگی تاریخی هستیم؛ به‌گونه‌ای که گلایه‌های رهبر انقلاب در این موضوع به نیمه‌های دهه ۹۰ و حتی قبل‌تر برمی‌گردد و با گذشت حدود ۱۰ سال، در دیدار اخیر با قوه قضائیه مجدداً معظم‌له بر این مهم تأکید کردند.

جمهوری اسلامی باید با بهره‌گیری از ابزارهای حقوقی و دیپلماتیک، این پرونده را به یک مطالبه جهانی تبدیل کند؛ از ثبت رسمی تجاوز دشمن در مجامع بین‌المللی و جلب آرای کشورها برای محکومیت آن گرفته تا پیگیری دریافت غرامت.

این مأموریت بر عهده نهادهایی چون وزارت امور خارجه، معاونت امور بین‌الملل قوه قضائیه، ستاد حقوق بشر، کمیسیون حقوقی و امور قضایی مجلس، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و معاونت بین‌الملل دفتر رهبر انقلاب است. در این مأموریت، محوریت با قوه قضائیه است و ضروری است کمیته‌ای با محوریت معاونت امور بین‌الملل قوه قضائیه و عضویت نهادهای مذکور، متکفل پیگیری آن شوند. بدیهی است ظرفیت‌های بین‌المللی و کارشناسی فعلی قوه قضائیه برای این‌گونه امور پایین است و لازم است این ظرفیت‌ها با همکاری سایر نهادهای حقوقی و روابط بین‌الملل ساخته شود.

۳- هم‌ترازی انسجام اجتماعی و فناوری

یکی از ویژگی‌های نبرد اخیر، فناورپایه بودن آن بود؛ رویارویی‌ای که بیش از هر زمان دیگری بر ابزارهای پیشرفته تکیه داشت به‌گونه‌ای که شاهد جنگی هوشمند بودیم. در مقابل، نقطه قوت اصلی جبهه ما همچنان در «انسجام اجتماعی» و ظرفیت‌های نرم‌افزاری نهفته است. تجربه این نبرد نشان داد که برای دفاعی پایدار، این دو باید در کنار یکدیگر قرار گیرند؛ انسجام اجتماعی به‌عنوان روح مقاومت و فناوری به‌عنوان بازوی آن. اگر هرکدام از دیگری عقب بیفتد، خسارت‌آفرین است.

اگرچه عملکرد فناورپایه ایران در دفاع میهنی اخیر توانست دشمن را عقب براند و امری درخور تقدیر بود، اما مرحله جدید احتمالی نبرد اقتضا می‌کند که توانمندی فناورانه خود را بیش از پیش ارتقا دهیم؛ از حوزه‌های آفندی و پدافندی گرفته تا IT و شبکه، جنگ سایبری و کشیده شدن جنگ به زیرساخت‌ها از جمله زیرساخت‌های اقتصادی و... در این مسیر، چهار اقدام کلیدی ضروری است.

۱- شناسایی دقیق ضعف‌های خود بر اساس تجربه ترورها و تجاوزهای گذشته.

۲- تحلیل نقاط ضعف دشمن و بهره‌گیری از آن‌ها از حیث اقتصادی، امنیتی و نظامی.

۳- درک شیوه طراحی و تاکتیک‌های دشمن و پیشی گرفتن از او (خواندن دست دشمن).

۴- خروج از الگوهای قابل پیش‌بینی و طراحی اقدامات غیرمترقبه برای غافلگیری دشمن و تغییر موازنه.

تحقق این اهداف با نقش‌آفرینی مجموعه‌های نظامی و دفاعی کشور و ارتباط با مراکز دانش‌بنیان ممکن می‌شود. بدیهی است در این موضوعات، فرماندهی میدان با مجموعه‌های نظامی و دفاعی است که با تعریف نیاز، ارتباط‌گیری و فراهم کردن بستر فعالیت و پژوهش، ظرفیت‌های فکری، نوآورانه و حل مسئله مراکز دانش‌بنیان را توسعه دهند.

۴- حفظ انسجام از طریق سازوکارهای آن

پیش‌تر توضیح داده شد که اتکای جبهه ما در مبارزه، اتکای نرم‌افزاری و با تکیه بر ایمان الهی و حب وطن است که از مهم‌ترین نمودهای آن می‌توان به انسجام و اتحاد مردم اشاره کرد.

مقوله اتحاد ملی عنصری است که طی سالیان اخیر در کشور ما دچار اختلال شده بود و بر همین اساس دشمنان با خیال باطلِ از بین رفتن این نقطه قوت، اقدام به حمله نمودند. ماحصل این اتفاق، از سویی به طور موقت آسیب‌های سالیان گذشته را تا حد بالایی جبران کرد و از سوی دیگر به یکی از اصلی‌ترین عوامل پیروزی بدل شد.

واضح است که اتحاد را می‌توان دارای مراتبی دانست، اما آنچه اهمیت دارد این است که علی‌رغم اختلاف‌نظرها و سلایق، اتحاد دل‌ها و جان‌ها حفظ شود. چنانچه رهبر انقلاب در بیانات ابتدای فروردین ۱۴۰۳ خود به این موضوع اشاره فرمودند: «نکته‌ بعدی در باب منافع ملّی، مسئله‌ اتّحاد دل‌های مردم است؛ اتّحاد عزم‌ها و اراده‌های مردم است. ما در این زمینه متأسّفانه مشکلاتی داریم، عقب‌افتادگی‌هایی داریم؛ ارتباط و همدلی اجتماعی خیلی مهم است؛ در این زمینه دچار غفلت شدیم؛ خودمان به دست خودمان در وحدت ملّی‌مان اختلال ایجاد می‌کنیم. همه ‌ما در این غفلت شریکیم؛ همه‌ ما وظیفه داریم که وحدت ملّی را، اتّحاد مردم را، اتّحاد مردم و مسئولان را حفظ کنیم؛ روزبه‌روز آن را تقویت کنیم؛ این سیاست قطعی نظام جمهوری اسلامی از روز اوّل بوده است.»

اتحاد و انسجام، علی‌رغم اهمیت روشن و غیرقابل انکار، از متولی مشخصی برخوردار نیست و سازوکار تعریف‌شده‌ای ندارد. فقدان این دو موجب شده که پرداختن به این مسئله مهم صرفاً در حد حرف باقی بماند و در عمل شاهد عقب‌ماندگی باشیم.

بلاشک می‌توان مواردی را به‌عنوان عناصر دارای نقش کلیدی در ایجاد و حفظ اتحاد و انسجام دانست که از جمله آنان می‌توان به مسئولان، خواص و حلقه‌های میانی، احزاب، رسانه‌ها و... اشاره کرد.

در وضعیت فعلی که این مقوله، جزء بلاشکِ امنیت ملی قلمداد می‌شود، شعام مهم‌ترین وظیفه در حفظ، رصد و برقراری اتحاد ملی و برخورد با برهم‌زنندگان آن دارد. به اختصار چند راهبرد کلیدی به‌عنوان راهبردهای اصلی این مقوله ذیلاً ذکر می‌شود:

عوامل اتحادآفرین:

۱- یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد اتحاد در شرایط کنونی کشور، میهن است. در تجربه‌ای که از دفاع میهنی گذشت، مشاهده شد که همه با سلایق گوناگون زیر این پرچم جمع شدند و کنار هم به دفاع پرداختند. از این رو، تکیه بر میهن و ضرورت پاسداشت این خاک، یکی از عوامل اتحادآفرین است.

۲- اتحاد به معنای پیوستگی، دارای مرز است؛ از این رو یکی از ارکان اتحاد، مرزگذاری با دشمنان است. برجسته کردن غیظ و عصبیت نسبت به متجاوز که همزمان با چشیدن درد تجاوز است، از عوامل ایجاد اتحاد خواهد بود و عدم رعایت فاصله با دشمن، مخل اتحاد است. مسئولین دیپلماسی کشور شایسته است نبض جامعه را در این خصوص دائم مدنظر داشته باشند.

عوامل مخل اتحاد:

۱- برجسته کردن تفاوت‌های عقیدتی و فکری باوجود اشتراکات فراوان، از عواملی است که اتحاد قلوب مردم را بر هم می‌زند.

۲- غلبه منافع حزبی و جناحی بر منافع ملی نیز موجب بر هم زدن اتحاد عمومی است. انتقام‌گیری‌های سیاسی در همه حال مضر است و در شرایط فعلی مضرتر.

۵- طراحی بسیج میهنی توده‌ها

از نکات مبنایی و مهم در تقابل با نظام استکبار، تکیه ما بر بُعد نرم‌افزاری است؛ برخلاف جبهه استکبار که بخش عمده توان و اعتماد خود را بر تجهیزات، سلاح و ابزارهای مادی متمرکز کرده است.

در جبهه خودی، قوت ایمانی و بنیان‌های فکری دینی موتور اصلی پیشروی و رمز توفیق به شمار می‌رود. بر همین مبنا، آحاد مؤمن و معتقد جامعه – به‌واسطه عدم برخورداری از ابزارآلات نظامی – نه‌تنها تهدید نبوده، بلکه فرصت و سلولی از سلول‌های مبارزه محسوب می‌شوند. چنین رویکردی، انرژی ایمانی عظیمی را خلق می‌کند که در مقابله با سونامی حوادث از جا تکان نمی‌خورد و حلّال بسیاری از مشکلات ناشی از جنگ خواهد بود. تجربه دفاع ۱۲ روزه گذشته نیز ظرفیت بالای عمومی جهت حضور و ایفای نقش را به منصه ظهور گذاشت.

از این رو طراحی الگوی بسیج میهنی توده‌ها با هدف حضور و مشارکت عموم مردم در مبارزه با دشمن، از ضرورت‌های جبهه ایمان است.۱ این بسیج را می‌توان به اقتضای توان و ظرفیت افراد، در کمّ و کیف متنوع سامان داد. عرصه‌هایی از قبیل «اطلاعاتی - امنیتی، امدادرسانی، خدمت‌رسانی، رسیدگی به خانواده شهدا، معنویت‌افزایی، اقتصاد، بهداشت و سلامت و...» مواردی است که می‌توان با تکیه بر ظرفیت مردم، هم بستر رشد عمومی را فراهم ساخت و هم نیازهای مستحدثه دوران جنگ و حتی نیازهای بلندمدت‌تر را پاسخ داد. تکیه به امکاناتی چون مساجد و بسیج محلات از ظرفیت‌های فعال‌سازی این بسیج عمومی است.

به نظر می‌رسد برخی انحرافاتی که در به‌کارگیری بسیج مردمی و سازمانی شدن آن در سال‌های گذشته اتفاق افتاد، در شرایط امروز قابلیت اصلاح و بازگشت به مسیر طبیعی و فلسفه ایجادی آن را پیدا کرده است.

۶- تغییر سازوکارهای حفاظت فرماندهان و دانشمندان متناسب با تهدیدات

فرماندهان و دانشمندانی که هدف ترور رژیم صهیونیستی قرار گرفتند، پیش‌تر نیز در فهرست تهدید این رژیم بودند و حتی برخی از آنان سابقه ترورهای نافرجام را داشتند. موفقیت دشمن در برخی از عملیات‌های اخیر نشان داد که او به‌طور مستمر در حال به‌روزرسانی روش‌های خود است و این به‌روزرسانی، ضعف‌های جدی در سازوکارهای حفاظتی ما را آشکار نمود.

همان‌طور که در بخش‌های قبل بیان شد، تقابل فعلی یک تقابل فناوری‌پایه است؛ به گونه‌ای که شاهد جنگی هوشمند هستیم. در مختصات این جنگ هوشمند، ترورها نیز بسیار دقیق و هوشمند انجام شدند. بر این اساس، ترور هوشمند، حفاظت هوشمند لازم دارد.

در چنین شرایطی، بازنگری و ارتقاء راهبردهای حفاظتی ضرورتی فوری است. این امر تنها با استفاده از روش‌های سنتی ممکن نیست، بلکه باید از فناوری‌های نوین امنیتی، مدل‌های پیش‌دستانه شناسایی تهدید و شبکه‌های اطلاعاتی هوشمند بهره گرفت.

چنین تحولی بدون حضور مجموعه‌های تحقیقاتی در حوزه IT و فناوری‌های هوشمند ممکن نیست. از این رو نیروی انتظامی، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و سایر نهادهای امنیتی لازم است نسبت به تعریف کار و مهیا کردن زیرساخت برای مجموعه‌های تحقیقاتی جهت رسیدن به الگوهای فناورانه نوین برای حفاظت از نخبگان و فرماندهان کشور اهتمام ورزند؛ الگویی که حداقل چند گام جلوتر از دشمن باشد.

۷- جلودار شدن رسانه

اگرچه عملکرد رسانه ملی و برخی دیگر از رسانه‌های حاکمیت در دوران جنگ گذشته قابل ستایش است، اما همچنان رسانه از آنچه که باید باشد عقب است. رسانه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مراجع تربیت عمومی جامعه، در زمان جنگ از سویی مکلف به اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی صحیح و سریع نسبت به وقایع و اخبار است و از سوی دیگر، وظیفه افزایش روحیه مقاومت و ایستادگی عمومی را بر دوش دارد و از همه مهم‌تر، روشنگری و بصیرت‌افزایی از شئون آن است.

رسانه باید کنداکتور جنگ، آن هم از جنس ترکیبی داشته باشد. چنین رسانه‌ای نیازمند مدیریت قرارگاهی است. در مدیریت قرارگاهی علاوه بر اطلاع‌رسانی اخبار، ضروری است حوزه امنیت روانی مردم نیز مورد توجه باشد و با دقت و ظرافت، شجاعت و سلحشوری رزمندگان و زبونی و اضمحلال دشمن تصویر و روایت گردد.

بدیهی است که مقصود از رسانه، محدود به رسانه ملی و صداوسیما نیست؛ اما حداقل در زمان جنگ و بعد از آن، مهم‌ترین متولی صداوسیماست. بر این اساس و با توجه به نقش محوری رسانه ملی، شکل‌دهی به قرارگاه رسانه‌ای با محوریت صداوسیما و متشکل از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجموعه‌های تابعه و نمایندگان سازمان‌های جبهه فرهنگی و خبرگان خرّیطِ رسانه‌فهم و بخش فرهنگی دفتر رهبر انقلاب، جهت تغییر زمین بازی رسانه‌ای که سال‌ها توسط دشمن طراحی و اداره شده، امری ضروری است. اتفاق اخیر، فرصت مناسبی را جهت ترمیم گذشته و ایجاد تحول در این زمینه فراهم نموده است، اگر قدر دانسته شود.

۸- تقویت پدافند غیرعامل، خاصه در حوزه تأمین کالاهای اساسی و طراحی سازوکارهای نظارت سخت‌گیرانه

یکی از نقاط مهم در اداره جنگ، تأمین کالاهای اساسی برای نیازهای روزمره مردم است. در مرحله قبلی دفاع میهنی، مراجع تأمین کالاهای اساسی تا حد قابل توجهی مصون از حملات دشمن بود و میزان ضربه واردشده نیز مدیریت شد

. از این رو، تأمین کالاهای اساسی برای میان‌مدت و طراحی سازوکارهای سخت‌گیرانه جهت طی شدن درست فرایند تولید، انبار و توزیع ضروری است. با توجه به انواع سناریوها در شیوه حملات دشمن به این اقلام، یکی از راهبردهای مهم که باید مورد توجه قرار گیرد، بهره‌گیری از ایده‌های نو و خلاقانه در تولید، توزیع و انبارداری این اقلام است که در این زمینه تکیه بر ظرفیت مردمی راهگشاست.

تحقق این امر مستلزم شکل‌گیری آرایش جنگی مطابق با طراحی اتاق جنگ اقتصادی است که در راهبرد اول شرح داده شد.

۹- بازتنظیم شرایط زیرساخت‌های حیاتی مثل آب، برق، گاز و درمان جهت آسیب‌پذیری حداقلی در زمان جنگ

در کنار تأمین کالاهای اساسی، حفظ زیرساخت‌هایی همچون آب، برق، گاز و خدمات درمانی برای تداوم زندگی عادی مردم ضروری است. اختلال در این زیرساخت‌ها نه‌تنها حیات روزمره جامعه را مختل می‌کند، بلکه زنجیره تأمین کالاهای اساسی را نیز با بحران روبه‌رو می‌سازد.

ازاین‌رو، باید برای اداره طولانی‌مدت دفاع میهنی، حداقل سطح پایدار این زیرساخت‌ها تضمین شود. به‌کارگیری راهکارهای نوآورانه و کم‌هزینه، با اتکا به ظرفیت مردمی - از شبکه‌های داوطلبی تا فناوری‌های بومی - ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

بررسی تخصصی این ایده‌ها برعهده دانشگاه‌ها و اندیشکده‌های مرتبط با حوزه‌های انرژی و زیرساخت است تا نقشه‌ای عملیاتی برای دوران بحران طراحی شود. همچنین دیپلماسی انرژی و دیپلماسی آبی با کشورهای همسایه به‌منظور تأمین منابع موردنیاز می‌تواند بخشی از مشکلات را بکاهد.

۱۰- مسئله مخبرین و نفوذی‌ها

اگرچه مسئله نفوذ و جاسوسی بخشی از نتایج خود را در قضیه ترور فرماندهان و دانشمندان نشان می‌دهد، اما مسئله‌ای بسا گسترده‌تر است. تأثیر در جهت‌گیری فکری مردم و مسئولان، امکان خرابکاری‌های مختلف، زمینه‌سازی شورش و حرکات مسلحانه و... از دیگر نتایج نفوذ و جاسوسی است.

سال‌هاست رهبر حکیم انقلاب بحث نفوذ را مطرح و نسبت به آن هشدار داده‌اند، اما به نظر می‌رسد نفوذ یکی از دستورکارهای اصلی دشمن است و از رصد ما جلو افتاده است.

قوه قضائیه، سپاه، وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی از متولیان حل مسئله نفوذ هستند. ضروری است با بهره‌گیری از تجربیات گذشته، توفیق‌ها، شکست‌ها و نقاط خلأ شناسایی و با در دست داشتن طرحی رو به جلو، با مسئله جاسوسی مبارزه به عمل آید.

شورای هماهنگی اطلاعات کشور که در سال ۱۳۹۲ شکل گرفت، پاسخگوی نیاز فوری و عملیاتی این حوزه نیست؛ بازنگری سازوکار و حتی اعضای این شورا و همچنین جایگاه و ساختار آن از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر است.

۱۱- مغتنم شمردن امکان اثرگذاری تربیتی

یکی از اتفاقاتی که طی سالیان گذشته شاهد آن بودیم، جاافتادن برخی انگاره‌های غلط پیرامون رژیم صهیونیستی در بین اقشاری از جامعه بود؛ انگاره‌هایی که بر هویت غصبی و ظالم آن روپوش گذاشته و تصویر روتوش‌شده‌ای از آن به خورد نسل نو داده می‌شد.

تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی به ایران پرده از ماهیت سفاک و ددمنش این رژیم تا حد قابل توجهی برداشت و زمینه را برای گفت‌وگو پیرامون جرثومگی این رژیم در بین برخی اقشار که تحت تأثیر تهاجمات رسانه‌ای قرار گرفته بودند، فراهم کرد.

این مهم بالأخص برای کودکان و نوجوانان از جهات مختلف دارای اهمیت و همچنین امکان بالاتری است. ازاین‌رو، ضروری است با تکیه بر سه راهبرد «بحث و گفت‌وگو، آگاهی‌بخشی و امتداد و استمرار برای اقناع و جاافتادن» به‌عنوان راهبردهای اصلی در این حوزه، فرصت تابستان جهت آموزش‌های مضاعف، اضافه‌کردن اسناد و مطالبی پیرامون حقیقت این جریان در کتب درسی، توجیه استادان و معلمان، برنامه‌های گفت‌وگومحور آزاداندیشی جوانان و... مغتنم شمرده شود و آگاهی‌بخشی لازم از چهره این رژیم انجام گیرد.

آموزش و پرورش، صداوسیما و آموزش عالی متولیان اصلی این عرصه محسوب می‌شوند و مکلف به بهره‌برداری از این فرصت هستند. شاید بتوان ادعا کرد که این شرایط، فرصت بی‌بدیلی در ترویج و بارورسازی فکر صحیح و قوی در بین اقشار گوناگون، بالأخص کودکان و نوجوانان، در اختیار قرار داده است.

۱۲- مقابله همه‌جانبه با فساد

فساد، بزرگ‌ترین تهدید برای اعتماد عمومی و انسجام ملی است. بدیهی است که بی‌اعتمادی ناشی از فساد، شکاف میان مردم و حاکمیت را دامن زده و به‌تدریج سرمایه نرم‌افزاری کشور در نبرد با دشمن را دچار ضعف و زوال می‌کند. باید با هرچه باعث تزلزل در اتحاد و انسجام و صاحب‌انقلاب بودن مردم می‌شود، برخورد کرد؛ که از مصادیق مهم آن، فساد، رانت و تبعیض است.

دفاع میهنی اخیر با آثار مثبتی جهت بهبود این سرمایه همراه بود، اما یکی از الزامات اساسی تداوم آن، منوط به مبارزه‌ای فراگیر با فساد به‌ویژه در سطوح مدیریتی است. در این راستا:

قوه قضائیه باید با قاطعیت، برخورد با مفسدان را تسریع و اطلاع‌رسانی کند؛ نیروی انتظامی و دستگاه‌های نظارتی همچون سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات باید فعالانه وارد عمل شوند؛ و ایجاد سامانه‌های شفافیت عمومی و گزارش‌دهی مردمی می‌تواند به‌عنوان مکملی برای نظارت رسمی عمل کند.

شک نکنیم که مبارزه بی‌امان با فساد نه‌تنها اعتماد مردم به حاکمیت را تقویت می‌کند، بلکه سرمایه اجتماعی لازم برای تداوم مقاومت را حفظ خواهد کرد. (حتی برخورد با اختلال‌هایی که به چشم کوچک می‌آیند - مثل گران‌فروشی در قیمت بلیت اربعین - در چشم تیزبین مردم کاملاً رصد می‌شود).

۱۳- تدبیر برای جنگ ادراکی

همان‌گونه که در مقدمه این سند بیان شد، تهاجم دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران صرفاً محدود به عرصه نظامی نیست؛ بلکه در قالب جنگی ترکیبی، خاصه ادراکی، به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارها برای تغییر محاسبات جامعه به‌ویژه در میان نخبگان و اقشار خاکستری عمل می‌کند. تجربه‌های گذشته نشان داده است که جنگ ادراکی می‌تواند به‌طور مستقیم بر روحیه عمومی و حتی معادلات میدان نبرد تأثیر بگذارد. روایت فاتحانه تأثیر مستقیم بر محاسبات داخلی و همچنین محاسبات دشمن دارد.

به‌منظور مقابله با این تهدید، ایجاد قرارگاه مدیریت جنگ ادراکی با سه مأموریت زیر ضروری است.

۱- رساندن اطلاعات دقیق و شفاف به مردم و جلوگیری از آشفتگی خبری.

۲- ارائه تحلیل‌های منسجم مبتنی بر مبانی ایدئولوژیک و سیاست‌های کلان نظام، به‌ویژه در شرایط بحرانی.

۳- مدیریت خط خبری و تبیینی کشور با رصد دائمی عملیات روانی دشمن و نیازهای افکار عمومی.

این قرارگاه باید از ترکیب:

مبلغان و اندیشمندان دینی (برای تبیین مفاهیم ایمانی)، خبرنگاران و تریبون‌داران رسانه‌ای (برای انتشار سریع و دقیق پیام) و کارشناسان تحلیل رسانه و افکار عمومی (برای پایش و مقابله با عملیات روانی دشمن) تشکیل شود.

بدیهی است که عرصه تبیین یک فرایند صرفاً دستوری نیست و مدیریت آن مستلزم تعامل هوشمندانه با شبکه گسترده تبیین‌گران مردمی است. ازاین‌رو، فرماندهی قرارگاه باید در اختیار فردی قرار گیرد که هم به ظرایف تبلیغ دینی مسلط باشد و هم شناخت عمیقی از سازوکارهای رسانه‌ای و عملیات روانی داشته باشد.

خروجی مورد انتظار از این قرارگاه عبارت است از کاهش اثر عملیات روانی دشمن، ارتقای تاب‌آوری ادراکی جامعه و پشتیبانی مستقیم از پایداری اجتماعی در جنگ.

۱۴- آموزش عمومی اصول دفاع میهنی

بخشی از تلفات و خسارات ناشی از حملات دشمن نه صرفاً به علت شدت حملات، بلکه به دلیل نابلدی و ناآگاهی مردم در مواجهه با شرایط جنگی رخ می‌دهد. اگرچه سهم این عامل در مقایسه با شدت تهاجم ممکن است محدود باشد، اما با توجه به اهمیت حفظ جان مردم و نقش حیاتی آنان در دفاع میهنی، آموزش‌های عمومی پیشگیرانه از ضروریات غیرقابل‌انکار است.

ارائه این آموزش‌ها نه‌تنها می‌تواند به‌طور مستقیم از میزان تلفات و خسارات بکاهد، بلکه بستر مناسبی برای تقویت مشارکت مردمی در امدادرسانی و خدمت‌رسانی در دوران جنگ فراهم می‌آورد.

محتوای آموزش‌های عمومی:

* نحوه صحیح پناه‌گیری در زمان حملات

* مدیریت صحنه‌های بحران و کمک به مصدومان

* امدادهای اولیه و اقدامات حیاتی قبل از رسیدن نیروهای تخصصی

* روش‌های بازگشایی مسیرهای مسدود و کمک به عملیات نجات

* آشنایی با سازوکارهای هشدار و تخلیه اضطراری

نهادهای مسئول:

* جمعیت هلال احمر

* سازمان آتش‌نشانی

* اورژانس کشور

* سازمان پدافند غیرعامل

* بسیج محلات و مساجد به‌عنوان شبکه‌های پشتیبان

اجرای این برنامه نه‌تنها آثار مستقیمی بر کاهش خسارات انسانی دارد، بلکه پیام اهمیت جان مردم از سوی حاکمیت را به‌طور ملموس به جامعه منتقل می‌کند؛ امری که موجب افزایش اعتماد عمومی و انسجام اجتماعی در دوران جنگ خواهد شد. بدیهی است در این جنس امور، باید مراقب امنیت روانی و تشویش ذهنی مردم هم بود و این آموزش‌ها بایستی در بستری آرامش‌برانگیز عرضه شود.

پی‌نوشت:

۱- در این خصوص، پیشنهادیه‌ای در هسته مدیریت جهادی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) تهیه شده است.

کابوس هفت اکتبر ۲۰۲۳ به بنیامین نتانیاهو رسید

بازرس کل رژیم صهیونیستی، بنیامین نتانیاهو و سران ارشد جنگی را برای بازجویی در پرونده شکست امنیتی و نظامی هفت اکتبر احضار کرد.

رابطه رسمی منافقین با اسرائیل چگونه شکل گرفت؟

اسناد نشان می‌دهد ارتباط منافقین با رژیم صهیونیستی از سال ۱۳۶۷ آغاز و با جلسات محرمانه در ولز و منچستر و دیدار با مقام امنیتی...

فرمان تعیین قیمت به خود خودروسازان واگذار شد

ریش‌وقیچی گران‌سازی خودرو به جاده مخصوص منتقل شد!

بر اساس مصوبه جدید شورای رقابت، خودروسازان از این پس می‌توانند قیمت محصولات خود را به طور مستقیم و با نظارت سازمان حمایت تعیین...

چگونه ظرفیت «ملت- دولت‌ها» دستیابی ایران به اهداف ضداستکباری را هموار می‌کند؟

امریکا را با دیپلماسی عمومی از منطقه اخراج کنید

یکی از وجوه مغفول‌مانده یا کم‌برخوردار در سیاستگذاری خارجی ایران استفاده از ظرفیت جوامع و ملت‌های منطقه و حتی جهان برای ایجاد...

نگاه کاربر فضای مجازی به پیاده‌کردن نسخه‌های اقتصادی نئولیبرالی که موجب سقوط حکومت بشار اسد شد

‏سوریه از گرایش به نئولیبرالیسم تا سقوط

از مهم‌ترین دلایل سقوط حکومت بشار اسد که کمتر درباره آن سخن به میان آمده است، دنباله روی او از نسخه‌های سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی،...

اسپیس‌ایکس در خدمت جنایات رژیم صهیونیستی؛ ایجاد زنجیره کشتار دیجیتال

مروری بر ابعاد حقوقی، اخلاقی و عملیاتی همکاری اسپیس‌ایکس با رژیم صهیونیستی در جنایات هولناک نوار غزه نشان می‌دهد که این شرکت به...

اگر جنگ را شروع کردند، پایانش با ما خواهد بود

معاون اول رئیس جمهور گفت: ما اهل جنگ نیستیم، ولی راهبردمان این است که اگر جنگ را شروع کردند، پایانش با ما خواهد بود.

تعامل و مراوده با دیگر کشور‌ها و ملت‌ها رمز اصلی رشد و پیشرفت است

رئیس جمهور قانع بودن به حق خود و چشم پوشیدن از تجاوز به حقوق دیگران بر پایه انصاف و عدالت را رمز دستیابی به سعادت در دنیا عنوان کرد و گفت: تعامل و ارتباط جهان ما را زیباتر و شادتر می‌کند و ما به همین منظور به کشور‌های همسایه و دیگر کشور‌ها سفر می‌کنیم تا روابط و تعاملات دوستانه را هر چه بیشتر گسترش دهیم.

از حسن نیت و مذاکره تا تحقیر و کودتا

تاریخ درس‌های بزرگی در دل دارد و کسانی که از این درس‌ها عبرت نگیرند، جز احمق اسمی برازنده آنها نیست.

ترامپ با تکرار ادعای حل و فصل ۶ جنگ، توپ صلح در اوکراین را به زمین زلنسکی انداخت

دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با ادعای حل و فصل ۶ جنگ در حالیکه بر آتش جنگ اسرائیل در غزه دمیده و به تاسیسات هسته‌ای ایران نیز حمله کرد، توپ صلح در اوکراین را به زمین ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهوری این کشور انداخت.

دیدار فرمانده مرزبانی ایران و فرمانده حشدالشعبی عراق برای تأمین امنیت

فرمانده مرزبانی فراجا، با سیدابوطالب موسوی، فرمانده حشدالشعبی دیالی عراق، در پایانه مرزی خسروی دیدار و درباره همکاری مشترک در تأمین امنیت و خدمت‌رسانی به زائران اربعین گفت و گو کرد.

زمان مطالعه: ۱ دقیقه

سردار احمدعلی گودرزی، فرمانده مرزبانی فراجا با هدف امنیت زائران کربلای معلی با سیدابوطالب موسوی، فرمانده حشدالشعبی، دیالی عراق در پایانه مرزی خسروی دیدار و گفت و گو کرد.

سردار گودرزی در این دیدار، گفت: مردم ایران و عراق به جهت وابستگی‌های دینی و اشتراکات فرهنگی از دوستی و محبت عمیق برخوردارند و اوج این ارتباط در حماسه بزرگ اربعین نمود و بروز دارد؛ بنده به نمایندگی از جمهوری اسلامی از مهمان نوازی مردم عراق از زوار ابا عبدالله الحسین(ع) تشکر می‌کنم.

فرمانده مرزبانی فراجا با ابراز رضایت از این دیدار، با تأکید بر توجه ویژه به تأمین امنیت زائران، آن را امری بسیار با اهمیت و مورد رضایت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) دانست.

در این دیدار سردار گودرزی با اشاره به همکاری و تعامل و همدلی که بین مرزبانان دو کشور در حال انجام است، اظهار داشت: این امر بسترهای لازم درباره خدمت رسانی و تأمین امنیت زائران اربعین حسینی بیش از پیش فراهم می‌کند.

در این دیدار سیدابوطالب موسوی، فرمانده حشدالشعبی، دیالی عراق از مرزبانان کشور ایران به جهت هماهنگی، همکاری و همدلی تشکر کرد و گفت: حاصل این همکاری و هماهنگی بین مرزبانان دو کشور خدمت رسانی بهتر به زائران و تأمین امنیت آنان خواهد بود و مرزبانان کشور عراق هم با تمام توان آماده پذیرایی از زوار امام حسین(ع) هستند.