• افسران جنگ خيال مردم را راحت کردند گسترش نیوز

• همکاري ايران با يار با وفاي خود پابرجاست سرانه

• انفجار شديد در تبريز / جزئيات اوليه هنوز مشخص نيست نامه نیوز

• اسرائيل اعلام کرد: هر سه دکل گازي و پالايشگاه نابود و تعطيل شدند مثلث آنلاین

• سخنگوي وزارت دفاع: امروز يکي از موشک‌ها براي اولين بار استفاده شد فرارو

• چراغ سبز ترامپ به بي‌بي پيش از مذاکره با تهران؛ کل منطقه به آتش کشيده مي‌شود؟ اکوایران

• کاري که موشک ايراني با مخفيگاه توليد بمب اتم اسرائيل کرد + تصاوير | اعتراف: برخي آسيب‌ها جبران‌ناپذيرند همشهری آنلاین

• فوري/ حمله هوايي به کرمانشاه؟ | گزارش‌هايي از هدف قرار گرفتن فرودگاه و چند پادگان نظامي نامه نیوز

• هشدار شديد مشاور پوتين به ترامپ/ اگر به جنگ عليه ايران بپيوندي کاملا شکست مي‌خوري اقتصاد نیوز

• رهبر انقلاب: آمريکايي‌ها بدانند هرگونه ورود نظامي آن ها بدون ترديد با صدمه جبران‌ناپذير همراه خواهد بود اقتصاد نیوز

• بستن تنگه هرمز براي محاصره ناوها با حمله آمريکا به ايران مثلث آنلاین

• جزئيات درگيري ايران و اسرائيل روز ششم ۲۸ خرداد فرارو

• نخستين تصاوير از بقاياي پهپاد فوق پيشرفته هرمس اسرائيل در اصفهان همشهری آنلاین

• هشدار قاطع مسکو: اسرائيل فوراً حملات به تأسيسات هسته‌اي ايران را متوقف کند! نامه نیوز

• ديدار ترامپ با فرمانده ارتش پاکستان/ ماجرا چيست؟ دنیای اقتصاد

• رادار پيشرفته ايراني فوري جايگزين سوباشي شد مثلث آنلاین

• هاآرتص: اسرائيل با گريه و پشيماني ازجنگ با ايران خارج مي‌شود خبرگزاری تسنیم

• تير خلاص به پالايشگاه نفت حيفا خودرویک

• پيام تلويزيوني رهبر معظم انقلاب خطاب به ملت ايران افکار نیوز

• آب پاکي چين و روسيه روي دست ايران گسترش نیوز

• موضع‌گيري جديد پادشاه اردن درباره حمله اسرائيل به ايران اقتصاد نیوز

• بيانيه شديداللحن حوزه علميه نجف عليه تهديدات گستاخانه ترامپ نسبت به مقام حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي همشهری آنلاین

• پيام فرمانده کل قوا منتشر شد + متن مثلث آنلاین

• کشف انبار تروريسم در نواب؛ ۱۲۷ کيلو مواد انفجاري و مايعات خطرناک توقيف شد! نامه نیوز

• واکنش شديداللحن به تهديدات گستاخانه ترامپ درباره رهبر انقلاب همشهری آنلاین

• حمله هوايي اسرائيل به پادگان شهيد زين‌الدين +جزييات اطلاعات

• در صورت ورود آمريکا به جنگ مستقيم با ايران، نخستين اهداف ايران چه خواهد بود؟ | در خليج‌فارس غرق مي‌شوي همشهری آنلاین

• ترامپ خواستار «تسليم کامل» ايران شد اطلاعات

• هشدار مشاور پوتين درباره پيوستن آمريکا به جنگ اسرائيل و ايران | روسيه وارد درگيري نظامي با آمريکا مي شود؟ همشهری آنلاین

• رژيم صهيونيستي نابودي دکل هاي گازي و پالايشگاه خود را تأييد کرد! افکار نیوز

• پهپاد افسانه‌اي اسرائيل در آسمان اصفهان به زانو درآمد | تصاوير لاشه افتخارشان را ببينيد! + ويدئو نامه نیوز

• آيا آمريکا به جنگ ايران و اسرائيل وارد مي‌شود؟ فرارو

• پيام امام خامنه‌اي تا دقايقي ديگر خبرگزاری تسنیم

• تحليلگر سابق سازمان سيا: هيچ رهبري در جهان به هيچ‌يک از گفته‌هاي ترامپ اعتمادي نخواهد داشت | ويدئو همشهری آنلاین

• فوري/ اطلاعيه شماره ۱۰ سپاه پاسداران/موشک‌هاي فتاح پيام اقتدار ايران را به هم‌پيمانِ جنگ افروزِ تل آويو ارسال کردند اقتصاد نیوز

• جاسوسان موساد از ٣ سال گذشته در ايران شوفر کاميون شدند؛ رانندگان کشور منافق نيستند فرارو

• عراق در جنگ ايران و اسرائيل طرف صهيونيست‌ها را گرفت؟ تازه نیوز

• سردرگمي در ميان صهيونيست‌ها؛ حمله سايبري همزمان با حملات موشکي ايران مشرق نیوز

• پيام تلويزيوني رهبر انقلاب: آمريکايي‌ها بدانند هرگونه ورود نظامي آنها بدون ترديد با صدمه جبران‌ناپذير همراه خواهد بود دنیای اقتصاد

• فرمانده کل قوا: آمريکايي‌ها بدانند هرگونه ورود نظامي آنها بدون ترديد با صدمه جبران‌ناپذير همراه خواهد بود تازه نیوز

• خط و نشان ايران درباره دخالت مستقيم آمريکا دنیای اقتصاد

• خروج فوري نيروهاي آمريکايي و انگليسي از پايگاه بحرين مثلث آنلاین

• اعلام حمايت سياسي پاکستان از ايران اقتصاد نیوز

• پدافند هوايي شيراز فعال شد اقتصاد نیوز

• بهره‌برداري به موقع حماس از حملات ايران به اسرائيل همشهری آنلای

• خط قرمز بشريت له شد: توقف فوري حمله به بيمارستان‌ها بهداشت نیوز

• کشف مرکز مونتاژ پهپاد براي صهيونيست‌ها در ايران مثلث آنلاین

• شهادت ۷ فرمانده سپاه تاييد شد +اسامي اطلاعات

• چراغ سبز عربستان به ايران در دقيقه ۹۰ گسترش نیوز

• جاسوس معدوم موساد را بيشتر بشناسيد/ اسماعيل فکري کيست؟ اطلاعات

• فوري؛ حمله پهپادي به محل سکونت نتانياهو + ويدئو | تلاش جنگنده هاي اسرائيل براي مقابله همشهری آنلاین

• بيمارستان فارابي هدف قرار گرفت + تصاوير تلخ مثلث آنلاین

• خانه‌هاي تيمي تروريستي را اينگونه شناسايي کنيد تازه نیوز

• واکنش جديد چين به درگيري ايران و اسرائيل اقتصاد نیوز

• سفر مهم فرمانده ارتش پاکستان به آمريکا مشرق نیوز

• لحظه ترکيدن بزرگترين پالايشگاه اسرائيل در حيفا + ويديو اطلاعات

• اسرائيل مزدوران تروريست را به‌خط کرد | معکوس‌شدن نقشه نتانياهو همشهری آنلاین

• نماينده کرمانشاه: با کشف لايه‌هاي نفوذ، حملات و خرابکاري‌هاي داخلي رو به کاهش خواهد بود فرارو

• خلبان زن F-۳۵ اسرائيلي که اسير شد، کيست؟/ چرا تصويرش منتشر نمي‌شود؟ +ويديو اطلاعات

• خانه‌هاي تيمي تروريستي را چطور شناسايي کنيم؟ | خانه‌اي با ۳ مورد از اين ۵ مورد را حتما گزارش دهيد همشهری آنلاین

• خبر مهم به مردم / قبل از خريد ميوه براي فردا بخوانيد خودرویک

• فارس: حمله شبانه اسرائيل به نارمک و لويزان اقتصاد نیوز

• سپاه بامداد امروز اسرائيل را چگونه بيچاره کرد؟ +فيلم افکار نیوز

• سفارت روسيه زنگ خطر را به صدا درآورد: شهروندانمان مراقب باشند، اوضاع وخيم است! نامه نیوز

• فيلم/ تفاوت موج هشتم وعده صادق با موج‌هاي قبلي مشرق نیوز

• شجاع خليل‌زاده: به مردم در شمال پناه بديد مشرق نیوز

• آيا چين و روسيه نيز سرانجام وارد معرکه ايران و اسرائيل خواهند شد؟ فرارو

• بيانيه فدراسيون کشتي در پي شهادت دو کشتي‌گير در حملات رژيم صهيوني خبرگزاری برنا

• اسرائيلي به بيمارستاني در کرمانشاه حمله کرد اقتصاد نیوز

• آخرين خبرها از درگيري ايران و اسرائيل فرارو

• افزايش بکارگيري موشکهاي هايپرسونيک در حملات ايران به اسرائيل خبرگزاری تسنیم

• دستور صادر شد؛ اين افراد طبق شرايط جنگي و بسيار سريع محاکمه و مجازات شوند همشهری آنلاین

• اقدام فوري عربستان براي بازگرداندن ايران به ميز مذاکرات دنیای اقتصاد

• فوري| رژيم صهيونيستي به يک بيمارستان حمله کرد تازه نیوز

• حمله ناجوانمردانه اسرائيل به امدادگران ايراني؛ ساختمان آتش‌نشاني موسيان زير آتش! + فيلم نامه نیوز

• اعتراف به شکست و عقب نشيني تل‌آويو همشهری آنلاین

• اخبار جديد درباره صداهاي شنيده شده در حوالي تبريز / شمار شهداي آذربايجان شرقي افزايش يافت اقتصاد نیوز

• فقط يک جرقه کافي است؛ اگر ضربه بخوريم، تنگه هرمز را مي‌بنديم اطلاعات

• ۱۱ کشور عضو شوراي حکام آژانس حملات رژيم صهيونيستي را محکوم کردند فرارو

• پدافندها در مرکز تهران همچنان مشغول دفاع هستند +ويديو اطلاعات

• پيام تسليت وزارت آموزش و پرورش در پي شهادت سردار کاظمي خبرگزاری تسنیم

• گروسي قاطعانه تاييد کرد؛ تاسيسات زيرزميني نطنز مورد حمله قرار نگرفته‌ است | خسارتي در فردو و خنداب مشاهده نشده | هشدار داد بدون محکوم کردن اسرائيل! همشهری آنلاین

• آمريکا اجازه مقابله اف۱۶ عراق را با جنگنده‌هاي اسرائيل نمي‌دهد مشرق نیوز

• آثار اقتصادي جنگ رسما مشخص شد سرانه

• محل سکونت نتانياهو هدف حمله قرار گرفت اقتصاد نیوز

• ۲ تن از پاسداران سرافراز به شهادت رسيدند + جزئيات دنیای اقتصاد

• درخواست فوري چين از ايران و اسرائيل دنیای اقتصاد

• اعتراف سنگين مشاور امنيت داخلي اسرائيل به توان موشکي ايران دنیای اقتصاد

• آخرين جزئيات از حمله به بيمارستان فارابي کرمانشاه اکوایران

• شهادت ۷ فرمانده نيروي هوافضاي سپاه فرارو

• سي‌ان‌ان: اسرائيل توان ايران براي تجديد قوا را دست‌کم گرفت خبرگزاری تسنیم

• پليس درباره چگونگي شناسايي خانه‌هاي تيمي تروريستي اطلاعيه صادر کرد اقتصاد نیوز

• صبح شد؛ ويرانه هاي اسرائيل آشکار شد+ تصاوير | ببينيد موشک هاي ايران چه کردند همشهری آنلای

• چراغ سبز عربستان به ايران در دقيقه ۹۰ گسترش نیوز

• فوري/ ۷ فرمانده نيروي هوافضاي سپاه به شهادت رسيدند اقتصاد نیوز

• چراغ سبز دقيقه نودي عربستان به ايران اقتصاد آنلاین

• اطلاعيه مهم وزارت اطلاعات: تردد مشکوک اين خودروها را گزارش دهيد همشهری آنلاین

• شهادت ۷ فرمانده سپاه تاييد شد +اسامي اطلاعات

• ايران با کمک اين کشور رسما گل کاشت سرانه

• آيا چين و روسيه نيز سرانجام وارد معرکه ايران و اسرائيل خواهند شد؟ فرارو

• شليک بعدي ايران با ۲۰۰۰ موشک خواهد بود | شوک به نتانياهو؛ اتفاقي که در ۱۵ ساعت افتاد | ثبت اولين شکست ۳۵-F در تاريخ | ايران حتي يک کودک نکشته است همشهری آنلاین

• دستگيري ۲ عامل موساد در البرز | کشف تجهيزات خرابکاري در خانه تيمي همشهری آنلاین

• جنگ و اسرائيل را با هم تمام مي‌کنيم | از اين پس فقط صداي انفجار خواهند شنيد | پايان اسرائيل، تصميم ماست؛ نه... | فقط يک گزينه دارند تسليم يا نابودي همشهری آنلاین

• آخرين وضعيت پالايشگاه اصفهان اعلام شد اقتصاد نیوز

• حمله مستقيم اسرائيل به کرمانشاه | تصوير انفجار دقايقي قبل منتشر شد نامه نیوز

• زمان مراسم تشييع پيکر مطهر شهداي جنايات اخير صهيونيست‌ها افکار نیوز

• ترور در خاک ايران؛ اسرائيل اروميه را به خون کشيد | اسامي شهداي مظلوم اعلام شد + عکس نامه نیوز

• لحظات ديدني از اصابت موشک‌هاي ايراني در پخش زنده کانال ۱۲ رژيم صهيونيستي | ويدئو همشهری آنلاین

• آمريکا رسما وارد درگيري نظامي رژيم صهيونيستي با ايران شد همشهری آنلاین

• پيغام بازيکن خارجي پرسپوليس؛ ديگر برنمي‌گردم قراردادم را فسخ کنيد همشهری آنلاین

• فوري/ تصميم مهم براي انقال زائران به ايران گرفته شد خودرویک

• تصاوير خنده دار از فرار يک اسرائيلي بدون لباس! | ويدئو همشهری آنلاین

• عراقچي: شواهدي در دست داريم که نشان مي‌دهد چگونه نيروهاي آمريکايي به رژيم صهيونيستي کمک کرده‌اند+ فيلم دنیای اقتصاد

• دستور سخنگوي نتانياهو به وزراي اسرائيلي درباره ايران اقتصاد نیوز

• سرعت برق‌آساي هايپرسونيک ايراني افکار نیوز

• پليس ۲ عامل موساد را دستگير کرد اقتصاد نیوز

• نتانياهو بالاخر از زيرزمين خارج شد+ عکس همشهری آنلاین

• فرود دومين هواپيماي نظامي باري چين در ايران نامه نیوز

• سرلشکر حاتمي: ضربات سختي به رژيم جعلي صهيونيستي وارد مي‌کنيم مشرق نیوز

• تصوير محل دستگيري اعضاي تيم تروريستي موساد در خانه‌ تيمي فرارو

• جزئيات درگيري ايران و اسرائيل روز سوم ۲۵ خرداد فرارو

• نتانياهو بالاخره از پناهگاه بيرون آمد | سکوت ترسناک ۴۸ ساعته شکست نامه نیوز

• فوري/ معصومه عاليخاني به شهادت رسيد + عکس اقتصاد نیوز

• لحظه دستگيري دو نفر از عوامل موساد در خانه تيمي | ويدئو همشهری آنلاین

• ترامپ: نقشي در حمله به ايران نداشتيم/ آماده پايان دادن به درگيري هستيم اکوایران

• تحليلگر مطرح جهان عرب: آينده منطقه به نبرد کنوني ايران بستگي دارد افکار نیوز

• خبر مهم درباره تامين سوخت / تمام مردم بخوانند خودرویک

• تازه منتشر شده از قدرت و سرعت عجيب موشک هايپرسونيک ايران در لحظه اصابت | اين تصاوير را چندين بار مي‌بينيد همشهری آنلاین

• عراقچي: کشاندن صحنه درگيري به منطقه خليج فارس يک اشتباه بزرگ راهبردي است افکار نیوز

• پيشنهاد آلمان براي برگزاري مذاکرات هسته‌اي فوري با ايران به همراه فرانسه و انگليس مشرق نیوز

• زانو زدن نتانياهو؟ | اولين واکنش او به حمله سنگين ايران منتشر شد نامه نیوز

• جزئيات شهادت دانشمند هسته‌اي اهل مازندران در تجاوز رژيم صهيونيستي مشرق نیوز

• يکي، دو روز ديگر با موشک‌هاي هايپرسونيک ايران تکليف جنگ مشخص مي‌شود فرارو

• خبر مهم به تمام مردم درباره تامين دارو و شيرخشک خودرویک

• پيام مهم به تمام مردم ايران درباره تامين و توزيع کالاهاي اساسي خودرویک

• عربستان راه را براي ايران باز کرد سرانه

• تجهيز موشک هاي جديد ايران به کلاهک هاي سنگين براي حمله مثلث آنلاین

• فوري| زمان تشييع فرماندهان نظامي ايران اعلام شد اطلاعات

• پخش زنده آسمان تهران از شبکه اي که فعاليتش در ايران ممنوع است! عکس همشهری آنلاین

• ببينيد/ نزديک‌ترين تصاوير از محل اصابت موشک/ تل‌آويو در آتش انتقام ايران صد آنلای

• جزييات انفجار بامداد امروز در فرودگاه مهرآباد افکار نیوز

• فوري | جزئيات مهم درباره ادامه حملات ويرانگر ايران همشهری آنلاین

• ستاد کل نيروهاي مسلح اطلاعيه جديد صادر کرد اقتصاد نیوز

• آمار جديد تعداد کشته‌شدگان در اسرائيل / تعداد بالا رفت اقتصاد نیوز

• ببينيد| ايران به سيستم آخر زد/ ايران براي آمريکا شمشمير را از رو بست صد آنلاین

• يک ورزشکار ايراني ديگر به همراه خانواده‌اش شهيد شد اطلاعات

• سکوت روسيه و چين در جنگ اکوایران

• خبر فوري وزارت خارجه درباره دور ششم مذاکرات ايران و آمريکا اطلاعات

• اطلاعات سپاه اعلام کرد: اشد مجازات براي همکاري با موساد همشهری آنلاین

• انتقام جديد ايران با موشک هاي خيبرشکن مثلث آنلاین

• فوري/ شهادت دو مسئول بلندپايه نظامي | معاونان اطلاعات و عمليات ستادکل هدف قرار گرفتند نامه نیوز

• وقاحت بي پايان ترامپ ؛«از حمله آگاه بوديم و يکشنبه هم مذاکره مي کنيم» مشرق نیوز

• پيام مهم به تمام مردم ايران درباره تامين و توزيع کالاهاي اساسي خودرویک

• براي نخستين‌بار در جهان؛ انهدام هواپيماي اف ۳۵ آمريکايي در شرايط جنگي + فيلم همشهری آنلاین

• فوري/ پايان روياي جام جهاني براي طارمي! خبرورزشی

• انتصاب فرمانده نيروي هوافضاي سپاه از سوي رهبر انقلاب همشهری آنلاین

• الجزيره: چرخش چند ساعت ترامپ از مذاکره به بمباران ايران اکوایران

• ٣ دانشمند هسته‌اي ديگر توسط اسرائيل ترور شدند اکوایران

• حمايت تمام‌عيار پاکستان از ايران نامه نیوز

• فوري/ تشکيل جلسه شوراي عالي امنيت ملي براي ادامه پاسخ به صهيونيست‌ها اقتصاد نیوز

• آخرين وضعيت تاسيسات فردو و نطنز پس از حمله اعلام شد مشرق نیوز

• فرمانده قرارگاه پدافند هوايي: تعدادي جنگنده اف ۳۴ و موشک کروز ساقط شد اقتصاد نیوز

• صداي انفجار در استان سيستان و بلوچستان/ ماجرا چه بود؟ اقتصاد نیوز

• فوري/ فعال شدن مجدد پدافند تهران از دقايقي پيش افکار نیوز

• محل شهادت سرلشکر سلامي و جمعي از همکاران و محافظان صد آنلاین

• ويديو| مقابله ارتش اردن با موشک‌هاي ايران در آسمان کشورشان اطلاعات

• اطلاعيه فوري آژانس درباره سايت هسته‌اي اصفهان نامه نیوز

• آژانس: سطح تشعشعات در تاسيسات هسته‌اي اصفهان افزايش نداشت خبرگزاری تسنیم

• واکنش شهردار رمات‌گان به حمله ايران: حتي شمشيرهاي آهنين هم اين حادثه را براي ما رقم نزد فرارو

• بزرگترين انفجار در تاريخ رژيم اسرائيل را ببينيد | انبار تسليحات تل آويو با حمله ايران پودر شد همشهری آنلاین

• هدف اصلي رژيم صهيونيستي از جنگ با ايران افکار نیوز

• تصاوير موشک‌هاي کروز و پهپادهاي رهگيري شده اسرائيل توسط پدافند ايران همشهری آنلاین

• ايران درباره روز يکشنبه چه تصميمي خواهد گرفت؟ | آخرين موضع تهران درباره مذاکرات اعلام شد همشهری آنلاین

• سيگنال مذاکرات يکشنبه کار خود را کرد - خرداد ۱۴۰۴ خودرویک

• اصابت پهپادهاي آرش ارتش به اهداف در سرزمين‌هاي اشغالي خبرگزاری تسنیم

• بازداشت ۵ نفر به دليل همکاري با اسرائيل و عکاسي از اماکن حساس همشهری آنلاین

• نمايندگان چين، يونان و دانمارک در نشست اضطراري سازمان ملل چه گفتند؟ اطلاعات

• شگفتي‌هاي «وعده صادق ۳» تازه آغاز شده؛ شکار F-۳۵ بخش کوچکي از اين عمليات است | خود را براي تحولات بزرگ‌تر آماده کنيد همشهری آنلاین

• خبر مهم نيويورک تايمز درباره آسيب هاي وارده به برنامه هسته‌اي ايران اقتصاد نیوز

• شهادت سوارکار ايران و خانواده‌اش توسط رژيم تروريستي صهيوني خبرگزاری تسنیم

• فرمانده جديد نيروي هوافضاي سپاه در کنار سردار شهيد اميرعلي حاجي‌زاده + عکس همشهری آنلاین

• وزير دفاع پاکستان: به هر شکل ممکن کنار ايران ايستاده‌ايم مشرق نیوز

• حمايت ويژه سردار دورسون از ايران در پي اتفاقات اخير + عکس خبرگزاری برنا

• فرمانده نيروي هوافضاي سپاه منصوب شد اطلاعات

• ۳ دانشمند هسته اي توسط رژيم صهيونيستي ترور شدند فرارو

• آغاز حمله ايران به اسرائيل؛ پهپادها به سوريه رسيدند| ادعاي ارتش رژيم صهيونيستي درباره تعداد آنها همشهری آنلاین

• حمله با ۲۰۰ جنگنده؛ اسرائيل از اين جنگنده ها براي حمله به ايران استفاده کرد | اعتراف شبکه آمريکايي «سي ان ان» همشهری آنلاین

• ارتش اردن: موشک‌ها و پهپادهاي وارد شده به حريم هوايي کشور را رهگيري کرديم تازه نیوز

• نخستين تصاوير از تخريب کامل منزل علي شمخاني + فيلم دنیای اقتصاد

• اميرحسن فقهي به شهادت رسيد + عکس دنیای اقتصاد

• حمله به شيراز دقايقي قبل تازه نیوز

• استوري فرزند سردار حاجي زاده مشرق نیوز

• تجاوز مجدد رژيم صهيونيستي به تبريز افکار نیوز

• ستاد کل نيروهاي مسلح اطلاعيه جديد صادر کرد اقتصاد نیوز

• خبر فوري از نظنز رسيد/ ميزان خسارت اعلام شد اطلاعات

• اخبار ضدونقيض درباره شهادت سردار حاجي‌زاده اکوایران

• عراقچي خطاب به گروسي: پاسخ قاطعي به اين تجاوز خواهيم داد اکوایران

• صداوسيما: بلندمرتبه ترين مقام نظامي ايران به شهادت رسيد همشهری آنلاین

• هم اکنون؛ حمله به پايگاه‌هاي نظامي در تبريز/ ۲ شهيد و ۶ مجروح تا اين لحظه تازه نیوز

• برخي خبرها از حمله رژيم صهيونيستي به شيراز حکايت دارد همشهری آنلاین

• خبر مهم بنزيني به تمام مردم ايران - ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ سرانه

• خط و نشان پزشکيان براي آمريکا/ رئيس‌جمهور تکليف ساخت بمب هسته‌اي را مشخص کرد اطلاعات

• عمليات موشکي مکرر با هدف نفوذ به داخل تأسيسات نطنز | آخرين وضعيت تاسيسات فردو همشهری آنلاین

• لحظه اعلام شهادت سرلشکر باقري از شبکه خبر + ويدئو همشهری آنلاین

• لحظه حمله هوايي دقايقي قبل به شيراز همشهری آنلاین

• حمله دوباره رژيم صهيونيستي به سايت هسته اي نطنز همشهری آنلاین

• هم‌اکنون ؛ انفجار در اطراف فرودگاه تبريز همشهری آنلاین

• تصاوير فرماندهان جديد نظامي ايران را ببينيد اطلاعات

• قطع برنامه هاي عادي صداوسيما همشهری آنلاین

• حملات پهپادي ايران به اسرائيل آغاز شد اقتصاد نیوز

• آخرين خبر از وضعيت جسماني شمخاني افکار نیوز

• آخرين وضعيت پالايشگاه آبادان اعلام شد دنیای اقتصاد

• بيانيه سازمان انرژي اتمي درباره حمله به تاسيسات نطنز مشرق نیوز

• رئيس ستاد مشترک ارتش صهيونيستي: ايران به زودي پاسخ مي‌دهد خبرگزاری تسنیم

• اولين تصاوير از محل شهادت سرلشکر سلامي و جمعي از همکاران و محافظان فرارو

• گاردين : يک جنگ تمام عيار سراسري در خاورميانه در راه است مثلث آنلاین

• لحظۀ انهدام موشک دشمن توسط پدافند هوايي در لرستان+ ويدئو همشهری آنلاین

• بيانيه مهم درباره حمله به تاسيسات نطنز همشهری آنلاین

• سيگنال مذاکرات يکشنبه کار خود را کرد - خرداد ۱۴۰۴ خودرویک

• لحظات اوليه پس از ترور محمد مهدي طهرانچي + فيلم دنیای اقتصاد

• خبر فوري از رأي‌گيري قطعنامه شوراي حکام درباره ايران رسيد اطلاعات

• خبر جديد خبرگزاري فارس درباره احتمال شهادت سرلشکر باقري اقتصاد نیوز

• تصاوير مدال ها و مدارک فريدون عباسي در نزديکي محل شهادت پارس نیوز

خواب را بر صهیونیست‌ها حرام می‌کنیم/ آغاز جنگ با ایران بازی با دم شیر است

دولت جمهوری اسلامی ایران به دنبال تجاوز و جنایت اخیر رژیم صهیونیستی و شهادت جمعی مردم بیگناه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که اقدامات دفاعی، سیاسی و حقوقی لازم برای پشیمان کردن رژیم نامشروع اسراییل را از همین لحظه شروع کرده است و خواب را بر صهیونیست‌ها حرام می‌کند.

جوان آنلاین: از پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، متن کامل بیانیه دولت جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:

به گزارش ایرنا، تجاوز شبانه رژیم صهیونیستی به میهن مان؛ ایران که به شهادت شهروندان، سرداران و دانشمندان عزیزمان منجر شد، ثابت کرد که این رژیم نامشروع به هیچ قاعده و قانون بین المللی پایبند نیست و همچون زنگی مست پیش چشم جهانیان از جمله غربیان مدعی حقوق بشر و حقوق بین الملل، رسما و با وقاحت تمام دست به ترور می‌زند و آتش جنگ را بر می‌افروزد.

آغاز جنگ با ایران بازی با دم شیر است. عملیات بزدلانه شبانه در حین طی شدن فرآیند دیپلماسی در مساله هسته‌ای ایران نشانه هراس این رژیم از قدرت اقناع و دفاع ایران برای جهان است که ما ایرانیان گرچه در ۲۰۰ سال گذشته هرگز آغازگر هیچ جنگی نبودیم، اما در دفاع از میهن خویش ذره‌ای تردید نکرده‌ایم و نمی‌کنیم.

تجاوز اسرائیل به آسمان مقدس ایران و ترور ناجوانمردانه سرداران ایران ثابت کرد که این رژیم ذاتا تروریست است.

اکنون، همه ما در ایران از ملت و دولت و حاکمیت، می‌توانیم با صدایی بلندتر از همیشه تروریستی بودن و متجاوز بودن صهیونیست‌ها را فریاد بزنیم و انتقام و دفاع را حق مشروع خود بدانیم و یکپارچه‌تر و متحدتر از همیشه بدون هر گونه اختلاف سیاسی پاسخ محکمی به این رژیم کودک کش و تروریست بدهیم.

دفاع از این آب و خاک و آسمان و فرزندان و سرداران و دانشمندان و همه شهروندان مسوولیت و وظیفه دولت جمهوری اسلامی ایران و نیرو‌های مسلح آن است که ذره‌ای در آن کوتاه نخواهیم آمد.

با چنین رژیم درنده‌ای جز به زبان قدرت نباید سخن گفت. جهان اکنون پافشاری ایران بر حق غنی سازی و فناوری هسته‌ای و توان موشکی را بهتر درک می‌کند و عدو سبب شده است که مظلومیت و حقانیت ما به اثبات برسد که متجاوز کیست و آن که امنیت منطقه را تهدید می‌کند کدام رژیم است.

دولت جمهوری اسلامی ایران اقدامات دفاعی، سیاسی، حقوقی لازم برای پشیمان کردن اسرائیل نامشروع را از همین لحظه شروع کرده است و خواب را بر صهیونیست‌ها حرام می‌کند.

انتقام تک تک شهدایمان را می‌گیریم و نقض حاکمیت ملی ایران را به گناه نابخشودنی اسرائیل غاصب بدل می‌کنیم. از شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌خواهیم دربرابر فروپاشی نظام بین الملل از حیثیت و موجودیت خود دفاع کند، اما معطل این نهاد‌ها نمی‌مانیم و چنان که رهبر انقلاب فرموده‌اند «دست قدرتمند نیروی مسلح جمهوری اسلامی او را رها نخواهد کرد باذن الله» انتقام نزدیک است؛ نزدیک‌تر از رگ گردن به صهیونیست‌های تروریست. این صدای یک ملت است و یک دولت که جهان را به شهادت می‌طلبد که ما آغاز گر جنگ نبودیم.

اما پایان این داستان به دست ایران نوشته خواهد شد ...

سحرگاه امروز - جمعه ۲۳ خرداد –در پی حمله تروریستی رژیم صهیونی به تهران و تعدادی از شهر‌های کشور، شماری از فرماندهان نظامی، دانشمندان و مردم غیرنظامی به شهادت رسیدند.
به دنبال این جنایت رژیم صهیونیستی، رهبر معظم انقلاب در پیامی خطاب به ملت بزرگ ایران، فرمودند: رژیم باید منتظر مجازاتی سخت باشد. دست قدرتمند نیروی مسلح جمهوری اسلامی او را رها نخواهد کرد باذن‌الله.
ستاد مدیریت بحران از شهروندان درخواست کرد آرامش خود را حفظ کنند، به منظور حفظ نظم عمومی، از هرگونه اقدام شتابزده که موجب اضطراب عمومی می‌شود، خودداری کنند، فقط به اطلاعات رسمی و معتبر توجه کنند، اخبار و دستورالعمل‌های رسمی را فقط از رسانه ملی، کانال‌های ارتباطی معتبر و رسانه‌های رسمی دریافت کنند و فعالان فضای مجازی نیز امنیت روانی جامعه را اولویت اول در نظر بگیرند، از تردد‌های غیرضروری حتی‌الامکان خودداری کنند و در صورت نیاز با کادر امدادی همکاری کنند.

سرلشکر موسوی رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح شد

فرمانده معظم کل قوا در حکمی امیر سرلشکر «سید عبدالرحیم موسوی» را به سمت رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح منصوب کردند.

سرلشکر محمّد پاکپور فرمانده کل سپاه پاسداران شد

در پی شهادت سردار سلامی، فرمانده معظم کل قوا در حکمی سردار «محمد پاکپور» را به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب کردند.

قالیباف:

انتقام به هر طریقی و با هر ابزاری گرفته خواهد شد

رئیس مجلس شورای اسلامی بیان کرد: وقت، وقت انتقام است و این انتقام به هر طریقی و با هر ابزاری گرفته خواهد شد.

آغازی برای پایان دردناک رژیم صهیونیستی

پاسخ ایران به اقدام تروریستی رژیم صهیونیستی متفاوت‌تر از قبل خواهد بود و قطعاً اسرائیل را تا مرز فروپاشی پیش خواهد برد و این اشتباه...

بازتاب جنایت صهیونیست‌ها و عزم قاطع ایران برای پاسخ به تل آویو در رسانه‌های جهان

رسانه‌های بین‌المللی گزارش‌ها درباره اقدام تجاوزکارانه و ددمنشانه رژیم صهیونیستی و عزم قاطع ایران برای پاسخ به آن را در صدر خبر‌های...

احزاب مخالف و ائتلاف کابینه برای انحلال پارلمان اسرائیل توافق کردند

پایان نتانیاهو کلید خورد

جنگ غزه علاوه بر اینکه یک بحران امنیتی برای اسرائیل به شمار می‌رود، به کانونی برای تشدید شکاف‌های سیاسی در ساختار قدرت این رژیم...

واکنش رهبر معظم انقلاب به حملات رژیم صهیونیستی | رهایشان نمی‌کنیم

فوری | رئیس جدید ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد

رئیس جمهور بیشعور، بی عقل و دلقک آمریکا را مسئول این جنایت می‌دانیم

پهپادهای ایرانی به آسمان سوریه رسیدند

ایران هرگز نباید داشته باشد؛ نه غنی‌سازی، نه سانتریفیوژ، و نه حتی.....! + ویدئو

اسرائیل از کدام جنگنده ها برای حمله به ایران استفاده کرد؟ + عکس و جزئیات

محمدمهدی طهرانچی که در حمله تروریستی اسرائیل به شهادت رسید، کیست؟ + بیوگرافیک

سید امیرحسین فقهی که در حمله تروریستی اسرائیل به شهادت رسید، کیست؟

دکتر احمدرضا ذوالفقاری که در حملات ترویستی اسرائیل شهید شد ، کیست؟

عبدالحمید مینوچهر که در حملات تروریستی اسرائیل به شهادت رسید کیست؟

اطلاعیه فوری دانشگاه شهید بهشتی | جمعی از اساتید این دانشگاه به شهادت رسیدند

درخواست مهم وزیر کشور از مردم ایران پس از حملات اسرائیل

اطلاعیه مهم سپاه خطاب به مردم درپی حملات اسرائیل؛ هرگونه تحرک مشکوک را به این شماره اطلاع دهید

ایران رسما به شورای امنیت هشدار داد | نامه فوری و شدیدالحن در محکومیت حملات اسرائیل ؛ درخواست نشست اضطراری

وحشت نتانیاهو از ترس پاسخ ایران؛ ماجرای ۴۰ دقیقه سرگردانی روی دریا

نخستین واکنش به خبر انتصاب سردار وحیدی به عنوان فرماندهی کل سپاه

ستاد کل نیروهای مسلح : محدودیتی برای پاسخ به جنایت رژیم صهیونیستی نداریم

وزیر دفاع : برای سال ها ادامه رزم آماده ایم | اخیرا آزمایش های خوبی داشته ایم

امیر آشتیانی : صهیونیست ها منتظر ما باشند

علی لاریجانی : انتخاب اسم عملیات توسط نتانیاهو درست بود | او تقاص می دهد

این ۶ دانشمند هسته‌ای در حمله تروریستی اسرائیل شهید شدند

نخستین کشوری که حمله به ایران را محکوم کرد

اولین واکنش ترامپ به حمله امروز اسرائیل

انتقامی که قالیباف وعده اش را داد؛ این بار ...

رژیم صهیونی برای خود سرنوشت دردناکی تدارک دید

اولین واکنش ستاد کل نیروهای مسلح ایران به حملات اسرائیل | مردم نگران نباشند | اسرائیل تاوان سختی خواهد داد

شهادت جمعی از فرماندهان و دانشمندان هسته ای ایران در حملات اسرائیل به تهران

مقام ارشد نظامی : اقدام متقابل می کنیم | اسرائیل و آمریکا تاوان سنگین می دهند

بیانیه ارتش اسرائیل؛ عملیاتی بزرگ با نام «قدرت شیر» علیه ایران آغاز کرده ایم

آغاز حمله ایران به اسرائیل؛ پهپادها به سوریه رسیدند| ادعای ارتش رژیم صهیونیستی درباره تعداد آنها

فوری؛ اسرائیل تهران را زد+ تصاویر| حمله به منزل فرماندهان ارشد سپاه؟ | مقام اسرائیلی: آماده چندین روز درگیری هستیم

صداوسیما: بلندمرتبه ترین مقام نظامی ایران به شهادت رسید

شهادت جمعی از فرماندهان و دانشمندان هسته ای ایران در حملات اسرائیل به تهران

جنگنده های اسرائیلی باز هم برخاستند ؛ آغاز موج جدید حملات

فوری | صدای پرواز جنگنده، انفجار پیاپی در تهران و شلیک توپهای پدافند هوایی

پیام رهبر معظم انقلاب خطاب به ملت بزرگ ایران در پی جنایت سحرگاه امروز رژیم صهیونیستی

در پی جنایت سحرگاه امروز رژیم صهیونیستی علیه کشور عزیزمان، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به ملت بزرگ ایران پیامی صادر کردند.

زمان مطالعه: ۱ دقیقه

متن پیام به شرح زیر است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

ملت بزرگ ایران!
رژیم صهیونی در سحرگاه امروز، دست پلید و خون‌آلود خود را به جنایتی در کشور عزیزمان گشود و ذات خبیث خود را با زدن مراکز مسکونی بیش از گذشته آشکار کرد. رژیم باید منتظر مجازاتی سخت باشد.
دست قدرتمند نیروی مسلح جمهوری اسلامی او را رها نخواهد کرد باذن‌الله.
در حملات دشمن، تنی چند از فرماندهان و دانشمندان به شهادت رسیدند. جانشینان و همکاران آنان بی‌درنگ وظائف خود را پی خواهند گرفت انشاء‌الله.
رژیم صهیونی با این جنایت، برای خود سرنوشت تلخ و دردناکی تدارک دید و آن را قطعاً دریافت خواهد کرد.

سید علی خامنه‌ای
۱۴۰۴/۳/۲۳

سرلشکر موسوی: مامور به مجازات شدیم

فرمانده کل ارتش از دستور مقام معظم رهبری خبر داد و گفت: نیروهای مسلح از جانب فرماندهی معظم کل قوا مأمور شده‌اند که مجازاتی سخت بر آمران، عاملان و حامیان این تجاوز اعمال کنند.

زمان مطالعه: ۱ دقیقه

امیر سرلشکر عبدالرحیم موسوی، فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران، در پی حمله هوایی رژیم صهیونیستی به بخش‌هایی از مناطق غیرنظامی، نظامی و مسکونی در ایران، شهادت تعدادی از فرماندهان، دانشمندان و مردم عزیز کشور را به محضر امام زمان (عج)، مقام معظم رهبری و ملت بزرگ ایران تسلیت و تبریک عرض کرد.

سرلشکر موسوی در این پیام، اقدام رژیم صهیونیستی را جنایتکارانه و تجاوزکارانه توصیف و تأکید کرد: همانطور که مطلع شدید، رژیم جنایتکار صهیونیستی با اقدام تجاوزکارانه بخش‌هایی از مناطق غیرنظامی و نظامی و مسکونی را مورد هجوم قرار داده و تعدادی از مردم و افراد نظامی و فرماندهان و دانشمندان عزیز ما را به شهادت رساند.

فرمانده کل ارتش با اشاره به خوی وحشیانه و سبعیت رژیم صهیونیستی و حامیان او، افزود: این خوی وحشیانه چیزی نیست که دنیا از آن مطلع نشده باشد.

وی ادامه داد: رژیم صهیونیستی در تمام ننگین خود با این تصور است که با ریختن خون کودکان و زنان و سالخوردگان و بمباران و تخریب می‌تواند عمر منحوس به سر رسیده خودش را تمدید کند.

سرلشکر موسوی با تأکید بر قدرت و عزم ملت ایران، اظهار داشت: واقعیت این است که هنوز آنطور که باید، بزرگی ایران و اراده ملت ایران درک نشده است. این ملت بزرگی و عزت خودش را به آسانی به دست نیاورده که سر سوزنی از آن کوتاه بیاید.

وی رژیم صهیونیستی را حقیرتر از آن خواند که بتواند کوچک‌ترین خللی در اراده ملت بزرگ ایران ایجاد کند.

فرمانده کل ارتش خطاب به مردم ایران گفت: مردم عزیز ما مطمئن باشند که پرچمی را که همرزمان شهید من در دست داشتند، هرگز به زمین نخواهد افتاد.

وی در پایان از دستور مقام معظم رهبری خبر داد و اعلام کرد: نیروهای مسلح از جانب فرماندهی معظم کل قوا مأمور شده‌اند که مجازاتی سخت بر آمران، عاملان و حامیان این تجاوز اعمال کنند و خون شهیدان بر زمین نخواهد ماند انشاءالله به یاری خداوند بزرگ

حماس: تجاوز رژیم صهیونیستی علیه ایران، تجاوزی خطرناک و تهدیدی برای کل امت اسلامی است

نتانیاهو: روزهای سختی در پیش داریم

تل‌آویو: ایران ۱۰۰ پهپاد به سمت اسرائیل پرتاب کرده است

عراق حریم هوایی خود را بست و پروازها را در تمام فرودگاه‌ها را به حالت تعلیق درآورد

سردار فدوی: همه امورات در سپاه برقرار است/ پاسخ پشیمان‌کننده‌ای خواهیم داد

حمله تروریستی رژیم صهیونیستی به ایران / سرلشکر سلامی، فرمانده سپاه به شهادت رسید

واکنش هنرمندان به حملات ددمنشانه رژیم صهیونیستی

لاریجانی: ایران رژیم جعلی اسرائیل را سر جای خود می نشاند

جانشین رئیس کل ستاد نیروهای مسلح:جنایت صهیونیست‌ها برای منطقه و جهان تبعات دارد/ پاسخ ایران کوبنده و دردآور است

پیام‌ها و بیانیه‌های برخی مسئولان فرهنگی به حملات رژیم صهیونیستی

حمله رژیم صهیونیستی به چهار نقطه در ایلام

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس: رژیم صهیونی منتظر پاسخ قاطع ایران باشد

اطلاعیه شماره دو ستاد کل نیروهای مسلح: هیچ محدودیتی در پاسخ به اسرائیل وجود ندارد

حمله رژیم صهیونیستی به پالایشگاه تبریز

سخنگوی دولت: ایران آغازگر جنگ نبوده اما برابر تجاوز سکوت نمی‌کند

محل ترور دکتر طهرانچی

توییت عبری صفحه رهبر انقلاب: رژیم باید منتظر مجازات سخت باشد

ایران خواستار نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شد

اعلام فهرست الهلال برای جام جهانی باشگاه‌ها

تصویری از حملۀ اسرائیل به ساختمان مسکونی در میدان کتاب تهران

لاریجانی: عملیات نتانیاهو «رستاخیز اسرائیل» است

اسامی شهدای حمله تروریستی رژیم صهیونیستی

طبق اخبار رسمی و غیر رسمی، شماری از فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان هسته‌ای کشور در عملیات تروریستی و تجاوز بامداد رژیم صهیونیستی به شهادت رسیدند.

زمان مطالعه: ۱ دقیقه

تاکنون ۵ نفر از فرماندهان و مسئولان ارشد نظامی و دانشمندان هسته‌ای کشور در عملیات تروریستی بامداد روز جمعه رژیم صهیونیستی به شهادت رسیدند.

طبق اعلام رسمی، سرلشکر پاسدار محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر پاسدار حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سرلشکر پاسدار غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا مظلومانه به درجه رفیع شهادت نائل شدند.

همچنین در این عملیات تجاوزکارانه، محمد مهدی طهرانچی و فریدون عباسی از دانشمندان هسته‌ای کشور به شهادت رسیدند.

سحرگاه امروز - جمعه ۲۳ خرداد - در پی حمله تروریستی رژیم صهیونی به تهران و تعدادی از شهرهای کشور، شماری از فرماندهان نظامی، دانشمندان و مردم غیرنظامی به شهادت رسیدند.
به دنبال این جنایت رژیم صهیونیستی، رهبر معظم انقلاب در پیامی خطاب به ملت بزرگ ایران، فرمودند: رژیم باید منتظر مجازاتی سخت باشد. دست قدرتمند نیروی مسلح جمهوری اسلامی او را رها نخواهد کرد باذن‌الله.
ستاد مدیریت بحران از شهروندان درخواست کرد آرامش خود را حفظ کنند، به منظور حفظ نظم عمومی، از هرگونه اقدام شتابزده که موجب اضطراب عمومی می‌شود، خودداری کنند، فقط به اطلاعات رسمی و معتبر توجه کنند، اخبار و دستورالعمل‌های رسمی را فقط از رسانه ملی، کانال‌های ارتباطی معتبر و رسانه‌های رسمی دریافت کنند و فعالان فضای مجازی نیز امنیت روانی جامعه را اولویت اول در نظر بگیرند، از ترددهای غیرضروری حتی‌الامکان خودداری کنند و در صورت نیاز با کادر امدادی همکاری کنند.

پیام‌ها و بیانیه‌های برخی مسئولان فرهنگی به حملات رژیم صهیونیستی

حمله رژیم صهیونیستی به چهار نقطه در ایلام

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس: رژیم صهیونی منتظر پاسخ قاطع ایران باشد

اطلاعیه شماره دو ستاد کل نیروهای مسلح: هیچ محدودیتی در پاسخ به اسرائیل وجود ندارد

فیلم | حمله رژیم صهیونیستی به پالایشگاه تبریز؛ گزارش میدانی خبرنگار صداوسیما از محل

سخنگوی دولت: ایران آغازگر جنگ نبوده اما برابر تجاوز سکوت نمی‌کند

فیلم | محل ترور دکتر طهرانچی

توییت عبری صفحه رهبر انقلاب: رژیم باید منتظر مجازات سخت باشد

ایران خواستار نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شد

اعلام فهرست الهلال برای جام جهانی باشگاه‌ها

تصویری از حملۀ اسرائیل به ساختمان مسکونی در میدان کتاب تهران

فیلم | لاریجانی: عملیات نتانیاهو «رستاخیز اسرائیل» است

قالیباف: انتقام به هر طریقی و با هر ابزاری گرفته خواهد شد

خسارت وارده به برج کوه نور در فرمانیه تهران در پی حمله اسرائیل

جهش قیمت نفت در بازار جهانی به‌دنبال حمله رژیم صهیونیستی به ایران

آمادگی کامل جمعیت هلال احمر خراسان رضوی برای ارائه خدمات امدادی

واکنش لندن به حملات رژیم صهیونیستی به ایران

راهپیمایی گسترده مردم مشهد در محکومیت حمله رژیم اسرائیل به ایران

حماس: تجاوز رژیم صهیونیستی علیه ایران، تجاوزی خطرناک و تهدیدی برای کل امت اسلامی است

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: هیچ افزایشی در سطح تشعشعات سایت نطنز مشاهده نشده است

اطلاعیه شماره دو ستاد کل نیروهای مسلح: هیچ محدودیتی در پاسخ به اسرائیل وجود ندارد

دستورالعمل به سفارتخانه‌های رژیم صهیونیستی در سراسر جهان/ رسانه‌های عبری: باید هزینه بپردازیم

عراق حریم هوایی خود را بست و پروازها را در تمام فرودگاه‌ها را به حالت تعلیق درآورد

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: تاسیسات هسته‌ای نطنز جزو اهداف اصلی حمله بود

هیچ آلودگی هسته‌ای در سایت نطنز رخ نداده است / در این حادثه مجروح و شهید نداریم

ایران خواستار نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شد

قالیباف: انتقام به هر طریقی و با هر ابزاری گرفته خواهد شد

شهادت ۶ دانشمند هسته‌ای درپی حملات تروریستی رژیم صهیونیستی

نماینده ایران در سازمان ملل: حمایت آمریکا از رژیم اسرائیل نگران کننده است

سخنگوی دولت: ایران آغازگر جنگ نبوده اما برابر تجاوز سکوت نمی‌کند

اسامی شهدای حمله تروریستی رژیم صهیونیستی

اقتصادهیچ آسیبی به زیرساخت‌های آب و برق کشور وارد نشده است

نیروگاه اتمی بوشهر هدف قرار نگرفته است

ریاض: حمله اسرائیل به ایران تجاوزی خطرناک و آشکار است

سرلشکر موسوی: مامور به مجازات شدیم

دبیرکل سازمان ملل در واکنش به تجاوز اسرائیل به ایران: هرگونه تشدید نظامی را محکوم می‌کنم

اندونزی: حمله اسرائیل به ایران دامنه درگیری را گسترش می دهد

مقامات ارشد رژیم اسرائیل از هراس حمله ایران، تحت بالاترین درجه حفاظت قرار گرفتند

• خبر فوري از رأي‌گيري قطعنامه شوراي حکام درباره ايران رسيد اطلاعات

• پاسخ فوري وزارت خارجه و سازمان انرژي اتمي به قطعنامه؛ مرکز جديد غني‌سازي راه مي‌اندازيم همشهری آنلاین

• خط و نشان پزشکيان براي آمريکا/ رئيس‌جمهور تکليف ساخت بمب هسته‌اي را مشخص کرد اطلاعات

• فوري/ صدور قطعنامه عليه ايران در نشست شوراي حکام با ۱٩ رأي موافق و ۱۱ رأي ممتنع اقتصاد نیوز

• ادعاي ويتکاف درباره انرژي هسته اي ايران/ جنگ در راه است؟ اقتصاد نیوز

• عمان: دور ششم مذاکرات ايران و آمريکا در مسقط برگزار مي‌شود خبرگزاری تسنیم

• در صورت آغاز جنگ ميان ايران و آمريکا مهاجمان انتحاري براي هدف قرار دادن منافع آمريکا اعزام خواهد شد | صدها نفر از مشتاقان شهادت آماده‌اند همشهری آنلاین

• آماده باش تسليحات پيشرفته سپاه براي دفاع و مقابله مثلث آنلاین

• پزشکيان نقشه آمريکا براي ايران را لو داد +فيلم افکار نیوز

• پزشکيان: شرط هسته‌ا‌ي آمريکا را نمي‌پذيريم/ سر ما بمب بريزد! خبرگزاری تسنیم

• کدام کشورها به قطعنامه شوراي حکام عليه ايران رأي موافق دادند؟ همشهری آنلاین

• اتهام کم‌سابقه آژانس عليه تهران اکوایران

• واکنش نماينده اصولگرا به بيانات رهبري/ احضار وزيران به مجلس مانند شب امتحان براي دانش‌آموزان است دنیای اقتصاد

• وزير خارجه عمان: دور ششم مذاکرات ايران و آمريکا يکشنبه برگزار مي‌شود فرارو

• خبر ناگوار: قطعنامه عليه ايران تصويب شد تازه نیوز

• دستور فوري رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح افکار نیوز

• آکسيوس خيال همه را راحت کرد/ يکشنبه ايران و آمريکا مذاکره مي‌کنند اطلاعات

• خارج شدن پرسنل آمريکا از خاور ميانه؛ پشت پرده تصميم کاخ سفيد براي آماده باش همشهری آنلاین

• متن قطعنامه ضد ايراني در شوراي حکام آژانس انرژي اتمي مثلث آنلاین

• هشدار رئيس سازمان اطلاعات ملي آمريکا درباره وقوع جنگ هسته‌اي اقتصاد نیوز

• توافق بزرگ ايران با خار چشم آمريکا گسترش نیوز

• وزير دفاع: موشکي جديدي با سرجنگي ۲ تن آزمايش کرديم خبرگزاری تسنیم

• متن قطعنامه ضد ايراني در شوراي حکام آژانس انرژي اتمي مثلث آنلاین

• لو رفتن گفتگوي داغ ترامپ و نتانياهو درباره ايران افکار نیوز

• از موشک‌هاي پيشرفته ايران که آماده مقابله با هرگونه تهديد است، چه مي‌دانيم؟ فرارو

• توئيت جديد عراقچي: توافق با آمريکا مشروط به ادامه غني‌سازي و رفع تحريم‌هاست اکوایران

• واکنش پزشکيان به انتقاد از تکرار برخي مفاهيم در سخنراني‌ها/ در طول روز چند نوبت نماز مي‌خوانيد؟ دنیای اقتصاد

• اسلامي: به محض صدور قطعنامه اقدامات عملياتي و اجرايي انجام مي‌دهيم مشرق نیوز

• ترامپ خطاب به نتانياهو: به احتمال رسيدن به يک توافق هسته‌اي با ايران باور دارم؛ به همين دليل با اقدام نظامي مخالف هستم تازه نیوز

• فهرست ۳۵ ايراني ثروتمند ساکن آمريکا/ ثروت افسانه‌اي دارا خسروشاهي چقدر است؟ اقتصاد آنلاین

• اظهارات مهم سخنگوي کرملين درباره خارج‌کردن سوخت هسته‌اي مازاد ايران اقتصاد نیوز

• اعلام آمادگي روسيه براي خارج‌کردن سوخت هسته‌اي مازاد از ايران مشرق نیوز

شرح واقعه غدیر 1

شرح واقعه غدیر 2

شرح واقعه غدیر 3

شرح واقعه غدیر 4

شرح واقعه غدیر 5

شرح واقعه غدیر 6

شرح واقعه غدیر 7

شرح واقعه غدیر 8

شرح واقعه غدیر 9

امام علی عامل به اوامر خدا و ناهی ازنواهی خداست

امام علی اولوالامراست

در جُحفه نازل آیه ی اِکمالِ دین شد

واقعه غدیر

واقعه غدیر رویداد مهم تاریخ اسلام است که در آن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در پی دستور الهی، حضرت علی علیه السلام را به مقام جانشینی خود منصوب نمودند. این انتصاب در هجدهم ذی‌الحجه‌ سال دهم هجری[۱] در راه بازگشت از سفر حجةالوداع و در مکانی بین مکه و مدینه به نام «غدیر خم» انجام پذیرفت.[۲] واقعه غدیر در قرآن کریم به عنوان روز «اکمال دین» مورد اشاره قرار گرفته است.[۳] . واقعه غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام که در آن، پیامبر اکرم ص هنگام بازگشت از حجة الوداع در ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم قمری در غدیر خم، امام علی ع را جانشین خود معرفی کرد. پیامبر اسلام طی خطبه‌ای با عبارات گوناگون از جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» علی(ع) را خلیفه و امام پس از خود معرفی کرد. این معرفی بنا به دستور خدا در آیه تبلیغ بود. این آیه به پیامبر(ص) دستور می‌داد آنچه خداوند بر او نازل کرده، ابلاغ کند و اگر این کار را نکند، رسالتش را انجام نداده است. پس از واقعه غدیر آیه اکمال نازل شد که براساس آن خداوند از تکمیل دین و اتمام نعمت خود خبر داد و دین اسلام را برای مردم پسندید. تعداد حاضران در این واقعه را ده هزار تا ۱۲۰ هزار نفر گزارش کرده‌اند. بسیاری از صحابه پیامبر همچون سلمان فارسی، ابوذر غفاری، زبیر بن عوام، جابر بن عبدالله، عباس بن عبدالمطلب، عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، عایشه و ابوهریره در این واقعه حضور داشتند و آن را بدون واسطه نقل کرده‌اند. حاضران در واقعه غدیر پس از خطبه پیامبر(ص) و معرفی جانشینی امام علی، با امام علی ع بیعت کردند و به امام علی(ع) تبریک گفتند. واقعه غدیر در منابع شیعه و سنی نقل شده است. اهل‌بیت(ع) در موارد گوناگون برای اثبات حقانیت خود به حدیث غدیر استناد کرده‌اند. شاعران بسیاری نیز از دوران امام علی(ع) درباره آن شعر سروده‌اند. از مهم‌ترین آثار درباره این واقعه، کتاب الغدیر از علامه امینی است. پیامبر(ص) و دیگر معصومان این روز را برترین و بزرگ‌ترین عید مسلمانان خوانده‌اند و مسلمانان، به‌ویژه شیعیان این روز را جشن می‌گیرند.

حجة الوداع

پیامبر(ص) در ذی‌قعده سال ۱۰ قمری همراه هزاران نفر برای انجام مناسک حج از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.[۱] این سفر رسول خدا(ص)، حجةالوداع، حجةالاسلام و حجةالبلاغ نامیده می‌شود. در آن ماه امام علی ع برای تبلیغ اسلام در یمن بود[۲] و هنگامی که از تصمیم پیامبر(ص) برای سفر حج آگاه شد، همراه عده‌ای به سمت مکه حرکت نمود و پیش از آغاز مناسک حج، به رسول‌ خدا(ص) پیوست.[۳] . حَجَّةُ الوَداع، تنها حج پیامبر اکرم ص بعد از اسلام است. رسول اکرم(ص) پس از هجرت به مدینه، سه بار برای عمره به مکه رفت؛ اما به گفته مورخان و محدّثان، فقط یک بار در مراسم حج حضور یافت و آن چند ماه پیش از وفاتش بود. از آنجا که این حج در آخرین سال عمر آن حضرت(ص) واقع شد و پیامبر در آن با مسلمانان وداع کرد، به حجة الوداع (حج خداحافظی) مشهور است. زیرا رسول خدا(ص) پس از آن دیگر حجی انجام نداد. بنابر باور شیعه و تعدادی از دانشمندان و بزرگان اهل سنت، پیامبر(ص) در بازگشت از این سفر، در غدیر خم، به دستور خداوند امامت و ولایت امام علی ع را به صورت عمومی اعلام کرد و از مردم بر این امر، بیعت گرفت؛ بدین رو این حج، برای شیعیان و مسلمانان اهمیتی ویژه دارد. نام دیگر این حج حَجَّةُ البَلاغ است؛ زیرا آیه تبلیغ در بازگشت از این سفر بر پیامبر نازل شد. از دیگر نام‌های این حج، حَجَّةُ الاسلام است؛ زیرا تنها حجی است که پیامبر در دوره حاکمیت اسلام به جا آورد و مراسم آن طبق آیین اسلام بود. حجة الوداع تنها حج‌گزاری عمومی مسلمانان به همراه پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در سال دهم هجری بود که طی آن، رسول خدا بسیاری از احکام و تعلیمات اسلام، از جمله احکام حج و ولایت امام علی علیه‌السّلام را برای جمع بی‌شماری که آن حضرت را همراهی می‌کردند، تشریح فرمود. حجة الاسلام، حجة البلاغ، حجة الکمال و حجة التمام نام‌های دیگر آن است. این سفر در ۲۵ ذی‌قعده سال دهم هجری آغاز و در کمتر از یک ماه به پایان رسید.
شمار حاجیان را از ۷۰ هزار تا ۱۲۰ هزار نفر گفته‌اند. در این سفر، همسران پیامبر و دختر او حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها حاضر بوده و امام علی (علیه‌السّلام) که به دستور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در یمن بود، هنگام عمل سعی، به جمع حاجیان ملحق شد. پیامبر از مسیری که به طریق انبیاء معروف شده و با مسیر امروزی متفاوت است راه مدینه تا مکه را پیمودند. بعدها در توقف‌گاه‌های ایشان در این مسیر مسجدی به نام آن ساخته شد.
از جمله خطبه‌های مهم ایشان در این مراسم خطبه روز عرفه، خطبه ایشان در منا و خطبه مفصل ایشان در کنار خانه کعبه را می‌توان نام برد. ماجرای غدیرخم و معرفی خلافت امام علی (علیه‌السلام) بعد از ایشان از مهم‌ترین اتفاقات حجة الوداع بوده و به موجب آن آیه اکمال دین نازل گردیده است.

نام‌گذاری

حجة الوداع، تنها حج‌گزاری عمومی مسلمانان به همراه حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، در سال دهم هجری بود که طی آن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بسیاری از احکام و تعلیمات اسلام از جمله احکام حج و ولایت امام علی (علیه‌السّلام) را برای جمع پرشماری که او را همراهی می‌کردند، بیان کرد. حجة الاسلام[۱] [۲] [۳] ، حجة البلاغ، حجة الکمال و حجة التمام نام‌های دیگر آن است.[۴] [۵] [۶] [۷] . از آن جهت حجة الوداع نامیده شد که در آن، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با یاران و حاضران وداع کرد[۸] [۹] [۱۰] . و با اشاره، آن را آخرین حج خود خواند.[۱۱] [۱۲] [۱۳] . حجة الاسلام از آن روی خوانده شد که تنها حجی است که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، در دوره حاکمیت اسلام، انجام داد[۱۴] . و به عنوان نمونه اعلای این عبادت، در ادبیات دینی، شناخته شد. نام حجة البلاغ نیز، به تناسب نازل شدن آیه ۶۷ سوره مائده، در این سفر است. در این آیه خداوند متعال فرمان ابلاغ و رساندن پیامی مهم را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌دهد؛ پیامی که نرساندن آن، به معنای نفی فرستادگی و تباهی همه زحمات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در دوره رسالت است: «وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ». تناسب نام اکمال و اتمام نیز می‌تواند آیه سه از سوره مائده باشد که در بازگشت از این سفر نازل شد و کمال دین و تمام نعمت الهی را اعلام کرد.[۱۵] [۱۶] [۱۷] . اهل سنت، دلیل نام‌گذاری به حجة البلاغ را تبلیغ احکام دین به صورت قولی و عملی در این حج دانسته‌اند.[۱۸] [۱۹]

وجه نامگذاری

این حج را حجة البَلاغ نامیده‌اند زیرا پیامبر در این سفر مناسک و آداب حج و آن چه برآنان واجب بود در باره مواقف" مکان‌هایی که زائر خانه خدا باید در آنجاها حضور یابد و اعمال و مناسک تعیین شده را انجام دهد. " و رمی و طواف و... را به مردم تعلیم داد و حجة الوداع هم نامیده شده زیرا پس از آن پیامبر حجی انجام نداد. [۶۲]امام صادق(ع) در روایتی این حج را به این جهت حجةالوداع نامیده زیرا که پیش از آن پیامبر ۹ حج انجام داده است "حج خداحافظی وقتی صحیح است که پیش از آن هم حج انجام داده باشد". [۶۳] .

انجام مناسک

طواف و نماز : روز بعد، پیامبر(ص) با یارانش از درِ بنی شَیبه وارد مسجدالحرام شد[۱۶] و به سوی کعبه رفت و حجر الاسود را استلام کرد و سپس به طواف کعبه پرداخت.[۱۷] پیامبر(ص) سوار بر شتر طواف نمود[۱۸] و در پایان، یک بار دیگر بر حجرالأسود دست کشید[۱۹] و بر آن بوسه زد و گریه‌ای طولانی سرداد،[۲۰] سپس پشت مقام ابراهیم دو رکعت نماز طواف خواند.[۲۱]

سعی : بعد از نماز، از آب چاه زمزم نوشید و دعا کرد و پس از آن به سوی کوه صفا رفت[۲۲] و فرمود چون خدا اول از صفا نام برده [یادداشت ۳] سعی بین صفا و مروه را از صفا آغاز می‌کنیم. [۲۳] چون بر صفا مستقر شد، رو به سوی رکن یمانی کعبه کرد و مدتی طولانی به ذکر و ثنای الهی پرداخت، [۲۴] سپس از صفا به سوی مروه حرکت کرد و مقداری از راه را به صورت هَروَله‌ (نوعی از حرکت بین راه‌ رفتن و دویدن) رفت. [۲۵] چون به مروه رسید، درنگ کرد و دعا خواند. [۲۶] ظاهراً حضرت این مسیر را سواره پیموده است. [۲۷]

پیامبر(ص)، در پایان سعی، به مسلمانان چگونگی حج تمتع را ــ که شامل عمره و حج است ــ آموخت. تا آن زمان، در موسم حج، فقط حج اِفراد و حج قِران را می‌شناختند و انجام دادن عمره در موسم حج را ناروا می‌دانستند، به همین جهت برخی مسلمانان با سختی، این حکم را پذیرفتند. [۲۸] .

حرکت به منا و عرفات

روز هشتم ذی حجه هنگام غروب آفتاب، پیامبراکرم ص و مسلمانان به سوی منا حرکت کردند و شب را در آنجا گذراندند و صبح نهم ذی حجه، پس از طلوع آفتاب، به سوی عرفات رفتند. چون کاروان به نَمِرَه (وادی عُرَنه) در جوار عرفات رسید، توقف کرد و پیامبر(ص) و مسلمانان در آنجا خیمه زدند و رسول خدا(ص) در آنجا نماز خواند. آنگاه به عرفات رفت و در آنجا توقف کرد و تا غروب آفتاب به دعا و ذکر الهی پرداخت.[۲۹] . بنابه روایتی از امام صادق(ع)، عید غدیر، یعنی ۱۸ ذی‌الحجه، روز جمعه بود.[۳۰] بنا بر این روایت، روز وقوف در عرفات چهارشنبه نهم ذی حجه بوده است؛ اما به گفته سیوطی، از مورخان اهل سنت، از خلیفه دوم نقل شده که وقوف در عرفات در حجةالوداع مصادف با روز جمعه بوده است.[۳۱]

وقوف در مشعر : هنگام غروب خورشید، پیامبر(ص) بر شتر سوار شد و به سوی مُزْدَلِفَه مشعرالحرام حرکت نمود [۳۲] و به مسلمانان توصیه کرد که به آرامی، مسیر را بپیمایند. [۳۳] حضرت محمد(ص) در مکان مناسبی در مشعرالحرام، نماز مغرب و عشاء را باهم به جا آورد [۳۴] و مدتی استراحت کرد. سحرگاه به عبادت وذکر الهی ـ که دستور اکید در موسم حج است ـ پرداخت.[۳۵]

رمی جمرات : با طلوع خورشید، به سوی منا حرکت کرد و مستقیم به سوی جمره عقبه رفت و هفت ریگ به آن پرتاب کرد. [۳۶]

قربانی : سپس به سوی قربانگاه رفت و از یکصد شتری که برای قربانی از مدینه به همراه آورده بود [۳۷]، سی و چند شتر را به حضرت علی ع داد تا برای خود قربانی کند و شصت و شش شتر را خود قربانی کرد. آن دو، اندکی از گوشت قربانی خوردند و باقی را صدقه دادند. [۳۸]

آنگاه معمربن عبداللّه بن حراثه یا حارثه[یادداشت ۴] موی سر پیامبر(ص) را، به دستور خود ایشان، تراشید [۳۹][۴۰] و حضرت پس از انجام دادن تکالیف شخصی و پاسخ دادن به برخی پرسش‌های مردم درباره مناسک حج، [۴۱] به مکه رفت و کعبه را طواف کرد و نماز ظهر را در مسجدالحرام به جا آورد، [۴۲] سپس به منا برگشت و تا روز سوم ایام تشریق را در آنجا گذراند و سپس رمی جمره کرد و از منا بیرون رفت. [۴۳]

ویژگی‌های این سفر

پیامبر(ص) از زمان ورود به مکه تا هشتم ذی‌الحجة در خانه‌ای منزل نکرد، بلکه در خیمه‌ای در بیرون مکه، در اَبْطَح (بَطحاء)، به سر برد.[۴۴] . در این سفر، پیامبر(ص) با پارچه‌هایی که بافت یمن بود، کعبه را پوشاند.[۴۵] . حضرت به اهل مکه و مُجاوران آنجا توصیه کرد که مَطاف، حجرالاسود، مقام ابراهیم، و نیز صف اول نماز جماعت را از ۱۰ ذی‌القعده تا برگشت حجاج، به آنان اختصاص دهند.[۴۶] . آن حضرت، مانند پیشینیان، حاجیان را اطعام کرد.[۴۷] . خطابه کوتاهی از آن حضرت روایت شده که در مسجد خیف در منا ایراد کرد. [۴۸] . امام علی(ع)، که با گروهی از یمن آمده بود، در مکه به پیامبر(ص) پیوست.[۴۹] . اعلام ولایت امام علی(ع) در غدیر خم هنگام بازگشت از این سفر و گرفتن بیعت از اصحاب، نیز در این سفر صورت گرفت. [۵۰]

بازگشت از حج

چون مراسم حج به پایان رسید و رسول خدا ص پیش از ظهر ۱۳ ذی‌الحجه از منا به سوی مکه رفت، در ابطح خیمه زد [۵۱] و به مسلمانان دستور داد پس از انجام دادن مناسک حج، در بازگشت به خانه و وطن خود شتاب کنند [۵۲] و خود سحرگاه چهاردهم ذیحجه، پیش از دمیدن سپیده، از مکه به سوی مدینه حرکت کرد.[۵۳]

تعداد حاجیان

قول رایج در میان منابع این است که جمعیت حاضر در مکه در حجة الوداع، چهل هزار نفر بوده‌ است. البته اقوال دیگری نیز هست که می‌توان به هفتاد هزار، نود هزار، یکصد هزار، ۱۱۴ هزار، ۱۲۰ هزار و در نهایت ۱۳۰ هزار نفر اشاره کرد. اما به نظر می‌رسد که در این اقوال، بسیار مبالغه شده است.[۵۹] گمان نمی‌رود که بیش از پنجاه هزار نفر در آن حضور داشته‌اند.[۶۰] با توجه به اینکه بیشتر نقل‌ها چهل هزار نفر را گزارش کرده‌اند به نظر می‌رسد با قدری تسامح می‌توان آن را پذیرفت.[۶۱]

اهمیت حجةالوداع

هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه و خروج آن حضرت از مکه معظمه، نقطه عطفی در تاریخ اسلام به شمار می آید و بعد از این هجرت، حضرت سه بار به مکه سفر کرده اند. بار اول در سال هشتم هجری پس از صلح حدیبیه به عنوان عمره وارد مکه شدند و طبق قراردادی که با مشرکین بسته بودند فوراً بازگشتند.

بار دوم در سال نهم به عنوان فتح مکه وارد این شهر شدند، و پس از پایان برنامه ها و برچیدن بساط کفر و شرک و بت پرستی به طائف رفتند و هنگام بازگشت به مکه آمده و عمره بجا آوردند و سپس به مدینه بازگشتند.

سومین و آخرین بار بعد از هجرت که پیامبر صلی الله علیه و آله وارد مکه شدند در سال دهم هجری به عنوان «حجة الوداع» بود که حضرت برای اولین بار به طور رسمی اعلان حج دادند تا همه مردم در حد امکان حاضر شوند. در این سفر دو مقصد اساسی در نظر بود، و آن عبارت بود از دو حکم مهم از قوانین اسلام که هنوز برای مردم به طور کامل و رسمی تبیین نشده بود: یکی حج، و دیگری مسئله ولایت و خلافت بعد از پیامبر صلی الله علیه وآله.

چگونگی حجةالوداع

پس از اعلان عمومی، مهاجرین و انصار و قبایل اطراف مدینه و مکه و حتی بلاد یمن و غیر آن به سوی مکه سرازیر شدند تا جزئیات احکام حج را شخصاً از پیامبرشان بیاموزند و در اولین سفر رسمی آن حضرت، به عنوان حج شرکت داشته باشند. اضافه بر آن که حضرت رسول اشاراتی فرموده بودند که امسال سال آخر عمر من است و این می توانست باعث شرکت همه جانبه مردم باشد. جمعیتی حدود یک صد و بیست هزار نفر (گاهی بیشتر از آن را هم نقل کرده اند) در مراسم حج شرکت کردند که فقط هفتاد هزار نفر آنان از مدینه به همراه حضرت حرکت کرده بودند، به طوری که لبیک گویان از مدینه تا مکه متصل بودند. حضرت چند روز به ماه ذی الحجه مانده از مدینه خارج شدند و بعد از ده روز طی مسافت در روز سه شنبه پنجم ذی الحجة وارد مکه شدند. امیرالمومنین علیه السلام هم که قبلاً از طرف حضرت به یمن و نجران برای دعوت به اسلام و جمع آوری خمس و زکات و جزیه رفته بودند، به همراه عده‌ای در حدود دوازده هزار نفر از اهل یمن برای ایام حج به مکه رسیدند. با رسیدن ایام حج در روز نهم ذی الحجة، پیامبر به موقف عرفات رفتند و بعد از آن اعمال حج را یکی پس از دیگری انجام دادند، و در هر مورد واجبات و مستحبات آن را برای مردم بیان فرمودند.

سخنرانی پیامبر در عرفات

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در حجة‌الوداع، در صحرای عرفات خطبه ای ایراد کردند. که در این جا بخش هایی از آن نقل می شود:

پیامبر خون خواهی ها که از دوران جاهلیت برپا بود را پایان یافته اعلام کرد: «كل دم كان في الجاهلية موضوع تحت قدمي، و أول دم أضعه دم آدم بن ربيعة بن الحارث بن عبد المطلب‏»

ربا های گذشته که همچنان برجا بود را لغو و اسناد آن را بی اثر دانست: ربای جاهلیت بدعت است و اولین ربایی که باطل بودن آن را اعلام می کنم ربای عمویم عباس بن عبدالمطلب است: "وإن ربا الجاهلية موضوع، وإنّ أوّل ربا أبدأ به ربا عمي العباس بن عبد المطلب"

مردان را نسبت به رعایت زنان سفارش کرد: شما را در مورد زنان به خیر و نیکی سفارش می کنم... شما را بر آنها حقی است و ایشان را بر شما حقی است و پوشاک و خوراک آن ها باید در حد متعارف باشد: "أوصیکم بالنساء خیراً... و لکم علیهن حق ولهن علیکم حق کسوتهن و رزقهن بالمعروف".

اعلام فرمود که مردم در اسلام یکسانند و عرب را بر عجم و عجم را بر عرب هیچ برتری نیست مگر به تقوای خدا: گالناس فی الإسلام سواء... لا فضل عربی علی عجمی و لاعجمی علی عربی إلا بتقوی الله"

سفارش کرد به پیروی از قرآن کریم جدا نشدن از آنها: من در میان شما دو چیز گرانبها بر جا نهادم که تا زمانی که بدان تمسّک می جویید، هرگز گمراه نمی شوید: کتاب خدا و اهل بیتم را: «فإني قد تركت فيكم ما إن أخذتم به لم تضلّوا [بعده] كتاب الله وأهل بيتي»[۱]

اعلام کردن جانشینی امام علی علیه السلام در غدیر خم

رسول اکرم صلی الله علیه و آله هنگام بازگشت به مدینه، در محلی نزدیک «جحفه» به نام «غدیر خم» توقف نموده، مسلمین را گرد آورده و پس از اداى خطبه اى طولانی، حضرت على علیه السلام را به ولایت و پیشوائى مسلمین منصوب کرد. فرمود: هرکس که من مولای اویم، علی هم مولای اوست. خداوندا! دوستدار علی را دوست بدار و با کسی که با او دشمنی می‎ کند، دشمنی فرما: «من کنت مولاه فعلی مولاه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه».[۲] با گماردن امام علی علیه السلام بدین مقام، دین کامل و نعمت تمام شد.[۳]

حدیث غدیر

پیامبر اسلام ۷۰ روز قبل از وفات خود در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ قمری در راه بازگشت از سفر حجةالوداع و در مکانی به نام «غدیر خم» خطبه‌ای ایراد کرد که به خطبه غدیر معروف است. در ضمن آن خطبه، پیامبر حضرت علی علیه السلام را به جانشینی خود معرفی کرد. یکی از عباراتی که پیامبر به این منظور بیان داشت این جمله است: «مَن کنتُ مولاه فهذا علیٌ مولاه: هر کس من مولای او هستم این علی هم مولای اوست ». این جمله را پیامبر در حالی بیان می داشت که دست امیرالمومنین علیه السلام را گرفته و بالا برده بود. این حدیث از مستندات شیعه برای اثبات خلافت بلافصل امام علی (علیه السلام) پس از رسول خدا می باشد؛ هرچند، بیشتر علمای اهل سنت معتقدند که کلمه «ولی» در این حدیث به معنای صاحب اختیار و اولی در تصرف نیست؛ بلکه به معنای دوست یا ناصر است.

نزول آیه تبلیغ

مسلمانان حج‌گزار ۱۸ ذی‌الحجه به غدیر خم رسیدند و پیش از جدایی اهالی شام، مصر و عراق از جمعیت، جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر ص نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.[۴]

پس از نزول این آیه، پیامبر(ص) دستور توقف کاروان را صادر نمود و گفت آنانی که پیشاپیش حرکت می‌کنند، به محل غدیر بازگردند و کسانی که عقب مانده‌اند، به کاروان در غدیر خم، ملحق شوند.[۵]

واقعه غدیر خم

پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در سال دهم هجرت، برای انجام دادن مناسک حج رهسپار مکه شد و چون از پیش به مسلمانان نقاط مختلف اعلام شده بود که در این سفر همراهی کنند، گروه بسیاری آمدند که تعداد آنان را از نود تا یکصد و بیست هزار نقل کرده‌اند.
به هر روی آن حضرت پس از انجام اعمال حج ، در راه بازگشت به مدینه، روز پنج‌شنبه، هجدهم ذی‌حجة به نزدیکی سرزمین غدیر خم رسیدند، در این سرزمین راه‌ها از هم جدا می‌شد، راهی از طرف شمال به‌سوی مدینه ، راهی از شرق به‌سوی عراق، راهی از غرب به‌سوی مصر و راهی از جنوب به‌سوی یمن . بنابراین در چنین مکانی باید حیاتی‌ترین وظیفه رسالت و ضمانت بقای اسلام، به‌طور رسمی ابلاغ شود؛ لذا از سوی پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ دستور توقف همراهان صادر شد، آنان که جلوتر رفته بودند، بازگشتند و آن دسته که پشت سر بودند، رسیدند و همگی در غدیر خم گرد آمدند، با مقدماتی که انجام شد؛ پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ سخنانی ایراد فرمود و در ادامه چنین گفت: اکنون بنگرید که با این دو چیز گران‌قدر و گران‌سنگ که در میان شما به یادگار می‌گذارم چه خواهید کرد؟!
... اول ثقل اکبر، یعنی کتاب خدا قرآن است که یک سوی آن به دست پروردگار و سوی دیگرش در دست شماست. دست از دامن آن برندارید تا گمراه نشوید و دوم، عترت من است و خدا به من خبر داده است که این دو هرگز از یکدیگر جدا نشوند، تا در بهشت به من بپیوندند... ناگهان دیدند پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به پیرامون خود نگریست، وقتی که چشمش به علی افتاد او را فراخواند، دستش را گرفت و بلند کرد، آنچنان که همه مردم او را دیدند و شناختند... آنگاه فرمود: « من کنت مولاه فعلی مولاه » هر کس من بر او ولایت دارم، علی نیز بر او ولایت و حکومت دارد، (این جمله را سه بار تکرار کرد)... تا اینکه فرمود:« الا فلیبلغ الشاهد الغائب » ای مردم توجه کنید، حاضران به غایبان این پیام را برسانند، سخنان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به پایان رسید و ابلاغ ولایت علی ـ علیه‌السلام ـ انجام شد و هنوز مردم متفرق نشده بودند که جبرئیل نازل شد و آیه سوم از سوره مائده را بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ خواند: «امروز آیین شما را کامل و نعمت را بر شما تمام کردم و خشنود گشتم که چنین اسلام کاملی آیین شما باشد» « الیوم اکملت لکم دینکم و ... »[۷] [۸] . رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با نزول این آیه زبان به تکبیر گشود و خدا را بر اکمال دین و اتمام نعمت و رضایت به رسالت محمد و ولایت و امامت علی ـ علیه‌السلام ـ سپاس گفت. بنابراین ارتباط آیه ۶۷ سوره مائده یَأَیهَّا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِین‌. [۹] . با آیه ۳ همان سوره الْیَوْمَ یَئسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ فَلَا تخشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتیِ وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاسْلَامَ دِینًا. [۱۰] . با این جریان مهم تاریخ اسلام که به‌صورت کوتاه و فشره آوردیم، روشن شد.

محل غدیر خم

«غدیر» در لغت به معانی «نهر»[۴] و «آب جمع شده از باران»[۵] آمده است. و غدیر خُم، نام مکانی است در سه مایلی جُحفه که به صورت گودال بزرگی بوده است.[۶] . جحفه، روستایی بزرگ واقع در سه منزلی از طرف مکه به سوی مدینه و میقات اهل شام است، اسم اصلی آن مهیعه بوده و چون یکبار سیل آن را در پیش از اسلام - زمانی که بنی عبیل در آنجا ساکن بودند - به کلی از بین برده، «جحفه» (محلی که سیل آن را برده) نامیده شده است.[۷] در جحفه راه مدینه، مصر و عراق از هم جدا می شده است.[۸] . در حال حاضر بقایای یک بنای قدیمی به صورت دژ در آن قرار دارد و به قصر علیا یا قصر عزور مشهور است. و فاصله آن از محل میقات جحفه در زمان ما ۴ الی ۵ کیلومتر است.[۹] به نظر سید محمدباقر نجفی نویسنده مقاله "موقعیت جغرافیایى غدیر خم" غدیر خم در کنار قصر علیا قرار دارد.[۱۰] اما مطابق با تحقیق علامه شیخ عبدالهادی فضل، محل غدیر در فاصله حدود ۸ کیلومتری میقات جحفه قرار دارد. در نقشه ای که در مقاله ایشان ارائه شده محل مسجد غدیر و چشمه غدیر مشخص شده است. [۱۱] (تصویر

https://wiki.ahlolbait.com/images/thumb/0/02/%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9_%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D9%85_-_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84%DB%8C.jpg/577px-%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9_%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D9%85_-_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84%DB%8C.jpg

اطلس تاریخ شیعه نیز نقشه ای ماهواره ای مشابهی با استناد به تحقیق میدانی عاتق بن غیث بلادی نویسنده کتاب "طریق الهجره" ارائه داده است که تقریبا با نقشه دکتر فضلی یکی است. (تصویر

https://wiki.ahlolbait.com/images/thumb/8/82/%D9%85%D8%AD%D9%84_%D8%A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1.jpg/605px-%D9%85%D8%AD%D9%84_%D8%A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1.jpg

شرح واقعه غدیر خم

مقدمات، حواشی و چگونگی واقعه غدیر خم نشان می‌دهد که این واقعه یک رویداد خاص در تاریخ اسلام است. و نمی تواند صرفا یک توصیه عمومی به دوستی با امام علی علیه السلام باشد. مراحل این واقعه به شرح زیر است:

اعلان رسمی برای حضور در غدیر در مکه

با این که انتظار می رفت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در اولین و آخرین سفر حج خود مدتی در مکه بمانند، ولی بلافاصله پس از اتمام حج، حضرت به منادی خود بلال دستور دادند تا به مردم اعلان کند: فردا کسی جز معلولان نباید باقی بماند، و همه باید حرکت کنند تا در وقت معین در غدیر خم حاضر باشند. صبح آن روز که پیامبر اکرم از مکه حرکت کردند، سیل جمعیت که بیش از صد و بیست هزار نفر (و به قولی صد و چهل هزار، و به قول دیگر صد و هشتاد هزار نفر) تخمین زده می شدند به همراه آن حضرت حرکت کردند. حتی عده ای حدود دوازده هزار نفر از اهل یمن که مسیرشان به سمت شمال نبود همراه حضرت تا غدیر آمدند.

اجتماع جمعیت مسلمانان در محل غدیر خم

همین که به منطقه کراع الغمیم - که غدیرخم در آن واقع شده - رسیدند، حضرت مسیر حرکت خود را به طرف راست جاده و به سمت غدیر تغییر دادند و فرمودند: أَیها الناس أَجیبوا داعی اللَّه أَنا رسول اللَّه: ای مردم، دعوت کننده خدا را اجابت کنید که من پیام آور خدایم. و این کنایه از آن بود که هنگام ابلاغ پیام مهمی فرا رسیده است. سپس فرمان دادند تا منادی ندا کند: «همه مردم متوقف شوند و آنان که پیش رفته اند بازگردند و آنان که پشت سر هستند توقف کنند». تا آهسته آهسته همه جمعیت در محل از پیش تعیین شده جمع گردند. و نیز دستور دادند: کسی زیر درختان کهن سالی که در آن جا بود نرود و آن موضع خالی بماند. پس از این دستور همه مرکب ها متوقف شدند، و کسانی که پیش تر رفته بودند بازگشتند و همه مردم در منطقه غدیر پیاده شدند و هر یک برای خود جایی پیدا کردند، و کم کم آرام گرفتند. شدت گرما در اثر حرارت آفتاب و داغی زمین سوزنده و به حدی ناراحت کننده بود که مردم و حتی خود حضرت گوشه ای از لباس خود را به سرانداخته و گوشه ای از آن را زیر پای خود قرار داده بودند، و عده ای از شدت گرما عبای خود را به پایشان پیچیده بودند. از سوی دیگر، پیامبر صلی الله علیه و آله، سلمان و ابوذر و مقداد را فراخواندند و به آنان دستور دادند تا به محل درختان کهن سال بروند و آنجا را آماده کنند. آنها خارهای زیر درختان را کندند و سنگ های ناهموار را جمع کردند و زیر درختان را جارو کردند و آب پاشیدند. در فاصله بین دو درخت روی شاخه ها پارچه ای انداختند تا سایبانی از آفتاب باشد، و آن محل برای برنامه سه روزه ای که حضرت در نظر داشتند کاملاً مساعد شود. سپس در زیر سایبان، سنگ ها را روی هم چیدند و از رواندازهای شتران و سایر مرکب ها هم کمک گرفتند و منبری به بلندی قامت حضرت ساختند و روی آن پارچه ای انداختند، و آن را طوری بر پا کردند که نسبت به دو طرف جمعیت در وسط قرار بگیرد و پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام سخنرانی مشرف بر مردم باشد تا صدای حضرت به همه برسد و همه او را ببینند. البته ربیعة بن امیة بن خلف کلام حضرت را برای مردم تکرار می کرد تا افرادی که دورتر قرار داشتند مطالب را بهتر بشنوند.

حاضران

درباره تعداد افراد حاضر در غدیر خم اختلاف‌نظر است. تعداد حاضران را ده هزار نفر،[۹] دوازده هزار نفر،[۱۰] هفده هزار نفر،[۱۱] هفتاد هزار نفر[۱۲] و ۱۲۰هزار نفر[۱۳] گفته‌اند. برخی با توجه به گنجایش جمیعت در فضای غدیر خم، جمعیت مدینه در سال دهم هجری، در نظر گرفتن جمعیت حاضر در مکه در حجة الوداع، گزارش مبنی بر حضور ده هزار نفر در غدیر خم را مستندتر دانسته‌اند.[۱۴] . عمر بن خطاب،[۱۵] عثمان بن عفان،[۱۶] عایشه بنت ابوبکر،[۱۷] سلمان فارسی،[۱۸] ابوذر غفاری،[۱۹] زبیر بن عوام،[۲۰] جابر بن عبدالله انصاری،[۲۱] عباس بن عبدالمطلب،[۲۲] ابوهریره[۲۳] از صحابه‌‌ای بودند که در واقعه غدیر حاضر بوده و آن را بدون واسطه نقل کرده‌اند. واقعه غدیر در منابع شیعه و سنی نقل شده است. برخی از فرازهای خطبه غدیر مانند: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» متواتر است.[۲۴]

پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام بر فراز منبر

انتظار مردم به پایان رسید. ابتدا منادی حضرت ندای نماز جماعت داد، و سپس نماز ظهر را به جماعت خواندند. بعد از آن مردم ناظر بودند که پیامبر صلی الله علیه و آله بر فراز آن منبر ایستادند و امیرالمومنین علیه السلام را فراخواندند و به ایشان دستور دادند بالای منبر بیایند و در سمت راستشان بایستند. قبل از شروع خطبه، امیرالمؤمنین علیه السلام یک پله پایین تر بر فراز منبر در طرف راست حضرت ایستاده بودند. سپس آن حضرت نگاهی به راست و چپ جمعیت نمودند و منتظر شدند تا مردم کاملاً جمع شوند. پس از آماده شدن مردم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم سخنرانی تاریخی و آخرین خطابه رسمی خود را برای جهانیان آغاز کردند.

ایراد خطبه

خطبه غدیر

پیامبر(ص) پس از ادای نماز ظهر، خطبه‌ای ایراد کرد که به خطبه غدیر مشهور شد و در ضمن آن فرمود: حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شر نفس‌هایمان و زشتی‌های کردارمان، به او پناه می‌بریم... خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود... من پیش از شما در کنار حوض (حوض کوثر) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید، پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین رفتار می‌کنید؛ ثقل اکبر کتاب خداست... و ثقل دیگر، عترت من است...» سپس رسول خدا(ص)، دست علی(ع) را بلند نمود تا مردم او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت {سرپرستی}شما سزاوار‌تر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: آری،‌ ای رسول خدا. حضرت فرمود: خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت {سرپرستی}شما سزاوار ترم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا ص سه بار این جمله (مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ) را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.»(اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ) سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.» [۶]

دو اقدام پیامبر بر فراز منبر

در اثناء خطبه، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دو اقدام عملی بر فراز منبر انجام دادند که بسیار جالب توجه بود: ۱- علی علیه السلام بر فراز دست پیامبر اکرم ، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم پس از مقدمه چینی و ذکر مقام خلافت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام، برای آن که تا آخر روزگار راه هرگونه شک و شبهه بسته باشد و هر تلاشی در این راه در نطفه خنثی شود، ابتدا مطلب را به طور لسانی اشاره کردند، و سپس به صورت عملی برای مردم بیان کردند. بدین ترتیب که ابتدا فرمودند: باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی کند مگر این کسی که من دست او را می گیرم و او را بلند می کنم و بازویش را گرفته او را بالا می برم. بعد از آن، حضرت گفته خود را عملی کردند و بازوی علی بن ابی طالب علیه السلام را گرفتند. در این هنگام امیرالمؤمنین علیه السلام دست خود را به سمت صورت حضرت باز کردند تا آن که دست های هر دویشان به سوی آسمان قرار گرفت. سپس پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم امیرالمومنین علیه السلام را از جا بلند کردند تا حدی که پاهای آن حضرت محاذی زانوهای پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم قرار گرفت و مردم سفیدی زیر بغل آن دو را دیدند، که تا آن روز دیده نشده بود. در این حال فرمودند: هر کس من مولی و صاحب اختیار اویم این علی مولی و صاحب اختیار اوست. ۲- بیعت با قلب ها و زبان هاا ، اقدام دیگر حضرت آن بود که چون بیعت گرفتن از فرد فرد آن جمعیت انبوه، از طرفی غیر ممکن بود و از سوی دیگر امکان داشت افراد به بهانه های مختلف از بیعت شانه خالی کنند و حضور نیابند و در نتیجه نتوان التزام عملی و گواهی قانونی از آنان گرفت، لذا حضرت در اواخر سخنانشان فرمودند: ای مردم، چون با یک کف دست و با این وقت کم و با این سیل جمعیت، امکان بیعت برای همه وجود ندارد، پس شما همگی این سخنی را که من می گویم تکرار کنید و بگویید: ما فرمان تو را که از جانب خداوند درباره علی بن ابی طالب و امامان از فرزندانش به ما رساندی اطاعت می کنیم و به آن راضی هستیم، و با قلب و جان و زبان و دست مان با تو بر این مدعا بیعت می کنیم... عهد و پیمان در این باره برای ایشان از ما، از قلب ها و جان ها و زبان ها و ضمایر و دستمان گرفته شد. هر کس به دستش توانست و گرنه با زبانش بدان اقرار کرده است. پیداست که حضرت، عین کلامی را که می بایست مردم تکرار کنند به آنان القا فرمودند و عبارات آن را مشخص کردند تا هر کس به شکل خاصی برای خود اقرار نکند، بلکه همه به آن چه حضرت از آنان می خواهد التزام دهند و بر سر آن بیعت نمایند. وقتی کلام پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم پایان یافت همه مردم سخن او را تکرار کردند و بدین وسیله بیعت عمومی گرفته شد.

آیات نازله درباره غدیر

طبق نظر مفسران شیعه[۲۵] و سنی،[۲۶] چند آیه در قرآن درباره ماجرای غدیر در حجةالوداع نازل شده است: الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً؛ امروز، دینتان را برای شما کامل و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.» [۲۷] که به آیه اکمال معروف است. یا أیها الرسول بلغ ما أنزل الیک من ربّک فان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله یعصمک من النّاس؛‌ ای پیامبر، آنچه را از ناحیه پروردگارت به تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر انجام ندهی، اصلاً پیغام پروردگار را نرساندی و خدا تو را از (شر) مردم، نگه می‌دارد.» [۲۸] این آیه به آیه تبلیغ مشهور است. سأل سائل بعذاب واقع للکافرین لیس له دافع»[۲۹] پس از آنکه پیامبر، ولایت علی ع را به مردم اعلان کرد نعمان بن حارث فهری با حالت اعتراض به پیامبر گفت: ما را به توحید و قبول رسالتت و انجام جهاد و حج و روزه و نماز و زکات امر کردی، ما هم قبول کردیم. اما به این مقدار راضی نشدی تا اینکه این جوان را منصوب کردی و او را ولیّ(سرپرست) ما قرار دادی. آیا این اعلام ولایت از ناحیه خودت بوده، یا از سوی خدا؟ وقتی پیامبر به او فرمود که از ناحیه خداوند است، با حالت انکار از خداوند خواست که اگر این حکم از جانب اوست، سنگی از آسمان بر سرش فرود آید. در این هنگام سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را درجا کشت و این آیه نازل شد.[۳۰]

نزول آیه اکمال

هنوز جمعیت متفرق نشده بودند که دوباره جبرئیل نازل شد و از جانب خداوند، آیه سوم سوره مائده نازل کرد که به آیه اکمال مشهور است. در بخشی از آیه آمده است: «الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دیناً؛ امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.»

تبریک به امام علی(ع)

ماجرای تهنیت

در این هنگام، مردم به امام علی ع تهنیت گفتند. از جمله کسانی که پیشاپیش سایر صحابه، به امام علی(ع) تهنیت گفتند، عمر بود. او پیوسته خطاب به امیرمؤمنان(ع) می‌گفت: بر تو گوارا باد‌! ای پسر ابوطالب!، تو مولای من و مولای هر مرد و زن با ایمان گشتی.[۷] . پیامبر(ص) نیز دستور داد خیمه‌ای برای علی(ع) برپا کردند و به مسلمانان فرمان داد دسته دسته خدمت ایشان برسند و به عنوان امیرمؤمنان به او سلام دهند و همه مردم حتی همسران پیامبر ص و همسران مسلمانان، دستور پیامبر(ص) را عملی ساختند.[۸] .

بیعت مردان

پس از پایان خطبه، مردم رو به سوی پیامبر و امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما آورند، و با ایشان به عنوان بیعت دست می دادند و هم به پیامبر و هم به امیرالمؤمنین علیهماالسلام تبریک و تهنیت می گفتند، و پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم هم می فرمودند: اَلحمدللَّه الذی فضّلنا على جمیع العالمین. عبارت تاریخ چنین است: پس از اتمام خطبه، صدای مردم بلند شد که: آری، شنیدیم و طبق فرمان خدا و رسول با قلب و جان و زبان و دست مان اطاعت می کنیم. بعد به سوی پیامبر و امیرالمومنین صلوات الله علیهما و آله ازدحام کردند و برای بیعت سبقت می گرفتند و با ایشان دست بیعت می دادند. برای آن که رسمیت مسئله محکمتر شود، و آن جمعیت انبوه بتوانند مراسم بیعت را به طور منظم و برنامه ریزی شده ای انجام دهند، پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دستور دادند تا دو خیمه بر پا شود. یکی را مخصوص خودشان قرار دادند تا در آن جلوس نمایند و امر کردند تا مردم جمع شوند. پس از آن مردم دسته دسته در خیمه پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم حضور می یافتند و با آن حضرت بیعت نموده و به او تبریک و تهنیت می گفتند. سپس در خیمه مخصوص امیرالمومنین علیه السلام حاضر می شدند و به عنوان امام و خلیفه بعد از پیامبرشان با او بیعت می کردند و به عنوان امیرالمومنین بر او سلام می کردند و این مقام والا را به آن حضرت تبریک و تهنیت می گفتند. نکته قابل توجهی که در هیچ یک از پیروزی های پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم – چه در جنگ ها و چه سایر مناسبت ها و حتی فتح مکه – سراغ نداریم، این است که حضرت در روز غدیر مکرر می فرمود: به من تبریک بگویید، به من تهنیت بگویید، زیرا خداوند مرا به نبوت و اهل بیتم را به امامت اختصاص داده است. و این نشانه فتح بزرگ و در هم شکستن کامل سنگرهای کفر و نفاق است. برنامه بیعت و تهنیت تا سه روز ادامه داشت، و این مدت را حضرت در غدیر اقامت داشتند. اما اولین کسانی که در غدیر با امیرالمؤمنین علیه السلام بیعت نمودند و خود را از دیگران جلو انداختند همان هایی بودند که زودتر از همه آن را شکستند و پیش از همه پیمان خود را زیر پا گذاشتند. آنان عبارت بودند از: ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه و زبیر، که بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم یکی پس از دیگری رو در روی امیرالمؤمنین علیه السلام ایستادند. جالبتر این که عمر هنگام بیعت این کلمات را بر زبان می راند: افتخار برایت باد، گوارایت باد ای پسر ابی طالب، خوشا به حالت ای اباالحسن، اکنون تو مولای من و مولای هر مرد و زن مومنی شده ای! نکته دیگری که بار دیگر چهره دو رویان را روشن ساخت این بود که پس از امر پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم همه مردم بدون چون و چرا با امیرالمؤمنین علیه السلام بیعت می کردند، ولی ابوبکر و عمر با آن که پیش از همه خود را برای بیعت به میان انداخته بودند قبل از بیعت به صورت اعتراض گفتند: آیا این امر از طرف خداوند است یا از طرف رسولش (یعنی: از جانب خود می گویی)؟ حضرت فرمودند: از طرف خدا و رسولش است، و نیز فرمودند: آری حق است از طرف خدا و رسولش که علی امیرالمؤمنین است.

بیعت زنان

پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دستور دادند تا ظرف آبی آوردند، و پرده ای زدند که نیمی از ظرف آب در یک سوی پرده و نیم دیگر آن در سوی دیگر قرار بگیرد، تا زنان با قرار دادن دست خود در یک سوی آب، و قرار دادن امیرالمومنین علیه السلام دستشان را در سوی دیگر با حضرت بیعت کنند؛ به این صورت بیعت زنان هم انجام گرفت. همچنین دستور دادند تا زنان هم به حضرتش تبریک و تهنیت بگویند، و این دستور را درباره همسران خویش مؤکد داشتند. یادآور می شود که بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه علیهاالسلام از حاضرین در غدیر بودند. همچنین کلیه همسران پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در آن مراسم حضور داشتند.

عمامه سحاب

پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم در این مراسم عمامه خود را که سحاب نام داشت، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمومنین علیه السلام قرار دادند و انتهای عمامه را بر دوش آن حضرت آویزان نمودند و فرمودند: عمامه تاج عرب است. خود امیرالمومنین در این باره چنین فرموده اند: پیامبر در روز غدیرخم عمامه ای بر سرم بستند و یک طرفش را بر دوشم آویختند و فرمودند: خداوند در روز بدر و حنین، مرا بوسیله ملائکه ای که چنین عمامه ای به سر داشتند یاری نمود.

گذاشتن عمامه بر سر علی علیه السلام:

دلیل دیگر بر این ادعا، گذاشتن عمامه به دست پیامبر صلّى اللّه علیه و آله بر سر حضرت على علیه السّلام در روز غدیر است که در تاریخ آمده است. ابن قیم جوزیه، نقل مى‌کند: «براى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله عمامه‌اى بود به نام سحاب، که بر سر على علیه السّلام قرار داد. عبد الاعلى بن عدى بهرانى، نقل مى‌کند: «رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم در روز غدیر، على علیه السّلام را خواست و عمامه‌اى بر سر او نهاد».[۱۰] مسلم نقل مى‌کند که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله آن عمامه را در ایام خاص، همانند روز فتح مکه بر سر مى‌گذاشت». محب الدین طبرى از عبد الاعلى بن عدى بهرانى نقل مى‌کند که گفت: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در روز غدیر خم على علیه السّلام را خواست و بر سر او عمامه‌اى پیچید و دنبال آن را بر پشتش انداخت. عده‌اى از علماى اهل سنت حدیث تاج‌گذارى حضرت على علیه السّلام را نقل کرده‌اند امثال: ابو داود طیالسى، ابن ابى شیبه، احمد بن حسین بن على بیهقى، ابراهیم بن محمد حموینى، محمد بن یوسف زرندى، على بن محمد معروف به ابن صباغ مالکى، جلال الدین سیوطى، متقى هندى و...[۱۱]

تبریک به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله:

مطابق برخى از روایات، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله بعد از واقعۀ غدیر و تمام شدن خطبه‌اش به مردم امر کرد تا به او تهنیت و تبریک بگویند. بنا بر نقل حافظ‍‌ ابو سعید نیشابورى (م، ۴۰۷ ق) در کتاب «شرف المصطفى» به سندش از براء بن عازب و ابو سعید خدری نقل مى‌کند که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: «هنّئونى هنّئونى، انّ‌ اللّه تعالى خصّنى بالنبوّة، و خصّ‌ اهل بیتى بالإمامة»؛ «مرا تبریک بگویید، مرا تبریک بگویید، زیرا خداوند متعال مرا به نبوت و اهل بیت مرا به امامت اختصاص داد.» عمر بن خطاب در همین وقت جلو آمد و به حضرت على علیه السّلام تبریک گفت.

دعای اللهم انصر من نصره در روز غدیر

بنابر آنچه در تاریخ آمده است رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در غدیر خم فرموده: «اللهم من انصر من نصره واخذل من خذله؛ خدایا! یاری کن هر کس علی را یاری کند و خوار کن کسی که علی را خوار کند». برخی ادعا کرده‌اند از آنجا که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مستجاب الدعوة است و هر دعائی از آن حضرت به استجابت می‌رسد و این دعا به اجابت نرسیده و کسانی که با علی جنگیده‌اند، مغلوب نشده‌اند و علی علیه‌السّلام نیز پیروز نشده است؛ بنابراین اصل دعای پیامبر دروغ است. این مقاله به بررسی این شبهه می‌پردازد.

شعر غدیر

بخش دیگری از مراسم پر شور غدیر، درخواست حسان بن ثابت بود که به حضرت عرض کرد: یا رسول الله، اجازه می فرمایید شعری را که درباره علی بن ابی طالب (به مناسبت این واقعه عظیم) سروده ام بخوانم؟ حضرت فرمودند: بخوان به برکت خداوند. حسان گفت: ای بزرگان قریش، سخن مرا به گواهی و امضای پیامبر گوش کنید. و سپس اشعاری را خواند که به عنوان یک سند تاریخی از غدیر ثبت شد و به یادگار ماند. ذیلاً متن عربی شعر حسان و سپس ترجمه آن را معنی آوریم: أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ النَّبِی مُحَمَّداً - لَدَى دَوْحِ خُمٍّ حِینَ قَامَ مُنَادِیاً - وَ قَدْ جَاءَهُ جِبْرِیلُ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ - بِأَنَّک مَعْصُومٌ فَلَا تَک وَانِیاً - وَ بَلِّغْهُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ رَبُّهُمْ - وَ إِنْ أَنْتَ لَمْ تَفْعَلْ وَ حَاذَرْتَ بَاغِیاً - عَلَیک فَمَا بَلَّغْتَهُمْ عَنْ إِلَهِهِمْ رِسَالَتَهُ - إِنْ کنْتَ تَخْشَى الْأَعَادِیا - فَقَامَ بِهِ إِذْ ذَاک رَافِعُ کفِّهِ - بِیمْنَى یدَیهِ مُعْلِنَ الصَّوْتِ عَالِیاً - فَقَالَ لَهُمْ مَنْ کنْتُ مَوْلَاهُ مِنْکمْ - وَ کانَ لِقَوْلِی حَافِظاً لَیسَ نَاسِیاً - فَمَوْلَاهُ مِنْ بَعْدِی عَلِی وَ إِنَّنِی - بِهِ لَکمْ دُونَ الْبَرِیةِ رَاضِیاً - فَیا رَبِّ مَنْ وَالَى عَلِیاً فَوَالِهِ - وَ کنْ لِلَّذِی عَادَى عَلِیاً مُعَادِیاً - وَ یا رَبِّ فَانْصُرْ نَاصِرِیهِ لِنَصْرِهِمْ - إِمَامَ الْهُدَى کالْبَدْرِ یجْلُو الدَّیاجِیا - وَ یا رَبِّ فَاخْذُلْ خَاذِلِیهِ وَ کنْ لَهُمْ - إِذَا وُقِفُوا یوْمَ الْحِسَابِ مُکافِیا . آیا نمی دانید که محمد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم کنار درختان غدیرخم با حالت ندا ایستاد، و این در حالی بود که جبرئیل از طرف خداوند پیام آورده بود که در این امر سستی مکن که تو محفوظ خواهی بود، و آن چه از طرف خداوند بر تو نازل شده به مردم برسان، و اگر نرسانی و از ظالمان بترسی و از دشمنان حذر کنی رسالت پروردگارشان را نرسانده ای. در این جا بود که پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم دست علی علیه السلام را با دست راست بلند کرد و با صدای بلند فرمود: هر کس از شما که من مولای او هستم و سخن مرا بیاد می سپارد و فراموش نمی کند، مولای او بعد از من علی است، و من فقط به او – نه به دیگری – به عنوان جانشین خود برای شما راضی هستم. پروردگارا هر کس علی را دوست بدارد او را دوست بدار، و هر کس با علی دشمنی کند او را دشمن بدار. پروردگارا یاری کنندگان او را یاری فرما به خاطر نصرتشان امام هدایت کننده ای را که در تاریکی ها مانند ماه شب چهارده روشنی می بخشد. پروردگارا خوار کنندگان او را خوار کن و روز قیامت که برای حساب می ایستند خودت جزا بده.

معجزه غدیر، امضای الهی

واقعه عجیبی که به عنوان یک معجزه، امضای الهی را بر خط پایان غدیر ثبت کرد جریان حارث فهری بود. در آخرین ساعات از روز سوم، او به همراه دوازده نفر از اصحابش نزد پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم آمد و گفت: ای محمد! سه سوال از تو دارم: آیا شهادت به یگانگی خداوند و پیامبری خودت را از جانب پروردگارت آورده ای یا از پیش خود گفتی؟ آیا نماز و زکات و حج و جهاد را از جانب پروردگار آورده ای یا از پیش خود گفتی؟ و آیا این علی بن ابی طالب که گفتی من کنت مولاه فعلی مولاه... از جانب پروردگار گفتی یا از پیش خود گفتی؟ آن حضرت در جواب هر سه سوال فرمودند: خداوند به من وحی کرده است و واسطه بین من و خدا جبرئیل است و من اعلان کننده پیام خدا هستم و بدون اجازه پروردگارم خبری را اعلان نمی کنم. حارث گفت: خدایا اگر آن چه محمد می گوید حق و از جانب توست سنگی از آسمان بر ما ببار یا عذاب دردناکی بر ما بفرست. و در روایت دیگر چنین است: خدایا، اگر محمد در آن چه می گوید صادق و راستگو است شعله ای از آتش بر ما بفرست. همین که سخن حارث تمام شد و به راه افتاد خداوند سنگی را از آسمان بر او فرستاد که از مغزش وارد شد و از دبرش خارج گردید و همان جا او را هلاک کرد. در روایت دیگر آمده: ابر غلیظی ظاهر شد و رعد و برقی بوجود آمد و صاعقه ای رخ داد و آتشی فرود آمد و همه دوازده نفر را سوزانید. بعد از این جریان، آیه «سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ * لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ» سوره معارج، ۱-۲نازل شد. پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم به اصحابشان فرمودند: آیا دیدید و شنیدید؟ گفتند: آری و با این معجزه، بر همگان مسلم شد که غدیر از منبع وحی سرچشمه گرفته و یک فرمان الهی است.

مفاد خطابه غدیر

سخنرانى پیامبر صلى الله علیه و آله در غدیر با شیوه ى خاص آن که دو نفر بر فراز منبر در حال قیام دیده مى شدند حدود یک ساعت طول کشید. این بیانات حضرت در یازده بخش قابل ترسیم است: در اولین بخش سخن، آن حضرت حمد و ثناى الهى بجا آورده و صفات قدرت و رحمت حق تعالى را ذکر فرمودند و به بندگى خود در مقابل ذات الهى شهادت دادند. در بخش دوم تصریح فرمودند که باید فرمان مهمى درباره ى امام على علیه السلام ابلاغ کنم وگرنه رسالت الهى را نرسانده ام و ترس از عذاب خدا دارم. در سومین بخش، آن حضرت امامت دوازده امام بعد از خود را تا آخرین روز دنیا با عمومیت ولایت آنان بر همه ى انسان‌ها و در طول زمان‌ها و در همه ى مکان‌ها و نفوذ کلماتشان در جمیع امور اعلام فرمودند. در بخش چهارم خطبه، پیامبر صلى الله علیه و آله بازوان امیرالمؤمنین علیه السلام را گرفتند و آن حضرت را از جا بلند کردند و در این حال فرمودند: «مَنْ کنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ، اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ؛ هر کس من مولا و سرپرست اویم این علی مولای اوست. خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد، و یاری نما هر کسی را که او را یاری می نماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد». سپس کمال دین را با ولایت ائمه علیهم السلام اعلام فرمودند. در بخش پنجم، حضرت صریحاً فرمودند: «هر کس از ولایت ائمه علیهم السلام سرباز زند اعمال نیکش سقوط مى کند و در جهنم خواهد بود». بعد از آن شمه اى از فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام را متذکر شدند. در مرحله ششم، پیامبر صلى الله علیه و آله با تلاوت آیاتى از قرآن در رابطه با عذاب الهى و لعن دشمنان دین، فرمودند: «منظور از این آیات عده اى از اصحاب من هستند که مأمور به چشم‌پوشى از آنان هستم، ولى بدانند که خداوند ما را بر معاندین و مخالفین و خائنین و مقصرین حجت قرار داده و اغماض نسبت به آنان در دنیا مانع از عذاب آخرت نیست». سپس بیزارى خود را از گمراه‌کنندگان امت اعلام فرمودند و اشاره اى هم به «اصحاب صحیفه ملعونه» و غاصبین مقام امامت نمودند. در بخش هفتم، حضرت تکیه ى سخن را بر اثراتِ ولایت اهل بیت علیهم السلام قرار داده فرمودند: «اصحاب صراط مستقیم در سوره حمد شیعیان اهل بیت هستند.» سپس آیاتى درباره ى اهل بهشت را به پیروان آل محمد علیهم السلام و آیاتى درباره ى اهل جهنم را به دشمنان آل محمد علیهم السلام تفسیر فرمودند. در بخش هشتم مطالبى اساسى درباره ى حضرت مهدى علیه السلام فرمودند و آینده اى پر از عدل و داد به دست امام زمان عجل‌اللَّه فرجه را به جهانیان مژده دادند. در بخش نهم مردم را به بیعت با خود و سپس با على علیه السلام دعوت نمودند و آن را از طرف خدواند و بیعت با حق تعالى دانستند. در دهمین بخش، پیامبر صلى الله علیه و آله درباره ى کیفیت بیان احکام الهى در آینده ى مسلمین فرمودند: چون بیان همه ى حلال‌ها و حرام‌ها توسط من امکان ندارد، با بیعتى که درباره ى امامان علیهم السلام از شما مى گیرم حلال و حرام را تا روز قیامت بیان کرده ام، یعنى بیان ایشان در حکم بیان من است. بالاترین امر به معروف و نهى از منکر را نیز، تبلیغ پیام غدیر درباره ى اطاعت از امامان علیهم السلام و نهى از مخالفتشان دانستند. در آخرین مرحله ى خطابه، بیعتِ لسانى انجام شد و حضرت فرمودند: «خداوند دستور داده تا قبل از بیعت با دست از زبان‌هاى شما اقرار بگیرم». سپس مطلبى را که خلاصه ى آن اطاعت از دوازده امام علیهم السلام و عهد و پیمان بر ثابت‌قدم بودن و بر رساندن پیام غدیر به نسل‌هاى آینده و غائبان از غدیر بود براى مردم گفتند و مردم آن را تکرار کردند. کلمات نهایى پیامبر صلى الله علیه و آله دعا براى اقرارکنندگان و نفرین بر منکرین اوامرش بود و با حمد و سپاس خداوند خطابه را به پایان رساندند.

گزارشی از متن خطبه

گفته شده مطلب اصلی خطبه غدیر درباره اعلام امامت و ولایت امامان است و بقیه خطبه توضیحاتی درباره آن و مطالب دیگری همچون نماز، زکات و حج است.[۹] نکات شاخص خطبه غدیر را چنین گفته‌اند: شاهد گرفتن پیامبر(ص)، خداوند و مردم را بر تبلیغ رسالتش، تأکید بر امامت دوازده امام، تأکید بر تغییرنکردن احکام حلال و حرام و تبیین آنها توسط امامان ع ، تفسیر برخی آیات به اهل‌بیت و اشاره به منافقین و اقدامات گذشته و آینده آنها.[۱۰] حمد و ثنای الهی و اشاره به صفات خدا، امر الهی برای ابلاغ امری مهم و نزول آیه تبلیغ. درخواست پیامبر از خداوند برای معاف‌داشتن او از این تبلیغ به سبب ترس از فتنه منافقان و نزول چند باره جبرئیل برای این تبلیغ و وعده الهی برای مصون داشتن پیامبرش از فتنهٔ مردم. اعلان اینکه این آخرین حضور پیامبر در چنین جمعی است و امامت امت تا قیامت بر عهده علی علیه‌السلام و فرزندان اوست. حرام محمد تا قیامت حرام است و حلالش تا قیامت حلال. بیان مراتب علم و فضیلت امام علی ع . انکار ولایت امام علی ع گناهی نابخشودنی است. شک کننده در گفتار پیامبر یا شک کننده در هریک از امامان، همانند کفار جاهلیت خواهد بود. بیان جملهٔ تاریخی مَن کُنتُ مَولاهُ فهذا علی مَولاهُ. {حدیث غدیر} . بیان مجدد حدیث ثقلین و جایگاه قرآن و اهل بیت در کنار هم. تأکید بر وصایت و خلافت و جانشینی علی علیه‌السلام. دعا در حق دوستان امام و نفرین بر دشمنانش: اَللهمَّ والِ مَن والاهُ و عادِ مَن عاداهُ. نزول جبرئیل و اعلام اکمال دین. تأکید بر جایگاه امامت و بیم‌دادن مردم از حسدبردن به امام. اشاره به کارشکنی‌های منافقان. بیان ختم امامت در مهدی قائم از فرزندان علی ع . برحذر داشتن مردم از تبعیت از امامان دروغین پس از پیامبر. امر به حاضران در رساندن پیام غدیر به دیگران. سفارش مردم به دوستی با اهل بیت و دشمنی با دشمنانشان. شمارش فضایل و مناقب و ابعاد شخصیت امام علی(ع) با حدود۲۰۰ فضیلت. حدود بیست جمله در وصف امام مهدی عج و حکومتش. بالاترین معروف، فهم کلام پیامبر در غدیر و رساندن آن به دیگران است. سفارش بیعت و سلام بر امام علی(ع) با لقب امیرالمؤمنین . بیان فضایلی دیگر از امام علی(ع) و امر به بیعت رسمی افراد با ایشان به عنوان امام و جانشین پیامبر.[۱۱]

منابع خطبه غدیر

خطبه غدیر از سه طریق از پیامبر ص نقل شده است: امام باقر ع ،[۱۲] حذیفة بن یمان[۱۳] و زید بن ارقم.[۱۴] متن خطبه غدیر در کتاب‌هایی همچون روضة الواعظین،[۱۵] الاحتجاج،[۱۶] الیقین،[۱۷] نزهة الکرام،[۱۸] العُدَدُ القَویة، التحصین، الصراط المستقیم و نهج الایمان نقل شده است. خطبه غدیر با اختلاف در برخی جزئیات و عبارت‌ها در منابع متعدد شیعی و اهل سنت نقل شده است. در بسیاری از منابع، متن کامل خطبه نیامده است و نویسندگان به نقل فرازی اکتفا کرده‌اند که در آن امام علی به عنوان مولای مسلمانان معرفی شده است. از جمله منابع شیعی عبارتند از: اثبات الهداة،[۱۹] احقاق الحق،[۲۰]الاختصاص،[۲۱]البرهان،[۲۲] المناقب،[۲۳]بحار الانوار،[۲۴] معانی الاخبار،[۲۵]العمدة،[۲۶] الامالی،[۲۷] علل الشرائع،[۲۸] عیون اخبار الرضا،[۲۹] کشف الغمة،[۳۰]مستدرک الوسائل،[۳۱]امالی،[۳۲] تبیان[۳۳] تفسیر عیاشی[۳۴] تفسیر قمی[۳۵]الجواهر السنیة.[۳۶] . در کتاب‌های اهل‌سنت همچون الاستیعاب[۳۷] انساب الاشراف،[۳۸] تاریخ الکبیر بخاری،[۳۹] نظم درر السمطین،[۴۰] ینابیع المودة،[۴۱] تذکرة الخواص،[۴۲] مسند ابن حنبل،[۴۳]المناقب (ابن مغازلی)،[۴۴]المناقب (خوارزمی)،[۴۵]المستدرک علی الصحیحین،[۴۶] الطبقات الکبری،[۴۷]سنن ابن ماجة،[۴۸] فرائد السمطین،[۴۹] الفصول المهمة،[۵۰] سنن النسائی،[۵۱] شرح نهج البلاغة،[۵۲] شواهد التنزیل،[۵۳] صحیح مسلم،[۵۴] تفسیر فخر رازی[۵۵] خصائص النسائی[۵۶] روح المعانی،[۵۷] و سنن الترمذی[۵۸] نیز به آن اشاره شده است.

آیات مرتبط با واقعه غدیر

آیه تبلیغ

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ» سوره مائده، ۶۷ اى فرستاده ما آنچه را از ناحیه پروردگار به تو نازل شده برسان که اگر چنین نکنى اصلا رسالتی که پروردگار بر دوش تو گذاشته را انجام نداده‌ای و خدا تو را از (شر) مردم نگه مى دارد زیرا خدا کافران را هدایت نمى فرماید (به مقاصدشان نمى رساند . منابع شیعه و همچنین روایاتی که در بسیاری از منابع اهل سنت[۱۲] نقل گردیده تصریح دارند که این آیه در حجة الوداع و در بین راه مکه و مدینه نازل شده است و پیامی که پیامبر به موجب این آیه مامور به ابلاغ آن گردید ولایت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام بوده است.

آیه تبلیغ

آیه 67 سوره مائده را «آیه تبلیغ» نامیده‌اند. این آیه یکی از سه آیه‌ای است که مستقیماً در رابطه با واقعه غدیر بر پیامبر صلی الله علیه وآله نازل گردیده است. مطابق منابع شیعه و بسیاری از منابع اهل سنت،[۱] پیامی که پیامبر اکرم به موجب این آیه مأمور به ابلاغ آن گردید، ولایت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام بوده است. يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ. ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین (علیه السلام)] بر تو نازل شده ابلاغ کن؛ و اگر انجام ندهی پیام خدا را نرسانده ای. و خدا تو را از [آسیب و گزند] مردم نگه می دارد؛ قطعاً خدا گروه کافران را هدایت نمی کند. [5–67]

سبب نزول آیه تبلیغ

به طورى كه در كتب سيره و حديث و تفسير آمده است، پيامبر اسلام در سال آخر عمر پربار خود، همراه با كاروان بزرگى از مسلمانان به سفر حج رفت و پس از انجام مناسك حج با همراهان خود، مكه را به قصد مدينه ترك كرد. هنگامى كه كاروان به سرزمين «رابغ» در سه ميلى «جحفه» رسيد، در كنار بركه‌اى كه به «غدير خم» معروف بود فرشته وحى بر پيامبر نازل شد و اين آيه را آورد: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ» -سوره مائده/ 67 اى پيامبر آنچه را كه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده، برسان و اگر نرسانى، پيام او را ابلاغ نكرده ‌اى و خداوند تو را از مردم حفظ مى‌كند همانا خدا گروه كافر را هدايت نمى‌ كند. از لحن آيه معلوم بود كه پيامبر صلی الله علیه وآله به رساندن پيام بسيار مهمى به مردم مأموريت يافته است، پيامى كه رسول خدا از رساندن آن به مردم بيم داشت و مى ‌ترسيد كه مردم عكس العمل نامطلوبى نشان بدهند. آن پيام مهم اين بود كه پيامبر بايد جانشينى براى خود تعيين كند و بدون تعيين جانشين رسالت او كامل نمى‌ شود و او از جانب خداوند مأموريت داشت كه على بن ابى طالب را به جانشينى خود تعيين كند. پيامبر خدا براى اجراى دستور خدا، فرمان داد كه كاروان يكصد و بيست هزار نفرى مسلمانان از حركت باز ايستد؛ كسانى كه در جلو كاروان بودند ايستادند و آنها كه در عقب بودند به آنها پيوستند. ظهر روز پنجشنبه هيجدهم ماه ذی الحجه سال دهم هجرت بود و هوا به شدت گرم بود مردم قسمتى از رداى خود را بر سر كشيدند و قسمتى را زيرانداز كردند و چادرى را سايبان پيامبر قرار دادند و پيامبر همراه با جمعيت نماز ظهر را خواند. سپس روى نقطه بلندى كه از جهاز شتران ساخته بودند رفت و با صداى بلند خطبه‌اى خواند و نزديك شدن مرگ خود را به مردم خبر داد و سفارشهايى كرد. آنگاه در برابر ديدگان آن جمعيت انبوه، دست على بن ابى طالب را گرفت و او را بالا برد، به طورى كه زير بغل پيامبر نمايان شد. در اين حال فرمود: «ايها الناس من كنتُ مولاه فهذا على مولاه، اللهم والِ من والاه و عادِ من عاداه و انصُر من نصره و اخذُل من خذله...» اى مردم هر كس را كه من رهبر او هستم اين على رهبر اوست. خدايا هر كس او را دوست بدارد دوستش بدار و هر كس او را دشمن بدارد، دشمنش بدار و هر كس او را يارى كند، ياريش بنما و هر كس او را خوار سازد، خوارش كن. پس از اين مراسم، مردم گروه گروه مى‌ آمدند و به على بن ابى طالب علیه السلام تبريك مى ‌گفتند و از جمله عمر بن خطاب به او تبريك گفت و او را رهبر و مولاى خود خواند. در همين زمان بود كه آيه ديگرى نازل شد و كامل شدن دين اسلام را اعلام نمود: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً» [۲] امروز دينتان را بر شما كامل كردم و نعمت خود را بر شما به پايان رساندم و اسلام را به عنوان دين بر شما پسنديدم.در اين موقع تكبير پيامبر اسلام بلند شد و فرمود: خدا را سپاسگزارم كه دين خود را كامل كرد و نعمت خود را به پايان رسانيد.

حسان بن ثابت كه خود در آن مراسم حضور داشت، با كسب اجازه از پيامبر اشعارى سرود كه چند بيت آن چنین است: فقال له قُم يا علىّ فانّنى- رضيتُك من بعدى اماماً و هادياً - فمن كنتُ مولاه فهذا وليّه - فكونوا له أنصار صدق مُوالياً - هناك دعا اللّهم والِ وليه - و كن للذى عادا علياً مُعادياً[۳] .

پیام آیه

اگر این پیام در سال‌های اول بعثت پیامبر صلی الله علیه وآله در مکه، نازل شده بود، البته به طور آشکار می فهمیدیم که پیامبر از این می ترسیده است که جامعه بت‌پرست در مقابل او بایستند و یکتاپرستی و نفی بت پرستی را رد کنند، ولی این آیه از آیات سوره مائده است که سوره ای مدنی است. و اگر در آغاز دوران هجرت نازل شده بود، باز هم حق داشتیم تصور کنیم که محتوای پیام، امر به نماز یا زکات و یا روزه است که پیامبر صلی الله علیه وآله می ترسید بر مردم سنگین باشد و یا دستور به جهاد با بت‌پرستان سرسخت است، و پیامبر می ترسیده است که مبادا مسلمانان تحمل نکنند. ولیکن سوره مائده در سال دهم هجری، پس از این که تمام واجبات الهی نازل شده بود و بعد از این که مسلمانان ده‌ها جنگ را، بر ضد بت‌پرستان و دیگر مخالفان، پشت سر نهاده بودند و کار اسلام بالا گرفته و در سراسر شبه جزیره عربستان استوار شده بود، نازل شده است. از عایشه و عبدالله بن عمر روایت شده که سوره مائده آخرین سوره ای است که نازل شده است[۴] و این مطلب که سوره مائده مشتمل بر آیه اکمال دین است، روایت مزبور را تایید می کند: «امروز برای شما دینتان را کامل ساختم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را به عنوان دین برای شما پسندیدم». و این آیه مبارکه در حجة الوداع در حالی نازل شد که پیامبر صلی الله علیه وآله در محل عرفه بود همان طوری که روایت مسلم و بخاری از عمر گواه بر آن است[۵] و نیز روایت شده است که این آیه موقعی نازل شد که پیامبر صلی الله علیه وآله از حجة الوداع تاریخی خود برگشته بود و در توقفگاه خویش در غدیر خم بود، همان طوری که روایات زیادی که پس از این بعضی از آن‌ها ذکر خواهد شد، دلالت بر آن دارند. و از این مطالب درک می کنیم محتوای پیامی که پیامبر صلی الله علیه وآله ابلاغ آن را به مردم تاخیر انداخته بود، فرمان اعلان اصل توحید و واجبی از واجبات عبادی و دستور به مبارزه با بت‌پرستان و یا اهل کتاب نبوده است، بلکه فرمانی مربوط به سیاست داخلی دولت و حکومت بوده است. و اگر ما خاطرنشان کردیم که سوره مائده در ایام حجة الوداع و بعد از آن نازل شده است -همان طوری که روایت حاکم، بخاری و مسلم دلالت بر آن دارند- و یادآور شدیم که پیامبر صلی الله علیه وآله در حالی که از حجة الوداع برمی گشت ولایت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را در غدیر خم اعلان فرمود، برای ما آسان است چنین نتیجه‌گیری کنیم که معنی آن پیام، دستور بر اعلان ولایت حضرت علی علیه‌السلام بوده است. توضیح مطلب اینکه پیامبر صلی الله علیه وآله موقعی که دستور یافت تا اعلان کند که علی علیه‌السلام زمامدار این امت است، از اختلاف پیروان خود و از این که گمان کنند او به خاطر خویشاوندی و نزدیکی این مقام را به علی بخشیده است، هراسناک بود. پس آیه تبلیغ نازل شد و او را مأمور کرد تا آنچه از جانب پروردگارش نازل شده است ابلاغ کند و به او هشدار داد که اگر آن کار را نکند، در حقیقت به وظیفه خود به عنوان یک پیامبر صلی الله علیه وآله قیام نکرده است و نیز به او وعده داد که خداوند او را از شرّ مردمی که از آن‌ها می ترسد حفظ خواهد کرد. و پیامبر صلی الله علیه وآله پس از دریافت این دستور اکید، در محل غدیر خم توقف کرد تا آنچه را که به او ماموریت داده شده بود درباره علی علیه‌السلام اعلان کند. و هرگاه مقصود آیه مبارکه همین باشد، روشن می شود که هدف پیامبر از اعلام غدیر همان رهبری دینی و دنیوی علی علیه‌السلام برای مسلمانان مطابق رهبری شخص پیامبر صلی الله علیه وآله بوده است و اگر محتوای ابلاغ پیامبر کمتر از جریان کار علی علیه‌السلام بود، نباید از اختلاف مردم درباره آن می ترسید و نباید دستور اکید توأم با هشدار نازل می شد. و کسانی از مردم مکه و دیگران که چشم طمع به ریاست داشتند، از این که علی علیه‌السلام صاحب هر نوع مقامی می شد، تا وقتی که آن مقام ریاست عمومی در دنیا و آخرت نبود، ناراحت نمی شدند. البته این که خداوند دستور تبلیغ می دهد، دلیل بر آن است که خداوند خواسته است تا برای بندگی مسلمانان رهبری تأمین کند که اگر در زیر پرچم او حرکت کنند، گمراه نشوند و آن مقام، رهبری علی علیه‌السلام بزرگ خاندان عترت پاک پیامبر صلی الله علیه وآله بود که جدایی ناپذیر از قرآن و ضامن وحدت و پیشرفت امت است و به منظور امتثال همین دستور الهی بود که پیامبر صلی الله علیه وآله مقابل هزاران فرد ایستاد و آنچه را که باید اعلان کند، اعلان کرد.