درخواست دبیرکل سازمان ملل متحد برای حل اختلافات در ۲۳ سپتامبر ۱۹۸۰ یا اول مهر ۱۳۵۹

قطعنامه ۴۷۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد در مهرماه ۱۳۵۹[۵۱][۱۱۷][۲۹۲]

پشنهاد خانم گاندی به هر دو طرف در۱۰ مهر ۱۳۵۹[۲۹۳]

میانجیگری دبیرکل سازمان ملل در دیماه ۱۳۵۹[۲۹۴]

پیشنهاد دبیرکل سازمان ملل به هر دو طرف در ۲۵ می ۱۹۸۲ یا ۴ خرداد ۱۳۶۱[۲۹۵]

قطعنامه ۵۱۴ شورای امنیت سازمان ملل در ۲۱ تیرماه ۱۳۶۱[۲۹۶]

قطعنامه ۵۲۲ شورای امنیت سازمان ملل در مهر ۱۳۶۱[۲۹۷]

پیشنهاد صلح خانم گاندی از هفتمین اجلاس عدم تعهد در دهلی نو اسفند ۱۳۶۱[۲۹۸]

قطعنامه ۵۴۰ شورای امنیت سازمان ملل در آبان ۱۳۶۲

قطعنامه ۵۵۲ شورای امنیت سازمان ملل در ۱۱ خرداد ۱۳۶۳[۲۹۹]

طرح صلح ژاپن در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در مهرماه ۱۳۶۳[۳۰۰]

قطعنامه ۵۸۲ شورای امنیت سازمان ملل در زمستان ۱۳۶۴

قطعنامه ۵۸۸ شورای امنیت سازمان ملل در مهر ۱۳۶۵

قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل در تیرماه ۱۳۶۶

قطعنامه ۶۱۹ شورای امنیت سازمان ملل در ۱۸ مرداد ۱۳۶۷

تلاش سازمان کنفرانس اسلامی اوائل مهرماه ۱۳۵۹[۲۹۴]

تلاش سازمان کنفرانس اسلامی اواخر مهرماه ۱۳۵۹[۲۷۲]

تلاش سازمان کنفرانس اسلامی بهمن ماه ۱۳۵۹[۲۷۲]

هیئت حسن‌نیت جنبش عدم تعهد اواسط مهر ۱۳۵۹[۲۹۴]

میانجیگری هیئت سازمان کنفرانس اسلامی طائف در اسفند ۱۳۵۹[۲۹۴]

حضور گروه میانجیگری کنفرانس اسلامی در ۹ فروردین ۱۳۶۰[۲۸۵][۳۰۱]

طرح صلح جنبش عدم تعهد در اردیبهشت و خرداد ۱۳۶۰[۲۸۶]

پیشنهاد صدام برای آتش‌بس در ماه رمضان تیرماه ۱۳۶۰[۳۰۲]

پیشنهاد کشورهای عرب در اسفند ۱۳۶۰[۳۰۳]

میانجیگری هیئت سازمان کنفرانس اسلامی در اسفند ۱۳۶۰[۳۰۴]

میانجیگری هیئت سازمان کنفرانس اسلامی در فروردین ۱۳۶۱[۳۰۵]

میانجیگری هیئت سازمان کنفرانس اسلامی در مهر ۱۳۶۱[۳۰۶]

طرح صلح عربی در خرداد ۱۳۶۱

عربستان سعودی پس از آزادی خرمشهر در اول خرداد ۱۳۶۱ پیشنهاد کرد در ازای صلح غرامت جنگ توسط کشورهای عربی به ایران پرداخته شود و عراق نیز خاک ایران را ترک کند. به گفته اسپنسر تکر در کتاب دائرة المعارف جنگ‌های خاورمیانه مقامات ایران این پیشنهاد را رد کرده و خواهان بازگشت یکصد هزار شیعه عراقی که توسط صدام اخراج شده بودند به کشور عراق شده بودند. به گفته تکر شرط دوم ایران پرداخت ۱۵۰ میلیارد دلار غرامت به جای ۷۰ میلیارد دلار پیشنهادی عربستان و شرط سوم برکناری صدام از قدرت بوده است.[۳۰۷] .

میانجیگری هیئت سازمان کنفرانس اسلامی در خرداد ۱۳۶۱[۳۰۸]

پیشنهاد رئیس سازمان کنفرانس اسلامی در خرداد ۱۳۶۱

نیویورک تایمز در اول تیرماه۱۳۶۱ یا ۱۹۸۲/۶/۲۲نوشت: پس از عقب راندن نیروهای عراقی از خرمشهر، صدام حسین خواستار آتش‌بس فوری میان دو کشور شد. آیت ‌الله خمینی این آتش‌بس را رد کرد و چهار شرط برای آتش‌بس قرار داد:۱-آزادسازی قصر شیرین و عقب‌نشینی عراقیها تا مرزهای بین‌المللی ۲-پرداخت غرامت۱۵۰ میلیارد دلاری ۳-بازگشت شیعیان رانده‌شده از عراق ۴-برکناری و محاکمه صدام حسین.»[۳۰۹] .

پیشنهاد سازمان کنفرانس اسلامی در آبان ۱۳۶۱[۳۱۰]

آقای خامنه ای نتیجه مذاکرات با هیئت کنفرانس اسلامی را گفتند … معلوم شد پیشنهاد جدیدی نداشته‌اند و ما هم جواب رد دادیم. ایشان در مصاحبه ای میانجیها را تحت تأثیر آمریکا معرفی کردند که لابد به آنها برمی‌خورد[۳۱۱] .

طرح صلح یاسر عرفات در مهرماه ۱۳۶۳

این طرح دارای سه بخش بود: تشکیل محکمه برای تعیین متجاوز - تشکیل صندوقی برای خسارتها -تشکیل ارتشی از کشورهای اسلامی برای حائل شدن بین دو ارتش[۳۱۲] .

پیشنهاد سازمان کنفرانس اسلامی در ۱۳۶۴

در سال ۱۹۸۳، کنفرانس اسلامی خلق تلاش کرد تا درگیری را آشتی دهد تا جنگ را متوقف کند و عراق موافقت کرد، اما ایران نپذیرفت.

پیشنهاد سازمان کنفرانس اسلامی در آذر ۱۳۶۳

در ۲۹ دسامبر ۱۹۸۴، پانزدهمین نشست کنفرانس اسلامی که در صنعا برگزار شد، خواستار توقف جنگ شد - عراق موافقت کرد و ایران نپذیرفت.[۲۹۵] .

پیشنهاد سازمان کنفرانس اسلامی در ۱۳۶۶

در سال ۱۹۸۵ کنفرانس بین‌المللی اسلامی (داکار - سنگال) یک طرح آتش‌بس را ارایه کرد که عراق با آن موافقت کرد ولی ایران آن را نپذیرفت.[۲۹۵] .

پیشنهاد خانم گاندی در مارس ۱۹۸۳ یا اسفند ۱۳۶۵

در ۱۲ مارس ۱۹۸۳، خانم ایندیرا گاندی، نخست‌ وزیر هند و رئیس کنفرانس کشورهای غیرمتعهد، ابتکار جدیدی را برای پایان دادن به جنگ ارائه داد که مورد تأیید عراق و رد ایران قرار گرفت.[۲۹۵] .

بیانیه پایانی اجلاس گروه هفت در لندن ۱۹ خرداد ۱۳۶۳[۳۱۳]

بیانیه پایانی اجلاس گروه هفت در ونیز ۱۹ خرداد ۱۳۶۶[۳۱۴]

بیانیه‌های شورای همکاری خلیج فارس

شورای همکاری خلیج فارس ک در می ۱۹۸۱ تشکیل شده بود رسماً در ۱۷ مارس ۱۹۸۱ (۲۶ اسفند ۱۳۵۹) متشکل از کشورهای عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر، بحرین و عمان در ریاض اعلام موجودیت کرد. جنگ موجب شد نظر این شورا از اجلاس نوامبر ۱۹۸۱ که به لزوم دوری قدرت‌های بزرگ از خلیج فارس تأکید می‌شد، تا ۱۹۸۸ که رسماً دخالت مستقیم را درخواست کرد تغییر کند.

دومین اجلاس اضطراری وزیران خارجه در ۱۳۶۱/۱/۳۱(۲۰ آوریل ۱۹۸۲) در ریاض

اجلاس ۹ خرداد ۱۳۶۱ در عربستان

در این اجلاس از جمهوری اسلامی ایران، به ویژه، خواسته شد که به صلح‌طلبی عراق پاسخ مثبت داده و به خونریزی پایان دهد. برای اولین بار شورا در این اجلاس، ایران را به عنوان «طرف سرسخت جنگ که کلیهٔ تلاش‌های صلح را رد می‌کند و راه‌های صلح‌آمیز را می‌بندد»، معرفی کرد.

اجلاس چهارم شورای همکاری در نوامبر ۱۹۸۲ در قطر ۱۶ تا ۱۸ آبان ۱۳۶۱

قطعنامهٔ ۵۴۰، ۳۱ اکتبر ۱۹۸۳ (۹ آبان ۱۳۶۲) شورای امنیت در خصوص لزوم خاتمه جنگ تحمیلی، مورد حمایت قرار گرفت و ضمن اظهار رضایت از عراق به دلیل قبول این قطعنامه، از ایران نیز خواسته شد که با پذیرش آن امنیت خلیج فارس را حفظ نماید. همچنین شورا آمادگی خود را برای میانجی‌گری در جنگ اعلام نمود.

در اجلاس مسقط در حالی که نیروهای ایرانی در فاو مستقر بودند

شیخ زاید رئیس امارات اعلام کرد: «رهبران شورا از هیچ کوششی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق و آثار مخرب آن مضایقه نخواهند کرد. برای نخستین بار کشورهای عضو شورا هشدار دادند که نیروهای مشترک نظامی‌شان، برای هرگونه اقدام نظامی جهت دفاع از کشورهای شورا آماده است و در صورت حملهٔ ایران به کویت از این کشور دفاع خواهد کرد و تجاوز به کویت به منزله تجاوز به خاک اعضاء شورا خواهد بود….»[۳۱۵]

عربستان

سیاست صدور انقلاب و اقدامات آشکار و پنهان ایران در منطقه زمینه‌ای شد تا دو کشور عراق و عربستان سعودی به یکدیگر نزدیکتر شوند و یک سال قبل از شروع جنگ پیمان امنیت متقابل بین دو کشور امضاء گردید.[۱۰۲] در واقع عربستان سعودی در کنار ایالات متحده تمامی تلاش خود را به کار بست تا جلوی برتری و پیروزی ایران در جنگ را بگیرد.[۳۱۶] پادشاه عربستان سه روز پس از آغاز جنگ در تماسی تلفنی حمایت کامل کشورش از عراق را به صدام ابلاغ کرد. در طول سال‌های جنگ نیز عربستان در تأمین جنگ‌افزار مورد نیاز برای عراق همکاری می‌نمود.[۳۱۷] .

مصر

در میان کشورهای عربی، نقش مصر نیز در حمایت از عراق قابل ملاحظه بود.[۳۱۸] مصر نه‌تنها در طول جنگ به عراق اسلحه می‌فروخت، بلکه کمبود نیروی انسانی خلبان عراق را نیز با اعزام خلبانان مصری به جبهه جنگ عراق با ایران جبران می‌کرد. علاوه بر آن، مصر در معامله خرید تسلیحات نظامی جدید برای عراق، از جمله هواپیماهای پیشرفته سوپر اتاندارد از فرانسه نقش داشت.[۳۱۹] .

کشورهای حاشیه خلیج فارس

در طول جنگ، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس مانند کویت و عربستان سعودی و در وهله بعد امارات متحده عربی و عمان، آشکارا در سمت عراق بودند. بیشتر این حمایت‌ها در قالب کمک‌های مستقیم و غیرمستقیم مالی صورت می‌گرفت. با تصمیم کویت و عربستان، درآمد حاصل از فروش نفت در منطقه بی‌طرف خفجه بین سه کشور کویت و عربستان و عراق به عراق اختصاص یافته بود. اگرچه موضع رسمی این کشورها بی‌طرفی در جنگ میان ایران و عراق بود ولی برخی از آن‌ها سرزمین خود را در اختیار عراق می‌گذاشتند تا از آن برای حمله به ایران استفاده کند.[۳۲۰] از دید اعراب، رهبران ایران به وضوح اعلام کرده بودند که قصد صادر کردن انقلاب خود را به کشورهای دارای اسلام آمریکایی دارند و آن‌ها نیز این را خطری برای خود می‌دانستند.[۳۲۱][۳۲۲] سایر کشورهای منطقه شامل مراکش، عمان، قطر، تونس، یمن یا موضع دشمنی با ایران و دوستی با عراق داشتند، یا از عراق حمایت مالی می‌کردند یا فقط طرفدار مواضع عراق بودند.[۳۲۳] .

سوریه و لیبی

در میان کشورهای عربی نخستین کشور حامی ایران از سال ۱۹۸۲، سوریه بود. در سال ۱۹۸۵ لیبی نیز با ایران یک پیمان استراتژیک منعقد کرد. به غیر از این دو کشور ایران متحد اصلی دیگری در منطقه نداشت.

ترکیه و الجزایر

ترکیه روابط گسترده‌ای با هردو کشور ایران و عراق داشت و الجزایر موضع بی‌طرف داشت.

اسرائیل

در طول جنگ ایران و عراق، ایران و اسرائیل روابط غیررسمی، راهبردی محدود ولی مخفیانه‌ای با یکدیگر داشتند.[۳۲۴][۳۲۵] با این وجود، اسرائیل در راستای سیاست موازنه قوا در جنگ ایران و عراق از نبرد فرسایشی دو دشمن سرسختش استقبال می‌کرد و مواضعی علیه هر دو طرف جنگ داشت.[۳۲۳] اسرائیل در ماجرای ایران کنترا به ایران مخفیانه اسلحه می‌فروخت و کار ناتمام نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در نابودسازی نیروگاه اتمی اوسیراک در «عملیات شمشیر سوزان» را با حمله هوایی به نیروگاه اتمی اوسیراک عراق در «عملیات اپرا» و نابودی برنامه اتمی عراق، تمام کرد.[۳۲۶] . در اوایل جنگ ایران و عراق از مناخم بگین، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، سؤال می‌شود که دربارهٔ آن جنگ چه نظری دارد؟ او در پاسخ گفته بود: «ما برای هر دو طرف آرزوی موفقیت داریم.»
اشاره ‌ای کنایه ‌آمیز به این‌که اسرائیل از نبرد فرسایشی دو دشمن سرسختش استقبال می‌کند.[۳۲۷] .

ابرقدرت‌ها

هماهنگ با کشورهای عربی، ابرقدرت‌ها نیز نه ‌تنها هیچ‌ گاه حمله عراق به ایران را محکوم نکردند[۳۲۸] بلکه حتی تا سال‌ها حاضر به محکوم کردن جنایات جنگی عراق نیز نشدند. برای نمونه با آنکه دولت ریگان دست‌کم از سال ۱۹۸۳ در مورد استفاده عراق از جنگ‌افزارهای شیمیایی اطمینان داشت ولی چشم خود را بر روی استفاده‌های مکرر بعدی عراق از گازهای شیمیایی بسته بود. چرا که به عقیده ریگان استفاده عراق از جنگ‌ افزارهای شیمیایی علیه هزاران رزمنده ایرانی، خطری به مراتب کمتر از سیاست صدور انقلاب از سوی ایران داشت.[۳۲۹] .

آمریکا

از بعد تاریخی، جنگ ایران و عراق در اواخر جنگ سرد و در دور دوم آن رخ داد.[۳۳۰] بیشتر سال‌های جنگ در دوره ریاست جمهوری رونالد ریگان سپری شد. در آن زمان دو دیدگاه اصلی در میان نظریه‌پردازان سیاسی آمریکا دربارهٔ ایران وجود داشت. دیدگاه نخست آن بود که ایران پس از سقوط شاه ازدست رفته است و باید به هر روش ممکن آن را بازگرداند. دیدگاه دوم این بود که در میان حاکمان ایران، علایق غرب‌گرایانه بیش از علایق چپ‌گرایانه مشاهده می‌شود. در طول هشت سال بعد، تغییرات موضع ایالات متحده در قبال ایران و جنگ به تناوب به قدرت گرفتن یکی از این دو دیدگاه بستگی داشت.[۳۳۱] . دونالد رامسفلد با صدام حسین در ۲۰ دسامبر ۱۹۸۳ ملاقات کردند.[۳۳۲] .

شوروی

شوروی نیز با آغاز جنگ برای مدتی حمایت تسلیحاتی از عراق را متوقف کرد؛ ولی به زودی به این فکر افتاد که با از سرگیری کمک تسلیحاتی به عراق، می‌تواند دوباره این کشور را به سوی خود جذب کند. از سوی دیگر شوروی به پول نقد نیاز داشت و عراق هم از فروش نفت درآمد مناسبی داشت؛ بنابراین انگیزه‌های اقتصادی مهمی در روابط شوروی با عراق در طول جنگ وجود داشت.[۳۳۳] از سوی دیگر اگرچه در اوایل جنگ روابط ایران و شوروی توأم با احترام بود ولی مسائلی مانند اشغال افغانستان توسط شوروی و دستگیری اعضای حزب توده توسط ایران گاهی باعث سردی روابط دو کشور بود. روشن است که ایران از روابط خوب میان شوروی و عراق نیز راضی نبود[۳۳۴] و شوروی نیز نگران قدرت گرفتن شیعیان عراق بود که توسط ایران حمایت می‌شدند. با این‌حال شوروی تلاش می‌کرد با بازگذاشتن درهای تجارت و ترانزیت کالا از طریق ایران، این کشور را راضی نگه دارد.[۳۳۵] در سال‌های اول شوروی با اعلام موضع بی‌طرفی از فروش مستقیم سلاح و جنگ‌افزار به عراق خودداری می‌کرد ولی اجازه می‌داد تا اردن اسلحه مورد نیاز عراق را خریداری و به دست عراق برساند. اردن این نقش خریدار ظاهری را در خریدهای مهم تسلیحاتی از چین، اسپانیا، بریتانیا و ایالات متحده نیز ایفا می‌کرد؛ ولی نقش اردن در جنگ ایران و عراق به همین‌جا خاتمه نمی‌یافت. تمامی بندرها و فرودگاه‌ها و سرزمین اردن بر روی کالاهای صادراتی و وارداتی به عراق باز بود. بندر عقبه در دریای سرخ در اختیار عراق بود تا کالاهای خود را صادر کند. ملک حسین نیز هم‌زمان به پایتخت‌های مختلف جهان سفر می‌کرد تا موضع عراق را دربارهٔ جنگ تشریح کند.[۳۳۶] .

حامیان عراق

در طول جنگ، عراقی‌ها توانستند از حدود ۲۳ کشور ابزارهای جنگی خریداری کنند که بیشتر آن از این کشورها خریداری شد:[۳۳۷] .

تحلیل جنگ

در پایان این تراژدی انسانی هشت ساله[۳۳۸] میان ایران و عراق، تغییر عمده ‌ای در ترکیب دو کشور به ‌وجود نیامده ‌بود. در پایان جنگ و در سال ۱۹۸۸ رهبران دو کشور روح ‌الله خمینی و صدام تکریتی همان کسانی بودند که هشت سال پیش نیز زمام امور را به دست داشتند و مرزهای دو کشور همان مرزهایی بود که هشت سال قبل هم بر آن‌ها توافق وجود داشت.[۳۳۹] .

حمله عراق به کویت

مقالهٔ اصلی: جنگ خلیج فارس

اقتصاد عراق پس از پایان جنگ به دلیل بدهی‌ها در وضعیت دشواری قرار داشت و صدام در طول سال ۱۳۶۸ تلاش کرد تا کویت را که از نظر مالی در جنگ به او کمک می‌کرد، متقاعد کند که بدهی‌های عراق را ببخشد چون اگر عراق در برابر ایران درنمی‌آمد ایران کویت را نیز اشغال می‌کرد، اما استدلال صدام گوش شنوایی پیدا نکرد. عراق همچنین به شدت به تصمیم اوپک برای کاهش تولید نفت و افزایش قیمت برای حل مشکلات اقتصادی خود نیاز داشت، در حالی که کویت با خواسته‌های عراق در این زمینه هم مخالفت می‌کرد. سپس، صدام کویت را به سرقت نفت عراق با استفاده از فناوری حفاری کج متهم کرد. صدام این مواضع را رفتار خصمانه دانست و توسط ۱۰۰۰۰۰ سرباز عراقی در ۱۱ مرداد ۱۳۶۹–۲ژوئیه ۱۹۹۰ به کویت حمله کرد. اشغالی که در نهایت پس از حدود شش ماه در فوریه ۱۹۹۱-بهمن ۱۳۶۹ با تشکیل ائتلاف توسط آمریکا متشکل از ۳۴ کشور که کشورهای عربی هم در آن شرکت داشتند به پایان رسید و عراق ۱۳ سال تحریم و مجبور به پرداخت غرامت به کویت شد.[۳۴۰] .

ضررهای کاهش قیمت نفت

مازاد نفت دهه هشتاد میلادی که به دلیل بحران انرژی دهه ۷۰ میلادی و عادت کردن مصرف‌کنندگان به صرفه جویی و بالابردن بازدهی آغاز شده بود با شروع جنگ ایران و عراق و نیاز به پول برای خرید سلاح تقویت شد. کشورهای منطقه مخصوصاً عربستان میزان زیادی از نفت را به بازار عرضه کردند که باعث کاهش قیمت نفت از ۳۵ دلار به ۱۰ دلار برای هر بشکه در سال ۱۹۸۶–۱۳۶۷ شد و ضررهای اضافی به صنایع نفت کشورهای منطقه تحمیل کرد.[۶۰][۶۱][۶۲][۶۳] .

مواد شیمیایی

سلاحهای شیمیایی علاوه بر آثار سوء کوتاه مدت و ظاهری با ایجاد جهشهای ژنتیکی در انسان، گیاه و حیوان اثرات جبران ناپذیر، پایدار و بلند مدتی بر نسلهای آینده دارند. یکی از تهدیدات مهم و پایدار زیست‌محیطی سلاحهای شیمیایی به خصوص در ایران را عمل نکردن برخی از بمب‌ها و باقی ماندن آن‌ها در طبیعت است. تالابهای هورالعظیم، هورالهویزه و دریاچه زریوار مریوان از جمله مناطق آلوده به بمب‌های عمل نکرده هستند که در صورت فعال شدن این بمبها، می‌توانند از طریق آب و خاک، زنجیره غذایی و محیط زیست را تحت تأثیر قرار داده و خطراتی افزون بر شرایط فعلی داشته باشند[۶۴] .

خشک شدن تالابها و ایجاد ریزگرد

خشک کردن نیزارها و هورهای جنوب عراق در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نمونهای از هدف قرار دادن عامدانه اکوسیستم برای دستیابی به اهداف سیاسی و نظامی دولت صدام حسین بوده است. این اتفاق در حالی که اثرات مستقیم و فوری بسیار گستردهای بر زندگی مردم عراق و منطقه داشته، دارای آثار دراز مدتی نیز مانند آلودگی هوا و آکندگی هوای منطقه و حتی بسیاری از شهرهای ایران از ریزگردهای معلق بوده است. تالاب بزرگ هورالعظیم را به دستور صدام حسین خشک کردن و متأسفانه نتیجه آن امروز تبدیل شدن بستر این تالاب به یکی از مهم‌ترین کانونهای تولید گرد و غبار در منطقه خاورمیانه است.[۶۴] .

نشت نفت خام به دریا

حملات به سکوهای نفتی باعث نشت گسترده نفت خام به دریا شد. میدان نوروز - میدان نفتی ابوذز- میدان نفتی دورود- میدان نفتی رشادت- میدان نفتی رسالت-میدان نفتی سلمان-میدان نفتی بهرگانسر-میدان نفتی هندیجان و سکوی بهره‌برداری نصر مورد حمله قرار گرفتند. فقط میدان نوروز که در مارس ۱۹۸۳ هدف حمله بالگردهای عراقی شد باعث نشت حدود ۵۰۰۰ بشکه در روز به دریا شد. تا سال ۱۹۸۵ که کارشناسان موفق به بستن چاه و خاموش کردن آتش شدند ۷۳۳٬۰۰۰ بشکه نفت خام به دریا نشت کرده بود.[۳۴۱] تخمین زده شده است که در مجموع حدود ۸۰ میلیون بشکه نفت وارد آبهای خلیج فارس گردید.[۶۶] .

مین‌های خنثی نشده

ایران با ۱۶ میلیون مین خنثی‌نشده، پس از کشور مصر دارای بیشترین زمین آلوده به مین در جهان است. چهل‌ودو هزار کیلومترمربع از خاک این کشور به انواع مین و مواد منفجره آلوده است و سالانه ده‌ها نفر از اهالی مناطق مرزی دچار مرگ و قطع عضو می‌شوند. عیسی بازیار از مین روب‌های حرفه ای در مورد این موضوع کتابهای متعددی تألیف کرده است از جمله «مین، قاتل خاموش ایرانیان» «مین، کابوس کودکان مرزنشین» «تا آخرین مین زمین» و کتاب «زندگی امن در کنار میدان مین» مجموعه دستورالعمل‌های مقابله با مین که به ‌طور مجانی در میان اهالی منطقه خود توزیع کرده است تا از حوادث کاسته شود.[۶۸] .

تحلیل نظامی جنگ

یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات استراتژیک عراق برای آغاز طولانی ‌ترین و خونین ‌ترین جنگ پس از جنگ جهانی دوم، ارزیابی نادرست از میزان توان دفاعی ایران بود. انگیزه سیاست خارجی عراق برای آغاز جنگ سیادت و رهبری بر اعراب بود. رایج‌ترین توضیح برای ناکامی عراق این است که این هدف جاه‌طلبانه با استراتژی جنگی عراق که تهاجم به خاک ایران بود تناسبی نداشت. شکست عراق در دستیابی به یک پیروزی قاطع و سریع نشان می‌دهد که شکاف بزرگی میان اهداف بلندپروازانه صدام حسین و محدودیت‌های نظامی این کشور وجود داشته است. به بیان عامیانه اشتباه عراق این بود که «لقمه ‌ای بسیار بزرگتر از دهانش» برداشته بود.[۳۴۲] . علی‌رغم مشکلات سازماندهی و هماهنگی، نیروی هوایی ایران در همان ابتدای جنگ به حکومت عراق نشان داد که نمی‌تواند منتظر یک پیروزی سریع و ارزان باشد. خلبانان ایرانی تلاش بیشتری در دفاع نسبت به همکاران عراقی خود نشان دادند و ضربات سنگینی به‌خصوص به تأسیسات نفتی شمال عراق و نزدیک کرکوک وارد کردند. خلبانان ایرانی که اغلب در آمریکا آموزش دیده ‌بودند، انگیزه و روحیه تهاجمی بیشتری برای قبول خطر داشتند. همچنین برد پرواز و قابلیت حمل مهمات اف-۴ فانتوم ۲های ایران از میگ‌های ۲۳ عراقی بیشتر بود؛ بنابراین در مجموع در نبرد هوایی، نیروی هوایی ایران نتایج بهتری از نیروی هوایی عراق به دست آورد.[۳۴۳] . در نبرد زمینی واکنش‌های ارتش عراق کند بود. در تمام حملات ایران، تنها واکنش نظامی و استراتژی جنگی عراق، تلاش برای عقب زدن نیروهای ایرانی با آتش مستقیم بود.[۳۴۴] در نبرد دریایی نیز ایران در ۵۲ روز ابتدای جنگ و طی عملیات مروارید، نیروی دریایی عراق را به کلی منهدم کرد و تا پایان جنگ برتری خود در خلیج فارس را حفظ نمود.[۳۴۵] .

هزینه‌ها و خسارت‌ها

بر اساس آمارهای بین‌المللی، جنگ عراق و ایران ۶۲۷ میلیارد دلار هزینه برای دولت ایران و ۵۶۱ میلیارد دلار هزینه برای دولت عراق به همراه داشت. همچنین هزینه بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ برای ایران ۶۴۴ و برای عراق ۴۵۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود.[۵۹] در سال ۱۳۹۹ فرمانده ندسا گفت ایران در جنگ ۱۹٫۶ میلیارد دلار خرج کرد.[۳۴۶] . هزینه مالی مستقیم جنگ برای عراق شامل ۷۴ تا ۹۱ میلیارد دلار برای هدایت جنگ و ۴۱٬۹۴ میلیارد دلار واردات اقلام نظامی بود. ایران نیز حدود ۹۴ تا ۱۱۲ میلیارد دلار برای هدایت جنگ و ۱۱٬۲۶ میلیارد دلار برای واردات نظامی هزینه کرد. هزینه غیرمستقیم ناشی از کاهش درآمدهای نفتی و تولیدات کشاورزی دو کشور نیز حدود ۵۶۱ میلیارد دلار برای عراق و ۶۲۷ میلیارد دلار برای ایران برآورد شده است.[۳۴۷] برای تأمین بودجه جنگ از دستمزد یک روز فیش هر ماه کارگران ایران کم می‌شد.[۳۴۸]

تلفات انسانی

در طول جنگ ایران و عراق ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ انسان کشته و زخمی شدند که از این میان ۲۶۲٬۰۰۰ ایرانی و ۱۰۵٬۰۰۰ عراقی کشته شده ‌اند.[۳۴۹]

مجروحان ایران

نظام جمهوری اسلامی برای اشاره به مجروحان و معلولان جنگ و عملیات‌های نظامی و پلیسی از اصطلاح «جانباز» به جای «مجروح جنگی» استفاده می‌کند و این اصطلاح را به یک مفهوم اجتماعی تبدیل کرده است. استفاده عراق از بمب‌های شیمیایی، شکنجه اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، بمباران و موشک باران شهرها و روستاهای ایران سبب شد تا چند صد هزار نفر جانباز شوند که تعداد آنها بیش از ۵۵۰ هزار نفر تخمین زده شده است.[۳۵۰] در میان جانبازان افرادی دیده می‌شود که در جریان بمباران شیمیایی سردشت جانباز به دنیا آمده‌اند. اکثر جانبازان شیمیایی پس از تحمل رنج‌های و بیماری‌های فراوان از دنیا می‌روند در بین آنها جانبازان اعصاب و روان نیز دیده می‌شوند.[۳۵۱] فیلم‌های سینمایی مختلفی در باب جانبازان و زندگی آنان ساخته و کتب و آثار هنری مختلفی ارائه شده است؛ از جمله فیلم جانبازان، از کرخه تا راین، مجروح جنگی و گیلانه.

چرا ایران غرامت نگرفت

سعید محمودی، کارشناس حقوق بین‌الملل و استاد دانشگاه، در گفت‌وگویی اختصاصی با صدای آمریکا می‌گوید جهت دریافت غرامت، «باید به‌طور رسمی متجاوز تعیین شود. در مورد جنگ ایران و عراق، این امر از طرف شورای امنیت انجام نشد.»۱

به گفته آقای محمودی، در مورد جنگ عراق و کویت، شورای امنیت پس از گذشت چند ماه با صدور قطع‌نامه‌ای عراق را رسماً متجاوز اعلام کرد. وی با اشاره به این که این لزوماً شورای امنیت نیست که باید متجاوز را تعیین کند، به دو مورد استناد می‌کند. ۲

به گفته وی، در رای دیوان بین‌المللی لاهه در سال ۲۰۰۳ در قضیه سکوهای نفتی آمریکا و ایران، عراق به عنوان آغازگر جنگ معرفی شده است. در مورد دوم نیز در سال ۲۰۰۵، کوفی عنان، دبیرکل وقت سازمان ملل، به صورت رسمی اعلام کرد از دیدگاه «دبیرخانه شورای امنیت و او» دولت عراق متجاوز است. به گفته آقای محمودی، «اراده سیاسی ایران برای مطالبه غرامت اهمیتی محوری دارد.» چرا کویت توانست از عراق غرامت بگیرد اما ایران نگرفت؛ سعید محمودی توضیح می‌دهد ۳

از سوی دیگر ایرج همتی، نویسنده و پژوهشگر حوزه جنگ، به انصاف نیوز گفته است: «نه مقامات سیاسی و نه دیپلمات‌های کشور، از مرحوم هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس‌جمهور وقت گرفته تا علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه، کمال خرازی سفیر وقت ایران در سازمان ملل، و جانشین وی محمدجواد ظریف در هیچ متن مکتوب یا سخنرانی و گفت‌وگویی چیزی که نشان دهد آنها امید داشتند بند ۶ قطعنامه با مسئله غرامت پیوند بخورد نگفته‌اند. از میان آنها آقای خرازی صراحتاً در مصاحبه‌ای گفته است که با قطعنامه ۵۹۸ نمی‌توان از عراق غرامت گرفت.»۴

بعد از خروج آمریکا از برجام و از سرگیری تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نخست‌وزیر وقت عراق، حیدر العبادی عنوان کرد: «ما مخالف وضع تحریم علیه ایران هستیم. اما بغداد به منظور حمایت از ملت عراق به این تحریم‌ها پایبند خواهد بود.»۵

پس از این بود که بحث دریافت غرامت دوباره مطرح شد و محمود صادقی، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی در توییتی نوشت: «دولت عراق مطابق ماده ۶ قطعنامه ۵۹۸، مبلغ ۱۱۰۰ میلیارد دلار بابت غرامت خسارت مستقیم جنگ تحمیلی به ایران بدهکار است، دولت ایران با لحاظ تنگناهای مردم عراق در مطالبه این غرامت تعلل کرده است، اکنون نخست‌وزیر عراق به جای جبران، با تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران همراهی می‌کند.»۶ در مقابل فائق الشیخ علی، نماینده وقت مجلس عراق خواستار پرداخت غرامت به کشته‌شدگان عراقی به دست القاعده از سوی ایران شد. ۷ ایرج همتی گفته است: «به گفته برخی صاحب‌نظران حقوق بین‌الملل، زبانی که در قطعنامه‌های مربوط به جنگ ایران و عراق به کار رفته نشان می‌دهد شورا [شورای امنیت سازمان ملل] قائل به تقسیم جنگ به دو دوره قبل و بعد از آزادی خرمشهر بود. در این صورت محاسبه غرامت و اعمال آن براساس دوره زمانی مسئولیت جنگ با پیچیدگی‌های حقوقی، فنی، و سیاسی زیادی روبرو می‌شد.»۸ همتی این را از دلایل احتمالی تصمیم اعضای شورای امنیت مبنی بر این که «از خیر آثار مستقیم مسئولیت جنگ بگذرند و جبران خسارت‌های جنگ را به کمک‌های بین‌المللی حواله دهند» دانسته است. ۹

اعتراض به فرماندهی ایران

بی‌بی‌سی فارسی در سپتامبر ۲۰۲۰ در فیلمی مستند با عنوان کودتای خزنده سپاه نوار ضبط شده اعتراض برخی فرماندهان سپاه تهران به فرمانده وقت سپاه محسن رضایی را منتشر کرد و نوشت هم فایل صوتی و هم متن پیاده شده فایل جلسه آذر ۶۳ که اخیراً در رسانه‌های حکومتی انتشار یافته ‌اند، دستکاری شده ‌اند.[۳۵۲] .

جنایت‌های جنگی

در طول جنگ، هر دو کشور ایران و عراق، یکدیگر را به نقض حقوق اسرای جنگی و شکنجه آنان متهم کرده و در این زمینه شکایاتی را به سازمان ملل ارائه نمودند.[۳۵۳] همچنین جنگ نفتکش‌ها در خلیج فارس خسارات جبران‌ناپذیری برجای گذاشت که سازمان ملل را نیز به واکنش وادار کرد.[۳۵۴] .

استفاده از جنگ‌افزار شیمیایی توسط عراق

بمباران شیمیایی سردشت، بمباران شیمیایی حلبچه، و استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی

عراق از مواد شیمیایی که از مصر، برزیل، لوکزامبورگ، هند، آلمان، هلند، و سنگاپور دریافت می‌کرد و نیز از تجهیزات جانبی که از چین و ایتالیا و همچنین نیز اسپانیا وارد می‌کرد برای مونتاژ و کاربرد سلاحهای شیمیایی استفاده می‌کرد.[۳۵۵][۳۵۶][۳۵۷] . اولین استفاده از سلاح شیمیایی در اواخر مهر ۱۳۵۹ نوامبر ۱۹۸۰ توسط ارتش عراق برای مقابله با نیروهای ایران که به دلیل عدم آمادگی نظامی از موج انسانی استفاده می‌کردند از سلاح‌های شیمیایی ساخت عراق استفاده کرد.[۳۵۸] رفسنجانی در اول آذر ۱۳۶۱ می‌نویسد : محسن رضایی اطلاع داد که امروز صدامی‌ها در جبهه با گاز اشک آور و شیمیایی حمله کرده‌ اند. نیروهای ما کمی عقب نشسته‌اند ولی با حمله مجدد عراقیها را عقب رانده ‌اند… شروع حرکت خطرناکی است… باید برای دفاع از این سلاح خطرناک فکری بکنیم.[۳۵۹] . مسئولان ایران اولین گروه مصدومان شیمیایی را در مارس ۱۹۸۴ (اسفند ۱۳۶۲) به اتریش و سوئد اعزام کردند. در ۹ مارس ۱۹۸۴ اولاف پالمر نخست‌ وزیر سوئد از مصدومان شیمیایی ایرانی در بیمارستانی در استکهلم دیدار کرد.[۳۶۰] . بر اساس اسناد سیا در سال ۱۹۹۱، که از حالت طبقه ‌بندی خارج شده‌ اند، ایران در حدود ۵۰٬۰۰۰ مصدوم بر اثر استفاده عراق از چندین سلاح شیمیایی متحمل شده است.[۳۶۱] هرچند از آنجایی که برخی اثرات با گذشت زمان آشکار می‌شوند تخمین‌های کنونی این تعداد را بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ مصدوم برآورد می‌کنند. در این تخمین سازمان سیا، جمعیت غیرنظامی آلوده شده ساکنان شهرهای مرزی یا فرزندان و بستگان مصدومان جنگی که بسیاری از آن‌ها دچار عوارض خونی، ریوی و پوستی شدند، لحاظ نشده است.[۳۶۲][۳۶۳] . بر اساس مقاله‌ ای که در سال ۲۰۰۲ در روزنامه استار- لجر منتشر شد، ۲۰٬۰۰۰ سرباز ایرانی در اثر گاز اعصاب جان باختند.[۳۶۴] عراق پیش از آغاز جنگ و در سال ۱۹۷۴، سابقه استفاده از تسلیحات شیمیائی علیه کردهای این کشور را در کارنامه خود داشت. زمانی که در ابتدای جنگ و در مهر ۱۳۵۹ ارتش عراق از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد واکنش ایران اعتراض به این اقدام غیرانسانی بود. رادیوی رسمی عراق این اتهام را انکار نمود؛ ولی در طول عملیات رمضان و خیبر بمب‍های شیمیائی تولید عراق که به کمک توپخانه و هواپیما فرو می‌ریخت به شکل گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. در واقع عراقی‌ها نه‌تنها خط دفاعی رزمندگان ایران را با سلاح‌های شیمیائی می‌شکستند، بلکه از طیف گسترده‌ای از این سلاح‌ها علیه شهروندان غیرنظامی نیز استفاده می‌کردند. از سال ۱۳۶۳ استفاده گسترده عراق از گاز اعصاب، گاز تاول‌زا و گازهای عامل خون آغاز شد. تنها در یکی از موارد استفاده عراق از این قبیل سلاح‌ها علیه شهروندان عراقی حامی ایران در اسفند ۱۳۶۶، متجاوز از ۵۰۰۰ نفر غیرنظامی کشته و ۷۰۰۰ نفر دیگر مجروح شدند. در مجموع عراق در ۳۷۸ مورد حمله شیمیایی در طول هشت سال جنگ با ایران، موجب کشته و زخمی شدن بیش از ۵۰۰۰۰ نفر شد.[۳۶۵] . در حالی که تجهیزات و مواد مورد نیاز برای تولید سلاح‌های شیمیایی عراق به وسیله اروپای غربی، شوروی و ایالات متحده تأمین می‌شد و در اختیار این کشور قرار می‌گرفت،[۳۶۶] سخنگوی وزارت امور خارجه دولت ایالات متحده از استفاده عراق از این جنگ‌افزارها «ابراز تاسف» می‌کرد.[۳۶۷] بر اساس اسناد افشا شده CIA دولت آمریکا با در اختیار قرار دادن اطلاعات به صدام او را به ‌طور گسترده در حملات شیمیایی یاری کرده است. به دنبال اینکه ایران توانست حفره ای در خطوط دفاعی عراق پیدا کند که با استفاده از آن بتواند بصره را فتح کند و احتمال سقوط ارتش عراق وجود داشت، ریگان رئیس‌جمهور وقت آمریکا در پاسخ به گزارش سیا نوشت: پیروزی ایران غیرقابل قبول است. آمریکا تصاویر ماهواره ای دقیق از تحرکات نیروهای ایرانی را به ارتش عراق ارائه کرد. طبق اسناد اطلاعات ارائه شده به قدری دقیق بود که به عنوان بسته‌های هدف‌ گیری یاد می‌شد. آمریکا چگونگی استفاده از سلاح‌های شیمیایی را هم به عراق آموزش داد. در یکی از گزارش‌های سیا آمده است: «اگر عراقی‌ها مقادیر زیادی گاز خردل تولید کنند به قطع از آن علیه ایران استفاده می‌کنند.»[۸۳] . مواد اولیه و تجهیزات تولید از منابع مختلفی تأمین شدند. دولت عراق توان بومی گسترده‌ای برای ساخت سلاح داشت. علائم موجود روی بقایای بسیاری از بمب‌هایی که در حلبچه پیدا شده‌اند، نشان می‌دهد که ساخت اتحاد شوروی سابق بوده‌اند. داده‌های موجود از مشارکت ۸۵ شرکت آلمانی، ۱۹ شرکت فرانسوی، ۱۸ شرکت بریتانیایی و ۱۸ شرکت آمریکایی حکایت دارند.[۳۶۸] . در نقطه مقابل، یک پژوهش سازمان ملل نشان داد که هیچ گزارش معتبری که نشان دهد ایران نیز در طول این جنگ سلاح‌های شیمیائی را به کار گرفته باشد وجود ندارد؛ بنابراین هرگونه اتهام در این مورد ضد ایران صرفاً در حد ادعا باقی‌ماند.[۳۶۹] . مناطق و شهرهایی که عراق بر روی آن‌ها بمب‌های شیمیایی انداخت: مناطق عملیاتی شمال غرب عملیات والفجر ۲ ، روستاهای مجاور و حاج عمران[۳۷۰] . مریوان . بانه و روستاهای مجاور . پیرانشهر . نودشه . سردشت . طلائیه . جزایر مجنون[۳۷۱]

درگیری شهرها

حمله عراق به مناطق مسکونی و غیرنظامی از روز سوم جنگ شروع شد. شهر اهواز اولین هدف غیرنظامی در جنگ بود که در ۲ مهر ۱۳۵۹ توسط نیروی هوایی عراق بمباران شد. در طول جنگ دزفول نیز مورد بمباران و موشک باران شهرشان بودند، اولین بار در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۵۹ مورد هجوم ۴ فروند میگ عراقی واقع شدند. در این حمله ۷۰ نفر ساکنان شهر کشته و ۳۰۰ نفر زخمی و خسارات فراوانی به تأسیسات شهری وارد شد. با این‌حال نیروهای نظامی ایران تا خرداد ۱۳۶۳ از بمباران مناطق مسکونی عراق خودداری کردند. شورای امنیت که طی سه سال گذشته موضع سکوت داشت، برای نخستین ‌بار تنها چند روز بعد و در یکم تیر ۱۳۶۳ از طرفین درخواست کرد تا از بمباران مناطق غیرنظامی دست بردارند. با این حال عراق همچنان به بمباران شهرهای بزرگ ایران ادامه داد.[۳۷۲] در پاسخ به حملات عراقی‌ها به مناطق مسکونی، ایران نیز برخی شهرهای عراق را مورد حمله هوایی، موشکی و توپخانه‌ای قرار داد که شدیدترین آن شهر بصره بود. در زمستان ۱۳۶۵ جنگ شهرها توسط عراق وارد مرحله جدیدی شد. در این دوره که ۲۲ روز به طول انجامید، بیش از ۳۰۰۰ ایرانی غیرنظامی کشته و بیش از ۱۱۰۰۰ نفر مجروح شدند. عراق در طول این مدت اهدافی مانند مدارس و بیمارستان‌ها را هدف موشک‌های خود قرار داده بود؛ ولی مهم‌ترین دوره جنگ شهرها از دهم اسفند ۱۳۶۶ تا یازدهم اردیبهشت ۱۳۶۷ به طول انجامید و طی آن بیش از ۱۲ هزار غیرنظامی شامل کودکان و سالخوردگان کشته و متجاوز از ۵۳ هزارنفر مجروح شدند. عراق آغازگر تمامی دوره‌های جنگ شهرها بود.[۳۷۳]

استفاده از کودک سرباز

از روح‌ الله خمینی در مورد شرکت در جبهه در سال ۱۳۶۱ استفتاء شد. سؤال ۶۱۹۹: آیا برای رفتن به جبهه اجازهٔ والدین شرط می‌باشد یا خیر؟ جواب: مادامی که جبهه‌ها نیاز به نیرو دارد و از طرف مسئولان اعزام نیرو اعلان کفایت نشده شرکت در جبههٔ دفاع بر بالغین (۱۴ سال و شش ماه شمسی یا ۱۵ سال قمری) واجب است و اجازهٔ والدین شرط نیست.[۳۷۴]‏[۳۷۵] . ۹۵۰۰۰ کودک سرباز ایرانی در طول جنگ کشته شدند که اکثراً بین ۱۶ تا ۱۷ سال سن داشتند و معدودی نیز دارای سنی کمتر از ۱۶ سال بودند.[۳۷۶][۳۷۷] یک منبع تخمین می‌زند که ۳ درصد از تلفات جنگ ایران و عراق زیر ۱۴ سال بودند.[۳۷۸] . البته عده ‌ای (تعداد نامعلوم) از پسران مثل محمدحسین فهمیده، بدون اطلاع والدین خود تحصیل را ترک کردند و در جنگ ایران و عراق شرکت کردند. افسران عراقی ادعا می‌کردند که آنها گاهی کودکان سرباز ایرانی را تا سن هشت سالگی اسیر کردند.[۳۷۹] . بیانیه حقوق کودک سازمان ملل هر انسان زیر ۱۸ سال را کودک محسوب می‌کند.[۳۸۰] . اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی رم سال ۲۰۰۲ (A/CONF.183/9)" استفاده مستقیم از کودکان زیر ۱۵ سال در درگیری‌های مسلحانه را منع و آن را جنایت جنگی می‌شناسد.[۳۸۱] .

تقویم دفاع مقدس

31شهریور/59 آغازجنگ تحمیلی با تهاجم نظامی رژیم بعث عراق به جمهوری اسلامی ایران - آغازهفته ی دفاع مقدس

جنگ عراق علیه ایران 2887 روز به طول انجامید که طی آن هزار روز نبرد فعال صورت گرفت که 793 روز حمله از سوی نیروهای ایرانی و 207 روز از سوی ارتش متجاوز عراق بوده است. در طول جنگ شمار381 هزار و 680 نفر از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و 72 هزار نفر به اسارت نیروهای ایران در آمدند. در این 8 سال 371 فروند هواپیما و 82 فروند هلی کوپتر دشمن منهدم شد.1700دستگاه تانک و نفربر،480 قبضه توپ و سه هزار و 363 دستگاه خودرو نظامی به غنیمت ایران در آمد و 5758 دستگاه تانک و نفربر،532 قبضه توپ و 5152 دستگاه خودرو نظامی دشمن منهدم شد. جانفشانی نیروهای ایران سبب شد تا ذخایر ارزی عراق که در ابتدای جنگ حدود30 میلیارد دلار بود، پس از شکست آنها در عملیات آزاد سازی خرمشهر به صفر برسد و پس از پایان جنگ این کشور بیش از 70 میلیارد دلار بدهی داشته باشد.

فروردین

1 فروردین/61 عملیات فتح المبین -غرب رودخانه ی کرخه، غرب دزفول وشوش و منطقه ی عمومی غرب رودخانه ی کرخه 6 / فروردین/66 پایان عملیات کربلای 5 6 / فروردین/67 عملیات بیت المقدس 4 - منطقه عمومی دربندیخان واقع در سلیمانیه عراق 7 / فروردین/61 آغازمرحله یپایانی عملیات فتح المبین 8 / فروردین/61 پایان پیروزی مرحله چهارم عملیات فتح المبین-انهدام سپاه چهارم عراق در جبهه شمال خوزستان ورسیدن به مرز فکه – العماره 15 / فروردین/60 عملیات محور کرخه – دزفول 18 / فروردین/64 شهادت سردار ولی ا...چراغچی جانشین لشگر 5 نصر د رعملیات بد ر منطقه ی جزیره ی مجنون 18 / فروردین/66 سالروزعملیات کربلای 8 درمنطقه ی شرق بصره 19 / فروردین/59 شهادت آیت ا... سیدمحمدباقرصدروخواهرایشان بنت الهدی توسط حکومت بعث عراق19 / فروردین/67 انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی 20 / فروردین/59 قطع رابطه ی سیاسی ایران وآمریکا 20 / فروردین/62 عملیات والفجر 1 درشمال غرب فکه 20 / فروردین/66 عملیات کربلای 9 درمنطقه ی قصرشیرین 20 / فروردین/72 سالروزشهادت هنرمند بسیجی سیدمرتضی آوینی 21 / فروردین/78 شهادت امیر سپهبدعلی صیادشیرازی 22 / فروردین/67 عملیات بیت المقدس 5 منطقه عمومی پنجوین عراق 25 / فروردین/60 عملیات در محور شوش 25 / فروردین/66 عملیات نصر 1 در غرب بانهدر داخل خاک عراق 25 / فروردین/66 عملیات فتح 5 در منطقه ی چوارته وماووت از استان سلیمانیه عراق 29 / فروردین/60 روزارتش جمهوری اسلامی ایران ونیروی زمینی 30 / فروردین/66 عملیات کربلای 10 درمنطقه ی عمومی ماووت عراق

اردیبهشت

5 اردیبهشت/59 شکست حمله نظامی آمریکا به ایران در طبس در اثر طوفان شن 8 / اردیبهشت/60 شهادت سروان خلبان علی اکبرشیرودی 10 / اردیبهشت/61 آغازعملیات بیت المقدس - غرب کارون، جنوب غربی اهوازوشمال خرمشهر 25 / اردیبهشت/60 عملیات شهید فضل ا...نوری - تپه های مودنی -مدن- شمال آبادان 26 / اردیبهشت/65 حمله ی ارتش عراق به مهران واشغال این شهر 27 / اردیبهشت/65 عملیات بیت المقدس 6 _منطقه ی عمومی سلیمانیه عراق 31 / اردیبهشت/60 عملیات امام علی 31 / اردیبهشت/60 عملیات در محور شوش 31 / اردیبهشت/60 عملیات حضرت مهدی عج -ارتفاعات ا...اکبر شمال سوسنگرد 31 / اردیبهشت/61 شهادت سردار سرتیپ پاسدار محمدمهدی خادم الشریعه، اولین فرماندهی تیپ امام رضاع خرداد 1 / خرداد/59 آغازمحاصره اقتصادی جمهوری اسلامی ایران توسط آمریکا 3 / خرداد/61 فتح خرمشهر درعملیات بیت المقدس - روزمقاومت وپیروزی 12 / خرداد/79 درگذشت آزاده ی مقاوم، نماینده ولی فقیه درامورآزادگان، حجه الاسلام والمسلمین سید علی اکبرابوترابی وپدربزرگوارشان 13 / خرداد/66 عملیات نصر 2، منطقه ی میمک 17 / خرداد/64 عملیات ایذائی ظفر 1، جزیره ی مینو 20 / خرداد/60 عزل بنی صدر ازفرماندهی کل قوا به فرمانحضرت امام ره 21 / خرداد/60 عملیات فرمانده کل قوا خمینی روح خدا - شرق کارون و جنوب دارخوین 23 / خرداد/67 عملیات بیت المقدس 7-منطقه عمومی شلمچه عراق 24 / خرداد/64 عملیات قدس 1- منطقه هور الهویزه وشرق رود خانه دجله عراق 27 / خرداد/66 عملیات فتح 6 - منطقه عمومی شمال اربیل عراق 27 / خرداد/66 عملیات نصر 3 - جنوب دهلران 31 / خرداد/60 شهادت سردار رشیداسلام دکترمصطفی چمران 31 / خرداد/66 عملیات نصر 4- استان سلیمانیه عراق

تیر

3 تیر/66 عملیات نصر 5، جنوب غربی سردشت در منطقه مرزی شمال عراق 4 / تیر/64 عملیات قدس 2، منطقه هورالهویزه عراق 4 / تیر/67 حمله گسترده ی ارتش عراق درجبهه جنوب وبازپس گیری جزایر مجنون و منطقه ی شمالی کوشک 5 / تیر/64 عملیات(ایذائی ) ظفر 2، منطقه ی پنجوین عراق 7 / تیر/64 عملیات(ایذائی) ظفر3 -شمال غرب کشور 7 / تیر/66 عملیات فتح 7، منطقه حلبچه، شانه دری، اربت درشمال عراق 8 / تیر/66 بمباران شیمیائی سردشت - روزملی مبارزه با سلاحهای شیمیائی ومیکروبی 10 / تیر/64 عملیات(ایذائی) ظفر 4 منطقه فکه 10 / تیر/65 عملیات کربلای 1 – مهران 11 / تیر/60 عملیات پارتیزانی روح ا... وآزادسازی منطقه مرزی نوسود 12 / تیر/67 سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران توسط ناو آمریکائی در خلیج فارس وشهادت 298سرنشین غیر نظامی آن 14 / تیر/61 ربوده شدن حاج احمدمتوسلیان وهمراهانش توسط عناصروابسته به رژیم صهیونستی درلبنان 18 / تیر/59 کشف شبکه کودتای آمریکائی - نقاب - درپایگاه شهیدنوژه همدان 19 / تیر/64 عملیات قدس 3، جنوب دهلران 23 / تیر/64 آغازمرحله ی یکم عملیات قادردر جبهه ی شمال غرب-محور سیدکان 23 / تیر/61 عملیات رمضان شرق بصره 24 / تیر/66 حمله ی هوائی جنگنده های عراقی به سکوی نفتی ومیدان نفتی رشادت 25 / تیر/61 آغازمرحله ی دوم عملیات رمضان درمنطقه ی شرق کانال پرورش ماهی 26 / تیر/66 قطع رابطه ی سیاسی فرانسه باایران در پی سالها حمایت مالی ونظامی ازرژیم متجاوزعراق 27 / تیر/67 پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی جمهوری اسلامی ایران 28 / تیر/66 عملیات فتح 8 - شهراتروش درشمال استان موصل عراق 29 / تیر/62 عملیات والفجر 2 درمنطقه ی حاج عمران 29 / تیر/ تصویب قطعنامه 598 درشورای امنیت ملل متحد66 30 / تیر/61 آغازمرحله ی سوم عملیات رمضان

مرداد

1 مرداد/65 عملیات قدس 4- منطقه ی جنوب شرق عماره عراق هورالهویزه 1 / مرداد/67 اشغال شهرگیلان غرب توسط ارتش متجاوز عراق 2 / مرداد/67 عملیات غدیر در جبهه ی غرب خرمشهروشلمچه ایران 2 / مرداد/67 عملیات دفع مجدد متجاوزازمرزهای جنوبی پس ازپذیرش قطعنامه 598، منطقه خرمشهر، پادگان حمیدوایستگاه حسینیه 3 / مرداد/67 تهاجم وپیشروی مشترک منافقین وارتش عراق از محور سرپل ذهاب 5 / مرداد/67 عملیات پیروزمندانه ی مرصاد درمنطقه غرب کشور، کرند،اسلام آباد علیه منافقین متجاوز 5 / مرداد/60 عملیات محدود رمضان در محور حمیدیه، کرخه نور 6 / مرداد/61 آغازمرحله پنجم عملیات رمضان درمحور شمال پاسگاه زید 7 / مرداد/62 عملیات والفجر 3،منطقه عملیاتی مهران 10 / مرداد/66 عملیات نصر6، درمنطقه ی میمک 10 / مرداد/67 فرارمفتضحانه ی ارتش عراق به پشت مرزهای بین الملل در جنوب 14 / مرداد/66 عملیات نصر 7 - غرب سردشت 15 / مرداد/66 شهادت سرلشگرخلبان عباس بابائی فرمانده نیروی هوائی ارتش ج.ا.ایران 15 / مرداد/61 عملیات ثارالله، درمنطقه ی قصرشیرین 16 / مرداد/64 عملیات قدس 5، درمنطقه عملیاتی غرب هورالهویزه 18 / مرداد/66 عملیات فتح 9 در منطقه عملیاتی خرمال ازاستان سلیمانیه عراق -شمال کردستان 24 / مرداد/67 پذیرش قرارداد 1975الجزایر ازسوی عراق 24 / مرداد/64 عملیات عاشورای 2- منطقه چنگوله جنوب مهران 25 / مرداد/64 عملیات عاشورای 3 درمنطقه ی عملیاتی شمال فکه 26 / مرداد/69 آغازبازگشت آزادگان دفاع مقدس به میهن اسلامی 26 / مرداد/58 حماسه خونین پاوه 29 / مرداد/67 آغازآتش بس رسمی ایران وعراق

شهریور

10 شهریور/65 عملیات کربلای 2- منطقه حاج عمران عراق 11 /شهریور/65 شهادت سرلشگرمحمود کاوه فرمانده لشگر ویژه شهدا 11 /شهریور/65 عملیات کربلای 3،شمال غربی خلیج فارس ترمینال نفتی الامیه والبکر 11 / شهریور/60 عملیات در محورشحیطیه، غرب ارتفاعات ا...اکبر 13 / شهریور/66 عملیات نامنظم فتح10، شمال شرق استان اربیل عراق 18 / شهریور/64 عملیات قادر، غرب اشنویه وارتفاعات کلاشین در داخل خاک عراق 26 / شهریور/61 عملیات حسین بن علی (ع)، در منطقه ی عملیاتی میمک 27 /شهریور/66 عملیات نامنظم ظفر 1،عمق 200کیلومتری استان دهوک واستان سلیمانیه عراق /27 شهریور/60 عملیات شهید مدنی، منطقه ی عملیاتی سوسنگرد 28 /شهریور/60 آزادی سوسنگرد، پس از یک سال محاصره 30 / شهریور/66 تهاجم هلی کوپتر های آمریکائی به کشتی تجاری ایران درخلیج فارس 31 / شهریور/59 آغازجنگ تحمیلی با تهاجم نظامی رژیم بعث عراق به جمهوری اسلامی ایران - آغازهفته ی دفاع مقدس

مهر

5مهر/60 شکسته شدن حصرآبادان درعملیات ثامن الائمه علیه الاسلام بارمز "نصر منالله وفتح قریب" 8 / مهر/60 شهادت سرداران شهید اسلام: فلاحی، فکوری، نامجو،کلاهدوزوجهان آرا در سانحه ی سقوط هواپیمای ارتش 9 / مهر/61 عملیات مسلم بن عقیل غرب سومار -ارتفاعات مسلط برمندلی 12 / مهر/66 عملیات نامنظم ظفر 2شهر کوی ازتوابع استان کرکوک عراق 16 / مهر/66 بمباران شیمیائی شهرسومار توسط رژیم جنایکارصدام 16 / مهر/66 حمله هلی کوپترهای آمریکائی به قایق های گشتی سپاه پاسدارن درخلیج فارس 19 / مهر/65 عملیات نامنظم فتح 1، منطقه ی کرکوک واقع در عمق 150کیلومتری داخل خاک عراق 25 / مهر/63 عملیات میمک -ارتفاعات منطقه مرزی /27 مهر/62 والفجر4- شمال مریوان ومنطقه عمومی پنجوین دردره شیلر درداخل خاک عراق 30 / مهر/64 عملیات عاشورای 4-غرب دریاچه امالنعاج درهور الهویزه

آبان

8 آبان/59 شهادت محمد حسین فهمیده، دانش آموزبسیجی - روزنوجوان - روزبسیج دانش آموزی 8 / آبان/65 عملیات نامنظم فتح 2 -منطقه دوکان در شمال شرقی عراق 10 / آبان/61 عملیات محرم، درمناطق عملیاتی شرهانی،زبیدات، بیات، غرب عین خوش و جنوب شرقی دهلران 12 / آبان/59 اسارت محمد جوادتندگویان، وزیر نفت دولت شهیدرجائی وهمراهان درمناطق عملیاتی جنوب 24 / آبان/65 عملیات نامنظم فتح 3، منطقه زاخو ودهوک در عمق 300کیلومتری شمال عراق 25 / آبان/59 سالروزشهدای پاسدارسوسنگرد 25 / آبان/66 عملیات نامنظم ظفر 3، در منطقه دربندی خان عراق در جنوب استان سلیمانیه عراق وبخش سنگاوا ازاستان کرکوک 28 / آبان/66 عملیات نامنظم ظفر 4، درعمق 250 کیلومتری استان دهوک عراق 29 / آبان/66 عملیات نصر 8، منطقه عملیات ی ماووت ازاستان سلیمانیه عراق

آذر

1 آذر/66 عملیات نصر 9 - منطقه حاج عمران عراق 5 / آذر/58 تشکیل بسیج مستضعفین، ارتش بیست میلیونی به فرمان امام خمینی ره - روزبسیج مستضفین 8 / آذر/60 عملیات طریق القدس، منطقه ی عملیات ی عمومی غرب شهرستان سوسنگرد ومنطقه عمومی بستان 17 / آذر/63 شهادت مهدی زین الدین فرمانده ی لشگر 17علی ابن ابیطالب ع 18 / آذر/70 معرفی رژیم عراق به عنوان آغازگر جنگ علیه ایران از سوی سازمان ملل متحد /18 آذر/59 شهادت سرگرد خلبان احمد کشوری 20 / آذر/60 عملیات مطلع الفجر، منطقه گیلان غرب وسرپل ذهاب 28 / آذر/61 اولین حمله موشکی رژیم صدام به شهرقهرمان پروردزفول

دی

3 دی/65 عملیات کربلای 4، درمنطقه ی غرب اروند رود جنوب خرمشهردر غرب جزیره ی مینو 12 / دی/60 عملیات محمد رسول ا... صدر منطقه ی عملیاتی غرب نوسود 15 / دی/73 شهادت تیمسارسرلشگرستاری، فرمانده نیروی هوائی وتنی چند از دیگرفرماندهان ارشد این نیرو درسانحه ی سقوط هواپیما 16 / دی/59 شهادت حماسی شهدای هویزه به فرماندهی سید حسین علم الهدی 19 / دی/65 آغازعملیات عظیم کربلای 5 درمنطقه عمومی شلمچه وشرق بصره 22 / دی/66 عملیات نامنظم ظفر 5، عمق 200 کیلومتری استانهای کرکوک، دهوک ودیاله ی عراق 23 / دی/65 عملیات کربلای 6، شمال سومار 26 / دی/66 آغازعملیات دلیرانه ی بیت المقدس 2در منطقه ی سلیمانیه وماووت عراق

بهمن

9 بهمن/61 شهادت حسن غلامحسین افشردی جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه ودکتر مجیدبقائی فرمانده قرارگاه کربلا درمنطقه فکه 18 / بهمن/61 عملیات والفجرمقدماتی -منطقه فکه وچزابه 20 / بهمن/64 آغازعملیات والفجر 8- مصب اروند 21 / بهمن/62 عملیات تحریر القدس در منطقه ی دربندی خان 21 / بهمن/65 عملیات نامنظم فتح 4، در منطقه یعمومی رواندوز- دیانا- در عمق هفتادکیلومتری داخل خاک عراق 27 / بهمن/62 عملیات والفجر 5 حدفاصل مهران ودهلران، چنگوله

اسفند

1 اسفند/64 حمله 2جنگنده عراقی به هواپیمای مسافربری و شهادت 40تن ازنمایندگان مجلس ومسئولان از جمله حجه الاسلام محلاتی 1 / اسفند/60 عملیات مولای متقیان درمنطقه ی چزابه 2 / اسفند/62 عملیات والفجر 6 درجنوب دهلران 3 / اسفند/62 آغازعملیات خیبربا رمز "یارسول الله" درهورالهویزه وجزایرمجنون - روز تجلیل از اسرا ومفقودان 5 / اسفند/64 عملیات والفجر 9 درمنطقه ی عملیاتی شرق چوارته ی عراق 5 / اسفند/66 عملیات نامنظم ظفر 6منطقه ی عمومی سنگاودر شرق استان کرکوک عراق 8 / اسفند/65 شهادت حاج حسین خرازی فرمانده ی لشگر امام حسین ع 10 / اسفند/66 آغازحملات وحشیانه ی موشکی متجاوزان بعثی عراق 12 / اسفند/65 عملیات کربلای 7 درمنطقه ی عملیاتی حاج عمران عراق 17 / اسفند/62 شهادت سرلشگر پاسدارحاج محمدابراهیم همت فرمانده دلیر لشگر 27محمد رسول ا...ص 17 / اسفند/62 حملات موشکی عراق به شهرها ی دزفول، خرم آباد ومسجدسلیمان 19 / اسفند/63 عملیات بدر، شرق رودخانه ی دجله ی عراق 22 / اسفند/58 سالروزصدور فرمان امام خمینی ره مبنی برتاسیس بنیاد شهیدانقلاب اسلامی- روز بزرگداشت شهدا 23 / اسفند/66 عملیات نامنظم ظفر7، شرق استان سلیمانیه عراق 24 / اسفند/66 عملیات بیت المقدس 3، منطقه ی عمومی سلیمانیه ی عراق 24 / اسفند/60 عملیات ام الحسنین- منطقه کرخه نور 25 / اسفند/66 عملیات والفجر 10، منطقه عمومی حلبچه ی عراق 26 / اسفند/59 عملیات امام مهدی عج، درمنطقه ی عملیاتی غرب سوسنگرد /28 اسفند/66 بمباران شیمیائی شهرحلبچه عراق توسط رژیم بعث عراق

یاد آن آزادگانِ نامدار - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

هفته یِ جنگ ودفاع ازمیهن است - هفته كوبیدن اهریمن است. هفته یِ جنگ و دفاع ازدین بود - چون دفاع ازجمله آئین بود. هفته یِ جنگ و دفاع ازانقلاب - خاطراتش هست در صدها ...

مهر ۱۴۰۰ - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

هفته دفاع مقدس، مزین به نام و یاد شهیدان عالیمقام است. فداکاری مخلصانه‌ی آنان و دیگر ایثارگران، پیروزی را به ملت ایران هدیه کرد و خون مطهّر آنان ...

ویژه نامه هفته دفاع مقدس - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

شعر : هفته جنگ ودفاع ازميهن است · تصاوير ويژه دفاع مقدس · دفاع مقدس؛ مايه رشد و بالندگي جامعه ايران · جنگهاي صدر اسلام · جنگ‌ مشروع‌ در راه‌ خدا و عنوان‌ يكي‌ از ...

شهریور ۱۴۰۰ - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

آغاز هفته دفاع مقدس : 31 شهريور سالروز شروع جنگ تحميلي از سوي رژيم بعث عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاري شده است. دوران ...

هفته جنگ ودفاع ازميهن است - هفته كوبيدن اهريمن است

هفته جنگ ودفاع ازميهن است. هفته جنگ ودفاع ازميهن است - هفته كوبيدن اهريمن است. هفته جنگ و دفاع ازدين بود - چون دفاع ازجمله آئين بود.

شهریور ۱۴۰۱ - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

آغاز هفته دفاع مقدس : 31 شهريور سالروز شروع جنگ تحميلي از سوي رژيم بعث عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاري شده است. دوران ...

شهریور ۱۴۰۲ - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

آغاز هفته دفاع مقدس. 31 شهريور سالروز شروع جنگ تحميلي از سوي رژيم بعث عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاري شده است. دوران هشت ...

حماسه پايداری-حضور معنوی امام رضا(ع) در فضای دفاع‌مقدس

حضور معنوی امام رضا(ع) در فضای دفاع‌مقدس. حماسه دفاع‌مقدس با سیره و سنت اهل بیت و ائمه اطهار(ع) پیوندی محکم داشته است و همین ریشه و پیوند سبب فتح‌الفتوح‌های ...

روز مقاومت و پيروزي (3خرداد) - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

در تقویم هشت ساله دفاع مقدس، سوم خرداد را می توان به یادماندنی ترین و ماندگارترین روز دانست که در این روز حماسی و ماندگار در تاریخ پر افتخار ...

​ رهبر انقلاب: الان می‌گویند شما به فلان‌جا موشک و پهپاد دادید اما زمان ...

به گزارش اصلاحات نیوز؛ در پنجمین روز از هفته دفاع مقدس، جمعی از پیشکسوتان و فعالان عرصه جهاد و مقاومت صبح امروز – چهارشنبه ۴ مهر ۱۴۰۳- با ...

8 سال دفاع برای 80 سال امنیت

گفت وگو با سرلشکر رحیم صفوی درباره آغاز جنگ، سقوط و آزاد سازی خرمشهر و بازگشت آمریکا به برجام. 8 سال دفاع برای 80 سال امنیت.

کارت ایثار رزمندگان رونمایی شد

خبرگزاری میزان- همزمان با هفته دفاع مقدس کارت ایثار رزمندگان با حضور سرلشکر «محمد باقری» رئیس ستادکل نیرو‌های مسلح رونمایی شد.

حماسه پايداری - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

هفته دفاع مقدس یادآور دلاورمردی خلبانان شجاع و دلاور نیروی هوایی در ... هفته دفاع مقدس یعنی همه ما از هر قوم و قبیله، دین و مذهب و از ...

پلاک عزت - بخوانیم و لبخند بزنیم - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

هفته ای یک تا دوبار به منزل سر می زد .زمان خداحافظی سه بار برگشت وبه شما نگاه کرد .وقتی می خواستند خبر شهادتش را بدهند، اول گفتند مجروح و به مشهد منتقل شده است ...

دیدار خانواده‌های شهدا با رهبر انقلاب - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

دیدار خانواده‌های شهدا با رهبر انقلاب. رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز در دیدار صدها نفراز پدران،‌ مادران، همسران و فرزندان شهدا، شهیدان ...

خرمشهر | یادگاری با عظمت از هشت سال دفاع مقدس

سوم خرداد ماه سال 61 از آن روزهایی است که تا ابد در یاد و خاطره هر ایرانی خواهد ماند. روزی که خرمشهر عزیزمان در شرایطی بسیار سخت پس از 578 روز ...

آغاز عمليات والفجر 2 29تیر1362ش

عمليات والفجر ۲ از سلسله‌ عمليات‌هاي والفجر، در ۲۹ تيرماه ‌۱۳۶۲ش در منطقه‏ي‌ مرزي‌ پيرانشهر و بلندي‌هاي‌ حاج‌عمران در شمال‌ غربي‌ ايران، توسط‌ يگان‌هاي‌ سپاه‌ ...

حماسه پايداری-دانشجویان دانشگاه افسری حماسه آفرینان بی ادعا

نهم بهمن ماه مصادف است با شهادت جوانی که رهبر معظم انقلاب از او تعبیر به «استراتژیست نظامی» کرده است.

فرهنگ جهاد و شهادت 2

... دفاع مقدس یکی از راههای اشاعه و ترویج فرهنگ عاشورایی است. و همچنین فرمانده سپاه جوادالائمه (ع) خراسان‌شمالی خاطر نشان کرد: هفته. کاروان اسارت; 11 محرم روز ...

در لباس سربازی - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

مجموعه لوح «در لباس سربازی» یک روایت تصویری ویژه از حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جبهه‌ها و ملاقات با فرماندهان و شهدای دفاع مقدس است که براساس خاطرات ...

خط حزب‌الله ۴۰۲ | جاودانگی اسلام به برکت عاشورا

چهارصد و دومین شماره هفته‌نامه‌ خط‌حزب‌الله، با عنوان «جاودانگی اسلام به برکت عاشورا» منتشر‌ شد. ... خط حزب‌الله به مناسبت ایام محرم، نگاهی به ثمرات و نتایج قیام ...

فهرست وبلاگ اشعار باقری سروده های حجت الاسلام باقری پور

هفته دفاع مقدس *** دهه فجر. اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: اشعار ... راهیان نور جلوه‌ ای از دفاع مقدس · حقوق حیوانات در اسلام · مدافعان ...

هشت سال دفاع مقدس - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

عمليات بزرگ والفجر 8 با رمز يا زهرا(س) در جبهه جنوب در منطقه فاو و در وسعت 800 كيلومتر مربع از بيستم بهمن ماه 1364 آغاز شد. در اين عمليات هزاران ...

شهریور ۱۳۹۷ - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

۹ شهریور ۱۳۹۷ · آغاز هفته دفاع مقدس (31شهریور). آغاز هفته دفاع مقدس 31 شهريور سالروز شروع جنگ تحميلي از سوي رژيم بعث عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، به عنوان ...

نگاهی جامع به تمامی جنگ های تاریخ ایران +جدول

ابن‌خلدون چهار نوع جنگ مشخص می‏کند: نوع اول جنگ میان قبایل مجاور و همسایه یا عشایر رقیب است که اتفاق می‌افتد. نوع دوم، جنگ تجاوزطلبی و استثمارگرانه واقع می‌شود.

سه‌ـ تفاوت‌هاي جنگ ابتدايي و جنگ دفاعي

جهاد ابتدايي در ماه‌هاي حرام «ذي‌قعده، ذي‌حجه، محرم و رجب»، حرام است، ولي رعايت اين شرط در جهاد دفاعي، الزامي نيست؛ زيرا در جهاد دفاعي، جنگ با كسي است كه ...

بسیج ،تفکربسیجی و حضوربسيج درصحنه انقلاب

دفاع مقدس ملت ايران، نقشي تعيين كننده داشته است. در طول هشت سال دفاع ... آغاز هفته بسيج : نام بسیج یادآور خاطره عزیزترین نهاد و ...

شکست حصر آبادان؛مقدمه‌ای بر پیروزی ‌ های بزرگ

امیر سرتیپ خلبان صمد علی‌بالازاده، یکی از پرکارترین خلبانان نیروی هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس بود؛ خلبان جنگنده F5 و ...

تیر ۱۳۹۹ - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

هفته دفاع مقدس یادآور حادثه‌ای عظیم و به بار نشستن نتایجی عظیم‌تر در سیر ... هفته دفاع مقدس یعنی همه ما از هر قوم و قبیله، دین و مذهب و از هر کجای این ...

وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور | هشت سال دفاع مقدس

هفته دفاع مقدس در تقویم جمهوری اسلامی ایران به هفته آغازین جنگ ایران و عراق گفته می‌شود و از ۳۱ شهریور[۱][۲][۳] تا ۶ مهر ادامه دارد.[۴][۵] در ...

پیام به مناسبت هفته دفاع مقدس و روز تجلیل از شهیدان و ایثارگران

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به ‌مناسبت هفته‌ی دفاع مقدس و روز تجلیل از شهیدان و ایثارگران، تأکید کردند: نام شهید و ...

وبلاگ دفاع مقدس

وبلاگ دفاع مقدس · کانال یار خراسانی رهبر · شعر : هفته جنگ ودفاع ازميهن است · تصاوير ويژه دفاع مقدس · دفاع مقدس؛ مايه رشد و بالندگي جامعه ايران.

روز بزرگداشت شهدا 22 اسفند

روز بزرگداشت شهدا (22 اسفند). روز بزرگداشت شهدا تأسيس "بنياد شهيد انقلاب اسلامي" به فرمان امام خميني (1358ش).

خط حزب‌الله ۴۶۲ | دفاع مقدّس ملّت ایران، سرمشق مقاومت امّت اسلامی

دفاع مقدّس ملّت ایران، سرمشق مقاومت امّت اسلامی. * چهارصد و شصت و دومین شماره‌ی هفته‌نامه‌ی «خط حزب‌الله» منتشر شد.

رویدادهای مهم این روز در تقویم خورشیدی 31 شهریور 1402

شهريور سالروز شروع جنگ تحميلي از سوي رژيم بعث عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاري شده است. دوران هشت سال ...

حماسه پايداری-سردار شوشتری، شهید راه وحدت

هفته دفاع مقدس یادآور حادثه‌ای عظیم و به بار نشستن نتایجی عظیم‌تر در سیر ... هفته دفاع مقدس یعنی همه ما از هر قوم و قبیله، دین و مذهب و از هر کجای این ...

هفته جنگ ودفاع ازميهن است

هفته جنگ ودفاع ازميهن است - هفته كوبيدن اهريمن است

هفته جنگ و دفاع ازدين بود - چون دفاع ازجمله آئين بود

هفته جنگ و دفاع ازانقلاب - خاطراتش هست در صدها كتاب

هفته ياد آور جانبازي است - هفته سرداري و سربازي است

هفته ياد آوري از ياوران - جمله همرزمان و آن هم سنگران

خاطرات هشت سال پرغرور - ميكنيم ازبعد جنگ اينك مرور

خاطرات ياوران ، هم سنگران - حفظ آن بس قيمتي هست و گران

يادي از ياران و همرزمان كنيم - يادي از گُردانِ هم پيمان كنيم

ياد قرآن و دعاها ياد باد - ناله ها در نيمه شبها ياد باد

ياد باد آن دوره هشت سال جنگ - آن دلاورهاي چون شيرو پلنگ

عابدان در شام تار جبهه ها - دائمًا در انتظار حمله ها

شامگاه حمله ها هم سنگران - الوداعي داشتند آن دلبران

ياد باد آن شام تار جبهه ها - ياد باد آن صبحهاي حمله ها

يادي از فتح المبينها ميكنيم - از رصدها و كمينها ميكنيم

ازطريق القدس ها يادي كنيم - بهر استقلال خود شادي كنيم

مطلع الفجر و همي والفجر تو - در طريق القدس طالع فجرتو

از طلائيه ز فكه ياد كن - از دوكوهه و هويزه ياد كن

از شلمچه هم زبستان ياد كن - قصرشيرين قصه از فرهاد كن

تنگه چزابه و بازي دراز - واكن از هور العظيم اينك تو راز

خيز و خونين شهر را آباد كن - در حسينيه نگر فرياد كن

چار زبر دشمن فتاده در كمين - بعد والفجر اين بود فتحي مبين

گاه درغرب و گهي هم درجنوب - خاطرات بچه ها باشد چه خوب

گاه در بيجار‏ و گاهي دهلران‏ - درمريوان و روانسر، چالدران

كشوري بين و بروجردي ببين - پيچك و صياد و شيرودي ببين

ياد سربازو بسيج مستقر - درنگهباني اطراف مقر

ياد غّرشهاي توپ از هرطرف - قلب دشمن درگِرا و در هدف

ياد همّتهاي همت ياد باد - ياد دوران و شريعت ياد باد

بالگردي بال ميزد در هوا - پر بُد ازشورو شعف در جبهه ها

غُرّش بوئينگ و ميگ از آسمان - از شجاعت بود دراحساس مان

با مسلسلها و ژ3 و كلاش - بود سرباز و بسيجي درتلاش

چون كه آر پي جي به دوش پاسدار - ميشد او آماده از بهرشكار

يادي از چزّابه و بازي دراز - يادي از ياران در راز و نياز

در هويزه ياد مجنون ميشود - در شلمچه قلبها خون ميشود

در طلائيّه زبستان ياد كن - دارخوين و فكّه را فرياد كن

ياد خونين شهر خرمشهرما - آن سه راهي شهادت بهرما

يادي ازفتح المبين والفجرها - در طريق القدس خوان والعصررا

هم تو از بيت المقدّس ياد كن - برسر دشمن بزن فرياد كن

يادي از همسنگران نامدار - يادي از نام آوران روزگار

يادي از نام آوران جبهه ها - يادي از دلدادگان حمله ها

يادي از تسبيح گويان سحر - از شهيدان چون رجائي ، باهنر

از حماسه آفرينان وطن - از عزيزان به تن كرده كفن

ياد اشترهاي ميدان جهاد - ياد بوذرها و سلمانهاي راد

ازجهان آرا و احمد يادكن - يادي از آويني و صياد كن

ازبرونسي و رفيعي ، باكري - از جهان آرا و كاوه ، باقري

يادي از فهميده آن شيرژيان - تانك دشمن دود كرد آن نوجوان

يادي از سردار خيبر ميكنيم - ياد آن شيردلاور ميكنيم

ياد ابراهيم همّت ميكنيم - كام دل را پر حلاوت ميكنيم

يادي از عباس دوران ميكنيم - يادي از صيّاد و چمران ميكنيم

ياد خرّازي ، شريعت ياد باد - ياد شيرودي و همّت ياد باد

ياد جانبازي كه شد بي پا ودست - در ره حق داده است او هر چه هست

آنكه با يك پا و با يك دست خويش - جبهه ها را پر نمود از هست خويش

يادغوّاصان بي نام و نشان - دل به كارون ميزدند آن مه وشان

يادي از جمله شهيدان وطن - در ره حق جملگي گلگون كفن

جان خود دادند در راه خدا - بهر استقلال و دين جانها فدا

یاد آن آزادگان نامدار - سالها بودند دور از این دیار

یاد اردوگاه موصل ، نهروان - کمپ الانبار و کمپ نهروان

الرّمادی بود همچون الرّشید - بچه ها بعضی شدند آنجا شهید

کمپ 1 و2 و3 و4 و پنج - بچه ها میسوختند همچون سپنج

کمپ 6 و 7 و 8 و9 و ده - بود بهر بچه ها ظلمتکده

کمپ 11 تا که 20 و یک وبیست - بود یک جائی که انسانی نزیست

درغُرَیب و دولتو و الرّشید - نان و حلوا آب و دارو کس ندید

بچه ها با صبر و با حلمی عجیب - دائمًا ذکر و دعا ام من یجیب

روز پر شورو غرور بازگشت - شد پر از لاله همه صحرا ودشت

خاطرات هشت سال پرغُرور - بعد چندین سال شد اینک مرور

استقامت هشت ساله پُرتوان - این چنین جنگی نبوده در جهان

آفرین بر غیرت مردان ما - شرق و غرب عالمی حیران ما

آفرین بر همّت شیرانِ نر - درس همّت داد بر نوع بشر

آفرین بر استقامت ، بَر تَوان - از بسیجیهای بی نام و نشان

از کمیته ، از جهاد ، از پاسدار - ارتشی و از صغار و از کبار

عزم آن فرمانده کلّ قُوا - عزم آن فرماند هان جبهه ها

عزم آن تازه جوان پر زشور - آرزوی دشمنان کرده بگور

آفرین بر غیرت و مردانگی - در ره حق بین چنین دلدادگی

در ره حق بین چنین عِزّ و شرف - ایستادن ، صبر کردن برهدف

آخر صبر و وفا بهروزی است - عاقبت للمُتّقین پیروزی است

مفلحون شد وعده بر حزب خدا - حزب حق از حزب شیطان شد جدا

باقری در شعر خود اینسان سرود - بر تمامی یاوران حق درود

هست برما از شهیدان این پیام - بر امام و رهبرم از ما سلام

سروده شده توسط حجّة الاسلام سيدمحمد باقري پور جهة ياد آوري رشادتهاي دليرمردان جانباز و آزاده و زنده و شهيد هشت سال دفاع مقدس درهفته دفاع مقدس سال 94

ازکتاب مجموعه اشعارباقری

http://dl.hodanet.tv/fileshtml/asharebageri.htm

ورود حضرت فاطمه معصومه علیها سلام به قم

ورود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به قم در ۲۳ ماه ربیع الاول سال ۲۰۱ هجری قمری واقع شده است.

سفر به ایران

حضرت معصومه یکسال پس از ورود برادرش حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) به ایران به همراه عده‌ای از برادران و خواهران و عده دیگری از خویشان به منظور دیدار امام رضا (علیه‌السّلام) وارد ایران شدند.[۱] . جعفر مرتضی عاملی می‌نویسد: «حضرت معصومه در راس یک قافله ۲۲ نفری متشکل از علویان و برادران امام رضا (علیه ‌السّلام) برای دیدار با آن امام همام رهسپار ایران گردید.» [۲] . البته برخی از پژوهشگران تعداد افراد این کاروان را حدود ۴۰۰ نفر نوشته ‌اند و قائلند ۲۳ نفر از آنان در ساوه کشته شدند.[۳]

آغاز حرکت

به گزارش عباس قمی در منتهی الآمال، با رسیدن پیک علی بن موسی و دعوت از فاطمه معصومه به عزیمت به خراسان، فاطمه معصومه مهیا سفر شد.[۷۷] قرشی و سجادی تاریخ حرکت فاطمه معصومه از مدینه را در سال ۲۰۱ ه‍.ق گزارش می‌کنند.[۷۸][۷۹] ربیعی گزارش می‌کند که در این سفر چند تن از برادران فاطمه معصومه: فضل، جعفر، هادی، زید و قاسم و تعدادی از برادرزاده‌های و جمعی از غلامان و کنیزان وی را همراهی کردند.[۸۰][۸۱] سید کباری توضیح می‌دهد، از آنجا که برای موسی کاظم، فرزندی به نام هادی گزارش نشده ‌است، احتمالاً نام این فرزند، هارون بوده که در تصحیف به هادی مبدل شده‌است. همین‌طور وجود زید که به زیدالنار شهره است در کاروان فاطمه معصومه امکان ندارد؛ چرا که وی به سبب قیامی که در بصره به راه انداخته بود، دستگیر و به مرو فرستاده شده بود.[۸۲] علاوه بر برادران، زنانی نیز با وی همسفر بوده‌اند که عبارتند از دختران موسی کاظم به نام‌های: میمونه، فاطمه صغری و خدیجه خاتون و سلطان موصلیه، خادمه شخص فاطمه معصومه. همچنین منابع از یک خواهر دیگر که همراه دختران موسی کاظم همسفر بوده‌است یاد کرده‌ اند اما نام وی را گزارش ننمودند.[۸۳] جعفر مرتضی عاملی، مورخ شیعه، تعداد افراد کاروان فاطمه معصومه را ۲۳ نفر گزارش می‌کند؛ اما همو می‌نویسد که تعداد افراد کاروان، تا ۴۰۰ نفر نیز یاد شده‌است.[۸۴]

در طول سفر

به گزارش سید کباری، از مسیر دقیق کاروان فاطمه معصومه خبری در دسترسی نیست، اما با وجود برخی گزارش‌ها و تحلیل‌ها، مسیر حرکت کاروان از مدینه آغاز و از شهرهای بغداد و ساوه عبور و به قم منتهی شده‌است.[۸۵] بر اساس یک تحلیل جغرافیایی، کاروان از مدینه حرکت کرده و از منزل‌های: «معدن نقره، قادسیه، کوفه و نجف، بغداد و کاظمین، نهروان، خانقین، قصرشیرین، حلوان، زبیدیه، شبدیز، قصر اللصوص، خنداد، همدان، بوزنجرد، طرزه، روذه، سونقین و ساوه» عبور کرده‌است.[۸۶] . فاطمه معصومه هنگامی که به شهر ساوه رسید، بیمار شد.[۸۷][۸۸] در علت بیماری او آورده ‌اند که وقتی کاروانیان به شهر ساوه رسیدند، عده ‌ای راه را بر آنان بسته و پس از درگیری، تمام برادران و اکثر مردان کاروان کشته شدند؛[۸۹] جعفر مرتضی عاملی در اینباره گزارش می‌کند که مأمورین نظامی مأمون، هارون بن موسی کاظم را که به همراه جمعی از برادران و خواهرانش — از جمله فاطمه معصومه — قصد عزیمت به خراسان داشت به قتل رساندند. مرتضی عاملی همچنین به خوراندن سم به فاطمه معصومه در این جریان نیز اشاره کرده‌است.[۹۰] علت درگیری کاروانیان با آن گروه ناشناس مشخص نیست، اما با توجه به تاریخچه اعتقادی اهالی ساوه، احتمالاً این درگیری به سبب اختلافات مذهبی بوده‌است.[۹۱] به نقل از کتاب تاریخ قدیم قم، داستان دیگری از شیوه رسیدن فاطمه معصومه به قم گزارش شده‌است که بر اساس آن، وقتی کاروانیان به ساوه رسیدند، فاطمه معصومه بیمار شد و از همراهان خود پرسید که تا قُم چقدر فاصله است؟ در پاسخ به او گفته شد که ۱۰ فرسخ راه باقی‌است. سپس دستور داد تا به قم عزیمت کنند.[۹۲] ربیعی، از دعوت مردم قم در ساوه نیز یاد می‌کند[۹۳] و سجادی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نیز از رفتن موسی بن خزرج از قم به ساوه و دعوت فاطمه معصومه به قم گزارش می‌دهد.[۹۴] به گزارش سید کباری، با تغییر مسیر به سمت قم، کاروان از شهرهای تفرش و آشتیان نیز عبور کرده تا به قم رسیده‌است. وجود امام‌زادگانی بی واسطه از موسی کاظم در شهر تفرش، احتمال حضور این افراد در کاروان فاطمه معصومه را تقویت می‌کند. به احتمال قوی این افراد بر اثر حمله به کاروان یا مسمومیت در این شهر درگذشته‌اند. مؤلف بحرالانساب ضمن اینکه علت بیماری فاطمه معصومه را مسموم شدن بر اثر زهر در ساوه ذکر می‌کند، مرگ «فاطمه صغری» خواهر فاطمه معصومه را قبل از وی و در روستایی از روستاهای آشتیان بیان می‌کند.[۹۵] همین‌طور در طول مسیر ساوه به قم، امام‌زادگان دیگری چون امامزاده محمد فرزند موسی کاظم در خاورشهر تفرش، امامزاده هادی فرزند موسی کاظم در روستای جمزقان در دهستان قاهان از بخش خلجستان، امامزاده جعفر فرزند موسی کاظم در دهکده مصفای گیو از روستاهای دهستان دستگرد و امامزاده زکریا فرزند موسی کاظم در بخش خلجستان گزارش شده‌است. همین‌طور از وجود یک امامزاده دیگر به نام بقعه بی‌بی در مرکز شهر تفرش یاد شده‌است که دختر موسی کاظم است ولی نام و نشان وی، مخفی است. علاوه بر امامزادگان بدون واسطه، امامزادگانی با واسطه نیز گزارش شده از جمله: ابوالعلی مهدی بن محمد از نوادگان جعفر صادق، امامزاده احمد از احفاد موسی کاظم، قاسم بن حمزه بن موسی کاظم شهرهای تفرش و آشتیان.[۹۶] بر اساس آنچه علی‌اکبر تشید در مزار خود می‌نویسد، در ده کیلومتری شهرستان ساوه، امام‌زاده ‌ای به نام هارون بن موسی کاظم وجود دارد که به دست عمال عباسی مجروح شده و به زمین‌های زراعی گریخته‌است، عمال عباسی پس از یافتن وی، او را به قتل رساندند. امامزاده دیگری نیز در شهر ساوه گزارش شده ‌است که متعلق به اسحاق بن موسی کاظم است.[۹۷][۹۸] .

هجرت به ایران

امام‌رضا(ع) در سال ۲۰۰ق به دستور مأمون خلیفه عباسی از مدینه به خراسان (به مرکزیت مرو) برده شد. گروهی از بنی‌هاشم با هدف دیدار با حضرت در سال ۲۰۱ق عازم خراسان شدند[۱۸]؛ ازجمله فاطمه معصومه(س) که در میانه راه در ساوه بیمار شد. حضرت از همراهان خود دربارهٔ فاصله ساوه تا قم پرسید که پاسخ داده شد ده فرسنگ راه است. حضرت از خادم خود خواست ایشان را به قم منتقل کند. مؤلف تاریخ قم بر آن است که خبر درست آن است که چون خبر آمدن کاروان به آل ‌سعد اشعری رسید، یعنی گروهی از عرب‌های شیعه یمنی ساکن کوفه که در زمان سخت‌ گیری حجاج‌ بن‌یوسف ثقفی بر شیعیان به قم هجرت کردند، آنان همداستان شدند تا از حضرت دعوت کنند تا به قم آید و از میان آنان موسی‌بن‌خزرج اشعری شبانه به طرف کاروان به راه افتاد و زمام ناقه حضرت را گرفت و به خانه خود برد.[۱۹] . ایشان پس از ورود به قم و هفده روز سکونت در خانه موسی‌بن‌خزرج از دنیا رفت و پیکر ایشان پس از تشییع در باغ بابلان ـ که متعلق به موسی‌بن‌خزرج بود و اینک حرم شریف ایشان است ـ دفن شد.[۲۰] دربارهٔ ازدواج فاطمه معصومه(س) اطلاعی در دست نیست[۲۱] و مشهور آن است که ایشان ازدواج نکرده است و دلایلی هم برای ازدواج‌نکردن ایشان ذکر شده که نبود همتا یا شرایط نامساعد سیاسی از آن جمله است.[۲۲] . پس از این واقعه بسیاری از علویان از دیگر نقاط به قم هجرت کردند[۲۳]؛ ازجمله آنان موسی مبرقع و فرزندانش از فرزندان امام‌جواد(ع) بودند[۲۴]؛ چنان‌که دختران امام‌جواد(ع) نیز به قم رفتند و در کنار فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شده ‌اند، قبر بریهه دختر موسی مبرقع، فرزند امام‌محمدتقی(ع) (م۲۹۶ق) در کنار آنان قرار دارد.[۲۵] (ببینید: قم)

ورود به ساوه

پس از آنکه حضرت معصومه و همراهیان ایشان به ساوه رسیدند، ماموران حکومتی با آن‌ها درگیر شدند و بسیاری از افراد این قافله را به شهادت رساندند. در همین زمان حضرت معصومه بیمار شد. از خادمش پرسید: از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ خادم عرض کرد: ۱۰ فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کن. [۱۳]

بیماری

برخی از محققان معتقدند که حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در ساوه، مسموم شد و سپس با حالت بیماری وارد قم شد. و پس از مدت کوتاهی به شهادت رسید. [۱۴] . در ساوه غذای حضرت توسط یک زن نابکار زهرآلود گشت. به این ترتیب آن بانوی گرامی مسموم و بیمار شد. [۱۵] . محمدی اشتهاردی می‌نویسد: «مطابق نقل بعضی مسموم نمودن حضرت توسط زنی در ساوه انجام شد». [۱۶][۱۷] . برخی بیماری حضرت را در اثر غم و اندوه دانسته‌اند: «وقتی حضرت معصومه بدن‌های پاره پاره برادران و برادرزادگان خویش را که ۲۳ نفر بودند را دید، به شدت غمگین گشت و در اثر آن بیمار شد».

حرکت به سوی قم

هنگامی که خبر ورود حضرت به ساوه و خبر بیماری او به آل سعد (شیعیان عرب اشعری) رسید، آل سعد به اتفاق به استقبال آن حضرت رفته و در میان آنها موسی بن خزرج بن سعد اشعری مهار شتر او را گرفت و او را به شهر قم دعوت نمود. به هنگام ورود به قم محبان اهل بیت استقبال کم‌نظیری از خواهر امام رضا (علیه‌السلام) کردند که در اذهان، استقبال تاریخی مردم نیشابور از امام رضا (علیه‌السلام) تداعی می‌کرد. [۱۸] . از این امر چنین استنباط می‌شود که آوازه تشیع مردم قم و علاقه شدید ایشان به اهل بیت به مدینه هم رسیده بود. در هر حال، حضرت پرسید میان ما و قم چند فرسخ فاصله است. گفتند: ده فرسخ و حضرت دستور حرکت به سوی قم را صادر کردند . در اینجا معلوم نیست که آیا مردم قم از آمدن حضرت فاطمه معصومه (علیهاالسّلام) به ساوه اطلاع یافته و به استقبال آن حضرت رفته‌ اند و با تجلیل و احترام به قم آورده ‌اند، یا خود او به طرف قم حرکت کرده است.
طبق نقل کتاب قم، روایت صحیح و درست این است که چون خبر به آل سعد رسید با هم اتفاق کردند که از او درخواست کنند به قم بیاید. از میان ایشان، موسی بن خزرج بن سعد اشعری بیرون آمد، و چون به شرف ملازمت حضرت فاطمه رسید زمام ناقه او بگرفت و به جانب شهر بکشید و به در سرای خود فرود آورد. [۱۹] . از این نقل معلوم می‌شود که حضرت فاطمه معصومه (علیهاالسّلام) به طرف قم حرکت کرده بود و موسی بن خزرج در اثنای راه به وی رسیده بوده است.

ورود به قم

پس از آنکه حضرت معصومه و همراهیان ایشان به ساوه رسیدند، ماموران حکومتی با آن‌ها درگیر شدند و بسیاری از افراد این قافله را به شهادت رساندند. در همین زمان حضرت معصومه بیمار شد. از خادمش پرسید: از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ خادم عرض کرد: ۱۰ فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کن.[۴] . در همین زمان موسی بن خررج که از بزرگان آل سعد و از شیعیان قم بود به خدمت حضرت معصومه مشرف شد و زمام ناقه او را گرفت و به سرای خویش فرود آورد.[۵]

حضور در بیت ‌النور

پس از ورود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به قم در روز ۲۳ ماه ربیع الاول، [۲۰] آن حضرت ۱۷[۲۱] یا ۱۹[۲۲] روز ساکن منزل موسی بن خررج بود. و در این مدت با حالت بیماری مشغول عبادت و راز و نیاز با خداوند بود. در این چند روزی که حضرت معصومه (سلام‌ الله ‌علیها) در قم به سر می‌بردند، در سرای موسی بن خزرج عبادتگاهی داشت که هم‌اکنون آن مکان مقدس با بنایی با شکوه مشخص و در کنار آن یک مسجد مجلّل و چند حجره وجود دارد که به عنوان مدرسه علمیّه ستّیّه در محلّ میدان میر قم خوانده می شود. [۲۳] . این عبادتگاه را بیت‌النور نیز گویند که گواه نورانیت و صفای ممتاز او در ارتباط با خداست.

مدت اقامت در قم

پس از ورود حضرت معصومه (سلام‌ الله‌علیها) به قم در روز ۲۳ ماه ربیع الاول،[۹] آن حضرت ۱۷[۱۰] یا ۱۹[۱۱] روز ساکن منزل موسی بن خررج بود و در این مدت با حالت بیماری به عبادت و راز و نیاز با خداوند می‌پرداخت.

حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها)، دختر امام کاظم (علیه‌السّلام) و خواهر امام رضا (علیه‌السّلام) و یکی از بانوان بافضیلت خاندان اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) است. ایشان بعد از یک سال از هجرت برادرش امام رضا (علیه‌السّلام) به خراسان، برای دیدار آن حضرت، به همراه عده‌ای از بنی هاشم راهی ایران شده و در ساوه گرفتار ماموران حکومت عباسی شدند. در آن زمان که شهر قم مرکز شیعیان بود، آن بانو وارد آن شهر شده و در آنجا مدتی سکونت داشتند که رحلت کردند. پس از آنکه مامون عباسی در سال ۲۰۰ هجری امام رضا (علیه ‌السّلام) را به خراسان، دعوت کرد، حضرت معصومه (سلام‌ الله ‌علیها) به همراه عده ‌ای از برادران و بستگان، پس از یک سال به انگیزه دیدار برادر وارد ایران شد. در کتاب «حضرت معصومه فاطمه ثانی» آمده است: «پس از ولایت ‌عهدی امام رضا (علیه‌ السّلام)، بنی‌هاشم، که مدت‌ها همواره تحت شکنجه و فشار حکام جور بودند با شنیدن این خبر به عنوان دیدار حضرت رضا (علیه‌ السّلام) از مدینه به خراسان رهسپار شدند. این گروه در حدود ۴۰۰ نفر بودند در راس آن‌ها حضرت معصومه (سلام‌ الله‌علیها) بود.» [۲] . حسن بن محمد بن حسن قمی می‌نویسد: «وقتی حضرت معصومه (سلام‌ الله‌علیها) و همراهان به شهر ساوه رسیدند، ماموران حکومت عباسی با آن‌ها درگیر شدند و عده ‌ای از آن‌ها را به شهادت رساندند. حضرت معصومه در همانجا بیمار شدند. از همراهیان سوال کرد از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ به ایشان عرض شد: ده فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کنید! محمد محمدی اشتهاردی می‌نویسد: «پس از اینکه مامورین حکومت عباسی در ساوه جلوی کاروان حضرت معصومه را گرفتند حدود ۲۳ نفر از آن‌ها کشته شدند، گروهی اسیر و گروهی نیز متواری گردیدند. نقل شده که حضرت معصومه را عمال بنی عباس در ساوه مسموم کردند. آن حضرت در حال بیماری، قم را اختیار کرد، چون قم مرکز شیعیان بود از این‌رو رهسپار قم شد». [۳] . به این نکته باید توجه داشت که «از همان قرن اول هجری تشیع در قم رواج یافته بود و این شهر از سوی امامان شیعه به عنوان پناهگاه شعیه محسوب می‌شد و خیل عظیمی از پیروان اهل بیت (علیهم‌ السّلام) را در خود جای داده بود از جملۀ این پیروان اهل بیت، خاندان اشعری بودند». [۴] . شیعیان قم پس از اطلاع از ورود حضرت معصومه (سلام ‌الله‌علیها) به ساوه، خدمت ایشان رسیدند و از آن حضرت درخواست کردند به شهر قم تشریف‌ فرما شوند. علی‌اصغر فقیهی می‌نویسد: «قول درست این است که خبر ورود فاطمه معصومه به ساوه و (حرکت او به سوی قم) به مردم قم رسید. آل سعد اشعری اتفاق کردند که به خدمت او برسند و از ایشان درخواست نمایند به قم بیاید. از میان ایشان موسی بن خزرج «از اصحاب امام رضا (علیه‌ السّلام)»[۵] . بیرون آمد و به شرف ملازمت فاطمه رسید. زمام ناقه او را گرفت و به جانب شهر کشید و به سرای خود فرود آورد». [۶] . ورود حضرت معصومه به قم تقریبا در ۲۳ ربیع الاول سال ۲۰۱ هجری بوده است.[۷] . یوسف علی یوسفی می‌نویسد: «حضرت معصومه روز یکشنبه ۲۳ ربیع الاول سال ۲۰۱ هجری قمری برابر با اول آبان‌ماه ۱۹۵ هجری شمسی شهر قم را با قدوم مبارکش منور ساخت». [۸] . خانه موسی بن خزرج که محل فرود آمدن حضرت معصومه است در آن روز در منتهی الیه سمت جنوب غربی شهر قم بوده... امروزه در محله «میدان میر» محلی است به نام ستیه «ستیه مخفف سیدتی است»[۹] . که مسجد و مدرسه‌ای در اطراف آن بنا کرده ‌اند و از قدیم الایام سینه به سینه رسیده است که این مکان جای فرود آمدن حضرت فاطمه معصومه است.[۱۰]

حَضرَتِ معصومه سَلامً عَلَیک - بانویِ مظلومه سَلامً عَلَیک

ماه ذیقعده چه با شور و صفا آمده است

سَلام بر دُختِ وَلِیِّ خُدا - عَمَّه و هَم اُختِ وَلِیِّ خُدا

زیارتنامه حضرت معصومه

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه - ای بانویِ مظلومه، یا حَضرتِ معصومه

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

تو دخترِ موسائی ، ای دُختِ وَلِیُّ اللّه ، هستی به رضا خواهر ، ای اُختِ وَلِیُّ اللّه

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

هستی به جواد عمّه ، عَمَّه به وَلِیُّ اللّه - تو پشت و پناهِ ما ، ای یاوَرِ حِزبُ اللّه

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

هستی تو در این دنیا ، بر ما مَدَد و یاوَر - هَم هستی شفیعِ ما ، فردا به صفِ محشر

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

تو آمدی از یَثرِب ، ایران و به شهرِ قُم - از یُمنِ حضورِ تو ، شد درد و بلاها گُم

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

چون ساکنِ قُم گشتی ، قُم از تو درخشان شد - نور تو به دلهامان ، همچون مَهِ تابان شد

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

در شهرِ قُم و ایران ، هستی تو چنان خورشید - مهرِ تو به قلبِ ما ، نورِ تو به دل تابید

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

مدیونِ رضا و تو ، اَمنِیَّتِ ایران است - آرامشِ ما از تو ، هَم شاهِ غریبان است

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

در سایه یِ تو نعمت ، بر ما چه فراوان شُد - اَلطافِ تو بر ماها ، چون ریزشِ باران شُد

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

اَیّامِ وفاتِ تو ، این دیده چه گریان است - غمگین به عزایِ تو ، این سینه یِ بریان است

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

بنگر که رضا بهرت ، غمگین وعزادار است - هَم اِبنُ الرّضا بهرت ، محزون دل و غمبار است

یا حَضرتِ معصومه، یا حَضرتِ معصومه

هَم اهلِ قُم و ایران ، غمگین به عزایِ تو - هَم باقِرِیِ غمگین ، در نوحه برایِ تو

سروده شده ایام رحلت و شهادت حضرت معصومه علیهاسلام پائیز1402

سَلام بر دُختِ وَلِیِّ خُدا

سَلام بر دُختِ وَلِیِّ خُدا - عَمَّه و هَم اُختِ وَلِیِّ خُدا

فاطمه آن دُختِ وَلِیِّ خُداست - عَمّه و هَم اُختِ وَلِیِّ خُداست

دُختِ اِمام، عَمّه و اُختِ اِمام - باد زِ ما بَر او درود و سلام

اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یَا بِنْتَ وَلِیِّ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یَا أُخْتَ وَلِیِّ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکِ یَا عَمَّهَ وَلِیِّ اللهِ...

فاطمه آن دُخترِ کاظم بُوَد - به نیکی و به حق مُلازِم بُوَد

فاطمه آن دخترِ موسی بُوَد - آنکه دو دستش یَدِ بیضا بُوَد

فاطمه آن خواهر و اُختُ الرِّضاست - دُختِ نبی، فاطمه و مرتضی است

اُختِ اِمامِ هشتمِ شیعیان - به مشهدش چِشمِ تمامِ جهان

فاطمه آن عَمَّه یِ اِبنُ الرِّضا - آنکه بُوَد نبیره یِ مرتضی

عَمَّه یِ آن تقی، اِمامِ جواد - جوانترین رَهبرِ کُلِّ عِباد

فاطمه آن حضرتِ معصومه است - همنامِ آن زهرایِ مظلومه است

آنکه به قُم شده نگینِ جهان - آنکه بُوَد مَلجاءِ ما شیعیان

فاطمه آن شافعه یِ محشر است - او دُخترِ حیدر و پیغمبر است

یا فاطمه، اِشفَعِی لِی فِی الجَنَّة – حُبِّ تو چون حُبِّ علی است جُنَّة

عَلیٌّ حُبُّه جُنَّة، قَسیمُ النّارِ و الجَنَّة، وَصیُّ المصطفی حَقّاً، إمامُ الإنسِ و الجِنَّة...

شأن بُزُرگی است به نَزدِ خدا - برایَت ای فاطمه، بنتُ الهُدا

نَزد خدا تو راست قُربی نکو - نَزد خدا تو را بُوَد آبرو

یَا فاطِمَهُ اشْفَعِی لِی فِی الْجَنَّهِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَ اللهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ..‌.

سَیِّدتی شفاعتِ ما نما - شفیعِ ما شو تو به نزدِ خدا

سَیِّدتی حاجتِ ما کُن روا - قسمتِ ما مدینه و کربلا

سَیِّدتی قروضِ ما کُن اَدا - ما همه هستیم تو را جان فدا

به باقری و جُمله یِ زائرین - کُن نظر و مرحمت ای بی قرین

سروده شده ایام ورود حضرت به قم و رحلت و شهادت آن بانوی معصومه پائیز ۱۴۰۲

حَضرتِ معصومه سَلامً عَلَیک

حَضرَتِ معصومه سَلامً عَلَیک - بانویِ مظلومه سَلامً عَلَیک

ای که بُوَد آن حَرَمَت غَرقِ نُور - زَینبِ دَورانی وَ هستی صَبور

خواهَرِ سُلطانِ خراسان تویی - نُورِ درخشنده یِ ایران تویی

خواهرِ خورشیدی وَ خُود همچُو ماه - در سُخَنِ تو نَبُوَد اِشتباه

دُخترِ اَرزنده یِ ایران تویی - خواهرِ خورشیدِ خراسان تویی

مَعدَنِ جود و کَرَمی، چون رضا - نشانی اَز فاطمه وَ مرتضی

عَمَّه ساداتی وَ هَم فاطمه - حُبِّ تو باشَد به دِلِ ما هَمَه

از سروده های حجت الاسلام باقری پور

حَضرتِ معصومه سَلامً عَلَیک

حَضرَتِ معصومه سَلامً عَلَیک - بانویِ مظلومه سَلامً عَلَیک

ای که بُوَد آن حَرَمَت غَرقِ نُور - زَینبِ دَورانی وَ هستی صَبور

خواهَرِ سُلطانِ خراسان تویی - نُورِ درخشنده یِ ایران تویی

خواهرِ خورشیدی وَ خُود همچُو ماه - در سُخَنِ تو نَبُوَد اِشتباه

دُخترِ اَرزنده یِ ایران تویی - خواهرِ خورشیدِ خراسان تویی

مَعدَنِ جود و کَرَمی، چون رضا - نشانی اَز فاطمه وَ مرتضی

عَمَّه ساداتی وَ هَم فاطمه - حُبِّ تو باشَد به دِلِ ما هَمَه

بَعدِ رضا مَلول و حیران شُدی - تو رَه سِپَر بِسُویِ ایران شُدی

هَمرَهِ تو پنج برادر شُدند - دَر این سفَر بَهرِ تو یاوَر شُدند

جعفر و فضل، قاسم و هادی و زَید - هَمرَه تُو، جمله بلاشرط و قَید

رَنجِ سَفَر جُمله خریده به جان - سُویِ رضا شدند، جانِ جهان

طَیِّ طریق است، به عِشقِ اِمام - رسیده در یِک بَلَدی ساوه نام

به ساوه دُشمَن رَهِ آنان بِبَست - رِشته یِ این عاشقی اَز هَم گُسَست

ساوه شُدند، تیرِ بَلا را هَدَف - حمله شُد اَز سویِ یکی بی شَرَف

بی شَرَفی بِسانِ شمر و یزید - برادران کرده در آنجا شهید

بیست و سه تَن شهیدِ راهِ خدا - به ساوه شُد جُمله یِ آنان فدا

مُحافظینت زِ یَمین و یَسار - شُدی از آن بِسُویِ قُم رَه سپار

موسی خَزرَج بِشُدَت میزبان - خانه یِ او گَشت نگینِ جهان

به هفده روز چون که تو دَر قُم بُدی - قبله گَهِ حاجتِ مردم بُدی

«خانه یِ موسی»، شُده چون کوهِ طور - موسِیِ خَزرَج شده غَرقِ سُرور

«مدرسه یِ سِتّیّه»، «میدانِ میر»- مَحَلِّ دیدار، زِ بُرنا و پیر

جایِ عبادت شده چون «بیتِ نور» - تو همچو داوود بِخواندی زَبور

رِحلتِ تو گشت، پس از هیفده - خانه یِ موسی شُده ماتمکده

شُدی شَهید، ای مَهِ نیکونهاد - دَفنِ تو با رضا شد و با جواد

مَدفَنِ تو شُد حَرَمی با صَفا - جایِ دُعا بَرایَ اَهلِ وَفا

قُم شُده دریا و تو همچون صَدَف - قُم ز ورودِ تو گرفته شَرَف

فاطمه یِ ثانیِ ایران شُدی - مَنبَعِ اَلطافِ فراوان شُدی

شُدی به قُم آینه دارِ علی - عِصمَتِ زهرا زِ تو شُد مُنجَلی

مدینه را فاطمه گَر هَست گُم - فاطمه یِ ثانیه باشد به قُم

زینتِ قُم دُخترِ کاظِم شده - با مَلَک و حُور مُلازِم شده

با شَرَف اَز قَبرِ شُما، قُم شده - قبله گَهِ حاجتِ مردُم شده

دَر حَرَمَت چونکه بِیائیم، ما - حاجتِ خود را بِنَمائیم، ما

هَر گِرِه از لُطفِ تو وا میشَوَد - دَرد و اَلَم با تو دَوا میشَوَد

معجزه ها، بَس زِ تو دیدیم ما - بَس قِصَص از تو بِشنیدیم ما

صحن و سرا یِ تو بود چون بِهِشت - باقری این مدیحه بهرت نوشت

سروده شده ایام رحلت و شهادت حضرت معصومه علیها سلام پائیز1402

وبلاگ اشعار باقری

http://asharebageri.blogfa.com

مشاهده کتاب مجموعه اشعار باقری

http://dl.hodanet.tv/fileshtml/asharebageri.htm

کانال یار خراسانی

https://splus.ir/yarekhora-sanirahabar

ورود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به قم، در ۲۳ ماه ربیع الاول سال ۲۰۱ ...

فاطمه بنت موسی (۱ ذی‌القعده ۱۷۳ ه‍.ق – ۱۰ ربیع‌الثانی ۲۰۱) مشهور به فاطمه معصومه، فرزند موسی بن جعفر، هفتمین امام شیعیان دوازده‌امامی، و نجمه خاتون است. وی در ...

​ ورود حضرت معصومه(س) به شهر مقدس قم 23ربیع الاول201 ق

۲۳ ربیع الاول سالروز ورود کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه به شهر قم... · ورود حضرت معصومه(س) به قم و ثمرات علمی و معرفتی این شهر ... · علت ورود حضرت معصومه (س) به ...

ورود حضرت معصومه(س) به شهر مقدس قم 23ربیع الاول201 ق

يك سال پس از سفر تبعيد گونه‏ي امام رضا(ع) به شهر مرو، حضرت معصومه، خواهر آن امام، به همراه عده ‏اي از برادران خود براي ديدار برادر و تجديد عهد با امام زمان ...

ورود حضرت معصومه به قم

در ۲۳ ماه ربیع الاول سال ۲۰۱ هجری قمری واقع شده است. حضرت فاطمه معصومه (سلام ‌الله ‌علیها)، دختر امام کاظم (علیه ‌السّلام) و خواهر امام رضا (علیه ‌السّلام) و یکی از ...

اشعار مذهبى مدح ومرثیه وروضه - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

مدح حضرت فاطمه معصومه (س) · ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) · مرثیه حضرت فاطمه معصومه (س)

شعر حضرت معصومه سلام علیک

حضرت معصومه علیها السلام به مجرد رسیدن نامه امام هشتم، خود را آماده سفر نمودند. بانوی با فضیلتی که در سراپرده عصمت، در تحت نظارت مستقیم امام کاظم علیه‌السلام و ...

شش ویژگی ممتاز حضرت معصومه(س) برای زنان مسلمان

شخصیت والای ایشان سبب شده که بعد از امام رضا(ع) برترین فرزند امام کاظم(ع) شناخته شوند. عالمه بودن و همراهی ایشان با امام زمان خود، از نکات ارزنده شخصیتی ایشان ...

ولادت حضرت معصومه(س) دختر گرامي امام موسي كاظم(ع) 1ذیقعده173 ق

مادر وي نجمه يا تكتم و خواهر امام رضا(ع) از يك مادر بود. آن حضرت از برادرش نقل روايت مي‏كرد و فضل و كمال و علم او زبانزد خاص و عام بوده است. اين ...

ولادت حضرت معصومه(س)کریمه اهل البیت 1ذیقعده173 ق

حضرت فاطمه ‏ي كبري دختر ارجمند امام موسي كاظم(ع)، ملقب به معصومه در شهر مدينه چشم به جهان گشود. مادر وي نجمه يا تكتم و خواهر امام رضا(ع) از يك مادر بود. آن حضرت ...

فاطمه معصومه علیها سلام - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

حضرت معصومه(س) عالم و آگاه به مسائل اسلامی بود و از ایشان احادیثی نقل شده است. امام‌رضا(ع) از خواهر خود با لقب معصومه(س) یاد کرده است. امام‌صادق ...

كتاب موبايل حضرت فاطمه معصومه عليهاسلام جاوا و آندروید

شرح حال حضرت فاطمه معصومه عليهاسلام،كرامات آن بزرگوار،فضائل ومعجزات،علت آمدن ازمدينه به قم،مدفن آن حضرت درقم،قم باورود حضرت معصومه دگرگون ...

وبلاگ حضرت معصومه علیهاسلام

زیارتنامه حضرت امام رضا · زیارتنامه حضرت معصومه · زیارت امام زادگان وعلما · پنج دعای مجالس · تعقیبات نمازهای یومیه · دعاهای ماه رجب · دعاهای ماه ...

کتاب همراه زائرین حضرت معصومه علیهاسلام

حضرت معصومه علیها السّلام با امام رضا علیه السّلام خواهر و برادر ابوینی هستند. در سال 201 قمری در پی انتقال اجباری امام رضا علیه السّلام ...

کتاب همراه زائرین حضرت معصومه علیهاسلام شاه عبدالعظیم و شاه چراغ

کتاب همراه زائرین حضرت معصومه علیهاسلام شاه عبدالعظیم و شاه چراغ - وبلاگ خبری،مذهبی،اجتماعی،فرهنگی - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور.

امام زاده های ایران - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور - BLOGFA

عده ای از آنان در ایران مدفونند مانندحضرت معصومه سلام الله علیها و شاه چراغ . از کتاب «منتقله الطالبیه» می توان به نام بعضی از امامزاگان مدفون در ایران تا قرن ...

راهنمای سفر به قم | شهری مذهبی و تاریخی در ایران

در دومین پایتخت مذهبی و فرهنگی کشور شما می توانید با جاذبه های تاریخی و دیدنی بسیار زیادی مواجه شوید که گل سرسبد تمام آنان مرقد مطهر حضرت معصومه (س) و همچنین ...

وقایع تاریخی ماههای قمری - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

حضرت فاطمه‏ ي معصومه(س)، خواهر گرامي امام رضا(ع) در سال 173 ق در مدينه به دنيا آمد. ايشان بانويى سخنور، معلمي توانا و در زهد و تقوا برجسته بود.

ویژه نامه حضرت معصومه علیهاسلام

زندگینامه حضرت معصومه علیها السلام · ولادت حضرت معصومه علیها السلام · کرامات حضرت معصومه علیها السلام · حرم امامان علیهم السلام درقم · اشعار مدح ...

وفات كريمه‏ اهل‏بيت،حضرت فاطمه‏ معصومه(س)درقم 10ربیع الثانی201 ق

حضرت فاطمه‏ي معصومه(س)، خواهر گرامي امام رضا(ع) در سال 173 ق در مدينه به دنيا آمد. ايشان بانويى سخنور، معلمي توانا و در زهد و تقوا برجسته بود. حضرت معصومه س

کتاب همراه زائرین حضرت معصومه علیهاسلام

کتاب همراه زائرین حضرت معصومه علیهاسلام. شاه عبدالعظیم و شاه چراغ. تهیّه وتنظیم توسّط حجّة الاسلام حاج سیدمحمّد باقری پور. درمؤسّسه فرهنگی هدایت.

زندگی نامه حضرت معصومه علیهاسلام

زندگی نامه حضرت معصومه علیهاسلام. حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها دختر امام کاظم علیه‌السلام و خواهر تنی امام رضا علیه السلام است.

حضرت معصومه (سلام‌ الله‌علیها) 2 - وبلاگ هدایت-حُجَّةُ الاسلام باقری پور

برخی از محققان معتقدند که حضرت معصومه (سلام ‌الله‌علیها) در ساوه، مسموم شد و سپس با حالت بیماری وارد قم شد. و پس از مدت کوتاهی به شهادت رسید. در ساوه غذای ...

زندگینامه حضرت فاطمه معصومه علیهاسلام

فاطمه (۱ ذی‌القعده ۱۷۳ ه‍.ق – ۱۰ ربیع‌الثانی ۲۰۱) مشهور به فاطمه معصومه، یکی از فرزندان موسی بن جعفر، هفتمین امام شیعیان، و نجمه خاتون است. وی در دوران حکومت ...

حضرت فاطمه معصومه علیها السلام

حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها دختر امام کاظم علیه ‌السلام و خواهر تنی امام رضا علیه السلام است. آن بانو پس از حضرت فاطمه و حضرت زینب سلام ...

حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) قسمت دوم

حضرت معصومه یکسال پس از ورود برادرش حضرت امام رضا (علیه‌السّلام) به ایران به همراه عده‌ای از برادران و خواهران و عده دیگری از خویشان به منظور دیدار امام رضا ...

نقش حضرت معصومه(س) در عظمت یافتن قم

در زمان مهاجرت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به سوی مرو، قم در درجه‌ی اول محل و پناهگاه مهم برای شیعیان بوده ...

​ ولادت حضرت معصومه(س) دختر گرامي امام موسي كاظم(ع) 1ذیقعده173 ق

مادر وي نجمه يا تكتم و خواهر امام رضا(ع) از يك مادر بود. آن حضرت از برادرش نقل روايت مي‏كرد و فضل و كمال و علم او زبانزد خاص و عام بوده است. اين بانو به برادرش ...

حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) قسمت پنجم

ای خاک رهت جنّت یا حضرت معصومه - ای سایه تو عفّت یا حضرت معصومه. قم از تو یم رحمت یا حضرت معصومه - محتاج دمت حکمت یا حضرت معصومه. تو در حرم موسی انسیّه حورایی ...

ویژه نامه حضرت معصومه علیهاسلام

ترجمه و شرح حکمت 182 نهج البلاغه: نکوهش سخن و سکوت بیجا

متن نهج البلاغه

نهج البلاغه ( نسخه صبحی صالح )

وَ قَالَ (علیه السلام): لَا خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ، كَمَا أَنَّهُ لَا خَيْرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ.

و فرمود (ع): آنكه سخنش حكمت آميز است خاموشيش سود ندارد، همان گونه كه، سخن گفتن از روى نادانى را فايدتى نيست.

شرح

شرح : پیام امام امیر المومنین ( مکارم شیرازی )شرح ابن میثم بحرانی ( ترجمه محمدی مقدم )منهاج البراعه (خوئی)جلوه تاریخ درشرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ( مهدوی دامغانی )

كجا خاموش باش و كجا سخن بگو:
امام(عليه السلام) در اين گفتار حكيمانه اشاره به موارد لزوم سكوت و موارد سخن گفتن كرده مى فرمايد: «خاموش ماندن از گفتار حكمت آميز فايده اى ندارد، همان گونه كه سخن گفتن نابخردانه»; (لاَ خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ; كَمَا أَنَّهُ لاَ خَيْرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ).
سكوت بهتر است يا سخن گفتن؟ دانشمندان در اين باره بحث هاى مختلفى كرده اند; گروهى خطرات سخن گفتن و گناهان كبيره و عظيمه ناشى از آن را در نظر گرفته و دستور به سكوت داده اند. عده اى فوايد عظيمى را كه در سخن گفتن است در نظر گرفته و سخن گفتن را توصيه مى كنند ولى حق مطلب همان است كه امام(عليه السلام) فرمود. آنجا كه انسان، حكيمانه و عاقلانه سخن بگويد فضيلت است و ترك آن رذيلت و آنجا كه انسان جاهلانه و نابخردانه سخن بگويد رذيلت است و ترك آن فضيلت.
به همين دليل هم روايات زيادى در مدح سكوت وارد شده و هم احاديث فراوانى در فضيلت كلام; از جمله از امام سجاد على بن الحسين(عليه السلام) سؤال شد كه سخن گفتن افضل است يا سكوت؟ فرمود: «لِكُلِّ واحِد مِنْهُما آفاتٌ فَإذا سَلِما مِنَ الاْفاتِ فَالْكَلامُ أفْضَلُ مِنَ السُّكُوتِ; هر كدام از اين دو آفاتى دارد هرگاه از آفات سالم باشند سخن گفتن از سكوت افضل است» عرض كردند: اى پسر رسول خدا چگونه است (كه سخن گفتن افضل باشد)؟ امام(عليه السلام) فرمود: «لاِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ ما بَعَثَ الاْنْبِياءُ وَالاَْوْلِياءُ بِالسُّكُوتِ إنَّما بَعَثَهُمْ بِالْكَلامِ; خداوند پيامبران و اوصياى آنها را به سكوت مبعوث نكرد، بلكه مبعوث كرد تا با مردم سخن بگويند (و پيام خدا را به آنها برسانند)». حضرت در پايان اين حديث به نكته جالبى اشاره كرده فرمود: «إنّكَ تَصِفُ فَضْلَ السُّكُوتِ بِالْكَلامِ وَلَسْتَ تَصِفُ فَضْلَ الْكَلامِ بِالسُّكُوتِ; حتى هنگامى كه مى خواهى فضيلت سكوت را بيان كنى با كلام بيان مى كنى و هرگز فضيلت كلام را با سكوت بيان نخواهى كرد».(1)
در حدیث دیگرى از امام صادق از پدرانش از امیرمؤمنان على(علیهم السلام) چنین آمده است: «جُمِعَ الْخَیْرُ کُلُّهُ فی ثَلاثِ خِصال النَّظَرِ وَالسُّکُوتِ وَالْکَلامِ فَکُلُّ نَظَر لَیْسَ فیهِ اعْتِبارٌ فَهُوَ سَهْوٌ وَکُلُّ سُکُوت لَیْسَ فیهِ فِکْرٌ فَهُوَ غَفْلَةٌ وَکُلُّ کَلام لَیْسَ فیهِ ذِکْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ; تمام نیکى ها در سه خصلت جمع شده است: نگاه کردن و سکوت و سخن گفتن. هر نگاهى که در آن عبرت نباشد سهو و بیهوده است و هر سکوتى که در آن فکر نباشد غفلت و بى خبرى است و هر کلامى که در آن یاد خدا نباشد لغو است». و در پایان اضافه فرمود: «فَطُوبى لِمَنْ کانَ نَظَرُهُ عَبَراً وَسُکُوتُهُ فِکْراً وَکَلامُهُ ذِکْراً; خوشا به حال کسانى که نگاهشان عبرت، سکوتشان فکر و کلامشان ذکر باشد».(2)
نتیجه این که سکوت و کلام نیز مانند سایر اعمال انسان هستند که اگر در حد اعتدال و شرایط لازم باشند فضیلت و اگر خارج از این حد گردند رذیلت و این با تفاوت اشخاص و مجالس و مطالب و موضوعات متفاوت است و هر کس مى تواند با دقت فضیلت را از رذیلت در اینجا دریابد; به یقین سکوت از امر به معروف و نهى از منکر و از حکم به حق و از شهادت عادلانه و از اندرز و نصیحت هاى مخلصانه و از مشورت خردمندانه جزء رذایل و یا از گناهان کبیره است; ولى سخن گفتن به دروغ، غیبت، تهمت، اهانت، امر به منکر و نهى از معروف، شهادت به باطل و فضول کلام (سخنان بیجا و بى معنا) جزء رذایل اخلاقى یا از گناهان کبیره به شمار مى آید.
تعبیر به «حکم» در کلام امام(علیه السلام) تنها به معناى قضاوت کردن در محاکم قضایى یا فتواى به حلال و حرام آن گونه که بعضى از شارحان پنداشته اند، نیست بلکه هر سخن حکیمانه و خردمندانه اى را فرا مى گیرد، زیرا نقطه مقابل آن در همین کلام «جهل» ذکر شده است.
قرآن مجید نیز کراراً به مسئله تکلم به حق اشاره کرده و اهل کتاب را بر کتمان حق و سکوت سرزنش مى کند; از جمله مى فرماید: «(وَإِذْ أَخَذَ اللهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلاَ تَکْتُمُونَهُ); (به خاطر بیاورید) هنگامى را که خدا، از کسانى که کتاب آسمانى به آنها داده شده، پیمانى گرفت که حتماً آن را براى مردم آشکار سازید و کتمان نکنید!».(3)
بحث مشروحى در کتاب اخلاق در قرآن در زمینه سکوت و کلام داشته ایم(4). (5)
*****
پی نوشت:
(1). بحارالانوار، ج 68، ص 274.
(2). همان، ص 275.
(3). آل عمران، آیه 187.
(4). ر.ک: اخلاق در قرآن، ج 1، ص 304.
(5). سند گفتار حکیمانه: این کلام حکیمانه در ضمن خطبة الوسیلة آمده است. همان خطبه اى که امیرمؤمنان على(علیه السلام) پس از هفت روز از رحلت پیغمبر(صلى الله علیه وآله) در مدینه قرائت کرد و مسائل بسیار مهمى را در آن به مردم گوشزد فرمود و پس از اندرزهاى حکیمانه شواهد اندرزهاى خود را بیان کرد. (کافى، ج 8، ص 18) در تحف العقول نیز همین کلام حکمت آمیز نقل شده است. (مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 147). در انساب الاشراف بلاذرى که قبل از سید رضى مى زیسته این حدیث آمده است. (انساب الاشراف، ص 114، ح 55). جالب توجه این که مرحوم سید رضى عین این سخن را بدون هیچ گونه تفاوت در حکمت 471 آورده است و این نشان مى دهد که گاه بر اثر اشتغالات و گرفتارى ها فاصله زمانى زیادى در میان جمع آورى و نگارش این حکمت ها رخ مى داده به گونه اى که مرحوم سید رضى فراموش مى کرده که این جمله را قبلاً نوشته است.

اقدام شجاعانه راننده ال ۹۰ از یک ماجرای جنایی پرده برداشت

اقدام شجاعانه راننده ال ۹۰ سفیدرنگ برای رمز گشایی از یک پرونده جنایی در حالی ناتمام مانده است که اکنون با دستگیری عاملان مرگ دلخراش موتورسوار جوان در یک تصادف عمدی، اظهارات این مرد شجاع می تواند مهر پایانی بر این ماجرای هولناک باشد. به همین خاطر تحقیقات پلیس برای شناسایی وی همچنان ادامه دارد.به گزارش اختصاصی روزنامه خراسان، ساعت ۲۳ یکم بهمن سال گذشته ، راننده و سرنشین یک دستگاه پژوپارس سفیدرنگ که درخلاف جهت حرکت خودروها، دو جوان موتورسوار را تعقیب می کردند، ناگهان با یک تصادف عمدی در تقاطع بولوار دکتر حسابی شمالی و خیابان شهید امام دوست، موتورسواران را واژگون کردند و سپس راننده پژوپارس با بی رحمی تکان دهنده ای از روی موتورسواران عبور کرد و از صحنه این حادثه دلخراش گریخت؛ اما در تاریکی شب راننده شجاع یک دستگاه ال ۹۰ سفیدرنگ با مشاهده این صحنه وحشتناک، بلافاصله به تعقیب پژوسواران پرداخت و موفق شد با گوشی تلفن عکسی از پلاک خودروی متهمان فراری تهیه کند.این شهروند وظیفه شناس بلافاصله به صحنه تصادف بازگشت و تصویر پلاک را به یکی از شهروندان و شاهدان حادثه داد تا پلیس بتواند عاملان این ماجرای هولناک را شناسایی کند. او گفت به خاطر این که در منزل مهمان دارد، باید سریع تر به خانه اش برود! و نمی تواند تا حضور پلیس در محل بماند.گزارش روزنامه خراسان حاکی است:از سوی دیگر با انتقال پیکر نیمه جان دو موتورسوار ۲۰ و ۱۹ ساله به مرکز درمانی،تلاش ها برای نجات دانیال خسروی به نتیجه نرسید و او در حالی جان خود را از دست داد که مصدوم ۱۹ساله از مرگ نجات یافت.دقایقی بعد با حضور نیروهای انتظامی در محل حادثه، تحقیقات جنایی با دستورهای محرمانه قاضی دکتر صادق صفری(قاضی ویژه قتل عمد مشهد) آغاز شد و با سرنخ مهمی که با تلاش راننده ال ۹۰ به دست آمده بود، متهمان این پرونده جنایی شناسایی و دستگیر شدند. اکنون اگرچه یکی دیگر از شاهدان این صحنه مرگبار ، توضیحاتی را به پلیس ارائه کرده است اما شهادت جوان شجاع ال ۹۰سوار می تواند مهر پایانی بر این پرونده جنایی باشد.در همین حال قاضی شعبه۲۵۵دادسرای عمومی و انقلاب مشهد، ضمن قدردانی از اقدام شجاعانه این شهروند مشهدی، از کارآگاهان اداره جنایی پلیس آگاهی مشهد خواست تا با شناسایی راننده ال۹۰ رمزگشایی از این پرونده جنایی را به پایان برسانند.بنابرگزارش روزنامه خراسان ، طبق دستور مقام قضایی هویت و مشخصات این شهروند باید به صورت محرمانه به ثبت برسد تا مورد سوءاستفاده قرارنگیرد. قاضی ویژه قتل عمد همچنین از این شاهد عینی خواست به دایره قتل عمد پلیس آگاهی یا شعبه ویژه جنایی در دادسرای ناحیه ۲ خیابان کوهسنگی مراجعه کند.