بناهای تاریخی حرم مطهر امام رضا(ع)

منظورازحرم حضرت رضا (ع) فقط محوطه ی 139 متری است که ضریح امام رضا (ع) درآن قراردارد باقی ابنیه ملحقات حرم محسوب می گردد.

ضریح شریف حضرت رضا(ع): طبق اطلاعات موجوداین پنجمین ضریحی است که تاکنون برمرقد مطهر امام نصب گردیده است. نخستین ضریح ازجنس چوب باتسمه ای فلزی و پوششی ازطلا ونقره در سال 957 توسط شاه طهماسب صفوی بر مزار امام نصب شد. ضریح دوم ازجنس فولاد و آراسته به نگین های یاقوت و زمرد بودکه درسال 1160 ق به وسیله شاهرخ نواده نادرشاه وقف گردید. ضریح سوم درزمان فتحعلی شاه قاجار ازجنس فولاد ساخته ونصب شد. ضریح چهارم که ازآهن ومفرغ باپوششی ازطلا ونقره بود؛در سال 1338 شمسی بر قبر امام رضا قرار گرفت. پنجمین ضریح فعلی با طراحی استاد محمود فرشچیان واجرای استاد خداداد زاده اصفهانی در مدت هفت سال به وزن 12 تن ساخته شد و در سال 1379 ش.نصب گردید؛ این ضریح برای 400 سال آینده پیش بینی شده است.

سرداب امام: مدفن واقعی امام رضا در سردابی است که زیر ضریح قرار دارد.این سرداب مکعب شکل به ابعاد 30/2 متر هیچ روزنه ای به بیرون ندارد و تنها ورودی آن دریچه ای است که داخل ضریح پایین پای امام قرار دارد.

گنبد طلا: این گنبد با 31 متر ارتفاع در سال 1009 ق. توسط شاه عباس وقتی ازاصفهان پیاده به مشهد آمد برروی گنبد زیرین آرامگاه حضرت رضا (ع) بناشده و نماد شهر مقدس مشهد محسوب می گردد. درساخت این گنبد 777 خشت طلا به کاررفته وداستان آن برکتیبه ی گنبد به خط علی رضا عباسی درج گردیده است.

مسجدگوهرشاد: درسال 821 ق به دستور گوهرشاد همسر شاهرخ بن امیر تیمور گورکانی با معماری استادقوام الدین شیرازی با مساحتی حدود 9500 متر درجوار حرم بنا گشت. درسال 1341 شمسی گنبدبزرگ آن به کلی برداشته وازنوساخته شد.درمیان صحن مسجد شاخص ستاره ی جدی روی یک ستون نصب گردیده است. درایوان مقصوره منبری موسوم به منبر صاحب الزمان (عج) قراردارد که در ساخت آن ازهیچ فلزیامیخی استفاده نشده است.مسجدگوهرشادیکی از برجسته ترین بناهای تاریخی ایران وجهان بوده وبزرگ ترین مسجد چهارایوانی کشوربه شمار می رود.

مسجدپیرزن: نام این مسجدبرگرفته از پیرزنی است که حاضرنشدخانه اش رابه گوهرشاد بفروشد وآن رابه عنوان یک مسجدوقف کرد. این مکان درمیان صحن گوهرشاد واقع شده که پیش ازاین به عنوان یک نمازخانه روباز معروف به مسجدپیرزن مورداستفاده بود. درسال 1326 شمسی ایجادیک حوض درمحل آن با اعتراض کسانی روبروشد که معتقدبودند درمسجدخدا نباید حوض ساخت. درسال 1368 شمسی این حوض برداشته شد و محل آن دراختیارنمازگزاران قرارگرفت. اماباز عده ای خواهان اعاده ی حوض شدند درحال حاضر پیروزی با طرفداران حوض است.

مسجدبالاسر: مسجدکوچکی در قسمت غربی ضریح امام رضا(ع) که حدود هزارسال قدمت دارد. این مسجد توسط ابوالحسن عراقی ازرجال دوره ی غزنوی ساخته شدوخودش نیزدرآن مدفون است.

مناره ی طلای نادرشاه: این مناره به دستور نادرشاه ساخته و طلاکاری شد.

مناره ی طلای شاه طهماسب: این مناره درسال 932 ق به دستور شاه طهماسب طلاکاری شد.

صحن عتیق(کهنه): توسط امیرعلیشیرنوایی وزیرسلطان حسین بایقرا دردوره تیموری ساخته شد شامل: ایوان طلا که توسط امیرعلیشیرنوایی ساخته وبه دستور نادرشاه طلاکاری شد.

ایوان عباسی: این ایوان به دستور شاه عباس بنا شد به همین دلیل به ایوان عباسی شهرت یافته است.

ایوان ساعت: درزمان مظفرالدین شاه ساخته شد وساعت فعلی آن نذر وهدیه ی شخصی بوده که ازامام رضا (ع) شفاگرفته است. ساعت هدیه ی مظفرالدین شاه را نیز در ایوان صحن نو نصب کردند.

ایوان نقاره خانه: نقاره خانه ی این ایوان در دو طبقه دردوره ی پهلوی برروی آن ساخته شد.طبقه پایین محل نگهداری طبل و شیپور و طبقه دوم محل نقاره زنی است. نقاره زنی توسط 7 نفرانجام میشود. سه نفر طبال و چهارنفر نقاره زن که موقع طلوع و غروب خورشید و نیز وقتی بیماری درحرم شفا می یابد نقاره می زنند.

سنگاب مرمر: سنگاب سقاخانه ی اسماعیل طلا به دستورنادرشاه از هرات به ایران آورده شد.او آوردن این سنگاب رابه مسابقه گذاشت و12 روز مهلت تعیین کرد که برنده مسابقه ظرف 9 روز این کاررا انجام داد.

سقاخانه ی اسماعیل طلا: به دستورنادرشاه فردی به نام اسمال طلا آن راساخت که به نام سازنده آن معروف گشت.

صحن نو: این صحن به دستور فتحعلی شاه ساخته شد و ایوان آن به دستور ناصرالدین شاه طلاکاری گشت و به همین دلیل به ایوان ناصری مشهور شد.

ساعت ایوان جنوبی صحن نو: این ساعت هدیه ی مظفرالدین شاه قاجاربه حرم مطهررضوی بوده است.

دارالسیاده ودارالسلام: هردوی آن ها توسط گوهرشادآغاساخته شد.

دارالسعاده: درعهد محمدشاه قاجار ساخته ودردوره ی ناصرالدین شاه کامل شد.

دارالحفاظه: توسط گوهرشادآغا ساخته شد. چون درساعات معینی ازشب وروز درآن قرآن می خوانند دارالحفاظه خوانده شد.

رواق شیخ بهایی: شیخ بهایی رامی توان جامع ترین دانشمندان دانست. اوپای پیاده به همراه شاه عباس از اصفهان به مشهد آمد دراین محل خانه ای خریدکه پس ازمرگش بنابه وصیت خودش درآن مدفون گشت و اکنون رواق شیخ بهایی نامیده می شود.

رواق حاتم خان: درسال 1010 ق توسط حاتم خان وزیرشاه عباس جهت آرامگاه خویش ساخته ودرآن مدفون شد.

رواق الله وردی خان: توسط الله وردی خان از امرای بزرگ شاه عباس ساخته شد. الله وردی خان سازنده ی سی وسه پل اصفهان بوده است و فرزندش امام قلی خان سرداری بودکه با رشادت جزیره هرمزرا ازپرتقالی ها پس گرفت.

توحیدخانه: بانی این بنا ملامحسن فیض کاشانی بوده است در دوره صفوی.

سایرابنیه صحن ها و رواق های حرم که دردهه های اخیر ساخته شده است تاریخی محسوب نمی شود.

https://www.hotelghasr.com/Contents.aspx?Module=introducingMashhad&PId=8619