حرم مطهرامام على بن موسی الرضا علیه السلام
امام على بن موسی الرضا(علیه السلام) هشتمین امام شیعیان در ۲۹ صفر سال ۲۰۳ هجرى توسط مأمون عباسی به شهادت رسید و پیکر مطهر آن حضرت در منطقه سناباد خراسان که اکنون مشهد نامیده می شود مدفون گردید. حرم مطهر امام رضا (علیه السلام) در مشهد، از مهمترین زیارتگاههای جهان تشیع به شمار می رود.
تاریخچه حرم مطهر رضوی: مجموعه‌ى حرم مطهر امام رضا علیه السلام، شکلى دایره‌‌وار دارد و از آن خیابان‌هاى متعددى منشعب مى‌شود که به نقاط گوناگون مشهد منتهى مى‌گردد. از شمال به نوغان، از جنوب به خیابان‌هاى امام رضا علیه السلام و بیت المقدس، از جنوب غربى به خیابان نواب صفوى و از شمال شرقى به خیابان آیت الله شیرازى منتهى مى‌گردد.
مکانى که ضریح پاک امام رضا علیه السلام در آن قرار دارد، سرایى از آن حمید بن قحطبه طائى یکى از فرماندهان ابومسلم خراسانى بوده است. پس از وفات هارون‌‌الرشید در سال ۱۹۳ هجرى، جسدش در این مکان به خاک سپرده شد، و فرزند وى مأمون بر فراز آن گنبدى افراشت که بعدها «گنبد هارونیه» نام گرفت. وقتى امام رضا علیه السلام به شهادت رسیدند، پیکر مطهر ایشان را به این مکان آوردند و در نزدیکى قبر هارون‌‌الرشید به خاک سپردند. اما این گنبد در سال ۳۸۰ هجرى بر دست امیر «سبکتگین» به طور کامل ویران شد و مرقد امام رضا علیه السلام تنها مزار خراسان گردید که از تقدیس و تجلیل برخوردار بود. سلطان مسعود بن سبکتگین ضریحى طلایى بر قبر شریف امام قرار داد، تا باعث تمایز آن شود و به پناهگاهى براى بلادیدگان و حاجت‌‌مندان مبدل گردد و از آن پس، آن شهر که به توس یا سناباد معروف بود جز به نام مشهدالرضا شناخته نشد.
توسعه و بازسازى حرم: پس از آن که امیر سبکتگین قبر امام علیه السلام را ویران نمود این مکان همچنان به عنوان ویرانه‌اى که شیعیان از ترس دشمنان خود جرأت تعمیر و بازسازى آن را نداشتند باقى ماند. تا آن که سلاطین دیالمه آن را بازسازى و تعمیر نمودند. در سال ۵۱۲ هجرى ابوطاهر شرف الدین قمى وزیر شیعه مذهب سلطان سنجر سلجوقى گنبد آن بارگاه مطهر را تجدید بنا کرد؛ و این گنبد همچنان برقرار ماند تا آن که تاتارها آن را ویران کردند. بعدها سلطان محمد خدابنده نوه‌ى هولاکو مرقد شریف امام رضا علیه السلام را تجدیدبنا کرد. در دوران میرزا شاهرخ گورگانى و در سال ۸۰۹ هجرى مجموعه‌ى حرم بازسازى شد؛ و گوهرشاد همسر شاهرخ در این امر اهتمام کرد؛ از جمله مسجدى را در نزدیکى مرقد ساخت، که به نام وى(مسجد گوهرشاد(مشهور است. در سال ۹۳۲ هجرى شاه طهماسب صفوى دستور به طلاکارى گنبد حرم داد. همچنان که یک گلدسته‌ى طلا نیز براى آن بنا نمود. و روى قبر نیز یک ضریح طلایى نصب کرد. در سال ۱۰۱۰ هجرى شاه عباس کبیر به بازسازى حرم و توسعه‌ى صحن و طلاکارى گنبد مرقد نمود. همچنان که در سال ۱۰۲۰ ایوان‌‌هاى شمالى، شرقى و غربى را بنا نمود. در سال ۱۰۸۶ شاه سلیمان صفوى به تعمیر گنبد حرم و طلاکارى آن، که در سال ۱۰۸۴ بر اثر زلزله فروریخته بود، پرداخت. در سال ۱۱۵۳ نادرشاه تعدیلات و باز‌سازى‌‌هایى در حرم انجام داد و یک چلچراغ طلایى مرصع و نیز یک قفل طلایى مرصع به حرم اهدا نمود. در دوران فتحعلى شاه قاجار و در سال ۱۲۲۳ هجرى بناى صحن جدید حرم آغاز شد. در سال ۱۲۶۰ و در دوران محمدشاه حرم کاشى‌‌کارى گردید؛ و ناصرالدین شاه طلاکارى ایوان صحن را که فتحعلى شاه ساخته بود به پایان رساند. در سال ۱۴۰۱ هجرى و پس از پیروزى انقلاب اسلامى عملیات بازسازى و توسعه‌ى حرم شریف آغاز شد که طى آن ساختمان‌‌ها و اجزاى جدید به حرم الحاق شد. محراب‌‌ها و زوایا تعمیر گردید. صحن‌ها و رواق‌‌هاى جدیدى در حرم ساخته شد و کتابخانه و دیگر مراکز فرهنگى به آن اضافه گردید. همچنان که به بهسازى سرویس‌هاى بهداشتى و خدماتى زائران پرداخته شد.
شکل بنا: روضۀ منوره که پیکر مقدس امام‌رضا علیه السلام در آن مدفون است، زیر گنبدی زرین و باشکوه قرار دارد و هستۀ مرکزی بناهای آستان قدس رضوی است. این بنا تقریباً به‌شکل مربع است و پس از توسعه، به حدود ۱۳۹ متر مربع افزایش یافته است. قطر دیوارهای اطراف روضه که سنگینی گنبد بر آن قرار دارد، حدود ۳ متر است. کف حرم با بهترین نوع سنگ مرمر پوشیده شده است و دیواره و سقف روضۀ منوره با کاشی‌های ممتاز و نفیس سنجری و نیز کتیبه‌ها و آینه‌کاری بسیار زیبا به‌صورت معرق و مقرنس تزیین شده است. بر فراز ایوان طلا گلدسته‌ى طلایى براقى وجود دارد و در نقطه‌ى مقابل آن نیز بر فراز ایوان شاه عباسى گلدسته‌ى دیگرى قرار دارد. حرم هم چنین داراى دو گلدسته‌ى طلاکارى شده‌ى دیگر است که در صحن قدیمى واقع‌اند. قاعده‌ى یکى از این دو در ضلع جنوبى و قاعده‌ى گلدسته‌ى دیگر در ضلع شمالى صحن قرار دارد. حرم صحن‌هاى متعددى دارد که در سال‌‌هاى اخیر توسعه داده شده‌اند. در حرم هم‌‌چنین چهار برج بزرگ احداث شده است؛ که روى برج غربى ساعتى بزرگ قرار گرفته است. از مناره‌ى برج شرقى نیز به عنوان «نقاره‌‌خانه» استفاده مى‌شود. در بخش جنوبى حرم‌سراى موسوم به «دارالسیاده» احداث شده که آن را گوهرشاد خاتون بنا نهاده است. بر یکى از دیوارهاى این سرا ظرفى آویزان است که گفته مى‌شود با آن انگور مسموم را براى امام رضا علیه السلام آورده‌اند. در مقابل دروازه‌ى جنوبى صحن که نادرشاه آن را بنا نهاده است یک چاه هشت گوش حفر شده است که بالاى آن را پوشانده‌اند و این بنا «سقاخانه‌ى نادرى» نام دارد. در وسط صحن و از سمت غرب نیز حوض آب قرار دارد.
https://www.hotelghasr.com/Contents.aspx?Module=introducingMashhad&PId=8619
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: آشنایی بامشهد و اطراف آن
