چهاردهم ذى الحجه بخشيدن فدك به حضرت زهرا سلام الله عليها

چهاردهم ذى الحجه بخشيدن فدك به حضرت زهرا سلام الله عليها بحار الانوار: ج ٩۵، ص ١٨٩. مستدرك سفينة البحار: ج ٢، ص ٢١۶ . در اين روز يا شب آن در سال هفتم هجرت، فدك به حضرت زهرا سلام الله عليها بخشيده شد، و حضرت رسول صلّى الله عليه و آله بر اين بخشش شاهد گرفتند. قول ديگر در اين باره ١۵ رجب است. مصباح كفع می : ج ٢، ص ۵٩٨ . روز۱۴ذى‌الحجّه سال هفتم هجری، پس از جنگ خيبر، سرزمين وسیع و سرسبز فدك تنها به وسيله پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله و اميرالمؤمنين علیه السلام فتح شد. و چون رزمندگان در فتح آن دخالت نداشتند، بر اساس آيه قرآن غنیمت ویژه به شمار می‌آید و ملكِ شخص پيامبر صلی الله علیه و آله مى‏ شود. آنجا که می‌فرماید: ما أَفَاء اللّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى …؛ آن چه خدا (از اموال و زمین‌های) آن آبادی‌ها به پیامبرش باز گرداند، به خدا و پیامبر و اهل بیت او اختصاص دارد! پس از فتح خیبر خداوند به پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله وحى فرستاد و فرمود: «وَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ؛ حق نزدیکانت را بده !» پيامبراكرم صلی الله علیه وآله سؤال كردند: ذی القربی کیست و حقش چیست ؟ جبرئيل از خداوند پرسيد و جواب آورد كه ذی القربی فاطمه سلام الله علیها است و حقش فدک است، و باید فدك را به حضرت فاطمه سلام الله علیها تقدیم کنید! از طرفی پيامبراکرم صلی الله علیه وآله مهريه حضرت خديجه سلام الله علیها را در ذمّه خود مى ‏ديدند و با بخشیدن باغ فدك به حضرت زهرا سلام الله علیها ، در حقيقت حق مادر و دختر را یک جا ادا نمودند. و براى اين‌كه بعداً از طرف مردم و دیگران بهانه‏ گيرى نشود، براى سرزمین فدک قباله‏ اى نوشتند و حضرت اميرالمؤمنين و حضرت امام حسن و امام حسين علیهم السلام و ام ايمن را به عنوان شاهد آن قرار داده و آن را به حضرت زهرا سلام الله علیها تحویل دادند. و براى اين‌كه مردم كاملاً متوجّه شوند، مديريت آن را به ايشان واگذار ‌كردند. حضرت زهرا سلام الله علیها نیز كارگران و نيروهاى خود را در آن جا فعال کردند و هر ساله با درآمد آن علاوه بر زندگی خود به همسران رسول خدا صلی الله علیه وآله نیز رسیدگی می‌کردند و فقراى مدينه را هم از آن بهره‏ مند مى‏ ساختند. اين امر در بين مسلمین و خصوصاً اهل مدينه مسئله‌ای بسیار روشن، عادی و پذیرفته شده‌ بود. امّا حسودان برای این که مبادا به هوای برکات فدک مردم به خانه ی حضرت زهرا سلام الله علیها روی بیآورند پس از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله با طرح یک حدیث جعلی و دروغ فدک را از دست آن حضرت گرفتند و به عنوان بیت المال به نفع خود مصادره کردند!! خداوند متعال در اين آيه حضرت زهرا سلام الله علیها را به عنوان ذوى القرباى پيامبر صلی الله علیه وآله ياد كرده است و در آيه ديگر اجر رسالت را مودّت و محبت ورزیدن به ايشان قرار داده است: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى ؛ بگو: «در ازاى آن [رسالت‏] پاداشى از شما نمی خواهم، مگر دوستى نسبت به نزدیکان من.» پس اگر كسى به حضرت فاطمه سلام الله علیها و اهل بیت پیامبر علیهم السلام محبّت نكند، اجر رسالت را ادا نكرده است . مستندات : ۱.سورۀ اسراءآیه۲۶ و روم۳۸ ۲.سورۀ شوری آیۀ۲۳ ۳.سورۀ شوری آیۀ۲۳

فتح فدك: پس از فتح خيبر در سال هفتم، حدود چهار سال قبل از شهادت پيامبر صلّى الله عليه و آله جبرئيل نازل شد، و دستور فتح فدك توسّط پيامبر و أميرالمؤمنين عليهما السلام را آورد. آن دو بزرگوار در تاريكى شب با اسلحه لازم به سرزمين فدك آمدند، و حسب دستور پيامبر صلّى الله عليه و آله، أميرالمؤمنين عليه السلام بر كتف پيامبر صلّى الله عليه و آله قرار گرفت و آن حضرت برخاست و أميرالمؤمنين عليه السلام را با خود بلند كرد. به معجزه الهى مولى الموحدين عليه السلام در حالى كه شمشير رسول الله صلّى الله عليه و آله همراهش بود، از ديوار قلعه فدك بالا رفت و بالاى ديوار صداى مباركش را به اذان بلند كرد. يهوديان فدك گمان كردند كه مسلمين حمله كرده‏ اند و روى ديوارها هستند. خواستند از در قلعه فرار كنند، ولى بيرون قلعه مقابل در آن پيامبر صلّى الله عليه و آله را در برابر خود ديدند و از طرفى أميرالمؤمنين عليه السلام پائين آمد و با آنان درگير شد و ١٨ نفر از بزرگان آنان را كشتند، و بقيه تسليم شدند. زنان و فرزندان آنان را اسير كردند و غنائم را همراه خود آوردند. امر بر اين قرار گرفت كه هر كس از اهل فدك مسلمان شود، خمس اموال او را بگيرند و هر كس بر دين خود باقى ماند همه اموالش را بگيرند. اين گونه بود كه بدون لشكركشى و كوچكترين دخالت مسلمين قلعه فدك فتح شد. و طبق آيه مباركه سوره حشر آيه ۶ – ٧ سرزمين هائى كه بدون لشكركشى مسلمين فتح شود، حتى اگر اهل آنجا خودشان به عنوان تسليم نزد پيامبر صلّى الله عليه و آله بيايند، اين مناطق و غنائم و اسراى آن مِلك خاص حضرت است و مانند اموال شخصى خود می تواند هر تصميمی درباره آنها بخواهد بگيرد، و مسلمين هيچ حقى در آنها ندارند.

اعطاى فدك به فاطمه سلام الله عليها: بعد از اين ماجرا جبرئيل نازل شد و اين آيه را آورد: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»: حق خويشان را به آنان بده. سوره اسراء: آيه ٢۶ پيامبر صلّى الله عليه و آله پرسيد: منظور چه كسانى هستند، و اين حق كدام است ؟ جبرئيل از طرف خداوند عرضه داشت: فدك را به فاطمه عليه السلام عطا كن. پيامبر صلّى الله عليه و آله به حضرت زهرا سلام الله عليها فرمود: «خداوند فدك را براى پدرت فتح كردو چون لشكر اسلام آن را فتح نكرده مخصوص من است. خداوند دستور داده آن را به تو بدهم. از سوى ديگر مهريه مادرت حضرت خديجه سلام الله عليها بر عهده پدرت مانده و پدرت در قبال مهريه مادرت و به دستور خداوند فدك را به تو عطا می كند. آن را براى خود و فرزندانت بردار و مالك آن باش. حضرت زهرا سلام الله عليها عرض كرد: «تا شما زنده ‏ايد بر من و مال من صاحب اختيار هستيد». پيامبر صلّى الله عليه و آله فرمود: ترس آن را دارم كه نااهلان تصرف نكردن تو را در زمان حياتم، بهانه ‏اى قرار دهند و بعد از من آن را از تو منع كنند. حضرت صديقه سلام الله عليها عرض كرد: آن گونه كه صلاح می دانيد عمل كنيد. پيامبر صلّى الله عليه و آله أميرالمؤمنين عليه السلام را فرا خواند و فرمود: «سند فدك را به عنوان بخشوده و اعطائى پيامبر بنويس و ثبت كن». على عليه السلام آن را نوشت و پيامبر صلّى الله عليه و آله و امّ ايمن شهادت دادند و پيامبر صلّى الله عليه و آله فرمود: امّ ايمن زنى از اهل بهشت است.

درآمد فدك: رسول خدا صلّى الله عليه و آله مردم را در منزل حضرت زهرا سلام الله عليها جمع نمود و به آنان خبر داد كه فدك از آن فاطمه سلام الله عليها است و از درآمد فدك به عنوان اعطائى فاطمه سلام الله عليها بين مردم تقسيم كرد. درآمد فدك را ساليانه از هفتاد هزار سكه طلا تا صد و بيست هزار سكه نوشته‏ اند. هر سال چشمان بسيارى از نيازمندان منتظر سر رسيدن درآمد فدك بود.

غصب فدك: بعد از رحلت پيامبر صلّى الله عليه و آله مأموران ابوبكر به دستور او نماينده حضرت صديقه سلام الله عليها را از فدك اخراج كردند و ملك آن را غصب نمودند و درآمد آن را به طور كامل براى مخارج حكومت غاصبانه خود صرف كردند. حضرت صديقه سلام الله عليها همان نوشته و سند فدك را كه پيامبر صلّى الله عليه و آله به أميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند و آن حضرت ثبت كرد، عيناً نزد ابوبكر آورد، ولى ابوبكر نه سند را قبول كرد و نه شاهدان را. بحار الانوار: ج ٢١، ص ٢٢ - ٢۵، ج ٢٩، ص ١٢٣ بعد از ١۵ روز كه از شهادت پيامبر صلّى الله عليه و آله گذشته بود، حضرت صديقه شهيده سلام الله عليها همراه با جمعى از زنان بنى هاشم به مسجد تشريف بردند و خطبه‏ اى ايراد فرمودند كه دريائى از معارف، حقايق بلاغت و فصاحت و شرايع اسلامی در آن است. ابوبكر نامه ‏اى دال بر بازگرداندن آن به حضرت نوشت، ولى هنگامی كه فاطمه زهرا سلام الله عليها آن سند را در دست داشت و به منزل باز می گشت با عمر روبرو شد و او نوشته ابوبكر را با جسارت به ساحت ملكوتى حضرت از او گرفت.

گاه‌شمار فدک

شعبان سال ۶ق سریه امام علی ع به فدک[۱۵] --- صفر سال ۷ق فتح خیبر[۱۶] --- صفر یا ربیع‌الاول سال ۷ق واگذاری فدک به پیامبر ص از سوی یهودیان --- ۱۴ ذی‌الحجه سال ۷ق --- بخشیدن فدک به فاطمه زهرا س [۱۷] --- ربیع الاول سال ۱۱ق مصادره فدک به دستور ابوبکر --- حدود ۳۰ق واگذاری فدک به مروان از سوی عثمان[۱۸] --- بعد از ۴۰ق تقسیم فدک بین مروان و عمرو بن عثمان و یزید به دست معاویه[۱۹] --- حدود ۱۰۰ق بازگرداندن فدک به فرزندان فاطمه(س) توسط عمر بن عبدالعزیز --- بعد از ۱۰۱ق غصب دوباره توسط یزید بن عبدالملک --- حدود ۱۳۲ تا ۱۳۶ق بازگرداندن فدک توسط سفاح نخستین خلیفه عباسی[۲۰] --- حدود ۱۴۰ق غصب دوباره توسط منصور عباسی[۲۱] --- حدود ۱۶۰ق بازگرداندن به دستور مهدی عباسی[۲۲] --- حدود ۱۷۰ق غصب دوباره به دستور هادی عباسی --- ۲۱۰ق بازگرداندن به دستور مامون عباسی.[۲۳] --- ۲۳۲-۲۴۷ق غصب به دستور متوکل عباسی[۲۴] --- ۲۴۸ق بازگرداندن به فرمان منتصر عباسی.[۲۵]