واقعه سقیفه بنی ساعده

سقیفه بنی ساعده ایوان مسقفی در مدینه بوده که پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله عده‌ای از مسلمانان در آن جمع شدند و با ابوبکر به عنوان جانشین پیامبر ص بیعت کردند. سقیفه بنی ساعده، متعلق به طایفه بنوساعدة بن کعب بن خزرج ساکن در مدینه و در نزدیکی مسجد النبی قرار داشت و از شهرت تاریخی برخوردار بود. که پیش از هجرت پیامبر، جلسات این گروه در آن محل تشکیل می‌شد.[یادداشت ۱] . سقیفه در سمت غرب مسجد نبوی، در کنار چاه بِضاعه بود. سعد بن عباده که کاندیدای انصار برای خلافت بود، در نزدیکی آن زندگی می‌کرد.[یادداشت ۲] . شهرت اصلی این مکان، به دلیل وقوع رخداد تاریخی بیعت عده‌ای از مسلمانان با ابوبکر در آن است که به همین جهت به واقعه سقیفه معروف شده است.[۴] . در سال یازدهم هجری، بعد از رحلت پیامبر ص به اتفاق آراء و اقوال روز دوشنبه ۲۸ صفر سال ۱۱ هجرت، رحلت حضرت رسول پیش آمد، در حالی که حضرت علی علیه السلام و عباس و فرزندان و یاران آنها، پیکر پاک رسول خدا(ص) را برای تغسیل و تکفین آماده می‌کردند. سعد بن عباده به اتفاق انصار در این مکان به مشورت نشسته تا خلافت و جانشین پیامبر ص را به گروه خود منتقل سازند، ولی مهاجران و در رأس آنها ابوبکر، عمر و ابوعبیده جراح بدان جا شتافته و سرانجام این گروه بدون حضور اهل البیت علیهم السلام و بنی‌هاشم در سقیفه اجتماع کرده و برای انتخاب جانشین حضرت به احتجاج پرداختند و در نتیجه با ابوبکر به عنوان جانشین پیامبر ص بیعت کردند[۲]. بعضی از بزرگان مردم مدینه انصار و سه نفر از مهاجرین بی‌توجه به آن که دو ماه پیش پیغمبر در واقعه غدیر چه گفته است، واقعه غدیر را فراموش کردند ، در جایی به نام سقیفه بنی ساعده گرد آمدند و بر سر تعیین خلیفه جدل کردند و سرانجام به خلافت ابوبکر رضایت دادند. پس از آن این افراد شروع به گرفتن بیعت اجباری از مسلمانان حاضر در شهر مدینه کردند.[۱۵۶] . از مناقب العترة ابن فهد حلی نقل شده است که رسول خدا ص فرمود: وای بر امت من از شورای‌ بزرگ و شورای کوچک. شورای بزرگ پس از وفات من انجام می‌‌شود. در آن شورا‌ برگرفتن خلافت از برادرم (امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب ع و حق دخترم فاطمه تصمیم گیری خواهد شد. شورای کوچک در غیبت کبری خواهد بود که در زوراء که‌ بنابر برخی روایات همان بغداد کنونی است روی خواهد داد و در آن سنت مرا تغییر‌ خواهند داد و احکام الهی را تبدیل خواهند کرد[۳].[۴] . رسول خدا ص چند روز پیش از رحلت خویش، فرمان داده بود تا همگان به ‌جز تنی چند از بنی‌هاشم در سپاهی به فرماندهی اسامة بن زید آماده حرکت به‌سوی قلمرو روم، آنجا که جنگ موته اتفاق افتاده بود، شوند. در آستانه حرکت این سپاه، حال آن حضرت وخیم شد و این خبر به اردوگاه سپاه در منطقه "جُرْف" رسید. گروهی از اصحاب به بهانه دیدار رسول خدا ص و عیادت و تجدید عهد با او از جُرف به مدینه بازگشتند و با وجود تأکید پیامبر اکرم ص بر حرکت سریع آنان با سپاه اسامه، از اطاعت فرمان آن حضرت سرباز زدند و حتی با وجود لعن متخلفان از سوی رسول خدا ص ، با گستاخی به ساحت مقدس حضرتش از نوشتن نامه‌اش برای پیش‌گیری از انحراف جلوگیری کردند. در نهایت حاضر به ترک مدینه نشدند تا آن حضرت رحلت کرد. مهاجران به دلایلی چند نسبت به رهبری امام علی ع موضع مخالف داشتند و رهبری آن حضرت را برنمی‌تابیدند: امام علی ع از بنی‌هاشم یکی از تیره‌ های برجسته قریش بود که قریشیان به سبب رسوبات برخی ارزش‌های جاهلی، از جمله رقابت میان تیره‌ های سرشناس برای سیادت بر مکه، نمی‌خواستند رهبری اسلام پس از پیامبر اکرم ص که آن حضرت نیز از بنی‌هاشم بود در این تیره باقی بماند. امام علی ع در جنگ ‌های دوران پیامبر اکرم ص بسیاری از سرشناسان قریش را به هلاکت رسانده بود. لذا قریشیان از آن حضرت کینه‌ ها به دل داشتند همان‌گونه که ابوعبیده جراح پس از غصب خلافت، خطاب به امام علی ع بر این مسئله تأکید کرد. عللی که باعث شد انصار نیز امام علی ع را پس از رحلت پیامبر اکرم ص نادیده بگیرند، عبارت بود از: انصار از کینه ‌توزی مهاجران نسبت به امام علی ع و بنی‌هاشم آگاه بودند و می‌دانستند آنان در برابر رهبری امام ع خواهند ایستاد. سفارش‌های مؤکد پیامبر اکرم ص در واپسین روزهای زندگی خود درباره انصار و نگرانی آن حضرت درباره آنان پس از خود، این باور را برای انصار ایجاد کرده بود که مهاجران قریشی نخواهند گذاشت امام علی ع به خلافت برسد. بنابراین به منظور پیش‌گیری از ستم‌هایی که در انتظار خود می‌دیدند، بر آن شدند تا قدرت را قبضه کنند. بزرگان و سرشناسان انصار به اعتبار اینکه مرکزیت حکومت اسلامی یعنی مدینةالنبی شهر آنان است و نسبت به مهاجران در اکثریت مطلق ‌اند و میزبان پیامبر اکرم ص و مهاجران بوده‌اند، این حق را برای خود قائل شدند تا با جلوگیری از حاکمیّت یافتن مهاجران، جانشین پیامبر اکرم (ص) را از میان خویش برگزینند[۵].

برنامه ‌ریزی قبلی برای غصب خلافت -- تخلف از سپاه اسامه -- حدیث قلم و قرطاس -- نماز خواندن ابوبکر به جای پیامبر -- انکار وفات پیامبر توسط عمر -- جریان سقیفه بنی‌ساعده -- مخالفان خلافت سعد بن عباده -- گفت و گوهای انجام شده در سقیفه -- نقش قبیله اسلم در گرفتن بیعت برای ابوبکر -- احتجاج حضرت علی با بیعت کنندگان -- برخورد دستگاه خلافت با مخالفان -- کشتن سعد بن عباده -- تطمیع عباس بن عبدالمطلب -- هجوم به خانه حضرت فاطمه برای شکستن تحصن مخالفان -- برخورد دستگاه خلافت با امام علی