هجرت تاریخ‌ساز، بانوی تمدن‌ساز / برکات هجرت حضرت معصومه(س) برای اسلام و ایران
بیست و سومین روز از ماه ربیع‌الاول در تقویم شیعی مزین است به سالروز ورود بانوی آب و آینه، حضرت فاطمه معصومه(س) به شهر مقدس قم؛ روزی که تاریخ را در ایران دگرباره نوشت و بابی را در علم و تمدن گشود که بشریت تا قیامت وامدار آن است.
به مناسبت فرارسیدن این روز درباره آثار و برکات این هجرت با سیده اعظم التفاتی‌فاز، مسئول اداره پژوهش مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان بخش خواهران و مدرس حوزه گفت‌وگو کرده‌ایم.
اهمیت بیست و سوم ربیع‌الاول برای ما ایرانیان از چه جهت است و چه چیز، این روز را در تقویم شیعه و ایرانی خاص کرده است؟
در تقویم تشیع ۲۳ ربیع‌الاول سالروز ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به شهر قم بوده که فرصت مناسبی است مروری بر سیره و شخصیت آن حضرت(س) داشته و از آن درس بگیریم. درباره شخصیت آن بانو می‌دانیم با آنکه مقام عصمت نداشتند اما به دلیل علم و عرفان توانسته بودند خود را مجهز به عصمت کنند که لقب معصومه برای ایشان گواه این مطلب است. تصریح ائمه معصوم(ع) درباره آن بانو، نشان می‌دهد چه جایگاه و مقام والایی دارند.اما درباره هجرت حضرت معصومه(س) به سوی ایران و پیام آن برای امروز ما باید گفت انسان‌های دوراندیش و دارای چشم‌انداز، کاری را بدون حساب و حکمت انجام نمی‌دهند. هجرت فاطمه معصومه(س) از مدینه به سمت ایران با آن سختی‌ها و مرارت حتماً پیامی نه فقط برای آن دوران بلکه برای تاریخ در دل نهفته دارد. ایشان می‌دانستند در شرایطی حرکت می‌کنند که آینده مبهم و راه پرخطر است، اما چون لبیک به امام زمانشان را در اولویت قرار داده بودند همه این‌ها را به جان خریدند.
این هجرت برای امروز چه آموزه‌ها و درس‌هایی دارد؟
درصورتی‌که بخواهیم به امروز پل بزنیم باید بدانیم اگرچه مشکلات، بحران و چالش بسیار است اما اگر به راه، هدف و مقصد ایمان داریم باید همان راه، هدف و مسیری را انتخاب کنیم که حضرت معصومه(س) برگزیدند که نتیجه آن فلاح و سعادت است.
برای مثال، جوانان ما اعم از پسر و دختر شاید لازم باشد برای پیشرفت کشور هجرت کنند، در مقابل این سطح از هجمه در فضای حقیقی و مجازی، از اعتبار و آبرو مایه بگذارند و ایستادگی کنند؛ این‌ها همه نمونه‌های اقتدا به حضرت فاطمه معصومه(س) است. باید نشان دهیم زن و مرد مؤمن باید در هر زمانه‌ای شجاعت ادامه راه امام خود را داشته باشد، حتی اگر شرایط اجتماعی دشوار باشد؛ نه اینکه بگوییم زمانه متفاوت است و این روزها سخت شده است. کاری که حضرت معصومه(س) کردند به ما یاد می‌دهد ایمان به ما کمک می‌کند ترس‌ها را کنار بگذاریم. اگر امروز دغدغه ایمان و معنویت داریم بهترین راه، اتصال به امام زمان(عج) است؛ اینکه دست به دامان ایشان شویم و حلقه وصلی میان خود و ایشان ایجاد کنیم. چنان‌که حضرت معصومه(س) در لبیک به امام زمان خود به عنوان مأموم، مسیری پرمخاطره را طی کردند.
هجرت حضرت معصومه(س) به قم آیا صرفاً از نظر تاریخی اهمیت دارد یا در ابعاد مختلف دارای تأثیرات راهبردی است؟
حضور حضرت معصومه(س) در ایران و قم صرفاً یک واقعه تاریخی نبوده بلکه ایشان هدفدار حرکت کردند و به ایران آمدند و قم را به عنوان پایگاه اصلی برای هویت شیعه برگزیدند و از همان زمان قم پایگاه فقاهت و مقاومت فرهنگی و علم در ایران شناخته می‌شود. درواقع اگر بخواهیم نمونه عینی و اثرگذار هجرت را که در آیات قرآن بارها به آن امر شده بیابیم، بهترین آن، اقدام حضرت معصومه(س) است که نشان می‌دهد یک بانوی متدین و باورمند می‌تواند محور پایه‌گذاری یک تمدن باشد. این نقش متعالی زن در اسلام را به رخ جهان می‌کشد و این پیام مهم را دارد که یک زن در عرصه علم، اجتماع و خانواده در طلب رسیدن به امام می‌تواند نقش‌آفرین باشد. به عبارت دیگر، در هر شرایطی، حتی اگر آینده خیلی برای ما روشن نیست باید با دل و جان، راه و مسیر را در امتداد آنچه خداوند متعال ترسیم و تعیین کرده، پیدا کنیم و این راهی نیست جز دست انداختن به دامان اهل بیت(ع).
هجرت حضرت معصومه(س) از نظر علمی و توسعه فقه شیعی چه برکاتی داشته است؟
به برکت حضور حضرت فاطمه معصومه(س) حوزه علمیه در قم پایه‌گذاری و مراکز علمی و پژوهشگاه‌های متعدد ایجاد شد، به‌طوری‌که از گذشته تا امروز به عنوان مرکز تولید علم و تمدن شناخته می‌شود و از اقصی نقاط عالم به اینجا می‌آیند تا بار علمی بگیرند؛ بعد به وطن خود بازمی‌گردند و علم اهل‌بیت(ع) را نشر می‌دهند؛ منشأ همه این تحولات، هجرت حضرت فاطمه معصومه(س) است. به عبارت دیگر، شهر قم با ورود حضرت معصومه(س) مورد توجه واقع شد. پس از این هجرت تاریخی و رحلت بانوی کرامت در آن، قم مرکز توجهات دنیا قرار گرفت و توسعه یافت. به دلیل آن وجود پاک و مقدس، از نظر مذهبی استحکامی ویژه یافته و مرکز روحانیت شد و بسیاری از بزرگان دینی و علما از شهر مقدس قم برخاسته‌اند. این وجود مقدس سبب شد سادات در ایران پراکنده شوند و این موقعیت منحصربه‌فردی را در ایران اسلامی به وجود آورد. ما ایرانیان به آن وجود مقدس ارادت خاصی داریم.
چه برکات دیگری از هجرت حضرت معصومه(س) مترتب است که باید تبیین و الگوسازی شود؟
علاوه بر این، امامزادگانی که برای زیارت امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) به ایران می‌آمدند حضور این سلاله پاک را در ایران رونق داد و به برکت آن مضجع شریف، علمای بزرگی در قم رشد کردند و منشأ آثار و برکات فراوان شدند. بزرگانی همچون خواجه نصیرالدین طوسی، ملاصدرا و ... از افرادی هستند که به برکت حضرت معصومه(س) به قم آمده و در این شهر رشد و پرورش یافتند.
حوزه علمیه قم نیز در جوار بارگاه آن بانو پا گرفت و پایگاه علم و فقاهت شد و این گسترش فقاهت، حدیث و دانش از این باب رخ داد و ما را بیش از پیش مدیون آن بانوی بزرگوار کرد. این حرکت علمی تا دوران معاصر و روزگار کنونی ادامه یافته است. چنان‌که آیت‌الله حائری حوزه علمیه قم را بازتأسیس و اقدام به تربیت سربازان امام زمان(عج) کرد.
هجرت فاطمی به ایران در انقلاب اسلامی و تغییر تاریخ ایران چه تأثیری داشته است؟
هسته مرکزی انقلاب اسلامی ایران در قم شکل گرفت و قم پایه‌گذار این نهضت توسط حضرت امام خمینی(ره) بود؛ جایی که امام در آن تحصیل کردند و شالوده فکری‌شان در آنجا شکل گرفت، به‌طوری‌که با رهبری خود این نهضت را رقم زدند؛ انقلابی که دنیا را متأثر کرد و منادی عدالت، استقلال و آزادی برای بشریت در همه عالم است.
امام خمینی(ره) درباره قم می‌فرمایند: «قم حرم اهل‌بیت(ع) است. قم مرکز علم است. قم مرکز تقواست. قم مرکز شهادت و شهامت است. از قم علم به همه جهان صادر شده است و می‌شود و از قم شهادت به همه جا صادر می‌شود. قم شهری است که در آن ایمان و علم و تقوا پرورش یافته و... از زمان ائمه اطهار(ع) مورد توجه اسلام بوده است. از قم تقوا، شجاعت، شهامت، و همه فضائل به همه جا صادر می‌شد و صادر خواهد شد.علمایی که در قم من ادراک کرده‌ام، کسانی بودند که در دنیا نمونه بودند، در علم و در تقوا و من امیدوارم که ادامه پیدا کند این علم و تقوا در شهر شما تا زمان ظهور امام زمان سلام‌الله علیه». (صحیفه امام خمینی(ره))
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: فاطمه معصومه علیها سلام
