روضه وقایع شام

روضه وقایع شام

متنبه شدن پیر مرد شامى و توبه او از كردار زشتش

پیر مردى از اهل شام كه از شیوخ بود بنزد شتر امام بیمار (علیه السلام) آمده بلند گفت: الحمدلله الذى قتلكم و اهلككم و قطع قرن الفتنه. شكر خداى را كه شما را كشت و هلاك كرد و شاخ فتنه را برید جهان را آسایش داد آنچه خواست از دشنام و ناسزا گفت و چیزى فرو گذار نكرد همینكه آرام گرفت بیمار كربلا فرمود: اى شیخ آنچه تو گفتى من شنیدم دل خود را خالى كردى و آسوده شدى اكنون تو ساكت باش و دو كلمه حرف مرا بشنو. شیخ گفت بگو: امام فرمود: قرآن مى‏خوانى؟ عرض كرد: بلى. امام فرمود: این آیه را خوانده‏ اى؟ قل لا اسئلكم علیه اجرا الا المودة فى القربى. خداوند مى‏فرماید به پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) كه اى حبیب من بگو به امت كه من اجر و مزد رسالت از شما نمى‏خواهم مگر مهر و محبت در حق ذى القربى و خویشان من‏. پیر گفت: بلى آن را خوانده‏ ام. امام (علیه السلام) فرمود: این آیه را خوانده ‏اى كه خدا مى‏فرماید: و آت ذاالقربى حقه. پیر گفت: آرى آن را خوانده‏ ام. فرمود: این آیه را خوانده ‏اى كه خدا مى‏فرماید: و اعلموا انما غنمتم من شى‏ء فان لله خمسه و للرسول و لذى القربى. پیر مرد شامى گفت: بلى خوانده‏ ام. حضرت فرمودند: این را خوانده‏ اى كه مى‏فرماید: انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم تطهیرا. پیر مرد گفت: خوانده ‏ام اما این آیات به شما چه ارتباطى دارد، زیرا همه این آیات در حق اولاد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) و ذریه فاطمه بتول سلام الله علیها مى‏باشد. امام (علیه السلام) گریست و فرمود: «ارتباطش اینست که»والله عترت و اولاد رسول و ذریه فاطمه بتول ما هستیم. پیر مرد وقتى فهمید ایشان خارجى نیستند بلكه جملگى ذریه پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) بوده و شخصى كه با او سخن مى‏گوید امام و پیشوایش مى‏باشد سر در پیش افكند سخت گریه كرد، سپس بعد از ساعتى عرضه داشت: بالله انتم، هم؟ تو را بخدا شما از آن خانواده و از اهل بیت پیغمبرید؟ حضرت فرمودند: بالله نحن هم؟ مائیم اهل بیت طهارت و عصمت. پیر مرد عرضه داشت: فدایت شوم، مرا معذور دارید، بخدا قسم شما را نشناختم، از شما پوزش طلبیده و طلب عفو و آمرزش مى‏كنم سپس پیر مرد سه مرتبه گفت: اللهم انى اتوب الیك، خدایا توبه كردم و از دشمنان آل محمد بیزارم. پس از آن عمامه از سر برداشت و بر زمین زد و به روایت روضة الشهداء خود را زیر دست و پاى شتر امام سجاد (علیه السلام) انداخت و در خاك مى‏غلطید و صیغه توبه را اداء مى‏نمود. امام (علیه السلام) فرمودند: اى شیخ توبه تو قبول است برخیز. عرض كرد: اگر توبه من قبول شده باشد باید زیر دست و پاى شتر شما جان بدهم در همین اثناء شهق شهقة و فارق روحه من البدن، فریادى زد و روح از كالبد بدنش خارج گشت و به روایت لهوف مامورین خبر براى یزید پلید بردند و او جلادان را امر به قتل او نمود و بدین ترتیب آن پیر مرد را شهید نمودند.

وروداهلبیت به خرابه

صاحب روضة الشهداء مى‏نویسد: هر چه خواستند اهل بیت علیهم السلام را از دروازه ساعات داخل كنند انبوه جمعیت مانع شد و این امر ممكن نگردید لذا بالاجبار ایشان را از دروازه نودِر وارد كردند، بارى وقت ظهر بود كه اهل بیت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) را به مسجد جامع شهر رساندند و از آنجا به طرف دارالاماره یزید پلید انتقال دادند. مرحوم طریحى مى‏نویسد: مقدار سه ساعت اهل بیت علیهم السلام را درب دارالاماره نگاهداشتند و بخاطر همین جهت آنجا را به باب الساعات نامیدند و همان طوریكه برخى از اهل تحقیق فرموده‏اند همان روز اهل بیت را به مجلس یزید پلید وارد نكرده‏ اند بلكه ایشان را در خرابه ‏اى اسكان دادند و روز بعد آن وجودات محترمه را به بارگاه نحوست بار آن پلید داخل كردند.

مرحوم علامه مجلسى مى‏نویسد: حلبى از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت مى‏كند چون حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) را با اهل بیت علیهم السلام به شام بردند جعلوهم فى بیت، اسراء به یكدیگر مى‏گفتند ما را بدین منزل ویرانه جاى داده‏ اند كه خانه بر سر ما فرود آید، پاسبانان كه رفت و آمد به آن خانه مى‏كردند به یكدیگر مى‏گفتند: اینها از سقف شكسته مى‏ترسند مبادا بر سرشان خراب شود و خبر ندارند كه فردا چون به حضور امیر رسند حكم بقتل ایشان مى‏نماید. بارى آن شب را اهل بیت علیهم السلام در آن خرابه بسر بردند ولى فقط ذات اقدس احدیت از حال آن یادگاران پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) باخبر بود و دانست چه به ایشان گذشت.

ز جوش ناله سقفش كنده از فرش - بسان دود بى جان رفته تا عرش

مكینش را مكان بود آن چنان تنگ - كه در زندان دل زندانیان تنگ

نه مهمان نوازى و نه میزبانى - نه فرشى نه ظرفى نه آبى نه نانى

خرابه شام ، زندان اهل بیت سیدالشهدا علیه السلام

در روایت مرحوم صدوق (ره) از آن خرابه ، تعبیر به محبس (زندان و بازداشتگاه ) شده است ، زیرا آنها در آنجا محصور بودند و اجازه نداشتند به جاى دیگر بروند. عن فاطمة بنت علیّ علیه السلام: إنَّ یَزیدَ أمَرَ بِنِساءِ الحُسَینِ علیه السلام فَحُبِسنَ مَعَ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ علیهماالسلام فی مَحبِسٍ، لا یُکِنُّهُم مِن حَرٍّ ولا قَرٍّ حَتّى تَقَشَّرَت وُجوهُهُم…(أمالی شیخ صدوق: ص ٢٣١ ح ٢۴٣ ، روضة الواعظین ابن فتال نیشابوری: ص ٢١٢، بحار الأنوار علامه مجلسی، ج ۴۵ ص ١۴٠) همانا یزید دستور داد كه اهل بیت امام حسین علیه السلام را همراه امام سجاد علیه السلام در محلى حبس كردند. آنها در آنجا نه از گرما در امان بودند و نه از سرما، تا آنكه بر اثر آن صورتهایشان پوست انداخت . (زینب علیه السلام فروغ تابان كوثر، نوشته فاضل دانشمند حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد محمدى اشتهاردى ، ص 265 به نقل از امالى صدوق ، مجلس 21)

هلاك پنج زن به نفرین امام سجادعلیه السلام

سهل گوید آن زمان كه اسیران را درب دارالأماره نگاهداشته بودند پنج زن در غرفه خانه یزید نشسته بودند تماشا مى‏كردند میان آن زنان عجوزه و فرتوته ‏اى بود مجدوبة الظهر آن عجوزه قدى خمیده داشت هشتاد سال از سن نحسش گذشته بود دید سر پر نور امام (علیه السلام) بر نیزه پاى غرفه اوست. فوثبت و اخذت حجرا فضربت به راس الحسین. آن سلیطه جست و سنگى برداشت و آن را بطرف سر مطهر امام (علیه السلام) پرتاب كرد، سنگ آمد و به سر بریده امام (علیه السلام) خورد.

در نسخه دیگر آمده: آن پیره زال سنگى برداشت و به دندانهاى امام (علیه السلام) زد. سهل گوید امام زین العابدین (علیه السلام) طاقت این مصیبت نیاورد سر بلند كرد عرض كرد: اللهم عجل بهلاكها و هلاك من معها. خدایا این عجوزه را با همراهان او هلاك كن سهل گوید بخدا قسم هنوز كلام امام (علیه السلام) تمام نشده بود كه تمام غرفه بزیر آمد آن پنج زن و مافیها به درك رفتند.

از پشت بام بر سرمان سنگ می زنند

از پشت بام بر سرمان سنگ می زنند - بر زخم كهنه پرمان سنگ می زنند

وقت نزولِ سوره ی توحید بر لبت - ابلیس ها به باورمان سنگ می زنند

وقتی كه سنگشان به سر نی نمی رسد - سمت سكینه خواهرمان سنگ می زنند

از پای نیزه فاطمه را دور كن پدر! - این كورها به مادرمان سنگ می زنند

بغض علی بهانه خوبی برایشان - حتی به سوی اصغرمان سنگ می زنند

آن دختری كه با پدرش رفت و دور شد...در كربلا جهیزیه اش جفت و جور شد

گفتم: كه كاخ مستی تان پایدار نیست - مردم لباس خاكی ما خنده دار نیست

مردان ما به نیزه و در كوچه های شهر - گرداندن زنان حرم افتخار نیست

ای بزدلان! ز بام به ما سنگ می زنید - در دست های بسته ی ما ذوالفقار نیست

در سختی و بلا به خدا تكیه می كنیم - سر می دهیم در ره او، این شعار نیست

خونش به جوش آمده عباس؛ بس كنید - پای سر بریده كه جای قمار نیست

وحید قاسمی

آیه الله العظمى میرزا حبیب الله شریف كاشانى (متوفاتى 1340 هجرى قمرى) مى نویسد: یكى از زنان شام سنگى برداشت و به سر مقدس امام حسین علیه السلام زد و حضرت از بالاى نیزه فرمود: اناالمظلوم .

ایضًا نقل مى كند: حضرت زینب كبرى علیه السلام توجه به سر بردار نمود، حضرت به وى فرمود: یا اختاه اصبرى فان الله معنا. یعنى خواهر جان ، صبر كن كه خدا با ماست . در سر الاسرار نوشته حاج شیخ عبدالكریم (ص 306)، و نیز منهاج الدموع ص 385 و كتاب عوالم (ص 169) آمده است كه منهال گفت : سوگند به پرودگار، دیدم سر امام حسین علیه السلام در شهر شام بالاى نیزه مكرر مى فرمود: لاحول و لاه قوه الا بالله.

سخن گفتن سرمطهر

مدتى نگذشت كه تحوّلى عجیب در شهر دمشق رخ داد و یزید، در زمان كوتاهى پس از ورود اسیران، ناگزیر به پشیمانى و ندامت پرداخت. چه عواملى موجب سرافكندگى یزید شد؟ عواملى كه یزید را به سرافكندگى واداشت، یكى از این عوامل قرائت قرآن توسط سر مطهّر حضرت سیدالشهداء علیه السلام بود. ابن عساكر كه خود از اهل شام است، مى گوید: سه روز سر مطهر امام حسین علیه السلام را در شهر شام بر محلّى نصب كردند و از آن سر مطهّر آیه شریفه «أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحابَ الْكَهْفِ وَالرَّقیمِ كانُوا مِنْ آیاتِنا عَجَبًا» (سوره كهف: آیه 9) در سر الاسرار نوشته حاج شیخ عبدالكریم (ص 306)، و نیز منهاج الدموع ص 385 و كتاب عوالم (ص 169) آمده است كه منهال گفت : سوگند به پرودگار، دیدم سر امام حسین علیه السلام در شهر شام بالاى نیزه مكرر مى فرمود: لاحول و لا قو ة الا بالله.

سر امام حسین علیه السلام با دخترش رقیه علیهاسلام سخن مى گوید

در كتاب بحر الغرائب ، جلد 2، قریب به این مضامین مى نویسد: حارث كه یكى از لشگریان یزید بود گفت : یزید دستور داد سه روز اهل بیت علیه السلام را در دم دروازه شام نگاه بدارند تا چراغانى شهر شام كامل شود. حارث مى گوید: شب اول من به شكل خواب بودم ، دیدم دخترى كوچك بلند و نگاهى كرد. دید لشگر از خستگى راه خوابیده اند و كسى بیدار نیست ، اما فورا از ترسش بازنشست و باز بلند شد و چند قدم آمد به طرف سر امام حسین علیه السلام كه بر درختى كه نزدیك خرابه دم دروازه شام آویزان بود. آرى ، به طرف آن درخت و سر مقدس آمد و از ترس ‍ برگشت ، تا چند مرتبه . آخر الامر زیر درخت ایستاد و به سر مقدس امام حسین علیه السلام پایین آمد و در مقابل نازدانه قرار گرفت و رقیه سلام الله علیها گفت : السلام علیك یا ابتاه و امصیبتاه بعد فراقك و اغربتاه بعد شهادتك. بعد دیدم سر مقدس با زبان فصیح فرمود: اى دختر من ، مصیبت تو و رجز و تازیانه و روى خار مغیلان دویدن تو تمام شد، و اسیریت به پایان رسید. اى نور دیده ، چند شب دیگر به نزد ما خواهى آمد آنچه بر شما وارد شده صبر كن كه جز او مزد او شفاعت را در بردارد. حارث مى گوید: من خانه ام نزدیك خرابه شام بود، از اینكه حضرت به او فرموده بود نزد ما خواهى آمد منتظر بودم كى از دنیا مى رود، تا یك شبى شنیدم صداى ناله و فریاد از میان خرابه بلند است ، پرسیدم چه خبر است ؟ گفتند: حضرت رقیه علیه السلام از دنیا رفته است . نیز حجت الاسلام صدر الدین قزوینى در جلد دوم كتاب شریف ثمرات الحیوه ، به سند خود آورده است : حضرت رقیه علیه السلام لب خود را بر لب پدرش امام حسین علیه السلام نهاد و آن حضرت فرمود: الىّ ، الىّ ، هلمّى فانّا لك بالانتظار. یعنى اى نور دیده بیا بیا به سوى من ، كه من چشم به راه تو مى باشم ، و در اینجا بود كه دیدند حضرت رقیه علیه السلام از دنیا رفت . (نقل از كتاب حضرت رقیه ص 26 و سخن گفتن امام حسین علیه السلام در 120 محل ص 59) ایضا روایت شده است که سر مبارک امام حسین علیه السلام را بر شاخه درختی آویختند در آن هنگام سر مطهر این آیه را قرائت کرد و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون.

چوآن مستحفظین راخواب بردوپاسی ازشب شد - سکینه(رقیه)سر برآوردی زخواب آهسته آهسته

لب خود از تکلم بست اما دل پر از شیون - گشود از گردن و باز و طناب آهسته آهسته

کشید آنگاه رخت غم بپای حضرتش اما - دل پر آتش و چشم پر آب آهسته آهسته

چوچشمش برسرباب اوفتاد آهش - گذشت ازسردو دست آورد سوی رأس باب آهسته آهسته

که ناگه نرم نرم آن شاخه خم گردید از بالا - بزیر آورده رأس آن جناب آهسته آهسته

پس آن طفل حزین گفتا به آن سرسرگذشت خود - سئوالش رابداد آن سرجواب آهسته آهسته

بگفتا ای پدر از تشنگی جانم بلب آمد - بگفت از دیده ترنوش آب آهسته آهسته

بگفت از سیلی شمر لعین رویم شده نیلی - بگفتا میرسد روز حساب آهسته آهسته

بگفتا بی علی اکبر نخواهم زندگی دیگر - بگفت از وی شوی تو کامیاب آهسته آهسته

بگفتا ای پدر هر جا روی آیم بهمراهت - بگفتا میشوی مهمان باب آهسته آهسته

بعالم فخر کن جودی که شعر روشنت آخر - جهان بگرفت همچون آفتاب آهسته آهسته

آراستن قصریزیدواحضار اهل بیت‏ علیهم السلام رادرآن

پس از وارد شدن اهل بیت علیهم السلام به شام تار و اسكان دادن ایشان را در آن خرابه روز بعد یزید لعین ابتداء دستور داد بارگاه را آراستند، پرده‏هاى رنگارنگ آویخته و فرشهاى ملون و زربفت گستردند، تختى مرصع به جواهر هفت رنگ كه قبلا دستور تهیه‏اش را داده بود در صدر بارگاه نهادند و اطراف آن كرسى‏هاى زرین و سیمین نهاده و شال‏هاى كشمیرى بر آن كرسى‏ها انداختند و فرمان داد از داخل بارگاه درى به حرمش باز كرده و مقابل آن درب پرده لطیف و رقیق زنبورى سلطانى آویختند تا اهالى حرمش یعنى زنهاى آل ابو سفیان از پس آن پرده صحنه بارگاه و آمدن اسراء را مشاهده كنند و سپس خود پلیدش نفیس‏ترین البسه خویش را در بر كرده و زیورهاى ذى قیمت سلاطین را بر خود آراست تاجى مرصع به انواع جواهرات رنگارنگ بر سر نهاد و بر فراز آن تخت نشست و دستور داد انواع و اقسام شراب‏ها را در بارگاه چیده و آلات قمار و شطرنج و نرد را حاضر كردند و هر یك از سفراء روم و ایلچیان فرنگ را كه قبلا دعوت كرده بود بر كرسى‏ها نشاند و تمام اكابر و وزراء و اعیان و رجال مملكتى در اطراف و چهار گوشه بارگاه روى كرسى‏ها و تخت‏ها قرار و آرام گرفتند و مطربان و نوازندگان را در مجلس آوردند و هر كدام به نوعى به تغنى و نواختن ساز مشغول شدند سپس امر كرد اسراء را بیاورید.

فراشان و غلامان ریختند در آن خانه خراب كه اهل بیت ختم مأب را به مجلس شراب ببرند چنان شیونى در مرد و زن اسیران افتاد كه ناله ایشان به آسمان رفت خواهى نخواهى با زنجیر و ریسمان آل الله را بیرون آوردند همه را مانند گوسفند به یك ریسمان بسته بودند حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) مى‏فرماید یكسر ریسمان بگردن من بود و سر دیگر به بازوى عمه‏ام زینب هر وقت ما كوتاهى در رفتن مى‏كردیم كعب نیزه و تازیانه مى‏خوردیم زیرا كه در میان خیل اسیران هم دختران كوچك بودند و هم زنهاى بلند قامت زنها قدمها را بلند و اطفال كوچك بر مى‏داشتند زنها كه مى‏ایستادند كعب نیزه و تازیانه مى‏خوردند صداى ناله ایشان بلند مى‏شد و چون زنان و محترمات حركت مى‏كردند اطفال به روى هم مى‏ریختند و روى زمین مى‏افتادند در این وقت سنگدلان و دژخیمان آن پلید با تازیانه و كعب نیزه بچه‏ها را از روى زمین بلند مى‏كردند و با این وضع جانسوز و دلخراش ذرارى و اهل پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) را وارد مجلس آن زندیق نمودند.

یكى به تازیانه همى زد به عابد بیمار - رخ سكینه ز سیلى یكى كبود نمود

براى بردنشان سوى بارگاه یزید

مرحوم جودى علیه الرحمه در همین مقام فرموده:

براى بردنشان سوى بارگاه یزید - چو در خرابه رسیدند ظالمان عنید

یكى عمامه سجاد را ز فرق ربود - رخ سكینه ز سیلى یكى نمود كبود

یكى بسان اجل تاخت بر سر زینب - ز سر كشید یكى كهنه معجر زینب

یكى به شا نه كلثو م تازیانه زدى - رقیه ر ا د گر ى كعب نى به شانه زدى

عروس رایكى اندرطناب گیسوبست - تن چوموى وى آن تیره روى باموبست

گشاده ظا لمى آنگاه بر تعدى دست - زكینه ده تن ایشان به یك طناب ببست

تمام را چو به یك ریسمان ز كین بستند - كشان كشان سوى بزم یزید آوردند

ولى به یك كشش ر یسما ن به هر معبر - تمامشان بفتا د ند ر و ى یكدیگر

عمارتى كه در او بود جاى آن غدار - نشانده بود در او هفت در جهنم وار

ز هر درى كه گذشتند آل پیغمبر - زدند كعب نى و سنگ و چوبشان بر سر

رسید بر در هفتم چو زینب افكار - نشست روى زمین با دو دیده خونبار

بگفت زین عبایش كه اى كشیده تعب - چه روى داده كه جان بینمت رسیده به لب

بگوى حالت خود با من ز جان نومید - چرا به خاك فتادى چو پرتو خورشید

جواب گفت كه ا ى نو ر دیدگان ترم - قسم به جا ن تو و ر و ح اطهر پدرم

ز سنگ قو م جفا پیشه سر ندارم من - ز كعب نیزه عدوان كمر ندارم من

گشاى چشم به بز م یز ید كا فر، بین - به هر كنا ره بپا شور روز محشر بین

ببین به كرسى وكرسى نشین این محمل - ببین به خلق تماشائى اندراین منزل

سر بر هنه چسا ن من به بز م عا م روم - چسان مقا بل ا ین زاده حرام روم

چگونه روى نمایم به این پریشانى - به مجلسى كه یهود است و گبر و نصرانى

چسان روم سوى بزمى كه خلق با دل شاد - به هم كنند زقتل حسین مبارك باد

چسان به بارگهى ر و كنم من مضطر - كه نیست بر د ر و با مش به جز تماشاگر

جهان به دیده جودى از این الم شب شد - كه آستین به رخ آخر حجاب زینب شد

وقتی رسید قافله در مجلس یزید

وقتی ر سید قا فله د ر مجلس یزید - بالا گر فت غا ئله د ر مجلس یزید

اشک سر بریده در آمد که پا گذاشت - زینب میان سلسله در مجلس یزید

زینب رسید و دور و برش جمع خسته ای - با پای پر ز آبله در مجلس یزید

داغ رباب تازه شد آن لحظه ای که دید - بالا نشسته حرمله در مجلس یزید

با کینه ای به قد مت تاریخ ، کفر داشت - با دین سر مقا بله در مجلس یزید

دفها به روی دست،وَکِل میکشید مست - مطرب میان هلهله درمجلس یزید

بزم شراب بو د و چه کردند پا ی تشت - رقا صه ها پِی صِله در مجلس یزید

ای وای ، بین جا م شر ا ب و سر امام - چندان نبود فا صله در مجلس یزید

بالا که رفت چوب، سه ساله بلند شد - صبرش نداشت حوصله در مجلس یزید

شد اشک چشم،بغض وبدل کرداین چنین - آتش فشان به زلزله درمجلس یزید

صحبت که ا ز خر ید و فر و ش کنیز شد - افتاد با ز و لو له د ر مجلس یزید

خون خورد زینب و جگرش پاره پاره شد - از دست إبن آکله در مجلس یزید

ای تمام امیدم! ای حسین شهیدم!

ای تمام امیدم! ای حسین شهیدم - زیر چوب از دهانت، صوت قرآن شنیدم