تظاهرات یک میلیون نفری در مشهد
پرچم ها و شعارها و پلاکاردهایی که بر روی دست های تظاهرکنندگان قرار داشت، همگی بیانگر این واقعیت بود که نهضت عظیم مردم همچنان ادامه دارد و انقلابیون تا رسیدن به پیروزی نهایی دست از مبارزات خود برنخواهند داشت.فضای خیابان شیرازی مستور از پرده های نوشته شده از شعارهای گوناگون بود که به هواداری و پشتیبانی زعیم مجاهد نایب الامام خمینی در میان انبوه جمعیت قد برافراشته بود. خط های اتوبوس، وانت و کامیون، گروه های بی شماری از مردم روستاهای اطراف مشهد همچون طرق، طرقبه، شاندیز، جاغرق، عنبران، ابرده، کامه علیا و سفلی، احمدآباد، تقی آباد، رباط سفید، سنگ بست، حسین آباد، محمد آباد و ده ها آبادی و روستاهای دور و نزدیک مشهد را در میدان شهدا پیاده می کردند تا در این راهپیمایی عظیم روز دوشنبه شرکت کنند.مقارن ساعت 10:30 صبح جمعیت بی شماری، در حالی که عکس بسیار بزرگی از آیت ا...العظمی خمینی پیشاپیش راهپیمایان حمل می‌شد، حرکت خود را به سوی میدان شهدا و خیابان امام خمینی آغاز کردند و عده کثیری از علمای اعلام و روحانیون مجاهد در صف های مقدم قرار داشتند.عکاسان و خبرنگاران داخلی و خارجی همراه جمعیت شدند و پی در پی به تهیه عکس و گزارش مشغول بودند. طنین شعارهای انقلابی و اسلامی که با سبک های خاصی ادا می‌شد به فضای شهر مشهد انعکاس خاصی داده بود و نظم و ترتیب خاص آن، تحسین ها را برمی‌انگیخت.شعارها کوبنده، قاطع و با اراده بود. بلندگوهای زیادی به کار گرفته شده بود تا صدای کارگردانان را به انتهای جمعیت برسانند. مسیر خیابان های امام خمینی در مقابل دروازه طلایی پیموده شد و آن گاه راهپیمایان در حالی که توسط گروهی از انتظامات هدایت می‌شدند به طرف خیابان خسروی و خسروی نو تغییر مسیر دادند. در طول مسیر تعداد زیادی از مردم و جوانان پرشور به صفوف تظاهر کنندگان پیوستند و بیش از سه ساعت و نیم طول کشید تا سیل بی شمار مردم در مقابل موزه و اطراف حرم مطهر و خیابان حضرت رضا و داخل صحن امام خمینی مستقر شوند. این بار بیش از ۳۰۰ هزار تن از بانوان مسلمان و با حجاب نیز در کنار برادران مبارز خود به راهپیمایی پرداختند و شعار می‌دادند.دیدن این خواهران مجاهد، حیرت آور و غرور انگیز بود، بسیاری از آنان کودکی را در بغل و پلاکاردی را که حاوی عکسی از رهبر عالی قدر مذهبی ایران بود، با خود حمل می کردند. آن ها چند کیلومتر راه را به همین طریق طی کرده بودند تا موفق به استماع سخنرانی وعاظ و گویندگان مذهبی شوند. در ساعت یک بعد از ظهر بیش از یک میلیون نفر از مردم مشهد و روستاها و بخش های اطراف آن در چند خیابان و اطراف حرم اجتماع کرده بودند.حرم امام رضا(ع)، و میدان بزرگ پیرامون حرم مطهر نیز مملو از جمعیت بود. در این هنگام دانشمند محترم و سخنگوی مبارز آقای هاشمی نژاد پشت تریبون قرار گرفت و سخنرانی خود را برای جمعیت یک میلیون نفری آغاز کرد که فوق العاده مورد توجه قرار گرفت . تظاهرات و راهپیمایی روز دوشنبه سی ام ماه صفر از باشکوه‌ترین راهپیمایی‌هایی بود که تاکنون در مشهد رخ داده است.
صبح فردا، دیدار با امام در تهران
در روزهای نخست بهمن ماه 57، خبر مراجعت حضرت امام به میهن شور و هیجان وصف ناپذیری را در میان ملت ایجاد کرده بود. مردم مسلمان، از نقاط مختلف کشور برای شرکت در مراسم استقبال از رهبر انقلاب، راهی تهران شده بودند. کارمندان هواپیمایی کشوری که مدتی بود در اعتصاب به سر می بردند، با شنیدن خبر بازگشت امام، اعلام کرده بودند که یکی از هواپیماهای 747 را به نام «پرواز انقلاب» برای انتقال رهبر انقلاب، از تهران به پاریس خواهند برد. مطبوعات هم درباره ورود امام، با تیترهای درشت می نوشتند: «ورود امام خمینی مستقیماً از رادیو و تلویزیون پخش می شود». به دنبال فرار شاه و خبر ورود امام، مبارزان و انقلابیون مؤمن روحیه گرفته بودند؛ فریادهای «ا... اکبر» شبانه آن ها محکم تر از شب های گذشته بود. «کمیته برگزاری استقبال از امام» کار خود را آغاز کرده و مشغول فراهم ساختن مقدمات ورود رهبر انقلاب، بود. حضرت امام ـ روز دوم بهمن ـ رمزی کلارک، وزیر دادگستری پیشین آمریکا را که خواستار ملاقات با آن حضرت شده بود، در نوفل لوشاتو به حضور پذیرفته بودند و کلارک در بازگشت به نیویورک، در یک مصاحبه مطبوعاتی گفته بود: «حضرت آیت ا... از آمریکا خواسته اند که از پشتیبانی دولت شاپور بختیار، دست بردارد و از هر گونه مداخله در امور ایران خودداری کند.» و ادامه می داد: «حضرت آیت ا... از پشتیبانی اکثریت ملت ایران برخوردارند و به این ترتیب بدون شرکت رهبر شیعیان، پیداکردن راه حلی برای مسائل ایران امکان پذیر نیست... [1]» فعالیت های دشمنان انقلاب به این جا انجامیده بود که در جلسه شورای امنیت ملی تصمیم به بستن فرودگاه توسط فرمانداری نظامی و نیروی هوایی، گرفته شود و رادیو اعلام کرده بود: «فرودگاه مهرآباد به علت عدم آمادگی برای پذیرفتن هواپیماها بسته است[2].»
هر چه که بشود هم، ما بنا داریم که برویم...
حضرت امام ـ فارغ از دسیسه هایی که برای جلوگیری از مراجعت ایشان در جریان بود ـ در سخنرانی روز 4 بهمن، تصمیم خود را جهت بازگشت به میهن اسلامی اظهار کرده و می فرمایند: «... از اینکه این مدت شماها زحمت کشیدید عذر می خواهم. خداوند شما همه را حفظ بکند و سلامت بدارد. و ما حالا می رویم به این مملکت ببینیم که آیا چه می شود. هر چه که بشود هم، ما بنا داریم که برویم ... من بیعتم را از شماها برداشتم؛ عرض می کنم که ممکن است که آن طوری که این ها تهیه دیدند در این سفر خطر در کار باشد و من میل ندارم که به خاطر من شما خدای نخواسته در خطر بیفتید...» [3]
با انتشار خبر بسته شدن فرودگاه و جلوگیری از آمدن رهبر انقلاب، تظاهرات و اعتراضات مردم در شهرها و تهران شدیدتر می شد. در تهران، مردم پایتخت و خیل شهرستانی هایی که برای استقبال از امام به تهران آمده بودند، با برپایی راهپیمایی گسترده به سوی فرودگاه مهرآباد، اعتراض و خشم خود را از بسته شدن فرودگاه ها ابراز می کردند. تعدادی از پرسنل نیروی هوایی در اعتراض به تعطیلی فرودگاه ها و لغو سفر رهبر انقلاب، طی تظاهراتی به منزل آیت ا... طالقانی روانه شده بودند [4].
سفارت آمریکا در تهران در گزارش خود به واشنگتن، اوضاع داخلی ایران را این چنین توصیف کرده است: «... ایران در انتظار [امام] خمینی است. بختیار عهد می کند که محکم بایستد... آیت ا... های میانه رو خود را از بختیار دور می کنند. بختیار نخست وزیر دیشب ملت را مورد خطاب قرار داد و اظهار کرد که وی استعفا نخواهد کرد ... اعتصابات بدون کاسته شدن ادامه می یابد. کارگران (کارکنان) مخالف، شب گذشته درست پس از این که وی (بختیار) سخنرانی اش را شروع کرده بود، برق را قطع کردند ... کارکنان رادیو تلویزیون ملی ایران رسماً از قبول رئیس جدیدشان، امیر مسعود برزین خودداری کرده اند. کارکنان وزارت دادگستری نیز اظهار کرده اند، هیچ وزیری را که توسط بختیار منصوب شده است، قبول نخواهند کرد در همین حال کمیته منتخب در خصوص تنظیم اعتصابات از کارکنان پست و مخابرات خواست تا به منظور رفع نیاز و ارسال مواد پستی و برقراری ارتباط هموطنان به ویژه در آستانه ورود امام به ایران، اعتصاب خود را پایان دهند. این درخواست بلافاصله مورد اجابت کارکنان اعتصابی قرار گرفت [5]. ایران، در این روزها شاهد آخرین تلاش آمریکا در راه اندازی تظاهرات ساختگی متعددی در شهرهای مختلف به وسیله ساواکی ها، نیروهای نظامی وفادار به رژیم و چماق به دست ها بود. به گزارش مطبوعات در دزفول، ارومیه (رضاییه سابق)، بندر انزلی (بندر پهلوی سابق)، بازار تهران، مسیر اهواز ـ بروجرد، جاده های کرمانشاه، مشکین شهر، خوی، اهواز و مناطق متعدد دیگر، چماق به دستان با حمایت نیروهای نظامی به طرفداری از رژیم و قانون اساسی تظاهرات کرده و در اغلب موارد با حمله به مغازه ها و مردم، فاجعه آفریده بودند. همزمان با این اغتشاشات که در برابر قیام سراسری ایران به ویژه در این روزها غیر قابل اعتنا بود، شایعه کودتای نظامی نیز مرتباً از سوی خبرگزاری ها و رادیوهای بیگانه پخش می شد [6] این تلاش ها آخرین اقدامات کاخ سفید بود که بر اساس سناریوی جورج بال [7] به مرحله اجرا گذاشته شده بود.
منابع:
[1]. روزنامه اطلاعات، مورخ 3 / 11 / 57 [2]. اعترافات ژنرال، ص 226 [3]. صحیفه امام؛ ج 5، ص 526 - 527 [4]. مطبوعات، 4 بهمن 57 [5].روزنامه اطلاعات، 4 بهمن 57 [6]. اول بهمن خبرگزاری آسوشیتدپرس از قول یک مقام وزارت خارجه آمریکا پیشبینی کرد که حوادث ناگوار و رویارویی غیر قابل کنترل در انتظار ایران است. روزنامه اطلاعات 1 / 11 / 57. رادیو لندن گفت: خطر جنگ داخلی ایران را تهدید میکند (همان مأخذ). خبرگزاری فرانسه سوم بهمن گزارش داد که اردشیر زاهدی تهدید به کودتا می کند (روزنامه اطلاعات، 3 بهمن). همین خبرگزاری چند روز پیش اعلام کرد: هواپیماهای شوروی بر فراز دریای عمان، خلیج فارس و جنوب ایران پرواز می کنند و ناو هواپیمابر آمریکایی کانستلیشن در نزدیکی جزیره قشم مستقر شده است. تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران، ص 242. [7]. رجوع کنید به پاورقی 10، ص 599
خاطرات مشترک از بهمن 57 مشهد
غلامرضا آذری خاکستر
مشهد در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی سرشار از شور و هیجان بود. در بهمن ماه 1357 قشرهای مختلف جامعه با حضور در اجتماعات و راهپیمایی ها همبستگی خود را با انقلاب اعلام کرده اند و با اعلام خبر بازگشت امام به ایران شور و شادی در بین مردم موج می زد. در اول بهمن ماه، جمعی از مردم با تحصن در صحن حرم مطهر اعتراض خود را به موانع بازگشت امام و کشتار بی رحمانه در تهران اعلام کردند.[1]
اجتماع در تالار شهرداری
از ساعت 10 بامداد روز سه شنبه 3 بهمن اجتماع بزرگی از کارمندان، کارگران و دیگر طبقات مردم شهر مشهد در تالار بزرگ شهرداری و سایر سالن‌های عمومی این اداره برگزار شد. از نکات قابل توجه در این اجتماع حضور اعضای انجمن شهر و شهردار بود. ابتدا آیاتی چند از کلاما... مجید و پس از آن قسمتی از پیام حضرت امام در اجتماع دانشجویان خارج از کشور قرائت شد. پس از آن یکی از روحانیون درباره انقلاب عظیم ملت ایران سخن گفت. آن گاه حجت الاسلام حاج شیخ هادی خامنه‌ای تحت عنوان «جمهوری اسلامی و رهبری» به مدت یک ساعت سخنانی ایراد کردند. خبرنگار خراسان گزارش داد این مراسم به مدت سه روز در شهرداری مشهد برگزار خواهد شد و سخنران روز 4 بهمن حجت الاسلامهاشمینژاد و سخنران روز پنج شنبه 5 دی نیز آقای فرزانه اعلام شد. در همین زمان تالار و سالن‌های شهرداری مشهد با شعارها و پلاکاردهای مذهبی و سیاسی تزئین شده بود.[2]
جامعه روحانیت مشهد در آستانه ورود امام از پاریس به ایران به دلیل ممانعت دولت بختیار از بازگشت امام دست به تحصن در حرم مطهر زدند و در 11 بهمن 1357 بیانیه خود درباره ادامه اعتصاب را منتشر کردند. در بخشی از این بیانیه آمده است: حکومت دست نشانده بختیار که عامل اجرای یک توطئه علیه جنبش اسلامی ملت ایران است درصدد برآمد تا از ورود حضرت امام به کشور جلوگیری کند و نگذارد در این لحظات حساس و حیاتی رهبر انقلاب در میان مردم خود باشد. این عمل خائنانه با خشم و نفرت و اعتراض عمومی روبه رو شد... جامعه روحانیت مبارز مشهد به دلیل همین هدف مقدس تحصن خود را در کنار حرم امن امام هشتم(ع) آغاز کردند. بدیهی است که این تحصن تا ورود رهبر بزرگ انقلاب ایران به کشور ادامه خواهد داشت. این بیانیه را عزالدین الحسینی الزنجانی، جواد تهرانی، علی فلسفی، حسنعلی مروارید، محمد مهدی نوقانی، سید عبدالکریمهاشمی نژاد و عباس واعظ طبسی امضا کردند.[3]
به دنبال انتشار اعلامیه، گروه کثیری از روحانیون مشهد تحصن خود را در صحن امام آغاز کردند و محل تحصن تالار تشریفات و دارالزهد مبارکه بود. دانشگاهیان برای شرکت در تحصن جامعه روحانیت به طور دسته جمعی با نظم خاصی از باشگاه دانشگاه به طرف حرم حرکت کردند و پس از رسیدن به محل تحصن یکی از استادان دانشکده الهیات دانشگاه مشهد ضمن اعلام همبستگی با متحصنان درباره جنایات رژیم و مسائل مربوط سخنانی ایراد کرد و ساعت 2 بعدازظهر حجت الاسلامهاشمی نژاد برای حضار به سخنرانی پرداخت.»[4]
از نخستین ساعات بامداد 12 بهمن مردم مشهد در میان خیابان ها با روشن کردن چراغ های خودرو ابراز خوشحالی می کردند. ساعت 11 صبح صدها هزار نفر از مردم در حالی که سبدهای گل و عکس هایی از امام در دست داشتند از مقابل مدرسه نواب حرکت کردند و وارد صحن حرم مطهر شدند. همچنین در 12 بهمن کارکنان مهمانسرای آستان قدس رضوی در پیامی ورود امام را به وطن از صمیم قلب تبریک و تهنیت عرض کردند.[5]
200 تلویزیون در مشهد خرد شد
در ساعت 9:45 صبح روز پنج شنبه 12 بهمن ماه 57 بیش از 200 تلویزیون در مشهد خرد شد. زیرا با خبر ورود امام، مردم مشهد با شور و اشتیاق بی‌نظیری به تماشای تلویزیون نشسته بودند تا گزارش لحظه به لحظه ورود امام خویش را به ایران ببینند. پس از نمایش قسمتی از گزارش ورود رهبر، تلویزیون اعلام کرد که به دلایلی نمی‌تواند نمایش مستقیم ورود ایشان را ادامه دهد. در همین لحظه (ساعت 9:45 صبح) حدود 2 ثانیه سرود شاهنشاهی نواخته شد و تصویر شاه پخش شد که بلافاصله تصویر امام جایگزین آن شد. کمی پس از این لحظه تلفن‌های مکرری به روزنامه خراسان شد که همگی اعلام کردند در همان لحظات اول پخش سرود شاهنشاهی تلویزیون‌های خود را شکسته‌اند. [6]
همچنین اتحادیه و شرکت تعاونی نانوایان مشهد نیز طی اطلاعیه‌ای خوشحالی خویش را از ورود رهبر اعلام کردند و از ساعت 10 صبح روز 13 بهمن 1357 تحصن علمای مشهد پایان یافت و بیانیه پایانی تحصن نیز قرائت شد.[7]
تظاهرات ضد دولت بختیار
به دنبال ورود امام به ایران تمام شهرها به ویژه مرکز استان خراسان یکپارچه شور و شوق شده بود. مردم از قشرهای مختلف ضمن محکوم‌کردن دولت بختیار خواستار استعفای وی و تشکیل شورای انقلاب اسلامی شدند. تظاهرات با شعارهای خوش‌آمد به رهبر انقلاب اسلامی ادامه یافت و تا ساعتی از ظهر گذشته به طول انجامید. در 15 بهمن تلگراف تشکری از طرف صنف قماش فروش مشهد به پاریس ارسال شده است.[8]
شهردار مشهد، چوبک، در 17 بهمن 1357 پیام تبریک برای ورود امام به تهران مخابره کرد [9].در 18 بهمن راهپیمایی مردم مشهد به پشتیبانی از دولت موقت برگزار شد و بیش از یک میلیون نفر از مردم با شرکت در راهپیمایی از دولت بازرگان پشتیبانی کردند.[10] انجمن شهر مشهد نیز طی پیامی در 21 بهمن ماه ورود امام به وطن را تبریک گفتند. [11] همچنین در این روز مراسم بزرگداشت دکتر علی شریعتی در سالن دادگستری مشهد برگزار شده است.
بامداد روز شنبه 21 بهمن 57 به مناسبت بزرگداشت شادروان دکتر علی شریعتی مراسمی در سالن دادگستری استان خراسان برگزار شد. بیش از سه هزار نفر در این مراسم شرکت کردند. در پایان مراسم شرکت‌کنندگان از نمایشگاه عکس و طرح‌های مربوط به دکتر علی شریعتی و جزوات و کتاب ها بازدید کردند.[12]
منابع:
[1] روزنامه خراسان، پنج شنبه 12 بهمن 1357
[2] همان، چهارشنبه 4 بهمن 1357
[3] همان، 11 بهمن 1357
[4] همان، پنج شنبه 12 بهمن 1357
[5] روزنامه آفتاب شرق، شماره 11851
[6] روزنامه خراسان، جمعه 13 بهمن ماه 1357
[7] همان، جمعه 13 بهمن ماه 1357
[8] همان، یک شنبه 15 بهمن 1357
[9] روزنامه آفتاب شرق، شماره 11855
[10] روزنامه خراسان، پنج شنبه 19 بهمن 1357
[11] روزنامه نور خراسان، شماره 1209
[12] روزنامه خراسان، یک شنبه 22 بهمن 1357
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: در چهل شالگی انقلاب اسلامی
