امام جواد علیه السلام قسمت اول

امام جواد علیه السلام قسمت دوم

امام جواد علیه السلام قسمت سوم

امام جواد علیه السلام قسمت چهارم

امام جواد علیه السلام قسمت پنجم

امام جواد علیه السلام قسمت ششم

مدایح امام جوادعلیه السّلام

جواد الائمه(ع) ؛ مظلوم و پیروز در تنگناهای اجتماعی

درس مهم حضرت جوادالائمه(ع) به شیعیان

فرمایشات گهربار امام جواد ع

یا حضرتِ رضا به تو گوئیم تَسلِیَت

صلوات مخصوص امام جواد(ع)

شامِ غریبانِ جواد ابن الرّضا شد

یا حضرتِ رضا به تو گوئیم تَسلِیَت

یا حضرتِ رضا به تو گوئیم تَسلِیَت - کِامروز هَست شهادتِ فرزندتان جواد

بغداد قتلگاهِ کاظم است، پدرِ ارجمندتان - هَم قتلگاهِ حضرتِ دلبندتان جواد

✺✺

روزِ شهادتِ تَقی از مشهدُ الرِّضا - تا کاظمین هست، سِیَه پوش و نوحه خوان

چون که رسید خَبَر به مدینه، به هادِیَش - گشته غمین زِ حُزن، وَ عزادار و روضه خوان

✺✺

با زهر کین جعده و اَز ظُلمِ مُعتصِم - مسموم گشت، اِمامِ جواد، آن نُهُم اِمام

دور ازوَطَن، مَدینه و اهل و عیال خویش - در غُربت آن امامِ نُهُم از بَنِی ظَلام

✺✺

گشته شَهیدِ زهرِ جَفا حضرتِ جواد - مدفون، کنارِ جدِّ خویش، موسِیِ جعفر به کاظمین

ظُلم و سِتم بَسی بِدیده زِ مأمون و مُعتصم - آنکوست جانشینِ قبله یِ هَفتم به عالَمین

✺✺

کُن یِک نِگه به مَشهدِ پِدَرَش حضرتِ رضا - کِامروز گشته جُمله سِیه پوش و دل غَمین

بابُ الجواد، گشته سِیَه پوش، زین عَزا - اَی باقری، برایِ جواد و هَمَه حَزین

✺✺

اِمشب اِمامِ هشتمین باشد عزادار

اِمشب اِمامِ هشتمین باشد عزادار - بهرِجوادش گشته او با حُزن و غَم، یار

از طوس و مشهد، تا شهرِ بغداد - باشد سِیَه پوش، ای داد و فریاد

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

امشب جواد از زهرِ کین، رفته زِ دنیا - دور از وَطن، در غُربت و بی یار و تنها

گشته است مسموم، اندر جوانی - از زهر کینِ آن یارِ جانی

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

در حجره یِ دَر بسته و اَندر غریبی - بی همسر و فرزند و بی یار و طبیبی

اَندَر عراق او، یاری ندارد - تنها و بی کس جان می‌سپارد

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

سَمّانه آن یارِ تقی، دور از جواد است - آقا تقی دور از عیالش از عناد است

آن اُمِّ فضلِ بی دین و ایمان - شُد دشمنت ای مولا تقی جان

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

هادِیِ او دور از پدر اَندر مدینه - باشد تقی دور از وَطن از ظلم و کینه

اندر غریبی رفته ز دنیا - دور از مدینه، بی یار و تنها

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

آن اُمِّ فضلِ نانجیبِ بی فضائِل - آن دُشمنِ آلِ نبی، اُمُّ الرّذائل

مسموم کرده آن مُتّقی را - کُشتَه زِ کینه آقا تقی را

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

سِه روز و شَب بالایِ بام، جِسمِ امام است - اَز بَعدِ کُشتَن این دِگَر ظُلمِ تمام است

ای باقری، شُد، یِک ظُلمِ دیگر - اَز بَعدِ قتلِ موسی بنِ جعفر

مظلومِ بغداد، آقا تقی جان - یابن الرِّضا ای مولا تقی جان

سروده شده شب شهادت حضرت جوادالائمه علیه السلام خرداد 1402

اهمیت فتح خرمشهر

رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای ـ مدظله العالی ـ حماسه آزادی خرمشهر را حادثه ای بی نظیر قلمداد کرده، چنین فرمودند: "حماسه مقاومت و آزادی خرمشهر، حادثه ای بی نظیر در تاریخ جهان است. خرمشهر، به پرچم سرافرازی و پایداری ملت ایران مبدل شده است. حماسه خرمشهر، باید جای خود را در دنیا پیدا کند. خاطره این روز تاریخی و فراموش نشدنی، همواره بر شما برادران عزیز و دلاورمردان صحنه نبرد گرامی باد."
آن چه حماسه عظیم خرمشهر را مادر حماسه ها ساخت، اوج ایثارها، فداکاریها، شجاعتها، شهادتها، مقاومتها، رنجها و مظلومیتها بوده است و آن چه به خرمشهر قداست کلام مقدس امام خمینی رحمه الله است که فرمودند: "خرمشهر را خدا آزاد کرد."

در ساعت دو بعد از ظهر روز سوم خرداد 1361، پس از 24 روز رزم بی امان، خرمشهر به طور کامل آزاد شد و پرچم پرافتخار الله اکبر، بر فراز مسجد جامع و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز در آمد. خرمشهر، این شهر مقاوم که پس از 35 روز پایداری و مقاومت، در چهارم آبان ماه 1359، به اشغال دشمن درآمده بود، پس از 578 روز (نوزده ماه) اسارت، بار دیگر به آغوش گرم میهن اسلامی بازگشت. رزمندگان اسلام در اولین اقدام، نماز شکر را در مسجد جامع خرمشهر اقامه کردند. خبر آزادسازی خرمشهر، به سرعت در همه جا طنین افکند و ملت مسلمان ایران را که مدتها در آرزوی شنیدن چنین خبر مسرت بخشی بودند، غرق شادی و سرور کرد. مردم به خیابان ها ریختند و با پخش شیرینی، به جشن و شادی پرداختند. و با فرارسیدن شب، بر پشت بام ها ندای «الله اکبر» سر دادند.

بی تردید فتح خرمشهر، از دو جهت بسیار حائز اهمیت بود. نخست این که، با این پیروزی بزرگ، جنگ وارد مرحله نوینی شد و قوای اسلام با حمله های کوبنده خود، مرحله به مرحله پیروزی های تازه ای را به ارمغان می آوردند؛ دوم این که این فتح باعث شد که آمریکا و سایر قدرت های استعماری، حساب کار خود را بکنند و از موضع تهاجم و حمله، به موضع دفاع بیفتند. آنان پیش از این، می پنداشتند که عراق خواهد توانست پس از پیروزی بر ایران، جایگزین رژیم دست نشانده سابق و ژاندارم منطقه که با انقلاب اسلامی از میان رفته بود، گردد تا حافظ و نگهبان منافع آنان در منطقه شود، اما پس از فتح خرمشهر نه تنها اندیشه تصرف ایران غیرممکن شد؛ بلکه ترس و وحشت سقوط صدام وجودشان را فرا گرفت و آن ها را وادار کرد که صدام را از سقوط نجات دهند.

پیام امام

حضرت امام خمینی (س) به مناسبت فتح خرمشهر، پیام رسا و متینی را صادر فرمودند: در قسمتی از این پیام آمده است : «اینجانب، با یقین به آن که «ما النصر الا من عندالله» از فرزندان اسلام و قوای سلحشور مسلح که دست قدرت حق از آستین آنان بیرون آمد و کشور بقیة الله الاعظم - ارواحنا لمقدمه الفدا ـ را از چنگ گرگان آدم خوار که آلت هایی در دست ابرقدرتان، خصوصا آمریکای جهانخوارند، بیرون آورد و ندای الله اکبر را در خرمشهر عزیز طنین انداز کرد و پرچم پرافتخار لااله الا الله رابر فراز آن شهر خرم که با دست پلید جنایتکاران غرب به خون کشیده شده و خونین شهرنام گرفت، به اهتزاز در آورد، تشکر می کنم و آنان، فوق تشکر امثال من هستند. آنان به یقین مورد تقدیر ناجی بشریت و بر پاکننده عدل الهی در سراسر گیتی ـ روحی لتراب مقدمه الفدا ـ می باشند.» صحیفه امام؛ ج 16، ص 257

روز دوشنبه، سوم خرداد ماه 1361 کسی نبود که لبخند شادی و سرور بر لب نداشته باشد. کسی نبود که شور و شوق تمام وجودش را فرا نگرفته باشد. کسی نبود که اشک اشتیاق از دیدگان جاری نسازد و کسی نبود که خداوند منان و قهار را شکر نگوید؛ چرا که در چنین روزی، پیروزی معجزه مانندی نصیب سپاهیان توحید شده بود و آن، فتح «خونین شهر» بود.

عملیات پیروز بیت المقدس، در تاریخ 10 اردیبهشت ماه 1361، به قصد آزادسازی خرمشهر و بیرون راندن نیروهای دشمن از میهن اسلامی آغازشد. این عملیات که با رمز یا «یا علی ابن ابیطالب» شروع شد، در مراحل اولیه با تصرف پایگاه مرزی کوشک همراه بود. همچنین در این عملیات، ضربات سخت و هولناکی بر تیپ نهم گارد مرزی و تیپ 238 گارد مرزی دشمن وارد آمد و تعداد زیادی از مزدوران بعثی، به اسارت لشکریان جبهه توحید در آمدند که در میان آنها، افسران عالیرتبه رژیم بعثی نیز به چشم می خوردند. به دنبال این پیروزی های بزرگ بود که به تدریج خاکریزهای دشمن، یکی پس از دیگری به تصرف نیروهای اسلام درآمد و فرماندهان مزدور عراقی، در اوج وحشت و هراس، پی در پی فرمان عقب نشینی صادر کردند. به این ترتیب، خرمشهر از لوث وجود دشمن، پاکسازی گردید.

فتح خرمشهر و مطبوعات غرب

فتح خرمشهر، آن چنان سترگ بود که دستگاه های تبلیغاتی و مطبوعات غرب را مجبور ساخت تا به این پیروزی بزرگ اعتراف نموده، آن را ضربه مهلک و استراتژیک بر پیکر ارتش عراق تلقی نمایند. از جمله فاینشنال تایمز چنین نوشت: «سقوط خرمشهر و اسارت هزاران سرباز عراقی را فقط می توان یک شکست فاجعه آمیز دانست و ارتش عراق تحقیر ناشی از آن را نمی تواند فراموش کند. ارتش عراق، توانست خرمشهر را پس از یک ماه جنگ شدید و تحمل تلفات سنگین به تصرف خود در آورد، در حالی که ایرانیان، پس از یک حمله که کمتر از دور روز به طول انجامید، آن را باز پس گرفتند و این عمل، افزون بریک ضربه استراتژیک، از نظر روانی، ضربه عظیمی به ارتش عراق وارد کرد .»

پس از پیروزی رزمندگان اسلام بر ارتش بعثی و آزادسازی خرمشهر، دشمنان نظام و انقلاب اسلامی در سراسر جهان درصدد بر آمدند تا از سقوط رژیم صدام جلوگیری نماید. بنابراین، از هیچ گونه کمک و همکاری با این رژیم خطرناک و توسعه طلب خودداری نکردند و در تجهیز و ترغیب دوباره آن کوشیدند. روزنامه فرانسوی لیبراسیون در این باره، مطلب خواندنی دارد. این روزنامه چنین می نویسد: «پس از باز پس گیری خرمشهر توسط ایرانیان، بلافاصله آمریکا و اروپا و برخی از کشورهای منطقه خلیج فارس، ابتکارات متعددی را برای پایان دادن به این جنگ به کار گرفتند تا به این ترتیب، از سقوط صدام جلوگیری کنند.»

بی تردید فتح خرمشهر، یک مسأله عادی نبود؛ بلکه معجزه الهی و امداد غیبی بود که به دست توانای رزمندگان اسلام رقم خورد. دشمنان نظام و انقلاب با تکیه بر محاسبات غلط مادی و غفلت از قدرت الهی، خرمشهر را تسخیرناپذیر و فتح آن را ناممکن می دانستند. بدین جهت، وقتی خبر فتح خرمشهر در رسانه ها و مطبوعات پخش شد؛ دشمنان اسلام را بهت زده و حیرت زده ساخت. بر همین اساس و بر مبنای همین طرز تفکر دینی بود که امام خمینی (س) درباره توجه خاص حضرت حق در فتح خونین شهر و ارتباط این مسأله با امدادهای غیبی چنین فرمودند: «فتح خرمشهر، یک مسأله عادی نبود. این که پانزده الی بیست هزار نفر به صف برای اسارت بیایند و تسلیم شوند، مسأله عادی نیست، بلکه مافوق طبیعت است .» صحیفه امام؛ ج 16 ، ص 270

در عملیات بیت المقدس، الطاف خداوند پی در پی رزمندگان خداجوی اسلام را فراگرفت و این امدادهای الهی، لحظه به لحظه بر پیشروی ها می افزود تا این که سرانجام پس از مدت ها انتظار، در اوج بهت و ناباوری دشمنان اسلام و در کمال امیدواری رزمندگان به رحمت بی پایان خداوندگار مهربان، خرمشهر آزاد گردید و لبخند را بر لبان سپاهیان کفرستیز به ارمغان آورد.

یکی از کسانی که از نزدیک شاهد این نبرد بوده، در قسمتی از خاطراتش لحظات پیشروی و فتح را این گونه توصیف کرده است: «تدارک آزادی خرمشهر، از عملیات بیت المقدس پی ریزی شده بود. این عملیات، ترس و وحشت عجیبی بر دل عراقی ها افکنده بود. با وجودی که دشمن برای نگهداری خرمشهر مرتب دست به ضد حمله می زد، ولی این ضد حمله ها، در اراده پولادین رزمندگان اسلام هیچ گونه خللی به وجود نیاورده و دشمن زبون در هر ضد حمله، با تعداد زیادی کشته و مجروح و از دست دادن مقادیری مهمات و سلاح به عقب می نشست. طوفان شوق سراپای وجود همه رزمندگان را فرا گرفته بود و هیچ نیرویی قادر نبود در مقابل این نیروی الهی ایستادگی کند .»

خرمشهر، معبر ملکوتی مردان با صفاست؛ جوانانی که در آرزوی رسیدن به کربلا، آرام و قرار نداشتند. خرمشهر، جایگاه شاهدان گمنامی است که گواهشان نام حسین بود و حضور همیشگی و سرافرازانه شان تجلی عاشورایی دیگر. خرمشهر، سرفرازترین خاک این دیار مردپرور است. خرمشهر، شهر شکوه و شکوفایی است؛ شهری که سرگذشت اسارت و رهایی اش را سخن سرایان سرودند و آزاداندیشان، از قیام سرخش قصه ها آموختند. خرمشهر، جایگاه شیرمردانی است که جنگاور میدان رزم بودند و لبیک گوی ندای شهادت. اینک ای شهر آوازهای غریب! برای همیشه پایدار بمان. در سالروز فتح خرمشهر، شهد شیرین و دلگشای آزادی، گوارای وجود شیرمردان و غیور زنان خرمشهری باد؛ آنان که در خرمشهر مقاومت کردند تا ایران و اسلام برای همیشه سرفراز بماند.

خرمشهر با تاریخی خونبار و حماسه ای جاوید، نماد رشادتها و دلاوری های رزمندگان و مردمی است که خاطرات کم نظیر آنان، برای همیشه به عنوان برگ زرینی در قلب تاریخ ثبت شده است. این شهر که به خاطر شهادت تعدادزیادی از عزیزترین فرزندان این کشور، به «خونین شهر» لقب گرفته است، مظهر مقاومتی است که آیندگان همواره از آن به نیکی یاد خواهند کرد. فتح خرمشهر، در تاریخ نبرد ایران و عراق، از ویژگی خاصی برخوردار است. خبر آزادی خرمشهر، به قدری شگفت آور بود که در سرتاسر ایران اسلامی، اوضاع را دگرگون کرد. گویی زلزله شدیدی رخ داده که متجاوزان بعثی در اثر آن به هلاکت رسیده اند و به دنبالش، آرامش و شور و شادی را برای ملت شهیدپرور و مقاوم ایران به ارمغان آورده است. حال این ماییم و این یادگاری که باید بر لوح تاریخ ماندگارش سازیم.

عمده ترین عامل پیروزی در عملیات بیت المقدس که به فتح خرمشهر انجامید، «اصل وحدت فرماندهی» بود. شرکت گسترده نیروهای ارتش، سپاه و بسیج مردمی و لزوم فرماندهی مشترک آنان در تاریخ جنگ، سبب شد که چندگانگی ظاهری، باعث اختلال در امر فرماندهی آن ها نشود و همه در سایه فرماندهی یکسان به این پیروزی شگرف دست یابند. البته پشتیبانی جانی و مالی مردمی برای شرکت در عملیات، روح ایمان و از خودگذشتگی و توجهات و مددهای الهی را هرگز نمی توان در این پیروزی بزرگ نادیده گرفت.

یکی از عوامل پیروزی در عملیات بیت المقدس، تحول روحی و معنوی در مردم و حضور فعّال آنان در جبهه های نبرد بود. با پیدایش شرایط جدید، که از اساس ناشی از حضور دوباره مردم در صحنه تحت رهبری حضرت امام (س) بود، توجه به امور معنوی در داخل کشور رو به گسترش نهاد و تنش های سیاسی در جامعه کم رنگ گردید. در واقع، تأثیرات ناشی از تحول روحی مردم، به افزایش حضور آن ها در جبهه جنگ انجامید و بدین ترتیب، وضعیت جدیدی را در میدان های رزم به وجود آورد که سرانجام به کسب پیروزی های نظامی منجر گردیده و بشارتی عظیم را به ملت ایران هدیه کرد. بر همین اساس بود که امام خمینی (س) به منشأ این تحول عظیم چنان اشاره فرمودند: «در دنیا شاید بی نظیر باشد و شاید در طول تاریخ هم نظیری برایش نتوانیم پیدا کنیم که بچه های کوچک و جوان های نیم سال و زن ها، پیرزن ها، نوعروس ها و نو دامادها، همه با هم دراین جبهه حاضرند و صحنه جنگ، صحنه ای است که ملت همه در آن حاضر هستند .» صحیفه امام؛ ج 14 ، ص 264

یکی از عوامل فتح خرمشهر، ابتکار و خلاقیت رزمندگان در صحنه های نبرد بود. فضای بسیار مناسبی که در این برهه از انقلاب اسلامی و در پی تحول روحی ـ معنوی مردم حاصل شد، به گسترش ابتکار و خلاقیت در صحنه های جنگ انجامید. در واقع، تا پیش از این نیز همین امکانات در صحنه جنگ وجود داشت، اما هیچ کدام عاملی در راستای کسب موفقیت در بیرون راندن دشمن از مناطق اشغالی نگردید.

با تغییر اوضاع حاکم بر کشور، بار دیگر روح ابتکار و خلاقیت، بر فضای جبهه ها حاکم شد که در نتیجه، توازن نظامی را به نفع جمهوری اسلامی تغییر داده به فتح آبرومندانه ای خونین شهر انجامید. یکی از سرداران سپاه در این باره چنین می گوید: «یکی از اشکال ظهور و حضور نیروهای مردمی و سپاه که از اهمیت ویژه ای برخوردار است، مسأله ابتکار و تاکتیک های جدید است. حضور نیروی مردمی در جنگ، پاسخی بود که در صحنه و عمل، به ناتوانی روش های کلاسیکی که تاکنون به نتیجه نرسیده بودند، داده شد. اولین اقدام آن ها، با ابتکاراتشان صورت گرفت.»

یکی از عوامل فتح خرمشهر، عدم درک دشمن از وضعیت جدید کشور و تحول روحی مردم و حضور آنان در صحنه نبرد بود. دشمن، از روند شکل گیری تحولات جدید که از اساس برحضور مردم در صحنه متکی بود و به حذف جبهه ضد انقلاب از صحنه سیاسی کشور انجامید، درک صحیحی نداشت و همین مسأله، موجب شد تا عراق، به لحاظ باور و ذهنیت غلط گذشته نسبت به توانایی بالقوه رزمندگان اسلام، از نظر تاکتیک غافلگیر شده و به ناچار به اسارت نیروها و انهدام تجهیزاتش تن دهد.

یکی از عوامل فتح خرمشهر، همکاری بی سابقه ارتش و سپاه بود، در پی حذف بنی صدر، مقدمات همکاری جدی نیروهای ارتش و سپاه فراهم شد و عملیات ثامن الائمه، در نتیجه این همکاری و با تلاش شهیدان کلاهدوز و نامجو طراحی شده و پس از تصویب توسط شورای عالی دفاع، به اجرا درآمد. در پی نتایج به دست آمده از این عملیات، همکاری این دو سازمان (ارتش و سپاه) به همراه ترکیب جدیدی از تلفیق و اتخاذ استراتژی عملیاتی و تاکتیک های رزمی نوین آغاز شد. همکاری های متقابل سپاه و ارتش، در جوی سرشار از تفاهم، به رفع بسیاری از توهمات و تبلیغات سوء گذشته انجامید و پیروزی را برای ملت به ارمغان آورد.

یکی از رزمندگان در خصوص همکاری و اتحاد بین ارتش و سپاه می گوید: «حضرت امام دست برادر سردار محسن رضایی و برادر تیمسار صیاد شیرازی را گذاشتند در دست هم، چون شیاطین می خواستند بین سپاه و ارتش تفرقه بیندازند. امام بدون صحبت و با لبخند و تبسم، این معنا را القا کردند که نگذارید بین شما اختلاف بیندازند.»

خرمشهر، سرزمین خرمی است که سرچشمه طراوت و جاودانگی اش، سرخی شبنم مانند قطرات خون رزمندگان اسلام است. اینک، بعد از آن همه فداکاری ها و ثبت حماسه و ایثار فرزندان خرمشهر، چه زیباست اهتمام در تداوم راه سبز آن سرخ جامگان و چه نیکوست زنده نگه داشتن یاد و نام شهیدانی که در خرمشهر خونین، جانشان را ایثار کردند. بزرگ مردانی که از بستر عافیت طلبی بیرون آمدند و در بستر فخر و عزت شهادت پهلو گرفتند. به راستی که امروز حفظ و حراست از حریم و حماسه های دفاع مقدس که آزادی خرمشهر، نمونه ای از آن می باشد، به خون دل خوردن و هشیار بودن محتاج است. خدا نکند که تکریم شهیدان و بزرگداشت حماسه ها، کم رنگ شود. مبادا آنانی را که با ایثار و مقاومت و فداکاری خود، جاودانگی اسلام را به ثبوت رساندند، فراموش کنیم.

سوم خردادماه، در حقیقت به عنوان یکی از ایام الله فراموش نشدنی و خاطره آفرین در تاریخ گرانبار انقلاب اسلامی به ثبت رسیده است. آفرینندگان حماسه پیروزی خرمشهر، نه در حد آزادکنندگان و فاتحان یک شهر، بلکه به عنوان فاتحان قلب های مشتاق مسلمانان و آزادی خواهان جهان مطرح اند. پس از گذشت سالیان طولانی از این حماسه پیروزی آفرین، در می یابیم که در روز سوم خردادماه، نه فقط خرمشهر آزاد شد و به آغوش گرم میهن اسلامی بازگشت، بلکه رؤیای خود فروختگان و دشمنان اسلام نقش بر آب شده و اندیشه تسلط بر ایران، به زباله دان تاریخ پیوست.

با فتح خرمشهر، دنیا به ایمان، قدرت، صلابت، عزم، شجاعت، عشق و ایثار رزمندگان اسلام آفرین گفت و استکبار چون برگ بید به خود لرزید. اینک یاد آنها را که برای همیشه در نگاه خرمشهر خاطره شدند و یاد رزمندگانی که خاطره فتح خونین شهر را پدید آوردند، گرامی می داریم.

فتح خرمشهر، آثار و پیامدهای فراوان به دنبال داشت. این پیروزی بزرگ، آمریکایی ها را غافلگیر و به صورت فزاینده ای نگران کرد. در این زمینه لس آنجلس تایمز چنین نوشت: «هر گونه تحولی در منطقه منافع آمریکا را به خطر می اندازد. بنابراین، حمله ایران که روز جمعه آغاز شد، برای آمریکا از اهمیت بسیاری برخوردار است. چنین به نظر می رسد که پیروزی ایران، آرامش دوستان آمریکا را در منطقه به هم خواهد زد. ژنرال هیگ وزیر خارجه وقت آمریکا هم ضمن ابراز نگرانی از پیروزی ایران، چنین واکنش نشان داد: «آمریکا در برابر هرگونه تغییر اساسی در منطقه خلیج فارس که ناشی از جنگ ایران و عراق باشد، بی تفاوت نخواهد بود.»

فتح خرمشهر، در نظر استکبار جهانی و وابستگان آن، به منزله سقوط رژیم عراق و فروپاشی کشورهای منطقه به شمار می آمد. بدین جهت، تئوریسین های سیاسی آمریکا از جمله کسینجر در این مورد چنین اظهار نظر کردند: «اگر عراق جنگ را برده بود، امروز نگرانی و وحشت در خلیج فارس نبوده و منافع ما در منطقه به آن اندازه که اینک در خطر قرار دارد، دچار مخاطره نمی شد. در هر حال با توجه به اهمیتی که توازن قوا در این منطقه دارد، این به نفع ماست که هر چه زودتر آتش بس برقرار کرده و به تدریج به رژیم سازشکاری که در آینده، احیاناً جایگزین رژیم ایران می شود، نزدیک شویم.»

از این پس، تلاش های آمریکا برای حمایت همه جانبه از عراق و تجهیز این کشور و نیز فشارهایی وارده به جمهوری اسلامی ایران برای پذیرش صلح تحمیلی، ایران را در شرایط و موقعیت دشواری قرار داد. به این ترتیب، آمریکا در جبهه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نبرد خود را بر ضد انقلاب اسلامی آشکارا آغاز کرد؛ تهاجمی که تاکنون ادامه دارد و کاملاً ناکام مانده است.نفوذ عنصر ایمان در عمق وجود رزمندگان اسلام، یکی از عوامل عمده فتح خرمشهر به شمار می رود. این ایمان بود که حماسه عظیم و ماندگار خرمشهر را فراتر از یک حماسه ساخت و به آن جایگاهی بلندمرتبه و والا بخشید. ایمان که در شکل های مقاومت، ایثار، شهادت، فداکاری و ... متجلی شده، نقش کلیدی در فتح خرمشهر داشت. ایمان راسخ همراه با امید، پیروزی را نوید داد و این باعث گردید تا کارشناسان امور نظامی، در علم خویش تجدید نظر نموده و این عامل را در جایگاه ویژه خود لحاظ کنند و ایمان را در راستای تاکتیک و تکنیک و حتی بالاتر و برتر از آن دو عامل بدانند. آری، رزمندگان اسلام با روحیه ای سرشار از ایمان و قلبی مملو از عشق به خدا، به حماسه ای بزرگ دست زده و تاریخ بشری را به برگهای زرینی مزین ساختند. رزمندگان اسلام در عملیات فتح خرمشهر نشان دادند که چگونه می توان در مقابل سلاح های پیچیده و مدرن، به مقابله پرداخت و برتری ایمان و اعتقاد به قرآن و اسلام را نمایان ساخت.

حماسه خرمشهر از منظر رهبر انقلاب

رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای ـ مدظله العالی ـ حماسه آزادی خرمشهر را حادثه ای بی نظیر قلمداد کرده، چنین فرمودند: «حماسه مقاومت و آزادی خرمشهر، حادثه ای بی نظیر در تاریخ جهان است. خرمشهر، به پرچم سرافرازی و پایداری ملت ایران مبدل شده است. حماسه خرمشهر، باید جای خود را در دنیا پیدا کند. خاطره این روز تاریخی و فراموش نشدنی، همواره بر شما برادران عزیز و دلاورمردان صحنه نبرد گرامی باد.»

آن چه حماسه عظیم خرمشهر را مادر حماسه ها ساخت، اوج ایثارها، فداکاری ها، شجاعت ها، شهادت ها، مقاومت ها، رنج ها و مظلومیت ها بوده است و آن چه به خرمشهر قداست کلام مقدس امام خمینی رحمه الله است که فرمودند: «خرمشهر را خدا آزاد کرد.»

این جمله مقدس، والاترین و بالاترین ارزشی است که شایسته توصیف این حماسه می باشد. خرمشهر، نقطه عطفی در تاریخ جنگ تحمیلی استکبار جهانی بر ضد انقلاب اسلامی است. خرمشهر، قاموسی از ارزش ها است؛ ارزش های متعالی و مقدس. حماسه خرمشهر، کتاب قطوری است که از سطر سطر آن، رایحه الهی و انسانی به مشام می رسد. یاد آن روزهای حماسه به خیر و راه شهیدانِ خرمشهر پررهرو باد.

خرمشهر، حماسه بزرگ دفاع مقدس به شمار می آید. مردمان دنیا، هنوز از عوامل پیروزی رزمندگان اسلام بی خبر و در تعجب هستند، ولی امام خمینی رحمه الله در یک کلام عامل اصلی آن را چنین فرمودند: «فتح خرمشهر، یک مسأله عادی نیست؛ بلکه مافوق طبیعت است». به راستی که فتح خرمشهر معماست و این معما را باید در انگیزه الهی مران خدا جست وجو کرد که دل در گرو معشوق داشتند و در کوی او سر بر آستان بی نیاز نهادند. در سالروز فتح خرمشهر، جا دارد از شهید محمد جهان آرا فرمانده سپاه خرمشهر و هم سنگران شهید او نیز یاد کنیم که جز در فکر آزادی خرمشهر نبودند و تنها به شهادت در راه خدا می اندیشیدند. آری، آنان رفتند تا خورشید، از پشت شقایق ها طلوع کند و از پشت خاک ریزها، فجر صادق را به همگان بنمایاند. یاد همه شهیدان گرامی باد.

عملیات آزادسازی خرمشهر، از نظر نظامی و استراتژی جنگی، و از دید نخبگان نظامی و کارشناسان مسایل جنگ، بیشتر به معجزه شبیه است تا عملیات نظامی. تمام کارشناسان و متخصصان امور، بر این باور بودند که آزادسازی خرمشهر، عملیاتی غیرممکن و محال بوده است. اگر به سرمایه گذاری عظیم نظامی عراق در طول اشغال این شهر نگاه کنیم، شاید نظر کارشناسان مسایل نظامی، چندان دور از واقعیت نباشد. وجود هزاران نیروی زرهی، پیاده و مکانیزه به همراه هزاران وسایل جنگی و تجهیزات مدرن و پیشرفته، اختصاص چند سپاه بزرگ عراق و معطوف کردن بیش از هفتاد درصد ارتش به این منطقه و...، همه گواهی می دهند که فتح خرمشهر محال بود، اما معجزه اتفاق افتاد و محاسبات رایانه ها و نخبگان نظامی را باطل کرد و تمام کارشناسان امور نظامی را به وحشت انداخت. این پدیده که فراتر از عملیات نظامی بود، همه را به بهت و سکوت و حیرت واداشت؛ زیرا هیچ نظریه رسمی علمی، برای تبیین آن در قاموس مسایل نظامی نیافتند.

بدون شک ابعاد سیاسی حماسه فتح خرمشهر، به دلیل اهمیت آن، وسیع و دامنه دار است و نقش مهم تری به نسبت سایر ابعاد دارد؛ زیرا خرمشهر به عنوان یک برگ برنده، برای دو طرف نیروی متخاصم، ایفای نقش می کرد.

ویژگیهای سیاسی این حماسه عظیم را می توان چنین برشمرد: 1. سلب قدرت مانور سیاسی عراق و دشمنان انقلاب اسلامی در محافل سیاسی و مجالس دنیا، نظیر مجالس سازمان ملل متحد، شورای امنیت، شورای همکاری خلیج فارس، کنفرانس غیرمتعهدها و ...؛ 2. احترام به حق حاکمیت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از سوی عراق؛ 3. تثبیت نظام مقدس جمهوری اسلامی در بعد سیاسی، به ویژه از نظر بین المللی به عنوان نظامی که بدون اتکای به قدرت های خارجی، در شرایط خطیر و حساس، قادر به طرح و تحقق مکانیسم های مهم و پیچیده سیاسی ـ نظامی است؛ 4. انعطاف و انفعال مواضع سیاسی عراق و عقب نشینی از خواسته های نامشروع خود؛ 5. عدم اعتماد شورای همکاری خلیج فارس به رژیم عراق که باعث تزلزل این رژیم از نظر مالی شد. شورای همکاری با فتح خرمشهر از پیروزی صدام در جنگ دچار یأس گردید و ارسال کمک ها را باعث هدر دادن امکانات تلقی کرد.

دستاوردهای فتح خرمشهر

حماسه فتح خرمشهر، دستاوردهای فراوانی به دنبال داشت؛ از جمله این که این پیروزی، اعتماد به نفس مسئولان نظام را در دفاع از حقوق مشروع و ایفای نقش در محافل سیاسی و اتخاذ مواضع قوی و منطقی در پی داشت. افزون بر این، با فتح خرمشهر، شور انقلابی مردم دو چندان وباعث شد که ایران از این طریق، موفق به بازسازی نیروها، امکانات و حضور بی شائبه مردم در صحنه های نظامی - سیاسی گردد. همچنین فتح خرمشهر، باعث شد که عراق از همه درخواست های ناحق خود دست برداشته و به قراردادهای بین المللی تن دهد.

آزادسازی خرمشهر در ۳ خرداد سال ۱۳۶۱ش از رخدادهای مهمِ جنگ ایران و عراق است. این شهر پس از ۵۷۸ روز اشغال توسط ارتش حزب بعث عراق به‌دست نیروها و رزمندگان ایرانی آزاد شد. خرمشهر، از شهرهای خوزستان، اولین شهری بود که مورد تهاجم عراقی‌ها قرار گرفت. این شهر، علی‌رغم ۳۴ روز مقاومت و تلاش رزمندگان و مردم، سرانجام در ۴ آبان سال ۱۳۵۹ش، به اشغال ارتش بعثی عراق درآمد.

آزادسازی خرمشهر یا فتح خرمشهر، مهم‌ترین تحرک نظامی ایران در جنگ عراق علیه ایران بود که در عملیات بیت المقدس به بازپس‌گیری خرمشهر در ۳ خرداد ۱۳۶۱/ ۲۴ مه ۱۹۸۲ منجر شد. عملیات فتح خرمشهر، به دلیل اهمیت آن از نظر نظامی و سیاسی به مطالعۀ فراوان نیاز دارد که در این مقاله، به اختصار بدان می‌پردازیم.

در فاصله ماه‌های مهر تا دی ۱۳۵۹ش، پس از سقوط خرمشهر، نزدیک به سه ماه عملیات‌هایی برای آزادسازی شهر از طرف ارتش، سپاه پاسداران و نیروهای مردمی انجام شد، اما نتیجه‌ مؤفقیت‌آمیزی حاصل نشد. پس از ماه‌ها تصرف و اشغال شهر، در نهایت در طی عملیات گسترده‌ای با نام عملیات «بیت المقدس» که ۲۵ روز به طول انجامید و در چهار مرحله اجرا شد، شهر به محاصره کامل نیروهای ایرانی درآمد و پس از انهدام قوای عراقی و اسارت شماری از نیروهای آن، در ۳ خرداد سال۱۳۶۱ش خرمشهر به‌طور کامل آزاد شد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع این شهر به اهتزاز درآمد.

امام خمینی فتح خرمشهر را از امور مافوق طبیعت و از عنایات خداوند دانسته است و آیت الله خامنه‌ای حماسه آزادی خرمشهر را حادثه‌ای بی‌نظیر در تاریخ جهان قلمداد کرده و آن را پرچم سرافرازی و پایداری ملت ایران معرفی کرده است. کتاب‌ها و آثار هنری متعددی در موضوع اشغال و آزادسازی خرمشهر تولید شده که برخی از آنها عبارتند از: کتاب دا، کتاب آزادی خرمشهر، فیلم روز سوم، سریال خاک سرخ و...

خرمشهر که از غرب و جنوب غربی به اروندرود منتهی می‌شود، از اولویت‌های رژیم عراق در تهاجم نظامی به ایران بود که سرانجام پس از مقاومت ۳۵ روزه، در ۴ آبان ۱۳۵۹ به تصرف بعثی‌ها درآمد. اهمیت راهبردی خرمشهر برای دو کشور و گستردگی منطقه عملیاتی موجب طولانی‌شدن اشغال آن شد.

دهم اردیبهشت ۱۳۶۱، عملیات بزرگ بیت‌المقدس با هدف آزادی خرمشهر آغاز شد و در سه‌مرحله، به پیروزی رسید. فتح خرمشهر در سوم خرداد ۱۳۶۱ افزون بر روحیه شهادت‌طلبی ایرانیان، نتیجه جنگ نامنظم و راهکارهای منحصربه‌فرد نیروهای ایرانی بود. بزرگ‌ترین پیروزی ایران در جنگ بیست‌ماهه با عراق، افکار عمومی دنیا را به واکنش واداشت و صحنه سیاسی را به نفع جمهوری اسلامی رقم زد.

آزادسازی خرمشهر امام‌خمینی را بسیار خوشحال کرد. ایشان این پیروزی را «نصر عظیم» و افتخاری ابدی برای اسلام خواند. در نگاه ایشان، امدادهای غیبی، وحدت فرماندهی، هماهنگی نیروها و ابتکار رزمندگان از عوامل پیروزی بود.

معرفی و موقعیت

شهرستان خرمشهر از توابع استان خوزستان است و در جنوب غربی آن واقع شده و حدود دو هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. از شمال به اهواز، از شرق و شمال شرق به شادگان، از جنوب شرقی به شهرستان آبادان و از غرب (منطقه مرزی شلمچه) و جنوب غرب (اروندرود) به کشور عراق محدود می‌شود[۱] این شهر را در گذشته «مُحمَّره» می‌نامیدند[۲] خرمشهر در دشت واقع است و سه رود کارون، خَیِّن و اروند در آن جریان دارد که ۹ کیلومتر آن مرز مشترک ایران و عراق است[۳] شهر از دو بخش قدیم و جدید تشکیل شده است: بخش قدیم در ساحل راست کارون محل پیوست کارون به اروند است و بخش دیگر بر ساحل اروند گسترده شده است[۴] ساکنان خرمشهر افزون بر کارهای خدماتی، به پرورش نخل و صید ماهی و دامداری و ساخت لنج مشغول‌اند[۵] آنان شیعه دوازده‌امامی‌اند و به زبان عربی و فارسی سخن می‌گویند[۶] بر اساس آمار سال ۱۳۵۵، خرمشهر ۱۴۰۴۹۰ نفر جمعیت داشته است و در آستانه جنگ تحمیلی جمعیت آن را ۱۶۹ هزار نفر تخمین زده‌اند[۷] ارتباط با دریای آزاد و راه‌آهن سرتاسری[۸]، برخورداری از دو رودخانه آب شیرین و قرارگرفتن در دهانه اروندرود، این شهر را از دیرباز مورد طمع قدرت‌های جهانی[۹] و تجزیه‌طلبان داخلی[۱۰] قرار داده است. رژیم بعث عراق برای درهم‌شکستن انقلاب اسلامی ایران[۱۱]، در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با همه توان نظامی به ایران هجوم آورد[۱۲] و تسلط بر اروندرود دستاویز این تجاوز بود.[۱۳]

منطقه

منطقهٔ عمومی عملیات الی بیت‌المقدس در میان چهار مانع طبیعی محصور بود که از شمال به رودخانهٔ کرخه کور، از جنوب به رودخانهٔ اروند، از شرق به رودخانهٔ کارون و از غرب به هور الهویزه منتهی می‌شد. منطقهٔ یادشده به جز جادهٔ نسبتاً مرتفع اهواز به خرمشهر، فاقد هر گونه عارضهٔ مهم برای پدافند بود. همین امر موجب شد تا زمین منطقه به دلیل مسطح بودن، برای مانور زرهی مناسب و برای حرکت نیروهای پیاده، به دلیل در دید و تیر قرار داشتن، نامناسب باشد. نقاط حساس و استراتژیک منطقه شامل بندر و شهر خرمشهر، پادگان حمید، جفیر، جادهٔ اهواز به خرمشهر، شهر هویزه و رودخانه‌های کارون، کرخهٔ کور و اروند بود.[۱۱]

اشغال خرمشهر

اهمیت خرمشهر و نزدیک‌بودن آن به خط مرزی شلمچه، تصرف آن را در اولویت‌های جنگی رژیم متجاوز عراق قرار داد. دولت‌مردان عراق که با توزیع سلاح در این شهر زمینه را برای نیروهای موسوم به خلق عرب آماده کرده بودند، در آرزوی اشغال سریع خرمشهر بودند[۱۴] و برای شتاب‌دادن به دستیابی به این هدف از سیاست تفرقه‌افکنی میان مردم بهره گرفتند. در بهار ۱۳۵۸ با پشتیبانی حزب بعث عراق، سازمان سیاسی خلق عرب در خرمشهر فتنه‌ای آغاز کرد و جنگ‌افزارهای بسیاری با هدف جنگ داخلی از حزب بعث عراق به مخالفان انقلاب رسید[۱۵] و خسارت‌های بسیاری ازجمله انفجار لوله‌های نفت به دست این افراد متوجه نظام نوپای اسلامی شد[۱۶] اما با درایت و رهنمود‌های امام‌خمینی این فتنه از میان رفت[۱۷](ببینید: خلق عرب(

ارتش عراق، در هفته نخست جنگ، بخش بزرگی از مناطق راهبردی ایران را تصرف و خود را به اهواز نزدیک کرد و قصد داشت همه خوزستان را تصرف کند[۱۸] غافلگیری، کمبود نیرو، نبود جنگ‌افزار و مهمات[۱۹] و کارشکنی سیدابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت، در اعزام نیرو[۲۰] موجب پیشروی عراقی‌ها شد. با همه کمبودها، جوانان و نیروهای مسلح خرمشهر با مقاومت تاریخی خود راهبردی پیروزی برق‌آسای دشمن را به شکست کشاندند و ارتش عراق را در تکمیل اهداف خود ازجمله اشغال آبادان ناکام کردند[۲۱] فرماندهان عراقی برای اشغال خرمشهر، افزون بر لشکری مجهز و یک گردان نیروی مخصوص در نظر گرفته بودند[۲۲] آنان در روزهای نخست ورود به خوزستان شایع کردند خرمشهر را گرفته‌اند که امام‌خمینی این شایعه را رد کرد و به ارتش عراق اندرز داد که چرا مردم بی‌دفاع ایران را به خاک و خون می‌کشند[۲۳]

امام‌خمینی در پیامی به ارتش و مردم عراق، صدام حسین و حزب بعث را از نوکران صهیونیسم و امپریالیسم و مسئول حمله به خرمشهر معرفی کرد و از ارتش و مردم عراق خواست شرارت‌های حزب بعث را از سر مردم ایران و عراق دفع کنند[۲۴] ایشان از مردم خرمشهر خواست از کشور دفاع کنند و شهر را ترک نکنند[۲۵] با ایثار و مقاومت نیروی زمینی ارتش در مرزها و نیروی هوایی در جای‌جای فضای ایران و نیروی دریایی ارتش در خلیج فارس و نیروهای سپاه پاسداران و مردمی، نقشه‌های خائنانه دشمن تا حد زیادی نقش برآب شد[۲۶] در این حماسه، نقش زنان ازجمله سیده‌زهرا حسینی، شهناز حاجی‌شاه و شهناز محمدی برجسته است. اینان از مراکز پشتیبانی، بیمارستان و گلزار شهدا تا خطوط مقدم درگیری، فعال بودند[۲۷]

خرمشهر در ۲۳ و ۲۴ مهر ۱۳۵۹ شاهد شدیدترین درگیری‌ها بود. مدافعان، دشمن را در پشت دروازه‌های شهر متوقف کردند[۲۸] دشمن با پشتیبانی زره‌پوش و آتش سنگین و راهنمایی ستون پنجم به شهر نفوذ کرد[۲۹] مسجد جامع شهر کانون مقاومت مردمی بود[۳۰] و همه هماهنگی‌ها ازجمله تبادل اخبار، تجهیز، آموزش رزمندگان و مداوای فوری و موقت مجروحان همگی در آن صورت می‌گرفت[۳۱] تا آنکه عراقی‌ها بر مرکز و پل خرمشهر مسلط شدند[۳۲] خرمشهر پس از مقاومتی ۳۵روزه در ۴ آبان ۱۳۵۹ به تصرف کامل بعثی‌ها درآمد[۳۳] افسران بعثی پیروزی خود را جشن گرفتند و بر دیوار شهر جمله «جئنا لنبقی» (آمده‌ایم تا بمانیم) را نوشتند[۳۴] اشغالگران نام شهر را مُحَمَّره گذاشتند و به شکنجه و اعدام مدافعان شهر پرداختند[۳۵] اموال دولت و مردم به غارت رفت و این شهر بندریِ زیبا به ویرانه‌ای تبدیل شد[۳۶] صدام حسین بهترین افراد ارتش خود را به خرمشهر برد و سنگرهای استواری در آن بنا کرد.[۳۷]

در حالی‌که ممکن بود سقوط خرمشهر روحیه مردم و رزمندگان را سست کند، امام‌خمینی بحران خرمشهر را پیامد طبیعی جنگ خواند و در برابر خبر سقوط خرمشهر به سیدمحمد غرضی، استاندار خوزستان، گفت: «جنگ است؛ آقا، جنگ است»[۳۸] ایشان مقاومت مردم ایران در مقابله با دشمن را ستود و تأکید کرد جمهوری اسلامی ایران به تکلیف عمل می‌کند و در همه حال پیروز است[۳۹] ایشان از خرمشهر به خونین‌شهر یاد کرد[۴۰] و ستاد تبلیغات شورای عالی دفاع نیز به سبب مقاومت‌های رزمندگان و شهدای مظلوم، آن را خونین‌شهر نامید[۴۱] .

موقیعت خرمشهر پس از اشغال

پس از اشغال خرمشهر در ۴ آبان ۱۳۵۹/ ۲۶ اکتبر ۱۹۸۰، برای عراق و حامیان منطقه‌ای و بین المللی آن فرصتی فراهم شد. تا ضمن فرسایش توان نظامی ایران، خواست خود را برای پایان دادن به جنگ، به دولت ایران تحمیل کنند. [۱] [۲] [۳]

ایران پس از اجرای عملیات موفقیت‌آمیز فتح المبین در فروردین ۱۳۶۱/ مارس ۱۹۸۲، درصدد آزادسازی کامل مناطق اشغالی برآمد و عملیات بیت المقدس با این هدف آغاز شد. اما اهمیت راهبردی خرمشهر برای دو کشور و گستردگی منطقه عملیاتی سبب طولانی شدن آن گردید. [۴]

مراحل عملیات بیت المقدس

عملیات بیت المقدس در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱/ ۳۰ آوریل ۱۹۸۲، در چهار مرحله، با هدف آزادسازی شهرهای خرمشهر، هویزه و جاده اهواز ـ خرمشهر و رسیدن به مرزهای بین المللی، در منطقه‌ای با وسعت بیش از ۵۴۰۰ کیلومتر مربع انجام شد. [۵] [۶] [۷]

این عملیات با نام «بیت المقدس» طی ۳ مرحله انجام شد و ۲۵ روز به طول انجامید. رمز عملیات، ذکر مقدس «یا علی بن ابیطالب (علیه‌السّلام)بود و در ساعت ۳۰ دقیقۀ بامداد ۱۳۶۱/۰۲/۱۰ آغاز شد. غرب کارون، جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر، مناطقی بودند که این نبرد در آن مناطق شکل گرفت. وسعت منطقۀ عملیات، حدود ۶۰۰۰ کیلومتر مربع بود.[۸]

این عملیات پس از برنامه‌ریزی دقیق و ساعت‌ها طرح و برنامه آغاز شد و این در حالی بود که هدف اصلی آن، یعنی آزادسازی خرمشهر، اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت. این شهر برای ایران و عراق بسیار مهم بود، به عبارت دیگر، خرمشهر، برگ برندۀ جنگ بود و هر کس بر آن تسلط می‌یافت، برتری خود را اثبات می‌کرد، از این‌رو عراق، به طور ویژه‌ای در پی حفظ آن بود و نیروهای بسیاری در آن منطقه، متمرکز کرده بود. ایران نیز که از اهمیت استراتژیک خرمشهر، آگاه بود، برنامه‌ای وسیع و سنگین برای آزدسازی آن منطقه تدارک دیده بود.

مرحله اول

مرحلۀ اول عملیات در غرب کارون و در ۱۳۶۱/۰۲/۱۰ آغاز شد و سرعت عملیات دشمن را غافلگیر کرد. در حقیقت، دشمن هرگز گمان نمی‌کرد که ایران بتواند با عبور از رودخانه، خود را به جادۀ اهواز – خرمشهر برساند، ولی این امر تحقق یافت، نیروهای ایرانی با عبور از رود کارون و استقرار در جاده اهواز ـ خرمشهر، بیش از هشتصد کیلومتر را پاک‌سازی کردند.

مرحله دوم

مرحله دوم، در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۱/ ۶ مه ۱۹۸۲، به منظور آزادسازی بندر خرمشهر شروع شد. نیروهای ایرانی تا شلمچه پیش رفتند و پس از آزادسازی هویزه، در هفده کیلومتری نوار مرزی استقرار یافتند. نتایج مهمی از این نبرد، نصیب ایرانیان شد. در این نبرد، نیروهای ایرانی توانستند در ۱۷ کیلومتر از نوار مرزی استقرار یابند. در مقابل، نیروهای عراقی از جفیر، کرخه نور، هویزه و پادگان حمید عقب‌نشینی کردند و در محور شلمچه – خرمشهر متمرکز شدند.

مرحله سوم

در مرحله سوم، ۱۹ـ۲۰ اردیبهشت همان سال، عملیات برای آزادسازی خرمشهر ادامه یافت، ولی در محور شلمچه ـ خرمشهر، عراق برتری نظامی داشت و بازپس‌گیری خرمشهر میسر نشد و نیروهای ایرانی به بازسازی و تجدید قوا پرداختند. در مرحله نهایی، اول خرداد همان سال، پیشروی از منطقه شلمچه در شمال غربی خرمشهر آغاز شد و نیروهای ایرانی خرمشهر را محاصره و در ۳ خرداد آزاد کردند.

نتایج عملیات

در این عملیات به جز شلمچه و کوشک و طلائیه که در اشغال عراق باقی ماند، بقیه مناطق آزاد شدند. [۹] [۱۰] [۱۱]

لذا دشمن مزدور با تمام امکانات و تجهیزات و با وجود یاوران بسیار، در برابر قدرت ایمان و وحدت ملت ایران شکست خورد و با دادن تلفات و ضایعات فراوان، خرمشهر را به صاحبان اصلی آن، واگذار کرد و گریخت.

از جمله نتایج این عملیات، انهدام کامل ۲ لشکر عراق، آسیب دیدن ۶ لشکر به میزان ۲۰-۶۰ درصد، کشته و زخمی شدن بیش از ۶ هزار نفر، اسارت ۱۷۴۹۹ نفر و انهدام ۵۵۰ تانک و نفربر، ۵۰ خودرو، ده‌ها عراده توپ، ۵۳ هواپیما، ۳ هلی کوپتر و مقادیر زیادی جنگ افزار و مهمات است.[۱۲]

فتح خرمشهر

با مقاومت تاریخی و حماسه‌آفرینی جوانان و سپاهیان خرمشهر، دشمن در اراضی اشغالی زمینگیر شد. پس از آن، آزادسازی این مناطق به عنوان ضرورتی ملی و مذهبی در اولویت قرار گرفت[۴۲] عراقی‌ها با توجه به اصول و معیار جنگ کلاسیک، جمهوری اسلامی ایران را فاقد توانایی لازم برای آزادی سرزمین خود می‌دیدند[۴۳] اهمیت راهبردی خرمشهر برای دو کشور و گستردگی منطقه عملیاتی موجب طولانی‌شدن اشغال آن شد[۴۴] حضور عراقی‌ها در خاک ایران بر هماهنگی نیروهای رزمنده افزود[۴۵] رزمندگان اسلام طی عملیات فتح‌المبین از اول تا دهم فروردین ۱۳۶۱ که در غرب دزفول و شوش و غرب رودخانه کرخه روی داد[۴۶]، بخش بزرگی از اراضی اشغالی خوزستان را آزاد کردند و طراحی و هدایت عملیات بزرگی را نشان دادند[۴۷] پس از این عملیات، اعتماد به نفس در رزمندگان اسلام قوت گرفت و با اینکه به امکانات جنگی افزوده نشده بود، آنان با این پیروزی احساس قدرت و قوت می‌کردند و به پیروزی خود در عملیات‌های بعدی اطمینان داشتند و از سوی دیگر، ارتش عراق در موضع ضعف و انفعال قرار گرفت و زمینه آزادی خرمشهر فراهم شد[۴۸] در بامداد ۱۰/۲/۱۳۶۱ عملیات بزرگ بیت‌المقدس با هدف آزادی خرمشهر با رمز «یا علی‌بن‌ابی‌طالب(ع([۴۹] در چهار مرحله و در منطقه‌ای با وسعت ۵۴۰۰ کیلومتر آغاز شد[۵۰] هدف عملیات درهم‌شکستن قوای سازماندهی‌شده دشمن در منطقه وسیع جنوب غربی اهواز و آزادی آخرین منطقه اشغالی جنوب بود[۵۱] در این عملیات ۱۱۲ گردان از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ۴۵ گردان از ارتش که در چهار قرارگاه سازماندهی شده بودند، به مصاف دویست گردان دشمن رفتند[۵۲] فرماندهی ارتش در دست سرهنگ علی صیاد شیرازی و فرماندهی سپاه بر عهده محسن رضایی بود. رزمندگان ایرانی حمله را از غرب کارون آغاز کردند و پس از شکست لشکر ۳ زرهی عراق، عملیات پل‌گذاری بر کارون را شروع و راه رسیدن به جاده اهواز خرمشهر را هموار کردند[۵۳] و موفق شدند جاده اهواز ـ خرمشهر را از کیلومتر ۶۸ تا ۱۰۳ تصرف و تثبیت کنند[۵۴]

در شامگاه ۱۶/۲/۱۳۶۱ در مرحله دوم عملیات، افزون بر بخش دیگری از جاده اهواز ـ خرمشهر، مناطق جفیر و پادگان حمید و هویزه آزاد شد[۵۵] با توجه به اهمیت دراختیارداشتن خرمشهر در روحیه نیروهای دو طرف درگیر، رزمندگان کوشیدند با عبور از رودخانه «عرائض» محاصره خرمشهر را هرچند نمایشی به دنیا اعلام کنند[۵۶] فرمانده عراقی منطقه با شنیدن شایعه محاصره خرمشهر، به دستاویز نجات بصره از خطر سقوط، بدون هماهنگی با فرماندهان خود عقب‌نشینی کرد[۵۷] سربازان عراقی زیر آتش سربازان ایرانی به ساحل اروند گریختند[۵۸] و رزمندگان اسلام دسته‌دسته از شمال وارد خرمشهر شدند[۵۹] و سربازان عراقی در سنگرهای استوار بدون اراده منتظر تسلیم به نیروهای ایرانی بودند[۶۰] در آخرین مرحله از عملیات بیت‌المقدس که از شامگاه ۱/۳/۱۳۶۱ آغاز شد[۶۱]، نیروهای عراقی در برابر حمله سریع و غافلگیرانه رزمندگان اسلام دچار وحشت و سرگردانی شدند و ارتباط یگان‌های دشمن با یکدیگر قطع شد[۶۲]. در دوم خرداد، خرمشهر کاملاً محاصره شد؛ اما ارتش عراق برای روحیه‌دادن به قوای خود آن را تکذیب کرد[۶۳] رزمندگان ایرانی، خرمشهر را پس از نوزده ماه اشغال در ساعت ۱۱ بامداد روز سوم خرداد از دست نیروهای بعثی آزاد کردند[۶۴]

فتح خرمشهر، افزون بر روحیه شهادت‌طلبی ایرانیان، نتیجه جنگ نامنظم و راهکارهای منحصربه‌فرد نیروهای ایرانی بود[۶۵] در این عملیات، ۱۰۵ دستگاه تانک و نفربر و ده‌ها انبار مهمات، ۹۵ هزار مین، صدها دستگاه خودرو و هزاران قبضه سلاح انفرادی و هجده قبضه توپ از دشمن به غنیمت گرفته شد. ۱۶۵۰۰ نفر از افراد اشغالگر کشته و زخمی شدند و نوزده‌هزار نفر به اسارت نیروهای ایرانی در آمدند[۶۶] در این عملیات، ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی و ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از مناطق تحت اشغال دشمن آزاد شد[۶۷] بصره و مناطق نفت‌خیز عراق در تیررس نیروهای ایرانی قرار گرفت. پس از آزادسازی خرمشهر، رزمندگان ایرانی در مسجد جامع خرمشهر نماز شکر اقامه کردند[۶۸] و شادی همه جبهه‌ها را فراگرفت[۶۹] مردم با خبر آزادی خرمشهر به خیابان آمدند و به شادی و پخش شیرینی پرداختند. شب پیروزی صدای الله اکبر از پشت بام‌ها به گوش می‌رسید[۷۰] مردم این پیروزی را به رزمندگان تبریک می‌گفتند[۷۱] همچنین مسئولان نظام، مراجع تقلید، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ائمه جمعه این پیروزی را به امام‌خمینی تبریک گفتند[۷۲]

اهمیت

آزادسازی خرمشهر از دست رژیم بعث عراق از مهمترین رخدادهای جنگ تحمیلی بود که سرنوشت و ماهیت جنگ را تغییر داد.[۲] برای آزادی خرمشهر، اثراتی را ذکر کرده‌اند: ایجاد تزلزل در ارتش عراق؛ ارتش عراق بر تصرف خرمشهر تبلیغات رسانه‌ای بسیاری انجام داده بود. فرار ارتش عراق از خرمشهر با چند هزار کشته و اسیر، مشکلات مهمی را برای ارتش عراق فراهم آورد.[۳] . تغییر توازن سیاسی - نظامی به سود ایران.[۴] . تلاش برای تحمیل صلح به ایران.[۵] . اثبات توانایی‌های رزمی ایران.[۶]

اهم نتایج فتح خرمشهر

بازپس‌گیری خرمشهر، موجب تغییر توازن سیاسی ـ نظامی در جنگ و منطقه خلیج فارس به سود ایران شد. از نظر نظامی، اجرای چهار عملیات طی هشت ماه، بیانگر تجدید توان نظامی ایران بود. از حیث سیاسی نیز به منزله از بین رفتن برتری عراق در مذاکرات سیاسی بود و این کشور را در وضع تحقیرآمیزی قرار داد. در این مدت احتمال سقوط حکومت عراق نیز می‌رفت. [۱۵] [۱۶] [۱۷]

صدام حسین در ۱۹ خرداد ۱۳۶۱/ ۹ ژوئن ۱۹۸۲، به طور یک جانبه آتش‌بس اعلام کرد. او در ۲۰ خرداد همان سال، به بهانه کمک به سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) و نیروهای سوریه در برابر تجاوز اسرائیل به لبنان در ۱۶ خرداد/ ۶ ژوئن همان سال، دستور عقب‌نشینی به نیروهای عراقی از اراضی ایران را صادر کرد. او در پی برقراری صلح با ایران بود و در ۳۰ خرداد/ ۲۰ ژوئن همان سال با صدور بیانیه‌ای، عقب‌نشینی ازخاک ایران را با از بین بردن هرگونه بهانه‌ای برای ادامه جنگ توجیه کرد،[۱۸] [۱۹]

اهم نتایج فتح خرمشهر را می‌توان چنین برشمرد:

تغییر توازن سیاسی به سود ایران

آثار این امر در اظهار نظر کشورهای منطقه و دولت‌های غربی و آمریکایی و رسانه‌های آنها به خوبی مشهود بود و نگرانی آنان را برانگیخت، زیرا آنها که به نابودی انقلاب، دل بسته بودند، اکنون می‌دیدند که انقلاب، توانسته خود را محکم و استوار نگه دارد. اکنون نگرانی آنها از فروپاشی رژیم عراق بود.[۲۰]

ابتکار عمل نیروهای ایران

عملیات آزادی بستان و... اکنون عملیات فتح خرمشهر، سبب شد که نیروهای عراقی، به دفاع روی بیاورند و در انتظار حملات رزمندگان اسلام باشند.

تقویت توان نظامی ایران

ایران بر اثر این پیروزی، توان نیروی نظامی خود را تجدید کرد، زیرا پیشتر، این توان رو به ضعف نهاده بود.[۲۱]

شکست سیاسی و نظامی عراق

صدام که از حمایت همه جانبۀ غرب و برخی دولت‌های شرقی بهره می‌برد، بر اثر این رخداد، وجاهت خود را از دست داد. سرعت عمل نیروهای ایرانی، متجاوزان را غافلگیر کرد. همچنین عبور از کارون، نیروهای عراقی را متحیر ساخته بود، زیرا آنها باور نمی‌کردند که ایران از این مسیر، استفاده کند.

از دست رفتن برگ برنده عراق

عراق، خرمشهر را تصرف کرده بود و قصد خروج نداشت. قصد رژیم اشغالگر، این بود که با این برگ برنده، ایران به پای میز مذاکره بنشاند و از آن امتیاز بگیرد، اما با آزادسازی خونین شهر، عزت ایران، بازگشت و عراق، ناکام ماند.

ایجاد تهدید برای عراق

عقب‌نشینی نیروهای متجاوز، سبب شد که مناطق نفت‌خیز دشمن، در تیررس رزمندگان اسلام قرار بگیرد. بصره از سوی ایران تهدید می‌شد و این امر، دولت متجاوز را بیش از پیش مضطرب کرده بود.

موضع‌گیری مجامع بین المللی

در تمام مدتی که نیروهای اشغالگر، در قسمت‌هایی از خاک ایران، حضور داشتند، مجامع بین المللی سکوت اختیار کرده بودند، ولی پس از آزادسازی خونین شهر، آنها به تکاپو افتادند تا از پیشرفت‌های بعدی ایران و نابودی رژیم عراق، جلوگیری کنند.[۲۲]

کمک‌های فراوانی به عراق، سرازیر شد تا صدام، روحیۀ خود را از دست ندهد. همچنین ممکن بود که بر اثر تضعیف روحیۀ عراق و شکست آن، کشورهای منطقه هم از غرب و آمریکا دلسرد شوند، از این‌رو حمایت‌های حامیان صدام، به رغم این شکست سنگین، افزایش یافت.

برخی دیگر از نتایج

تقویت روحیۀ مردم ایران. تقویت روحیۀ شهادت‌طلبی. بازگشت امنیت برای مناطق جنوب.
پس از فتح خونین شهر، مناطق مسکونی جنوب که در برد آتش توپخانه دشمن قرار داشتند از این خطر نجات یافتند. افزایش هماهنگی بین نیروهای ایرانی. در اثر این عملیات، بین نیروهای سپاه، ارتش و بسیج، هماهنگی افزایش یافت و تجارب بسیار مفیدی به دست آمد.

عقب‌نشینی دولت عراق

دولت عراق در نامه‌ای در ۱۰ تیر ۱۳۶۱/ اول ژوئیه ۱۹۸۲ به دبیرکل سازمان ملل، عقب‌نشینی کامل نیروهای عراقی از اراضی ایران را اعلام کرد، اما نماینده ایران در سازمان ملل، در همان روز در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت اظهار داشت که نیروهای متجاوز عراقی، برخلاف ادعاهای عراق، هنوز بخش‌هایی از اراضی ایران را در تصرف دارند و به حملات خود ادامه می‌دهند. [۲۳] [۲۴]

از سوی دیگر، پیروزی ایران در جبهه‌های جنگ و شرایط این کشور برای برقراری صلح، صدام حسین را، که در آغاز تجاوز به ایران آرزوی رهبری جهان عرب را داشت، در وضع بسیار دشواری قرار داد. او مجبور شد برای جلب حمایت جهان عرب، به دولت‌های میانه‌رو عرب نزدیک شود. افزون بر این، ناچار شد از میزبانی اجلاس سران کشورهای جنبش عدم تعهد که قرار بود در شهریور ۱۳۶۱/ سپتامبر ۱۹۸۲ در بغداد تشکیل شود، صرف‌نظر کند. صدام حسین، شورای فرماندهی انقلاب عراق را منحل و شماری از افراد کابینه و افسران عالی رتبه را اخراج کرد. او حتی برخی از آنان را به بهانه اهمال و مخالفت با جنگ اعدام نمود. [۲۵]

موضع مجامع بین المللی پس از فتح

پس از آزادسازی خرمشهر، شورای امنیت سازمان ملل نیز پس از ۲۲ ماه از صدور قطعنامه اول،[۲۶] . در ۲۱ تیر ۱۳۶۱/ ۱۲ ژوئیه ۱۹۸۲، قطعنامه ۵۱۴ را، که در آن موضع نسبتا جدی‌تری در برابر جنگ گرفته بود، صادر کرد، بی‌آنکه در آن هیچ اشاره‌ای به متجاوز، تنبیه متجاوز یا اصل تجاوز شده باشد. [۲۷] [۲۸] [۲۹] . از سوی دیگر، بازپس‌گیری خرمشهر نگرانی‌های عمیقی در بین کشورهای عرب منطقه خاورمیانه پدید آورد. قدرت‌های بزرگ بین المللی از جمله آمریکا نیز ضمن ابراز نگرانی از پیشروی نیروهای ایران، به حمایت گسترده از عراق پرداختند. [۳۰] [۳۱] [۳۲]

راه حل ایران برای تعیین متجاوز

ایران که از نظر سیاسی و نظامی برتر بود، چند راه حل داشت: ۱) آغاز مذاکره سیاسی با عراق و قدرت‌های حامی آن برای تامین حقوق خود درباره محکومیت متجاوز و پرداخت غرامت به ایران. این گزینه با سیاست کلی غرب در برابر قدرت گرفتن انقلاب اسلامی در منطقه تعارض داشت؛ ۲) ترک مخاصمه بدون اتمام جنگ و برقراری حالت نه جنگ و نه صلح در مرزها که به فرسایش توان سیاسی و نظامی ایران می‌انجامید؛ ۳) صلح تضمین شده. مقامات ایرانی این گزینه را تنها راه حل برای تامین حقوق این کشور می‌دانستند و برای رسیدن به همین خواست، ناگزیر از ادامه جنگ شدند[۳۳] [۳۴] [۳۵]

اشغال شهر

حمله به خاک ایران از سوی دولت عراق با ادعای حاکمیت ناحق ایران بر شط العرب و جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی و همچنین ادعای دخالت ایران در امور داخلی عراق و تلاش برای صدور انقلاب به این کشور،[۷] در بعدازظهر ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ش آغاز شد.[۸]

با آغاز جنگ عراق و ایران، خرمهشر، اولین شهری بود که مورد تهاجم عراقی‌ها قرار گرفت. این شهر، علی‌رغم ۳۴ روز مقاومت و تلاش رزمندگان و مردم، سرانجام در ۴ آبان سال ۱۳۵۹ش، به اشغال ارتش بعثی عراق درآمد.[۹]

پس از سقوط شهر و تصرف آن به دست نیروهای ارتش عراق، مطبوعات عراقی اعلام کردند که خرمشهر (محمره) سرزمین اجدادی است و نیروهای عراق آن را برای ابد بازپس گرفته‌اند.[۱۰] در فاصله ماه‌های مهر تا دی‌ماه ۱۳۵۹ش، قریب به سه ماه عملیات‌هایی برای آزادسازی شهر از طرف ارتش، سپاه و نیروهای مردمی انجام شد، اما نتیجه‌ مؤفقیت‌آمیزی حاصل نشد.[۱۱] این عملیات‌ها عبارتند از:

ارتش جمهوری اسلامی ایران در ۲۳ مهر ۱۳۵۹ش در محور دزفول با اجرای یک عملیات کلاسیک به منظور آزادسازی خرمشهر، تلاش کرد و دشمن را از کل منطقه غرب رودخانه کرخه به عقب راند، اما نتایج مطلوب از این عملیات حاصل نشد.[۱۲]

ارتش با طراحی دومین عملیات کلاسیک خود در ۱۵ دی‌ ۱۳۵۹ش به کمک سپاه و نیروهای مردمی از محور هویزه، نیرو و تجهیزات قابل توجهی از نیروهای عراقی را منهدم کرد و غنایمی نیز به دست آمد؛ اما با پاتک نیروهای عراقی، نیروهای خودی به عقب رانده شده و از نظر تجهیزات و نیرو متحمل تلفاتی گردیدند.[۱۳]

سومین عملیات در ۲۰ دی‌ ۱۳۵۹ش از سوی ارتش، روی جاده خرمشهر-آبادان به منظور شکستن حصر آبادان طراحی و انجام شد، اما این عملیات نیز سرانجام مطلوبی نداشت و جاده همچنان در دست عراقی‌ها باقی ماند.[۱۴]

مقاومت مردمی

پس از هجوم ارتش بعثی به خاک کشور و اشغال خرمشهر، نیروهای مردمی در کنار نیروهای سپاه پاسداران و با حداقل امکانات، ایستادگی و مقاومت کردند و موفق شدند که ۳۴ روز اشغال کامل شهر را به تأخیر بیاندازند.[۱۵]یکی از گروه‌های تاثیرگذار در مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر در برابر ارتش بعث، تکاوران نیروی دریایی ارتش بودند.[۱۶]

محمد جهان‌آرا فرمانده وقت سپاه پاسداران شهر خرمشهر، از اشخاصی بود که در سازمان‌دهی نیروهای مردمی و سپاه و با به‌کارگیری به موقع نیروها، مقاومت و ایستادگی در برابر نیروهای اشغالگر در این ۳۴ روز و شکست حصر آبادان، نقش ویژه‌ای ایفا کرده و از همین رو لقب سردار مقاومت به خود گرفته است.[۱۷]

آغاز عملیات آزادسازی

تصرف و اشغال خرمشهر به‌دست نیروهای بعثی ۵۷۸ روز به طول انجامید.[۱۸] پس از ناکامی نیروهای ایرانی از آزادسازی مناطق اشغالی، سلسله عملیات‌هایی در سطحی وسیع‌تر طراحی و به اجرا درآمد.[۱۹] این عملیات‌ها به ترتیب عبارتند از:

عملیات ثامن الائمه

این عملیات‌ در ۵ مهر ۱۳۶۰ش پس از عزل ابوالحسن بنی صدر از ریاست جمهوری، با همکاری ارتش و سپاه به اجرا درآمد و به پاکسازی شرق رودخانه کارون از نیروهای بعثی و شکستن محاصره آبادان انجامید.[۲۰]

عملیات طریق القدس

دو ماه پس از عملیات ثامن الائمه در ۸ آذر ماه ۱۳۶۰ش با همکاری سپاه، ارتش و نیروهای مردمی به اجرا درآمد.[۲۱] در این عملیات شهر بستان و ۷۰ روستای منطقه، پاک‌سازی و آزاد شد و موجب انهدام قوای نیروهای بعثی و قطع ارتباط قوای آنها در شمال و جنوب منطقه شد.[۲۲]

عملیات فتح المبین

این عملیات در منطقه غربی کرخه در ۲ فروردین ۱۳۶۱ش با افزایش حضور نیروهای مردمی و گسترش همکاری ارتش و سپاه آغاز گردید[۲۳] و به موجب آن ارتفاعات منطقه و بخش وسیعی از سرزمین‌های جنوب غربی کشور آزاد گردید.[۲۴]

عملیات بیت المقدس

در منطقه‌ای به وسعت ۶۰۰۰ کیلومتر مربع در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۶۱ش آغاز گردید و طی ۲۵ روز در چهار مرحله به طول انجامید:[۲۵]

مرحله اول این عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد در روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ش و با حمله نیروهایی از قرارگاه‌های فتح، کربلا، قدس و تیپ‌های ۲۵ کربلا، بیت المقدس و ثارالله، به مواضع عراقی آغاز شد.[۲۶] تیپ‌های بیت المقدس و ثارالله موفق شدند که با وجود فشار سنگین، از مواضع تحت تصرف عراقی‌ها عبور کرده و منطقه‌ای در جنوب رودخانه «کرخه کور» را به عنوان سرپل، تصرف کنند.[۲۷] در محور قرارگاه فتح، نیروها ضمن عبور از رودخانه کارون خود را به جاده اهواز-خرمشهر رساندند و به ایجاد استحکامات پرداختند و در محور قرارگاه نصر، یگان‌ها به دلیل تأخیر در حرکت نیروها و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز-خرمشهر مؤفق به تصرف اهداف مورد نظر و الحاق با قرارگاه فتح نشدند.[۲۸]

دومین مرحله از عملیات در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۱ش آغاز شده و تصمیم گرفته شد که قرارگاه‌های «فتح» و «نصر» از جاده اهواز – خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه «قدس» نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید و سپس آن را گسترش دهد.[۲۹] نیروهای قرارگاه «فتح» در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند و یگان‌های قرارگاه «نصر» نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای سنگین، به مرز رسیده و به قرارگاه «فتح» ملحق شدند. در پی این عملیات، برخی از نیروهای عراقی مجبور به عقب‌نشینی شده و تعدادی از آنها به اسارت گرفته شدند و بدین ترتیب جاده اهواز-خرمشهر و نیز مناطقی نظیر جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.[۳۰]

سومین مرحله در آخرین ساعات روز ۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۶۱ش با نیروهایی متشکل از چهار تیپ مستقل سپاه پاسداران و دو تیپ ارتش، آغاز شد و به دلیل هوشیاری نیروهای عراقی و تمرکز بر خطوط پدافندی‌اش، نیروهای ایرانی در انجام ماموریت خود توفیق نیافتند.[۳۱] تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست انجامید، به همین خاطر تصمیم گرفته شد تا برای انجام عملیات نهایی فرصت بیشتری به یگان‌ها داده شود و مقرر شد دو تیپ المهدی(عج) و امام سجاد(ع) از قرارگاه «فجر» نیز در حرکت بعدی استفاده شود.[۳۲]

مرحله چهارم عملیات با هدف محاصره و آزادسازی خرمشهر در ساعت ۲۲:۲۵ دقیقه مورخ ۱ خردادماه ۱۳۶۱ش آغاز شد.[۳۳] یگان‌های قرارگاه «فتح» پس از درگیری و پیشروی موفق شدند که با روشن شدن هوا در پلیس‌راه خرمشهر، نیروی‌های بعثی را منهدم کنند و نیروهای قرارگاه «فجر» با عملیات خود توانستند «پل نو» را تصرف کنند و به سمت «شط‌العرب» پیشروی کنند. نیروهای قرارگاه «نصر» نیز در امتداد مرز پیشروی کرده و با پاکسازی و انهدام نیروهای بعثی به سمت جنوب حرکت کردند و بدین ترتیب شهر خرمشهر به‌طور کامل به محاصره نیروهای ایرانی درآمد. اگرچه نیروهای عراقی همچنان مقاومت می‌کردند؛ اما در روز ۲ خردادماه حلقه محاصره خرمشهر تنگ‌تر شد و بخشی از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و در نهایت در ساعت ۱۴ روز ۳ خردادماه ۱۳۶۱ش شهر خرمشهر به‌طور کامل آزاد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع [یادداشت ۱] این شهر به اهتزاز درآمد.[۳۴]

موافقان و مخالفان صلح پس از فتح خرمشهر

حزب نهضت آزادی، از احزاب سیاسی در ایران یکی از موافقان جدی صلح و اتمام جنگ پس از فتح خرمشهر بوده است.[۳۵] ابراهیم یزدی از اعضای این حزب در مصاحبه‌ای گفته است: «ما تا فتح خرمشهر با تمام قوا از جنگ حمایت کردیم اما بعد از فتح خرمشهر معتقد بودیم که جنگ باید تمام شود.»[۳۶] او همچنین معتقد است که امام خمینی در ابتدا مخالف ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر و موافق صلح بود، اما بعدها نظر او درباره ادامه جنگ تغییر کرد.[۳۷] اکبر هاشمی رفسنجانی ملاحظات امام درباره ادامه جنگ را اینگونه عنوان کرده است: اگر وارد خاک عراق شویم مردم عراق؛ حتی اگر با صدام حسین مخالف باشند، به خاطر تعصبات وطنی از او حمایت می‌کنند، جهان عرب و حتی دنیا ممکن است از صدام حمایت کنند، ما به عنوان اشغالگر تلقی می‌شویم و ورود به خاک عراق به مردم عراق آسیب می‌زند.[۳۸]

برخی از مسئولان سیاسی و فرماندهان نظامی با ادامه جنگ موافق بودند.[۳۹] مهمترین ادله آنان برای ادامه جنگ و ورود به خاک عراق عبارتند از: عدم پذیریش شرایط ایران از طرف دولت عراق (پرداخت غرامت و تنبیه متجاوز)، عدم امنیت مرزهای ایران و احتمال حمله دوباره ارتش عراق و اینکه مناطقی مانند شلمچه، طلائیه، فکه و قصر شیرین همچنان در اشغال ارتش عراق بودند.[۴۰] بنا به گفته هاشمی رفسنجانی در جلسه‌ای با حضور اعضای شورای عالی دفاع و فرماندهان اصلی جبهه‌ها در ۲۳ تیر ۱۳۶۱ش، امام خمینی در نهایت منطق نظامی‌ها را پذیرفت و با ادامه جنگ برای ورود به خاک عراق موافقت کرد.[۴۱][یادداشت ۲]

پیشنهاد غرامت به ایران

درباره پیشنهاد غرامت به ایران برای توقف جنگ پس از فتح خرمشهر، اقوال مختلفی بیان شده است.[۴۳] هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطراتش نوشته است: «به من اطلاع دادند که وابسته نظامی ایتالیا گفته: کشورهای نفت‌خیز منطقه مایلند ۶۰ میلیارد دلار خسارت جنگ را از طرف صدام به ایران بدهند و ایران از شرط کیفر او منصرف شود.»[۴۴] آیت الله منتظری در خاطرات خود گفته است: «پس از فتح خرمشهر حسابی برای غرامت به کشور ما پول می‌دادند و منت ما را هم می‌کشیدند.»[۴۵]

اکبر هاشمی رفسنجانی در یادداشتی که در شهریور ۱۳۸۹ش منتشر کرده است، پیشنهاد دریافت غرامت برای پایان جنگ پس از فتح خرمشهر را شایعه‌ای خبیث خوانده است که از طرف دستگاه‌های تبلیغاتی غرب و با هدف تضعیف روحیه مقاومت و دفاع مردم ایران، انتشار یافته بود.[۴۶]

واکنش امام‌خمینی

فتح خرمشهر امام‌خمینی را بسیار خوشحال کرد[۷۳] ایشان ضمن پیامی به مناسبت فتح خرمشهر، این پیروزی را «نصر عظیم» و افتخاری ابدی برای اسلام خواند و ارتش اسلام را مفتخر به نشان «وَ ما رَمَیتَ إِذْ رَمَیتَ وَ لکنَّ اللَّهَ رَمی»[۷۴] و مورد قدردانی امام‌ زمان(ع) شمرد و با آزادشدن خرمشهر از آن به نام خرمشهر و شهر خرم یاد کرد[۷۵] و جمله «خرمشهر را خدا آزاد کرد» که مردم از کلام امام‌خمینی برگرفتند، بر سر زبان‌ها افتاد[۷۶] امام‌خمینی آزادی خرمشهر را فوق طبیعت و از امدادهای الهی به‌سان پیروزی رزمندگان صدر اسلام[۷۷] و رحمت، نعمت و توفیق و عنایت الهی[۷۸] خواند و در ۱۹ بهمن ۱۳۶۱ در دیدار با همافران نیروی هوایی از امدادهای غیبی در به تسلیم واداشتن نیروهای عراقی در خرمشهر یاد کرد که در صدر اسلام هم نظیر داشته است و خداوند درون دل‌های دشمنان اسلام آن‌چنان رعب و وحشتی ‌افکند که با همه تجهیزات، در برابر غریو «الله اکبر» مسلمانان تسلیم شدند و در نگاه ایشان، وحدت فرماندهی و هماهنگی نیروها و ابتکار رزمندگان ایرانی از دیگر عوامل پیروزی رزمندگان بود[۷۹] ایشان در پیام خود به مردم و برخی مسئولین نظام در ۲۲ بهمن این سال نیز، از عظمت فتح خرمشهر یاد کرد و سفارش کرد مردم این حادثه را از یاد نبرند .[۸۰]

امام‌خمینی در پاسخ تبریک سیدعبدالله شیرازی؛ از مراجع تقلید مشهد، برای رزمندگان آرزوی پیروزی بیشتر کرد و از وی خواست در جوار امام‌رضا(ع) برای رزمندگان دعا کند[۸۱] ایشان از رزمندگان درخواست کرد زخمی‌های عراقی را مداوا و از اسیران آنان پذیرایی کنند[۸۲] ایشان درباره آفت جبران‌ناپذیر اختلاف و غرور به رزمندگان اسلام هشدار داد و از نیروهای ارتش و سپاه و شهربانی و کمیته و عشایر و دیگر نیروهای داوطلب که با هماهنگی خرمشهر را آزاد کردند، تشکر کرد[۸۳] همچنین ایشان پس از فتح خرمشهر به حامیان منطقه‌ای صدام حسین هشدار داد دست از حمایت او بردارند که وی جنون خودبزرگ‌بینی دارد و در صورت پیروزی به آنان نیز رحم نخواهد کرد[۸۴]؛ همچنین به کشورهای منطقه دلگرمی داد که در صورت دست‌برداشتن از پیروی بی‌چون‌وچرا از امریکا، از ایران جز خیر و پشتیبانی نخواهند دید[۸۵] جمعیت‌های بسیاری از سراسر کشور برای بازسازی شهر آزادشده اعلان آمادگی کردند. امام‌خمینی ضمن تشکر از فداکاری‌های مردم، از آنان خواست با شورای عالی بازسازی مناطق جنگی هماهنگی کنند[۸۶] رژیم عراق شکست در خرمشهر را انکار می‌کرد و آن را عقب‌نشینی تاکتیکی می‌شمرد[۸۷] و برای گمراه‌کردن افکار عمومی به فرماندهان خود مدال شجاعت می‌داد[۸۸] رادیوهای خارجی نیز با این مسئله با تردید برخورد می‌کردند[۸۹] امام‌خمینی در واکنش به ادعای رژیم عراق یادآور شد؛ غربی‌ها و صدام حسین شکست‌های خود را با تبلیغات و هیاهو می‌پوشانند.[۹۰]

پیامد فتح خرمشهر

فتح خرمشهر بزرگ‌ترین پیروزی ایران در جنگ بیست‌ماهه با عراق بود[۹۱] این پیروزی هر گونه تردید را به آینده انقلاب از میان برد و مسئولان جمهوری اسلامی ایران را قادر ساخت با چشم‌انداز بهتری به ترسیم راهبردهای درازمدت انقلاب بپردازند[۹۲] و از جهت سیاسی و اجتماعی نیز در آرامش روحی و روانی مردم بسیار مؤثر بود[۹۳] طرفداران ایران در سراسر دنیا خوشحال شدند، موجی از شادی لبنان را فرا گرفت، ایرانیان مقیم قطر در گردهمایی‌ای، برای سلامت امام‌خمینی و رزمندگان ایرانی دعای توسل خواندند[۹۴] و جبهه پایداری عرب از مواضع ایران حمایت کرد[۹۵] این پیروزی همچنین افکار عمومی جهان، به‌ویژه دنیای غرب را که به فرماندهی امام‌خمینی و توان دفاعی رزمندگان ایران بی‌توجه بودند، با حقیقتی غیر قابل تصور روبه‌رو کرد[۹۶] از آن پس دنیا به ایران به چشم فاتح نگاه می‌کرد[۹۷] رؤسای جمهور بسیاری از کشورها از تغییرکردن نگاه جهانیان به ایران سخن گفتند[۹۸] روزنامه انگلیسی گاردین، فتح خرمشهر را شکست مفتضحانه‌ای برای بغداد ارزیابی کرد[۹۹] و شگفتی تحلیلگران نظامی، به‌ویژه جهان غرب را بر انگیخت[۱۰۰] و صحنه سیاسی را به نفع جمهوری اسلامی رقم زد[۱۰۱] همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی، سوم خرداد را در تقویم رسمی ایران، روز مقاومت، ایثار و پیروزی نام‌گذاری کرد.

پس از آزادی خرمشهر، شورای امنیت سازمان ملل پس از ۲۲ ماه از صدور قطعنامه اول خود، در ۲۱ تیر ۱۳۶۱، قطعنامه ۵۱۴ را با موضعی جدی‌تر در برابر جنگ عراق و البته بدون اشاره به متجاوز و تنبیه وی صادر کرد[۱۰۲] پیامد این فتح زمینه سقوط صدام حسین و بازشدن دست ایران در خاورمیانه و خلیج فارس بود که هر دو نگرانی غرب و امریکا را به همراه داشت[۱۰۳] امریکا به عظمت ایران اعتراف کرد و کشورهای عرب را از ایران ترساند[۱۰۴] پیروزی ایران در خرمشهر روابط عراق و امریکا را نزدیک‌تر ساخت و درخواست کمک عراق از امریکا را آشکار کرد[۱۰۵] غرب در یک راهبرد جدید، با اعمال فشار گسترده سیاسی و اقتصادی و تبلیغاتی به جمهوری اسلامی ایران، با ارسال سلاح و پول و فناوری اطلاعات، عراق را تجهیز کرد[۱۰۶] ایجاد استحکامات و موانع و تشکیل خط‌های دفاعی چندلایه و ساخت پناهگاه‌های بتونی در دل خاکریزها از کارهایی بود که صدام حسین پس از این شکست بدان روی آورد[۱۰۷] دولت‌مردان عراق در نامه‌ای در ۱۰ تیر ۱۳۶۱ به دبیرکل سازمان ملل، عقب‌نشینی کامل نیروهای خود را از خاک ایران اعلام کردند؛ اما نماینده ایران در سازمان ملل در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت اظهار کرد بر خلاف ادعاهای عراق هنوز بخشی از اراضی ایران در اشغال عراق است و افزون بر این، نیروهای عراقی به حملات خود ادامه می‌دهند.[۱۰۸]

کشورهای غربی و عربی در صدد بر آمدند صدام حسین را از گرداب خودساخته بیرون آورند. شمار هیئت‌های اعزامی سازمان‌های بین‌المللی برای آتش‌بس فزونی گرفت[۱۰۹] برخی احزاب و شخصیت‌های داخلی نیز با ادامه نبرد با عراق مخالف بودند و آن را به مصلحت کشور نمی‌دانستند[۱۱۰]؛ اما ایران به دنبال صلح تضمین‌شده و پایدار بود[۱۱۱] امام‌خمینی با آتش‌بس مخالف[۱۱۲] و بر آن بود خروج متجاوز از خاک ایران و پرداخت خسارت و اعتراف به تجاوز در صحنه بین‌المللی پیش‌شرط صلح و مذاکره است؛ وگرنه پذیرش صلح تحمیلی، جسارت گردنکشان و گسترش ظلم و فساد در منطقه را در پی خواهد داشت[۱۱۳] ایشان تأکید کرد جنگ ایران برای کشورگشایی و به شرط پیروزی نیست و جمهوری اسلامی ایران به دنبال وظیفه دینی و ملی وارد میدان نبرد شده است[۱۱۴] و هدف از ادامه نبرد، دفاع از شهرهای ایران در برابر توپ‌ها و موشک‌های رژیم عراق است[۱۱۵]. ایشان همچنین در پاسخ به برخی احزاب مدعی ملی‌گرایی در پذیرش آتش‌بس، این صلح را امریکایی و برخی هواداران آن را عمّال رژیم پهلوی و امریکا خواند که برای وطن اشک دروغین می‌ریزند[۱۱۶] برخی دست‌‌اندرکاران جنگ بر آن بودند که پس از این ماجرا سخن از صلح به میان نیاید[۱۱۷]؛ بنابراین گروه‌های میانجی تنها از آتش‌بس سخن می‌گفتند که در صورت پذیرش آن، جنگ سال‌ها به درازا می‌کشید[۱۱۸] تحلیلگران، هجوم اسرائیل به جنوب لبنان را از زمین و هوا و دریا[۱۱۹] از پیامدهای فتح خرمشهر و با هدف مشغول‌کردن رزمندگان ایرانی در دو جبهه از سوی رژیم اشغالگر فلسطین دانسته‌اند و امام‌خمینی با هوشیاری تأکید کرد راه قدس از کربلا می‌گذرد.[۱۲۰]

پس از آزادی خرمشهر و پذیرفته‌نشدن شرایط ایران برای صلح، ورود به خاک دشمن با هدف در دست داشتن نقطه‌ای مهم برای به تسلیم واداشتن صدام حسین مطرح شد[۱۲۱] امام‌خمینی با توجه به اینکه این امر موجب برانگیخته‌شدن احساسات ملی مردم عراق و حمایت شیوخ عرب از بغداد و دستاویزهای بین‌المللی و آسیب‌رسیدن به مردم می‌شد با آن مخالفت کرد[۱۲۲] از سوی دیگر، فشار افکار عمومی و خود رزمندگان برای تعقیب نیروهای عراقی در داخل خاک عراق بسیار بالا بود[۱۲۳]؛ این بود که امام‌خمینی در نهایت با توجه به استدلال‌های کارشناسان آن را پذیرفت[۱۲۴] و اجازه داد رزمندگان در مناطق خالی از جمعیت به صورت محدود وارد خاک عراق شوند.[۱۲۵]

در روزهای اول تا سوم مرداد ۱۳۶۷، عراق یک بار دیگر از محور شلمچه به طرف خرمشهر، عملیات کرد و توانست تا نزدیکی شهر پیشروی کند، اما گفته شده است که این‌بار امام‌خمینی سرنوشت سپاهیان و سازمان‌شان را با مقاومت و عقب‌راندن ارتش عراق گره زد و تأکید کرد یا سپاه در شلمچه، یک سپاه ذلیل می‌شود و یا یک سپاه زنده. از هیچ‌کس، هیچ چیز پذیرفته نیست. پس از پیام امام‌خمینی بر اثر مقاومت سپاه و بسیج، ارتش عراق مجبور به عقب‌نشینی شد و جنگ پایان گرفت.[۱۲۶] .

آزادسازی خرمشهر

تعداد شهدای آزادسازی خرمشهر چند نفر بودند؟

عملیات بیت‌المقدس 6 هزار شهید تقدیم اسلام کرد | خبرگزاری فارس

عملیات بیت‌المقدس به روایت آمار و ارقام؛ تعداد دقیق شهدا/ شغل و مدرک تحصیلی شهدا/ سهم استان فارس در آزادی سازی خونین‌شهر

آشنایی با عملیات بیت‌المقدس (فتح خرمشهر)

بیت‌المقدس، عملیاتی که سرنوشت جنگ را تغییر داد

شرح کامل عملیات بیت‌المقدس

ماجرای نام‌گذاری عملیات بیت‌المقدس چه بود؟

شرح کامل عملیات الی بیت المقدس

شرح کامل عملیات بیت المقدس

استعداد نیروها

ایران[۱۱]

ارتش جمهوری اسلامی ایران

نیروی زمینی ارتش: لشکر ۲۱ پیاده آذربایجان، لشکر ۹۲ زرهی اهواز، لشکر ۱۶ زرهی قزوین، تیپ ۵۵ هوابرد، تیپ ۲۳ نوهد، تیپ ۳۷ زرهی شیراز و لشکر ۷۷ پیاده خراسان . هوانیروز . نیروی هوایی ارتش: عملیات پشتیبانی نزدیک هوایی، ترابری نیرو و بار، تخلیه مجروحان . گروه ۲۲ توپخانه شهرضا و گروه ۳۳ توپخانه سنندج . گروه ۴۲۲ مهندسی و گردان ۴۱۱ مهندسی رزمی و گروه مخابرات نزاجا .

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

نیروهای بسیج: در قالب ۳ لشکر و تعدادی از تیپ‌های مستقل سازمان یافته را در بر می‌گرفت.

جهاد سازندگی

جهاد سازندگی به‌طور عمده به صورت پشتیبانی مهندسی از عملیات یگان‌های نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران، در قالب ۳ بخش شامل: قرارگاه عملیاتی نصر، قرارگاه فتح و قرارگاه قدس، سازمان یافته بودند.[۱۲]

عراق[۱۱]

تا قبل از آغاز عملیات بیت‌المقدس، استعداد نیروهای عراقی به ترتیب زیر بود: لشکر ۶ زرهی؛ از جنوب رودخانه کرخه تا هویزه. لشکر ۵ مکانیزه؛ از غرب اهواز تا روستای سید عبود. لشکر ۱۱ پیاده؛ از سید عبود تا خرمشهر شامل: تیپ‌های ۲۲، ۴۸، ۴۴ مأمور حفاظت از خرمشهر بودند. لشکر ۳ زرهی؛ در شمال خرمشهر. با شروع عملیات نیز یگان‌های دیگری از ارتش عراق به منطقه اعزام شدند که در مجموع تمامی یگان‌هایی که در منطقه درگیری حضور یافتند، عبارت بودند از: لشکر ۵ مکانیزه؛ شامل: تیپ‌های ۲۶ و ۵۵ زرهی و تیپ‌های ۱۵ و ۲۰ مکانیزه. لشکر ۶ زرهی؛ شامل: تیپ‌های ۱۶ و ۳۰ زرهی و تیپ ۲۵ مکانیزه. لشکر ۳ زرهی؛ شامل: تیپ‌های ۶، ۱۲ و ۵۳ زرهی و تیپ ۸ مکانیزه. لشکر ۹ زرهی؛ شامل: تیپ‌های ۳۵ و ۴۳ زرهی و تیپ ۱۴ مکانیزه. لشکر ۱۰ زرهی؛ شامل: تیپ‌های ۱۷ زرهی و ۲۴ مکانیزه. لشکر ۱۱ پیاده؛ شامل: سه تیپ سازمان ۴۴، ۴۸ و ۴۹ پیاده و سه تیپ تحت امر ۴۵، ۱۱۳ و ۲۲ پیاده. لشکر ۱۲ زرهی؛ شامل: تیپ‌های ۴۶ مکانیزه و ۳۷ زرهی. لشکر ۷ پیاده؛ شامل: تیپ‌های ۱۹ و ۳۹ پیاده. تیپ مستقل ۱۰ زرهی. تیپ‌های مستقل ۱۰۹، ۴۱۹، ۴۱۶، ۹۰، ۴۱۷، ۶۰۱، ۶۰۲، ۶۰۵، ۶۰۶، ۴۰۹، ۲۳۸ و ۵۰۱ پیاده. تیپ‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ نیروهای ویژه. تیپ‌های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی. تعداد ۳۰ گروهان کماندو. تعداد ۱۰ قاطع جیش الشعبی (هر قاطع ۴۵۰ نفر). گردان تانک مستقل سیف سعد. گردان‌های شناسایی حطین، صلاح‌الدین، حنین. توپخانه عراق نیز از ۵۳۰ قبضه توپ در انواع مختلف تشکیل شده بود، که به‌طور تقریبی از ۳۰ گردان تشکیل می‌شد.

طرح عملیات

در طراحی عملیات الی بیت‌المقدس، تهاجم از طریق عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سوی مرز بین‌المللی، سپس آزادسازی شهر خرمشهر مد نظر قرار گرفته و در این طرح چنین استدلال شده بود که حمله به جناح نیروهای عراقی، که عمدتاً به سمت شمال آرایش گرفته بودند، عامل موفقیت عملیات خواهد بود. همچنین شکستن خطوط اولیه ارتش عراق، عبور از رودخانه کارون و گرفتن سرپل در منطقه غرب کارون تا جاده اهواز به خرمشهر، به عنوان اهداف مرحله اول و ادامه پیشروی به سمت مرز و تأمین خرمشهر به عنوان اهداف مرحله دوم تعیین شدند.‌ بر همین اساس، محورهای عملیاتی هر یک از قرارگاه‌ها به ترتیب زیر مقرر گردید:[۱۰] . محور شمالی؛ قرارگاه قدس)با عبور از رودخانه کرخه) . محور میانی؛ قرارگاه فتح)با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت جاده اهواز – خرمشهر) . محور جنوبی؛ قرارگاه نصر(با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت خرمشهر)

اجرای عملیات

عملیات بیت‌المقدس در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ با قرائت رمز عملیات از سوی فرماندهی مشترک ارتش و سپاه آغاز شد. عملیات الی بیت‌المقدس به چهار دوره زمانی شامل مرحله اول تا چهارم تقسیم می‌شد.[۱۱]

مرحلهٔ اول

در محور قرارگاه قدس (شمال کرخه کور) به دلیل هوشیاری نیروهای عراقی و وجود استحکامات متعدد، پیشروی نیروها به سختی امکان‌پذیر بود، اما تعداد کمی از یگان‌ها توانستند از مواضع عراقی عبور کرده و منطقه‌ای در جنوب رودخانه کرخه کور را به عنوان سرپل تصرف کنند. عدم پوشش جناحین این یگان‌ها باعث شده بود، که فشار شدید نیروهای عراقی بر آن‌ها وارد شود. در محور قرارگاه فتح، یگان‌های نیروهای ایرانی ضمن عبور از رودخانه به سرعت خود را به جاده اهواز-خرمشهر رسانده و به ایجاد استحکامات و جلوگیری از نقل و انتقالات و تحرکات نیروهای عراقی در جاده مذکور پرداختند.[۱۰]

در محور قرارگاه نصر، به دلیل تأخیر در حرکت و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز–خرمشهر، همچنین تمرکز نیروهای عراقی در شمال خرمشهر، نیروهای این قرارگاه نتوانستند به اهداف مورد نظر در طرح عملیات، دست یافته و با قرارگاه فتح الحاق کنند. الحاق کامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و نیز تصرف اهداف مرحله اول قرارگاه قدس در دستور کار عملیات شب دوم قرار گرفت، که با انجام آن تا حدودی اهداف مورد نظر محقق شد، ولی برخی رخنه‌ها همچنان باقی بود، تا این که سرانجام پس از ۵ روز، جاده اهواز به خرمشهر، از کیلومتر ۶۸ تا کیلومتر ۱۰۳ تثبیت و کلیه رخنه‌ها نیز ترمیم گردید.[۱۳]

مرحلهٔ دوم

در این مرحله آزادسازی خرمشهر از دستور کار عملیات خارج و تصمیم گرفته شد، که قرارگاه‌های فتح و نصر از جاده اهواز–خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه قدس نیز مأموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید، سپس آن را گسترش دهد. مرحله دوم عملیات الی بیت‌المقدس در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز شد. نیروهای قرارگاه فتح در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند. یگان‌های قرارگاه نصر نیز با اندکی تأخیر و تحمل فشارهای ارتش عراق، به مرز رسیده و با قرارگاه فتح الحاق کردند.[۱۰]

فرماندهی ارتش عراق با مشاهده پیشروی نیروهای ایرانی به طرف مرز، لشکرهای ۵ و ۶ خود را عقب کشاند. به نظر می‌رسید این عقب‌نشینی با دو هدف انجام شده باشد: یکی جلوگیری از محاصره و انهدام این لشکرها، دیگری تقویت هر چه بیشتر خطوط پدافندی شهرهای بصره و خرمشهر. در پی این عقب‌نشینی که از ساعات اولیه روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز شده بود، نیروهای قرارگاه قدس ضمن تعقیب نیروهای عراقی، تعدادی از آن‌ها را که از قافله عقب مانده بودند، به اسارت خود درآوردند و در نتیجه جاده اهواز–خرمشهر (تا انتهای جنوب منطقه‌ای که توسط قرارگاه نصر به عنوان سرپل تصرف شده بود) و نیز مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه نیز آزاد شدند.[۱۳]

مرحلهٔ سوم

در این مرحله، قرارگاه نصر مأموریت یافت تا حرکت خود را به سمت خرمشهر آغاز نماید. مرحله سوم این عملیات در آخرین ساعات ۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز گردید، اما به دلیل هوشیاری نیروهای عراقی و تمرکز نیرو در خطوط پدافندی، نیروهای مسلح ایران در انجام مأموریت خود توفیق نیافتند. تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست نیروهای ایرانی انجامید. به همین علت فرماندهان ایرانی تصمیم گرفتند تا برای انجام عملیات نهایی، فرصت بیشتری به یگان‌ها بدهند.[۱۱]

مرحلهٔ چهارم

مرحله چهارم عملیات الی بیت‌المقدس در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱ خرداد ۱۳۶۱ با هدف تلاش برای آزادی‌سازی خرمشهر آغاز شد، در برابر پاتک سریع و غافلگیرانه، نیروهای عراقی دچار وحشت و سرگردانی شدند و نتوانستند واکنش مناسبی را از خود نشان دهند. ارتباط یگان‌های عراقی با یکدیگر قطع شد و در پی عقب‌نشینی نیروهای عراقی از خرمشهر، بخشی از یگان‌های ارتش عراق از هم پاشید. در روز ۲ خرداد هجوم نیروهای مسلح ایران، موفقیت‌آمیز بود و سرانجام قرارگاه کربلا به هدف خود که احاطه کامل خرمشهر بود، دست یافت. تعداد اسرای عراقی در این روز از ۲٬۸۳۰ نفر تجاوز کرد و یگان‌هایی از ارتش عراق که در فاصله میان نهر عرایض و شلمچه مستقر بودند نیز، توسط نیروهای ایرانی منهدم شدند.[۱۱]

با وجود حضور گسترده هواپیماهای جنگنده عراقی در آسمان منطقه، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در پشتیبانی از یگان‌های نیروی زمینی، در عملیات بیت‌المقدس حضوری موفق داشت و با بمباران پل شناور عراقی‌ها بر روی اروندرود و مناطق تجمع آنان در آن سوی رودخانه، نقش مهمی در آزادسازی خرمشهر ایفا کردند. در انتهای روز دوم خرداد، قرارگاه کربلا پس از بررسی آخرین وضعیت، تصمیم گرفت تا نیروها با ورود به شهر، آن را از نیروهای عراقی پاک کنند. در ساعت ۳ بامداد ۳ خرداد، واحدهایی از نیروهای مسلح ایران به آن سوی رودخانه وارد شدند.[۱۰]

معدودی از نیروهای عراقی با استفاده از تاریکی شب به‌وسیله قایق اقدام به عقب‌نشینی کردند، که تعدادی از این قایق‌ها توسط تکاوران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران مورد هدف قرار گرفت و سرنشینان آن‌ها غرق شدند. نیروهای عراقی از ساعت سه و ۵۰ دقیقه بامداد تا ۱۲ و نیم بعد ازظهر روز سوم خرداد از سمت شلمچه ۳ بار اقدام به پاتک کردند و تلاش نمودند تا از طریق جاده شلمچه–خرمشهر، حلقه محاصره خرمشهر را بشکنند، اما هر بار با پایداری نیروهای ایرانی مواجه شدند و با دادن خساراتی عقب‌نشینی کردند. در ساعت ۱۱ صبح روز ۳ خرداد نیز در حالی که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای عراقی در شمال نهر خین جریان داشت و نیروهای عراق در فکر شکستن حلقه محاصره ایرانیان در خرمشهر بود، نیروهای ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. نیروهای ارتش عراق مستقر در ناحیه گمرک خرمشهر در کنار اروند در مقابل هجوم نیروهای ایرانی دست به مقاومت زدند، که با ورود نیروهای مسلح ایران، این مقاومت نیز در هم شکسته شد.[۱۳]

در ساعت ۱۲ گروهی دیگر از قوای ایرانی از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای عراقی که ۲۴ ساعت در محاصره کامل قرار داشتند، راهی جز اسارت یا فرار یا کشته شدن نداشتند. بدین جهت واحدهای عراقی گروه گروه به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند. در ساعت ۲ بعد از ظهر، خرمشهر به‌طور کامل آزاد شد و پرچم ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد. بدین ترتیب این شهر که پس از ۳۴ روز پایداری و مقاومت در ۴ آبان ۱۳۵۹ به اشغال ارتش عراق درآمده بود، پس از ۵۷۸ روز اشغال، آزاد شد.[۱۴]

نتایج

آزادسازی خرمشهر

از جمله نتایج این عملیات:[۱۱] . طی عملیات الی بیت‌المقدس۵۰۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده توسط ارتش عراق، از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه، پادگان حمید و جاده اهواز–خرمشهر توسط نیروهای مسلح ایران آزاد شدند. علاوه بر این شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه ارتش عراق خارج گردیدند همچنین ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی نیز تأمین شد. باز پسگیری خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد به گونه‌ای که نظامیان عراقی تا مدت زیادی نتوانستند از لاک دفاعی خارج شوند. عملیات الی بیت‌المقدس موجب شد تا کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی عراق مبادرت ورزند. طی این عملیات حدود ۱۹ هزار نفر از نیروهای ارتش عراق به اسارت ایرانیان درآمدند و بالغ بر ۱۶ هزار نفر از عراقی‌ها نیز کشته یا زخمی شدند.

میزان انهدام یگان‌های ارتش عراق : لشکر ۳ زرهی و لشکرهای ۱۱ و ۱۵ پیاده: ۸۰ درصد. لشکرهای ۹ و ۱۰ زرهی: ۵۰ درصد. لشکر ۷ پیاده: ۴۰ درصد. لشکر ۵ مکانیزه و لشکرهای ۶ و ۱۲ زرهی: ۲۰ درصد. تیپ‌های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی: ۱۰۰ درصد. تیپ ۱۰۹ پیاده: ۶۰ درصد. تیپ‌های ۶۰۱، ۶۰۲، ۴۱۶، ۴۱۹ پیاده: ۵۰ درصد. تیپ‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳

واکنش‌ها

روح‌الله خمینی، در ۳ خرداد ۱۳۶۱ به مناسبت آزادی خرمشهر پیامی خطاب به ملت ایران صادر کرد. در اولین بخش این بیانیه آمده‌است: با تشکر از تلگرافاتی که در فتح خرمشهر به اینجانب شده‌است، سپاس بی‌حد بر خداوند قادر که کشور اسلامی و رزمندگان متعهد و فداکار آن را مورد عنایت و حمایت خویش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصیب ما فرمود.[۱۵]

پس از پیروزی ایران در عملیات الی بیت‌المقدس، اسرائیل دست به اشغال جنوب لبنان زد. پس از انتشار این خبر، گروهی از فرماندهان سپاه به منظور دفاع از خاک سوریه و لبنان در برابر حمله ارتش اسرائیل به این کشور گسیل شدند و در کمپی در شهر زبدانی سوریه نزدیک مرز لبنان اردو زدند، سرپرستی و فرماندهی این نیروها را احمد متوسلیان و محمد ابراهیم همت به عهده داشتند.

در همین زمان روح‌الله خمینی دستور بازگشت نیروهای سپاه پاسداران به جبهه‌های جنوب ایران را صادر کرد و در نطقی گفت: راه قدس از کربلا می‌گذرد.

در نتیجه اغلب نیروهای سپاه پاسداران به جبهه‌های جنوبی بازگشتند و تنها تعداد کمی از فرماندهان برای آموزش نیروهای حزب‌الله لبنان در منطقه باقی ماندند، همین نیروها زمینه شکل‌گیری جبههٔ مقاومت اسلامی که بعدها به حزب‌الله تغییر نام داد، شدند. ربودن احمد متوسلیان، فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله، به همراه چند دیپلمات ایرانی توسط فالانژیست‌های لبنانی تحت حمایت اسرائیل، در این دوره اتفاق افتاد.[۱۶]

در خصوص علت این نام‌گذاری (بیت‌المقدس)، محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران، در ساعت ۲:۱۵ روز عملیات در قرارگاه کربلا در یک پیام رادیویی گفت:

علت نام‌گذاری عملیات این بوده که به تمام دنیا فلسفه و خط‌مشی آینده خودمان را بعدازاین عملیات اعلام کنیم که راه ما به‌سوی بیت‌المقدس است.[۱۷]

ترجمه و شرح حکمت 192 نهج البلاغه: جمع مال برای دیگران

متن نهج البلاغه

نهج البلاغه ( نسخه صبحی صالح )

وَ قَالَ (علیه السلام): يَا ابْنَ آدَمَ، مَا كَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِكَ، فَأَنْتَ فِيهِ خَازِنٌ لِغَيْرِكَ.

و فرمود (ع): اى فرزند آدم هر چه بيش از روزى هر روزه ات كسب كنى، تو خزانه دار آن براى ديگرى هستى.

شرح

شرح : پیام امام امیر المومنین ( مکارم شیرازی )شرح ابن میثم بحرانی ( ترجمه محمدی مقدم )منهاج البراعه (خوئی)جلوه تاریخ درشرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ( مهدوی دامغانی )

خزانه دار ديگران بودن:
امام(عليه السلام) در اين كلام كوتاه و بسيار پرمعنا اشاره به نكته اى مى كند كه غالباً مردم از آن غافلند، مى فرمايد: «اى فرزند آدم هر چه بيش از مقدار خوراك خود به دست آورى (و آن را ذخيره كنى) خزانه دار ديگران در آن خواهى بود»; (يَا ابْنَ آدَمَ مَا كَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِكَ، فَأَنْتَ فِيهِ خَازِنٌ لِغَيْرِكَ).
غالب مردم حد و اندازه اى براى به دست آوردن مال و ثروت قائل نيستند و معتقدند هر چه بيشتر بهتر; اما هنگامى كه درست دقيق مى شويم مى بينيم بهره ما از اموالمان همان است كه مصرف مى كنيم; غذايى كه مى خوريم، نوشابه اى كه مى نوشيم، لباسى كه مى پوشيم، خانه اى كه در آن زندگى مى كنيم و مركبى كه بر آن سوار مى شويم و مانند آن و در مورد بسيارى از اشخاص، اين مواد مصرفى تنها گوشه كوچكى از اموال آنها را شامل مى شود و بقيه را ذخيره مى كنند، پيوسته در حفظ آن كوشش و از آن پاسدارى مى كنند تا سرانجام به فرزندان و دامادها و ساير بستگان خود بسپارند و با دنيايى از حسرت، چشم از آنها بپوشند و با يك كفن بسيار كم ارزش وارد سراى ديگر شوند.
ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه خود در شرح اين كلام نورانى داستانى از «حسن بصرى» و «عبدالله بن اهتم» نقل مى كند، مى گويد: حسن به هنگامى كه عبدالله بيمار شده بود و آخرين ساعات عمر خود را طى مى كرد به عيادت او رفت. نگاه كرد ديد عبدالله پيوسته چشمش را به صندوقى دوخته كه در گوشه اى از اتاق قرار داشت، سپس رو به حسن بصرى كرد و گفت: در اين صندوق صد هزار (درهم) است كه نه زكات آن داده شده و نه صله رحم با آن انجام گرديده است. حسن گفت: مادرت به عزايت بنشيند براى چه چيز آن را ذخيره كرده اى؟ گفت: براى ترس از حوادث زمان و مخالفت برادران و ظلم سلطان. (آرى براى تأمين زندگى آينده در موارد سخت اندوخته ام) اين را گفت و بعد از مدت كوتاهى از دنيا رفت. حسن در تشييع جنازه او شركت كرده بود. هنگامى كه او را دفن كردند دست خود را (از نهايت تأسف) به يكديگر زد و اشاره به قبر او كرد و گفت: اين كسى است كه شيطان بر او غلبه كرد، او را از حوادث زمان و ظلم سلطان و بى وفايى برادران ترساند و ودايع الهى را براى خود ذخيره كرد سپس از اين دنيا غمگين و اندوهناك بيرون رفت، نه زكات مالش را پرداخت نه صله رحم به جاى آورد. آن گاه روى به بازماندگان كرد و گفت: اى وارثان گوارا اين مال را بخوريد، اين مال حلال به دست شما افتاده مراقب باشيد وبال شما نشود، اين مال از سوى كسى است كه آن را جمع كرد و بخل ورزيد بر امواج درياها سوار شد، از بيابان هاى خشك گذشت و از طريق باطل آن را اندوخت و حق آن را نپرداخت، خودش در حياتش از آن بهره نگرفت ولى ضررهاى او بعد از وفات دامن او را خواهد گرفت. آن را گردآورى كرد و محكم آن را در صندوق نگه داشت تا روز قيامت كه روز حسرت است. (سپس به حاضران گفت:) بالاترين حسرت اين است كه مال خود را در ميزان اعمالِ غير خودت ببينى. تو بخل ورزيدى نسبت به مالى كه خدا به تو روزى كرده بود و در مسير طاعتش مصرف نكردى براى ديگرى آن را نگه دارى كردى كه او در راه رضاى خداوند آن را صرف كند. واى بر اين حسرت غير قابل جبران و رحمت از دست رفته. (1)
گویا این سخن را از على(علیه السلام) گرفته آنجا که فرمود: «سُئِلَ أمیرُالْمُؤْمِنینَ مَنْ أعْظَمُ النّاسُ حَسْرَةً قالَ مَنْ رَأى مالَهُ فی میزانِ غَیْرِهِ وَأدْخَلَهُ اللهُ بِهِ النّارَ وَأدْخَلَ وارِثَهُ بِهِ الْجَنَّةَ; از امیرمؤمنان(علیه السلام) سؤال کردند چه کسى روز قیامت حسرتش از همه بیشتر است؟ فرمود: کسى که در آن روز اموال خود را در میزان اعمال دیگران ببیند که خدا او را به واسطه آن مال وارد دوزخ کند و دیگرى را (که هیچ زحمتى را براى آن نکشیده بود براى نیکوکارى اش) به سبب آن مال وارد بهشت سازد».(2)
این نکته شایان توجه است که مقصود امام(علیه السلام) از این سخن آن نیست که انسان تنها به اندازه تحصیل قوت خود تلاش و فعالیت اقتصادى داشته باشد بلکه به عکس، طبق دستورات اسلام باید از طرق صحیح بسیار تلاش کرد ولى اموالى را که جمع آورى مى کند، اضافه آن را در راه خدا و کارهاى خیر و خدمت به بندگانش صرف کند، نه این که آنها را ذخیره کرده و براى وارثان بگذارد و خودش هیچ بهره اى معنوى از آن نبرد.
قرآن مجید نیز به همین معنا اشاره فرموده آنجا که مى گوید: «(وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ); از تو سؤال مى کنند چه چیز را انفاق کنند؟ به آنها بگو از مازاد نیازمندى هاى خود انفاق کنید».(3)
«عفو» در لغت معانى فراوانى دارد; از جمله مقدار اضافى مال و نیز بهترین قسمت مال. در حدیثى از امام باقر(علیه السلام) آمده است: «الْعَفْوُ ما فَضُلَ عَنْ قُوتِ سَنَة; عفو چیزى است که از هزینه سال اضافه بیاید».(4)
مرحوم علامه مجلسى در بحارالانوار در حدیثى از کتاب خصال از امیرمؤمنان على(علیه السلام) چنین نقل مى کند که شخصى از حاجتمندى اش به امیرمؤمنان(علیه السلام) شکایت کرد، امام(علیه السلام) فرمود: «اعْلَمْ أنَّ کُلُّ شَىْء تُصیبُهُ مِنَ الدُّنْیا فَوْقَ قُوتِکَ فَإنَّما أنْتَ فیهِ خازِنٌ لِغَیْرِکَ; بدان آنچه را از دنیا بیش از مقدار هزینه خود به دست مى آورى خزانه دار دیگران در آن خواهى بود».(5)
گویا امام(علیه السلام) مى دانست که زندگى او تأمین است و نیازى را که مطرح کرده فوق آن است، همان گونه که بسیارى از مردم به همین مصیبت گرفتارند; پیوسته جمع آورى و به گمان خود براى روز مبادا ذخیره مى کنند در حالى که وضع کار و کسب و فعالیت اقتصادى آنها طورى است که از آینده بدى هرگز خبر نمى دهد.
در واقع بسیارى از کسانى که به اندوختن مال روى مى آورند، نه حقوق آن را مى پردازند و نه صله رحم به جاى مى آورند و نه کار نیک با آن انجام مى دهند و مى گویند: هدف ما تأمین آینده خود و فرزندان است. اینها سوء ظن به رازقیت خدا دارند، همان گونه که در نامه مالک اشتر نیز قبلاً گذشت که امام(علیه السلام) مى فرماید: «إنَّ الْبُخْلَ وَالْجُبْنَ وَالْحِرْصَ غَرائِزٌ شَتّى یَجْمَعُها سُوءُ الظَّنِّ بِاللهِ; بخل و ترس و حرص غریزه هاى مختلفى است که ریشه همه آن سوء ظن به خداوند است».(6)
*****
پی نوشت:
(1). شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 19، ص 10.
(2). بحارالانوار، ج 70، ص 142.
(3). بقره، آیه 219.
(4). مجمع البیان، ذیل آیه مورد بحث.
(5). بحارالانوار، ج 70، ص 90 .
(6). سند گفتار حکیمانه: از جمله کسانى که در قرن سوم مى زیستند مانند ابوعثمان جاحظ در کتاب المائة المختارة و بلاذرى در انساب الاشراف این گفتار نورانى را بعضى با کمى اختلاف و بعضى با عین عبارت نقل کرده اند. همچنین تنوخى در کتاب الفرج بعد الشدة و مسعودى در مروج الذهب و مرحوم صدوق در خصال آن را با تفاوت هایى ذکر کرده اند. مرحوم مفید نیز در ارشاد آن را در ضمن بیان نسبتاً طولانى از آن حضرت آورده است و همه اینها نشان مى دهد که منابعى غیر از نهج البلاغه در اختیارشان بوده است. (مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 161). مرحوم علامه مجلسى در بحارالانوار، ج 44، ص 138 هنگامى که داستان ملاقات «جنادة» را با امام حسن مجتبى(علیه السلام) در بیمارى وفات «هنگامى که شدیداً به وسیله عمال معاویه مسموم شده بود» نقل مى کند امام(علیه السلام) ضمن وصایاى معروف و مؤثرش نیز به همین جمله اشاره کرد و فرمود: «اعْلَمْ أنَّکَ لا تَکْسِبُ مِنَ الْمالِ شَیْئاً فَوْقَ قُوتِکَ إلاّ کُنْتَ فیهِ خازِناً لِغَیْرِکَ».

دستبرد مرد پژوسوار به فروشگاه زنجیره ای مقابل دوربین های مداربسته!

مرد پژوسواری که مقابل دوربین های مداربسته، از فروشگاه زنجیره ای معروف، اقلام خوراکی سرقت می کرد، در آخرین دستبرد خود ناکام ماند و به چنگ پلیس افتاد. به گزارش اختصاصی روزنامه خراسان، چند روز قبل مدیر یکی از فروشگاه های زنجیره ای به کلانتری شفای مشهد مراجعه کرد و به رئیس دایره تجسس گفت: عصرهنگام که تعداد زیادی مشتری در فروشگاه مشغول خرید بودند، مرد ناشناسی وارد شد و قصد سرقت کالاها و اقلام خوراکی را داشت که چهره وی توسط برخی از کارکنان فروشگاه شناسایی شد؛ چرا که او پیش از این چندبار دیگر به فروشگاه دستبرد زده و اقلامی مانند چای، برنج، روغن و غیره را به سرقت برده بود.
وقتی همکارانم چهره او را با تصاویر ضبط شده در دوربین های مداربسته مطابقت دادند، برآن شدیم تا از خروج وی جلوگیری کنیم؛ اما او که متوجه ماجرا شده بود، بلافاصله بیرون پرید و پیاده پا به فرار گذاشت و خودروی پژو ۲۰۶ خود را مقابل فروشگاه رها کرد. به دنبال شکایت مدیر فروشگاه ، بی درنگ گروهی از عوامل انتظامی با دستور ویژه سرگرد احسان سبکبار (رئیس کلانتری شفا) عازم بولوار خیام شدند و با هماهنگی قضایی، خودرو را به مرکز انتظامی انتقال دادند.
از سوی دیگر با بررسی دوربین های مداربسته، مشخصات مالک خودرو در اختیار افسران دایره تجسس قرار گرفت و آن ها خیلی زود سارق کالاها را دستگیر کردند.
بررسی های مقدماتی حاکی از آن بود که وی در زمان های مختلف چندین بار به فروشگاه مذکور دستبرد زده و حدود ۲۰میلیون تومان کالا را به سرقت برده است!بنابر گزارش روزنامه خراسان، این مرد ۴۴ساله که «هادی» نام دارد، در بازجویی‌ها گفت: مدتی است که ورشکسته شده ام و اوضاع مالی خوبی ندارم؛ از سوی دیگر با افزایش بهای موادمخدر سنتی، برای تامین هزینه های اعتیادم دچار مشکل بودم که تصمیم به سرقت گرفتم تا بتوانم حداقل کالاهای ضروری را برای خانواده ام تهیه کنم! من دو دخترم را به تازگی عروس کرده ام و اکنون آبروی آن ها نیز در خطر است و من هم بسیار از این رفتارهایم پشیمانم!
به گزارش روزنامه خراسان، با معرفی مرد پژوسوار به مراجع قضایی، تحقیقات بیشتر درباره سرقت های دیگر وی با توجه به تصاویر دوربین های مداربسته در دایره تجسس کلانتری ادامه دارد.

روایتی از بازدید ۱۹ ساعته آیت‌الله خامنه‌ای از بهداری رزمی و مجروحان

| نصرالله فتحیان
من معتقدم در دوران دفاع مقدس حتی پرستاران و پزشکان ما هم کار امدادی می‌کردند و جراح‌های ما هم همین‌طور. چرا می‌گویم کار امدادی و بهداری رزمی؟ زیرا واقعاً خط‌شکنی کرده بودند. جراحی که می‌توانست در تهران بنشیند یا نهایتاً تا اهواز بیاید، به نزدیک‌ترین فاصله و خط مقدم می‌آمد تا بتواند در زمان طلایی نجات مجروحین، به آن‌ها کمک کند.

[متن کامل]

روایتی از بازدید ۱۹ ساعته آیت‌الله خامنه‌ای از بهداری رزمی و مجروحان

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدای امدادگر (۱۴۰۴/۰۲/۲۴) از تشکیل این بزرگداشت به عنوان یک کار بزرگ تشکر کرده و ابراز امیدواری کردند این اقدام تأثیرات مطلوبی از جمله در ذکر فضائل امدادگران شهید به جای بگذارد.

به همین مناسبت بخش دفاع مقدس رسانه KHAMENEI.IR در گفت‌وگو با سردار نصرالله فتحیان، مسئول مؤسسه بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت، ضمن اینکه اهمیت کار امدادگران در دوران دفاع مقدس را بررسی کرده به مرور خاطراتی از بازدید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از مراکز بهداری در خط‌‌مقدم و ماجرای تشکیل کنگره شهدای امدادگر پرداخته است.

رهبر انقلاب دو روز پیش از برگزاری کنگره شهدای امداگر با دست‌اندرکاران آن دیدار کردند. برای شروع گفت‌وگو مایلیم که روایت شما را از این دیدار بشنویم.
دیدار بسیار دلنشینی بود. ما توفیق داشتیم در نماز جماعت به امامت رهبر انقلاب حضور داشته باشم. در آن دیدار، دوستان هلال‌احمری برای اولین بار حضرت آقا را از نزدیک می‌دیدند. حضرت آقا با وجود مشغله‌های کاری، مستحبات نماز را کامل به جا آوردند. ایشان بعد از نماز نشستند و همه دوستان دور آقا حلقه زدند. سپس حجت‌الاسلام معزی، نماینده رهبری در هلال احمر، حدود هفت دقیقه صحبت کردند. بعد از آن، آقای کولیوند نیز گزارش خوبی ارائه دادند. حضرت آقا فرمودند: «صرف اینکه شما ابتکار کنید و یک بازی خوب درست کنید یا یک کتاب خوب بنویسید یا یک فیلم خوب تولید کنید، کافی نیست. این چیزهایی که شما گفتید، انسان را سر شوق می‌آورد و خیلی خوب است؛ منتها باید کاری کنید که در یک کشورِ هشتادمیلیونی، بیست میلیون مخاطب داشته باشد.» به نظر من، این یکی از رسالت‌های مهم هلال‌احمر است.

ویژگی هلال‌احمر این است که یک سازمان مردم‌نهاد است. سه میلیون نفر عضو جوانان و نوجوانان هلال‌احمر هستند. این‌ها چون ارتباط سازمانی با هلال احمر دارند، می‌توانند مخاطب اول این تولیدات مرتبط با ۳۱۰۰ شهید باشند. نکته دیگری که آقا فرمودند این بود که کار بزرگی انجام شده است. واقعیت این است که من از دوران دفاع مقدس که این مسئولیت را داشتم ــ در بهداری‌های رزمی در جنوب، غرب و شمال غرب ــ می‌دانستم که بهداری رزمی امداد پایه است و نقش امدادگرها تعیین‌کننده است.

در دوران دفاع مقدس، در مقاطع مختلف برای عملیات‌ها، بچه‌های امدادگر جمع می‌شدند و ما به احوالشان سر می‌زدیم و صف آموزشی‌شان را ارزیابی می‌کردیم. به آنها می‌گفتیم که کاری که در خط انجام می‌دهند اهمیتش از یک جراح در بیمارستان صحرایی بیشتر است. چرا که اگر آن کار را نکنند و مجروح را به دست جراح نرسانند، جراح نمی‌تواند کاری انجام دهد. جراح زمانی می‌تواند اقدام کند که مجروح از زیر آتش به درستی تخلیه شود و به محلی که برای رسیدگی امدادی در نظر گرفته شده، منتقل گردد. بنابراین، امدادگرها کار پرخطر و با اهمیتی بر عهده داشتند.

حمل مجروح در شرایط عادی سخت است و این سختی زمانی قابل درک است که چند مجروح را حمل کنید. حمل مجروح با برانکارد در مسیرهای طولانی و زیر آتش، به ویژه در شب، کار دشواری است. رسیدگی به این افراد در نقطه معرکه نیاز به شجاعت و دل و جرأت دارد. کسی که به دل آتش می‌زند، باید شجاع باشد. ممکن است فردی تخصص خوبی داشته باشد، اما نتواند در شرایط سخت و زیر آتش، فکر و اعصابش را مدیریت کند و خدمات امدادی خوبی ارائه دهد. امدادگران در زمان جنگ و بعد از آن واقعاً شجاع و نترس بودند. همچنین، بسیار صبور بودند. این صبوری و آرامش لازمه کار امدادی است. باید با کمال آرامش بتواند خونریزی را بند بیاورد، چسب تیوب را بگذارد و باند را ببندد.

امدادگری در شرایط بحرانی مخصوصاْ جنگی به ویژه در دوران دفاع مقدس اگر سخت‌تر از جنگیدن یک رزمنده نباشد حتماْ کار سبک‌تری نیست.
بله، دقیقاً. واقعاً امدادگران و پزشک‌یارهایمان در جنگ کارهای فوق‌العاده‌ای انجام می‌دادند. مثلاً چسب تیوب فقط کار جراح‌هاست و مربوط به رزیدنت‌های جراحی می‌شود. چسب تیوب یعنی زمانی به کار می‌رود که خون زیادی در سینه جمع می‌شود و اگر آن خون تخلیه نشود، فرد خفه می‌شود. بنابراین، باید بلافاصله خون را تخلیه کنند تا فرد بتواند راحت نفس بکشد و بعد برایش لوله‌ای قرار دهند تا تنفس مصنوعی انجام شود. این کارها در جنگ بسیار انجام می‌شد و من خیلی دلم می‌خواست برای این امدادگران با این نقش فوق‌العاده مهمی که در دفاع مقدس داشتند، کار خاصی انجام دهم.

حضرت آقا در دیدار اخیر با بازدیدشان از مراکز بهداری دوران دفاع مقدس اشاره کردند. شما به سبب مسئولیت خود در آن دوران در این بازدید حضور داشتید؟
من در زمان جنگ دو بار حضرت آقا را زیارت کردم. یک بار در سال ۶۳، قبل از عملیات بدر بود. تعداد زیادی از فرماندهان در عملیات خیبر به شهادت رسیده بودند و برای عملیات بدر کمی تردید وجود داشت. برنامه‌ریزی این‌گونه شد که شهید صیاد و آقا محسن، فرماندهان را برای دیدار با امام بیاورند. من هم جزو کسانی بودم که در زمستان سال ۶۳ به دیدار حضرت امام رفتیم. این اولین بار بود که امام را از نزدیک می‌دیدیم. در آن جلسه، شهید صیاد و آقا محسن گزارشی ارائه دادند. بعد از آن، امام دعا کردند و فرمودند همان خدایی که به شما فرمان داده نماز بخوانید، همان خدا به شما فرمان داده جهاد کنید. سپس امام فرمودند این‌هایی که شهید می‌شوند، از قبل معلوم شده‌اند، این‌ها در صحیفه حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها قبل از این که شما فکر بکنید، نامشان بوده است. این‌طور نیست که هر کسی توفیق داشته باشد شهید شود. این شهادت در راه خداست. شما چرا مردد و نگران هستید؟ با این سخنانِ امام، روحیه‌ها فوق‌العاده بالا رفت.

در آن دیدار، خدا رحمت کند آقا مهدی باکری هم بودند که بعداً در عملیات خیبر شهید شدند. تعداد زیادی از فرماندهان هم در آنجا حضور داشتند، مثل حسین خرازی، حاج قاسم سلیمانی و احمد کاظمی. بعد از آن دیدار، ما ناهار مهمان حضرت آقا بودیم. آن زمان آقا رئیس‌جمهور بودند و به نهاد ریاست جمهوری رفتیم. بعد از ناهار، جلسه‌ای در قرارگاه خاتم برگزار شد. حضرت آقا چند دقیقه ابتدای جلسه بودند و رفتند. من به ایشان گفتم با شما کار دارم. حضرت آقا فرمودند خب، بیایید با هم قدم می‌زنیم. از نهاد ریاست جمهوری تا منزل حضرت آقا مسیر کوتاهی بود، ولی ایشان ایستادند و من گزارش کاملی از بهداری رزمی و کارهایی که در جبهه انجام می‌شود، به آقا عرض کردم. حضرت آقا فرمودند حالا خواسته‌تان چیست؟ گفتم آقا، ما می‌خواهیم شما به وزیر محترم بهداری و بهداشت سفارش کنید که نیروی بیشتری برای ما بفرستند. آقا فرمودند حتماً سفارش میکنم. آن زمان آقای مرندی وزیر بودند. بعداً فهمیدیم که آقا سفارش‌مان را کردند و بحمدالله کلی برای بهداری رزمی از نظر نیروی تخصصی و امکانات گشایش ایجاد شد.

بار دوم که حضرت آقا را زیارت کردم زمانی بود که ایشان تشریف آورده بودند جنوب. حضرت آقا یک ماه در خوزستان بودند، در مرداد ماه سال ۶۷، یعنی بعد از قبول قطعنامه. ایشان به همه‌ی یگان‌ها رفتند و هر روز به یکی از یگان‌ها، لشکرها و تیپ‌های سپاه می‌رفتند. در این سفر، یک روز هم ملاقات سهم من شد. محل استقرار حضرت آقا، پایگاه منتظران شهادت (گُلف) بود. خدا رحمت کند سرهنگ سلیمی را، ایشان هم همراه آقا بودند. ما برای نماز صبح خدمت آقا رفتیم و بعد از نماز صبح، صبحانه خوردیم و سپس حرکت کردیم. آقا فرمودند من می‌خواهم تمام این سامانه‌ی بهداری رزمی را از خط تا عقب ببینم. به آقا عرض کردیم که اگر موافق هستید، از بیمارستان صحرایی شروع کنیم. لذا آقا به بیمارستان صحرایی امام حسین علیه‌السلام رفتند. در همین دیدار اخیر(۱) هم آقا فرمودند که من خودم رفتم یک بیمارستانی که در تیررس ترکش و خمپاره بود.

در آن زمان، حضرت آقا از نزدیک با بهداری رزمی آشنا شدند و زمان طولانی‌تری را در بیمارستان صحرایی، بیمارستان بقایی، نقاهتگاه سیدالشهدا، ناوگان حمل و نقل مجروحین (ریلی، هوایی و زمینی) گذراندند. آمدن و رفتن پزشکان و امدادگران را مشاهده کردند و نقش‌شان را در بیمارستان صحرایی علی‌بن‌ابی‌طالب دیدند. در آن‌جا، امدادگران آمدند و آقا را دیدند، راننده‌های آمبولانس هم آمدند و همه از آقا می‌خواستند هدیه بگیرند. آقا هم لباس پاسداری پوشیده بودند. به هر شکل، آنجا دیدار دلچسبی بود. در بیمارستان صحرایی علی‌بن‌ابی‌طالب، وقتی گفتم که آقا مایلید از بخش اتاق عمل بازدید کنید، آقا فرمودند چه عیبی دارد. گفتم آن‌جا باید لباس‌تان را عوض کنید. آقا فرمودند ایرادی ندارد. بعد لباس اتاق عمل آورده شد و آقا پوشیدند و از اتاق عمل بازدید کردند.

سپس آقا یکی یکی از جراح‌ها سؤال کردند که چه عمل‌هایی انجام دادید، آیا امکانات و تجهیزات به اندازه کافی هست؟ آیا اینجا مشکلی ندارید؟ جراح‌ها و متخصصین و تکنسین‌ها هم با روحیه بودند و همه با لباس اتاق عمل، دور آقا حلقه زدند. سپس حضرت آقا از اورژانس و محل ریکاوری بازدید کردند. آقا برای مجروحینی که در ریکاوری بودند و نیمه بیهوش بودند، حمد خواندند و به آن‌ها محبت کردند. ایشان، یکی یکی مجروح‌ها را دیدند. از هر یک می‌پرسیدند که کجا مجروح شدید، چطوری مجروح شدید و چه کار کردند برایتان؟ می‌خواهم بگویم که آقا با جزئیات می‌پرسیدند که وقتی مجروح شدید، خودتان چه کار کردید و اولین نفرهایی که به شما رسیدند چه کار کردند، در پست قبلی چه خدماتی به شما داده شد و الان چه خدماتی دریافت می‌کنید. آقا در اورژانس در آن روز، بیش از ۵۰ مجروح را یکی یکی دیدند و احوالپرسی کردند و شرح حال گرفتند. به اعتقاد من، آن روز آقا کاملاً مطلع شدند که زنجیره‌ی خدمات تا بیمارستان صحرایی چگونه است.

سپس آقا همین زنجیره را در بیمارستان بقایی که بیمارستان بزرگ‌تری بود و تعداد بیشتری مجروح داشت، دیدند. بعد به مسجد بیمارستان، یعنی حسینیه‌ای که داشتیم، رفتند و فرمودند اگر مزاحمتی برای خدماتتان نیست، دوستان جمع شوند تا چند دقیقه صحبت کنم. ما هم دعوت کردیم پرسنلی که می‌توانستند آزاد باشند بیایند. چون خوابگاه‌ها هم همان‌جا بود و نمی‌خواستند از جای دیگر بیایند. لذا حسینیه‌مان پر از کادر درمانی بیمارستان بقایی شد. آقا به من فرمودند شما یک گزارشی بدهید. من گزارشی از آخرین وضعیت خدمت آقا تقدیم کردم. آقا هم صحبت دلنشینی در آنجا کردند. حضرت آقا بعد از آن به نقاهتگاه سیدالشهدا رفتند که مصدومین شیمیایی بودند و واقعاً بیش از هزار مجروح و مصدوم شیمیایی را تک‌تک دیدند، احوالپرسی کردند و به آن‌ها هدیه دادند.

ایشان واقعاً فضایی پر از امید و شجاعت را در بیمارستان صحرایی، بیمارستان بقایی، نقاهتگاه سیدالشهدا و در میان مجروحین و مصدومین شیمیایی و کادر درمان ایجاد کردند. آقا خیلی قوی صحبت کردند و فرمودند که کار خوب یک بارش هم کافی نیست و باید استمرار داشته باشد. آقا توضیحات مفصلی دادند و فرمودند شما امروز کارتان کار ارزشمندی است، یک کار مقدس است. آقا قدردانی کردند که شما دو وظیفه را انجام می‌دهید: یکی وظیفه رزمندگی و دیگری وظیفه خدمت پزشکی به سربازان و بهترین جوان‌های این کشور. در آن دیدار ۱۹ ساعته، آقا به خوبی همه‌ی زوایای بهداری رزمی و امدادگری را متوجه شدند. از اذان صبح تا ساعت ۱۱ شب، آقا یکسره سه واحد بزرگ ما را عیادت کردند و بیش از هزار مجروح و مصدوم را دیدند. بعد از آن هم به تهران تشریف آوردند و در نماز جمعه به آن خدمات اشاره کردند. واقعاً هیچ‌کس به اندازه آقا بهداری رزمی را درک نکرده است.

من معتقدم در دوران دفاع مقدس حتی پرستاران و پزشکان ما هم کار امدادی می‌کردند و جراح‌های ما هم همین‌طور. چرا می‌گویم کار امدادی و بهداری رزمی؟ زیرا واقعاً خط‌شکنی کرده بودند. جراحی که می‌توانست در تهران بنشیند یا نهایتاً تا اهواز بیاید، به نزدیک‌ترین فاصله و خط مقدم می‌آمد تا بتواند در زمان طلایی نجات مجروحین، به آن‌ها کمک کند. این حضور چشم‌گیر کادر پزشکی و پرستاری و امدادی در دوران دفاع مقدس، کارنامه‌ای درخشان برای آن‌ها به وجود آورد. امام بارها از این‌ها تقدیر کردند و دعا کردند خداوند امدادگران و طبیبانی که خانه‌های امن خود را رها کردند و پا به پای خط‌شکنان به نجات مجروحین و مصدومین می‌شتابند، سلامت و عزت و عاقبت دنیا و آخرت به ایشان عنایت بفرماید. این دعای امام معنا و مفهوم زیادی دارد. حضرت آقا هم بارها قدردانی کردند که جامعه‌ی پزشکی و سلامت در آن مقطع آزمایش نیکویی دادند و در پیشگاه خدا روسفید شدند.

ایده راه‌اندازی کنگره بزرگداشت شهدای امدادگر علی‌الخصوص امدادگران جبهه مقاومت از کجا آغاز شد؟
ما دلمان می‌خواست که به نوعی از امدادگران قدردانی کنیم. تعدادی از همین‌ها هم به شهادت رسیدند. متأسفانه در دوره‌ی بعد از جنگ، برای این‌ها کار خاصی نشد. حضرت آقا تأکید کردند که این کار بزرگداشت، کار بزرگی بود. از زمانی که من در ستاد کل، مسئولیت بهداشت و درمان نیروهای مسلح را داشتم، این موضوع در ذهنم بود. بارها به وزرای مختلف می‌گفتم که شما بیایید این کار را برای امدادگران، پزشکان و پرستاران انجام دهید. می‌گفتند باشد، اما واقعاً توفیق برایشان نبود. حتی برای رؤسای جمعیت هلال احمر می‌گفتم، آن‌ها هم می‌گفتند باشد، ولی باز هیچ اتفاقی نمی‌افتاد.

تا اینکه در سال ۱۴۰۲ یک یادواره برای شهدای داروسازی دفاع مقدس در دانشگاه شهید بهشتی داشتیم. اساتید و دانشجویان رشته‌ی داروسازی در این مراسم حضور داشتند و واقعاً جلسه‌ی خوبی شد. در آنجا آقای کولیوند که تازه رئیس جمعیت هلال احمر شده بودند، حضور داشتند. من ایشان را از قبل می‌شناختم. از زمانی که بسیج جامعه پزشکی را در تهران راه انداختم ایشان مسئول بیمارستان خاتم بود. به ایشان گفتم این دوران مسئولیت شما خیلی طول نمی‌کشد، شما یک آدم جهادی هستی، بیا برای امدادگران شهید یک کاری بکن. گفتم پرچم این شهدای امدادگر را شما به دست بگیرید و صنفی نکنید، نگویید فقط مال هلال احمر. گفتم به نظرم حداقل ۲۵۰۰ شهید امدادگر داریم. ایشان گفتند چشم. همین یک جمله کافی بود و کار آغاز شد.

در سال ۱۴۰۳، با آقای کولیوند نزدیک سی تا یادواره در سراسر کشور برگزار کردیم. این یادواره‌ها به خوبی برگزار شد و مقامات استانی نیز در آن‌ها شرکت کردند. شور و شوقی ایجاد شد و عطر این شهدا آرام آرام در سطح استان‌ها گسترده شد. آقای کولیوند اصرار داشت که کنگره را در همان سال ۱۴۰۳ برگزار کنیم. من گفتم عجله نکنید، بگذارید یادواره‌های استانی برگزار شود و بعد چکیده‌ی آن را بیاورید در کنگره. بعد از برگزاری یادواره‌ها، برادران عزیز ما در بسیج هم به ستاد اضافه شدند و نهایتاً این یادواره‌ها که برگزار شد، استقبال خوبی انجام شد. در حوزه‌های ادبیات، شعر، فیلم کوتاه، کلیپ، کتاب، قصه و داستان، سرود و نقاشی کارهایی در شهرستان‌ها شروع شد و چکیده‌ی این‌ها به تهران آمد.

دوستان ستاد کنگره‌ها در سپاه ارزیابی کردند که این یک خمیرمایه‌ی خوبی شده و می‌توانیم یک کنگره‌ی ملی و بین‌المللی برگزار کنیم. در این راستا، پیشنهاد شد که امدادگران دفاع مقدس را با امدادگران مقاومت در لبنان و غزه پیوند دهیم. در لبنان از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ میلادی(۲) تا به حال بیش از ۱۵۰ امدادگر شهید شده‌اند و در غزه نیز به نظر من بالای ۶۰۰ امدادگر در همین ماجرا شهید شدند. آقای کولیوند هم استقبال کردند و به دلیل جایگاهی که دارند، ارتباطات جهانی خوبی برقرار کردند. در نهایت، کنگره‌ی ملی و بین‌المللی با آمار ۳۰۶۰ شهید امدادگر برگزار شد و ۴۰ شهید از غزه و لبنان به آن اضافه شد که مجموعاً به ۳۱۰۰ شهید رسید.

در جریان برگزاری این کنگره ایده‌ها یا کارهای متفاوتی از دیگر بزرگداشت‌ها نیز در دستور کار بود؟
چند کار دیگر هم انجام دادیم که به نظر من با بقیه‌ی کنگره‌ها متفاوت بود. یکی از آن‌ها برگزاری یک کنگره‌ی علمی قبل از این کنگره بود که اساتیدی از دانشگاه‌های علوم پزشکی در ارتباط با امداد و امدادگری مباحث علمی خوبی را ارائه دادند. دوم اینکه پیوندی با صلیب سرخ جهانی برقرار شد و نماینده‌ی این سازمان یک سخنرانی قوی در محکومیت رژیم صهیونیستی در غزه ایراد کرد که برای من جالب بود. اگر شما در آنجا بودید، فکر نمی‌کردید که نماینده‌ی صلیب سرخ چنین حرف‌هایی می‌زند. او تحت تأثیر شهدا قرار گرفته بود و حرف‌های خوبی زد که بازتاب‌های منطقه‌ای و جهانی برای خود داشت.

ویژگی دیگر این است که مسئولین کنگره از ابتدا در زمینه‌ی هنری به اندازه‌ی ظرفیت خود کار کردند. آن چیزی که حضرت آقا همیشه تأکید دارند، یعنی استفاده از ابزار هنر، به نظر من این‌ها شروع خوبی در این حوزه کردند. البته کارهای هنری زمان‌بر است. مثلاً اگر بخواهید فیلم بسازید، باید چند سال وقت بگذارید. این‌ها چون وقتشان کم بود، توانستند سوژه‌ها و داستان‌های خیلی خوبی را شناسایی کنند. به نظر من، از این ۳۱۰۰ شهیدی که الان سوابقش را دارند، واقعاً صدها قصه، داستان، سوژه، فیلم مستند و فیلم کوتاه می‌توانند تولید کنند. این‌ها را هم اکنون شروع کرده‌اند و می‌توانند در آینده نیز ادامه دهند.

ویژگی دیگری که هلال احمر دارد این است که بعد از بسیج، هلال احمر بیشترین ارتباط را با جوان‌ها و نوجوان‌ها دارد. یکی از اهداف این یادواره‌ها و کنگره‌ها این است که جوان‌های ایرانی، حالا با هر نگاهی که دارند، با گذشتگان‌شان آشنا شوند و ببینند این شهدا چه کارهایی انجام داده‌اند. این‌ها برای ۳۱۰۰ شهید، ۳۱۰۰ گروه از جوان‌ها راه‌اندازی کردند. حالا این گروه‌ها ممکن است سه نفره، پنج نفره یا ده نفره باشند که با این شهدا انس می‌گیرند. اگر آقای کولیوند بتوانند در گام اول سه میلیون جوان هلال احمر را به ۳۱۰۰ شهید نزدیک کنند و با آن‌ها مأنوس کنند، به نظر من به بخش عمده‌ای از اهداف مورد نظر برای این یادواره‌ها و کنگره‌ها دست خواهیم یافت.

(۱ «خود من دیدم که نزدیک خطّ‌مقدّم ــ حالا [اینکه] چند کیلومتر بود یادم نیست، امّا خیلی کم بود ــ پزشکان و پرستارها در بیمارستان صحرایی مشغول کار بودند، آنجا اتاق عمل جرّاحی تشکیل داده بودند که مایه‌ی تعجّب بود؛ بُرد گلوله‌ی دشمن و خمپاره‌ی کوتاه‌بُردِ دشمن به اینجا میرسد، اینها زیر گلوله‌ی دشمن اتاق عمل جرّاحی تشکیل دادند!» بیانات در دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدای امدادگر، ۱۴۰۴/۰۲/۲۲

(۲ ۱۵ مهر ۱۴۰۲؛ عملیات طوفان‌الاقصی

• افق مطلوب حوزه، تربیت فقیهان انقلابی و مجتهدان زمان‌آگاه است
• تشکیل خانواده و فرزندآوری سرمنشأ انگیزه حیات و تلاش برای رسیدن شرایط بهتر است
• حوزه علمیه پیشرو و رسالت ترسیم تمدن اسلامی
• مدرسه‌ای به وسعت ایران
• برای ساخت تمدن باید جامعه‌ای ادیب داشته باشیم
• فاموتیدین، ترامپ و باقی قضایا...
• مأموریت حوزه پیشرو پاسخگویی به نیازهای نوپدید جامعه است

رهبر معظم انقلاب با برشمردن خصوصیات شهید رئیسی ترسیم نمودند:

رهبر انقلاب: شهید رئیسی در اولین مصاحبه با صراحت گفت با آمریکا مذاکره مستقیم نمی‌کنیم

تذکر رهبر انقلاب به طرف آمریکایی در مذاکرات اخیر: سعی کنند یاوه‌گویی نکنند

رهبر انقلاب: شهید رئیسی خود را از مردم برتر نمی‌دانست خود را در ردیف مردم،‌ مثل مردم و حتی کوچکتر از مردم می‌دانست

خاطره رهبر انقلاب از توصیه به شهید رئیسی درخصوص مراعات در انجام فعالیت و کار مداوم

مراسم بزرگداشت شهید رئیسی و شهدای خدمت با حضور رهبر انقلاب

علم الهدی:

در خانواده ما به رهبری «آقا» گفته می‌شود نه «آقای خامنه‌ای» | یک سیاست‌مداری پیش من ۵ بار به جای «مقام معظم رهبری» گفت آقای خامنه‌ای این یعنی...

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی گفت: شهید آیت الله رئیسی، سرباز مطیع ولایت و نماد عظمت انقلاب اسلامی بود و شهادت وی؛ نقطه عطفی در تاریخ انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است.

نامه مهم عراقچی به دبیرکل سازمان ملل متحد

وزیر امور خارجه طی نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد و مدیرکل آژانس بر ضرورت اتخاذ تدابیر ویژه برای حفاظت از تأسیسات و مواد هسته‌ای تاکید کرد.

سخنگوی سپاه: صهیونیست‌ها دست به تعرض بزنند پاسخی ویرانگر می‌گیرند | دشمن نمی فهمد که اگر جنگ شروع شود...

نیرو‌های مسلح در اوج آمادگی هستند

رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح گفت: در ۴۸ ساعت گذشته بخش‌های زیادی از یگان‌های نیرو‌های مسلح شامل سپاه، ارتش و فراجا مورد بازدید و...

یمن: فرودگاه «بن‌گوریون»، حیفا و تل‌آویو هدف حملات موشکی و پهپادی ما بودند

سخنگوی نیرو‌های مسلح یمن از انجام عملیاتی «دقیق و موفق» علیه اهدافی در عمق اراضی اشغالی از جمله فرودگاه بن‌گوریون و تأسیسات حیاتی...

شکست چندوجهی تل‌آویو در پرونده‌های منطقه‌ای و رسوایی در غزه

رژیم صهیونیستی که تصور می‌کرد بعد از روی کار آمدن ترامپ، می‌تواند اهداف خود را در منطقه با جنگ غزه و تشکیل ائتلاف علیه ایران پیش...

همراهی کاربران شبکه‌های اجتماعی با تذکر رهبر انقلاب به طرف امریکایی در مذاکرات غیرمستقیم

ایران، بازی‌گردان است نه بازی‌خور

‏سخنان امروز رهبری که ضمن صحه گذاشتن روی اصل «مذاکره»، غنی‌سازی را فارغ از درصد و نوع آن، حق مسلم ایران دانستند، دقیقاً منطبق...

وزیر امور خارجه: جمهوری اسلامی عجله‌ای برای روابط مجدد با سوریه ندارد

ویدئو| شوخیِ عراقچی با بستنی_فالودۀ شیرازی

آخوندی: تا این لحظه، هنوز می‌توان به نتیجه‌بخش‌بودن مذاکرات امیدوار بود

ایران با پیشنهاد عمان برای برگزاری دور پنجم مذاکرات با آمریکا موافقت کرد

اعلام آمادگی روسیه برای کمک به ایران و آمریکا برای رسیدن به توافق (۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴)

ایران چگونه نقشه ترامپ برای مهار چین را نقش بر آب می‌کند؟

تردید در ادامه مذاکره ایستادگی بر حق هسته‌ای

مواضع متناقض آمریکا در مذاکرات و موضع شفاف ما (یادداشت میهمان)

اخبار ویژه

تغییر چهره «الجولانی» تروریست به «الشرع» سیاستمدار چگونه رقم خورد

فعالیت‌های اقتصادی را از بلاتکلیفی نتیجه مذاکرات خارج کنید

وقتی بمب اتمی آمریکا مشروعیت دارد اما صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای ایران خطرناک می‌شود!

اولمرت: آنچه اسرائیل در غزه انجام می‌دهد جنایت جنگی است

باید قدردان سادگی، صداقت و پاکی شهیدان خدمت و خانواده‌های آنان باشیم

بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین! (نکته)

لایحه معاهده مشارکت جامع راهبردی ایران و روسیه تصویب شد

رحمانی فضلی سفیر ایران در چین شد

در چهره این «میرزا» تبسم عجیبی دیدم

مادری زیباترین قدرت زن است

نیم میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در کمتر از ۲۴ ساعت

مانور امنیت در «شاپور»

مطرود و منفور مثل اسرائیل

رُم، جمعه میزبان مذاکرات هسته‌ای

محمدرضا عارف: خط قرمز جمهوری اسلامی غنی‌سازی در خاک ایران است

پرونده مسکن مهر پردیس بسته می‌شود

پرسه ارواح در چرخه سوگواری

نگاه‌ها عوض شود در جام‌جهانی می‌درخشیم

امانتدار تبار و تداوم خط نستعلیق

نیم میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در کمتر از ۲۴ ساعت

اسرائیل مرزی برای جنایت ندارد

ساعت شروع دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در رم اعلام شد

منابع دیپلماتیک کشورمان از مشخص شدن ساعت دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا خبر دادند.

به گزارش شهرآرانیوز؛ دور پنجم از مذاکرات غیرمستقیم هسته ای میان ایران و آمریکا قرار است جمعه در رُم برگزار شود.

براساس آنچه از منابع دیپلماتیک به گوش می رسد، مذاکرات از ساعت ١٣ به میزبانی عمان آغاز می شود.

سخنگوی وزارت خارجه: تحریم‌های جدید آمریکا نشانه عدم جدیت این کشور در دیپلماسی است

سخنگوی وزارت امور خارجه در شبکه ایکس نوشت: تحریم‌های جدید آمریکا در آستانه دور پنجم مذاکرات، نشانه عدم جدیت این کشور در دیپلماسی است.

ترامپ با تکرار ادعاها: ترجیح می‌دهم مسائل را با ایران حل و فصل کنیم

کاخ سفید: گفت‌وگوی ترامپ و نتانیاهو درباره توافق با ایران؛ اوضاع در مسیر درست پیش می‌رود

وزیر امور خارجه: جمهوری اسلامی عجله‌ای برای روابط مجدد با سوریه ندارد

ویدئو| شوخیِ عراقچی با بستنی_فالودۀ شیرازی

آخوندی: تا این لحظه، هنوز می‌توان به نتیجه‌بخش‌بودن مذاکرات امیدوار بود

ایران با پیشنهاد عمان برای برگزاری دور پنجم مذاکرات با آمریکا موافقت کرد

اعلام آمادگی روسیه برای کمک به ایران و آمریکا برای رسیدن به توافق (۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴)

ایران چگونه نقشه ترامپ برای مهار چین را نقش بر آب می‌کند؟

رهبر انقلاب پاسخ محکمی به یاوه‌گویی و زیاده‌خواهی آمریکایی ها دادند و تاکید کردند این که بگویند به ایران اجازه غنی سازی نمی دهیم، غلط زیادی است

چرا طرف های غربی و آمریکایی اصرار دارند که نباید در ایران غنی سازی انجام شود؟

تذکر رهبر انقلاب به طرف آمریکایی در مذاکرات اخیر/ اینکه بگویند به ایران اجازه غنی‌سازی نمی‌دهیم، غلط زیادی است+ فیلم

اقتصادنیوز: رهبر انقلاب در تذکری به طرف آمریکایی در مذاکرات، فرمودند: اینکه بگویند ما به ایران اجازه‌ی غنی‌سازی نمی‌دهیم، این غلط زیادی است.

به گزارش اقتصادنیوز، رهبر انقلاب هم‌اکنون در مراسم بزرگداشت شهید رئیسی و شهدای پرواز اردیبهشت فرمودند: صحبت مذاکرات شد، من یک تذکری به طرف مقابل بدهم. طرف آمریکایی که در این مذاکراتِ غیرمستقیم وارد صحبت می‌شوند، گفتگو می‌کنند، سعی کنند یاوه‌گویی نکنند.

ایشان افزودند: اینکه بگویند ما به ایران اجازه‌ی غنی‌سازی نمی‌دهیم، این غلط زیادی است. کسی منتظر اجازه‌ی این و آن نیست. جمهوری اسلامی سیاستی دارد، روشی دارد، سیاست خودش را تعقیب می‌کند. البته در یک مناسبت دیگری به ملت ایران توضیح خواهم داد که علت اینکه اینها روی غنی‌سازی تکیه می‌کنند چیست، چرا اینقدر طرف‌های غربی و آمریکایی و دیگران اصرار دارند که باید در ایران غنی‌سازی نباشد. اینها را ان‌شاءالله در یک مناسبت دیگری باز می‌کنم برای ملت ایران که بدانند طرف، نیتش چیست.

آمریکا درباره برنامه هسته ای ایران بیانیه جدید صادر کرد

گام بلند ترامپ برای دستیابی به توافق بزرگ

تنها دوست اروپایی ایران سنگ تمام گذاشت

مجوز رهبری برای مذاکره ایران و آمریکا از زبان معاون روحانی و احمدی نژاد /خیانت که نمی کنیم

رهبر انقلاب: شهید رئیسی در اولین مصاحبه با صراحت گفت با آمریکا مذاکره مستقیم نمی‌کنیم+ فیلم

آغاز مراسم بزرگداشت شهدای خدمت با حضور رهبر انقلاب+ فیلم

برگزاری مراسم بزرگداشت شهدای خدمت با حضور رهبر انقلاب

• آمريکا درباره برنامه هسته اي ايران بيانيه جديد صادر کرد همشهری آنلاین

• برنامه عمان براي ايران رو شد گسترش نیوز

• سوريه ايران را حسابي سربلند کرد گسترش نیوز

• تنها دوست اروپايي ايران سنگ تمام گذاشت گسترش نیوز

• ترکيه ثروت ايراني‌ها را بلوکه کرد | تصميم ناگهاني دولت آنکارا گسترش نیوز

• پاسخ آيت‌الله علم‌الهدي به شايعات درباره نقش همسر شهيد رئيسي در عزل و نصب‌ها نامه نیوز

• اخبار مذاکرات/ ابداً به توافق نزديک نيستيم افکار نیوز

• خشم شديد کيم جونگ اون از حادثه جدي براي ناو جنگي جديد کره شمالي + جزئيات همشهری آنلاین

• هشدار عراقچي درباره تهديد ايران در گفت و گو با هديل عليان مجري مشهور عرب مثلث آنلاین

• آمريکا به اين ۶ دليل اصرار دارد غني سازي در ايران به صفر برسد/ نگراني غرب، فقط ابعاد فني ندارد خبرآنلاین

• کشورهاي عربي جلوي حمله نظامي آمريکا عليه ايران را مي‌گيرند؟ تازه نیوز

• خبر فوري درباره آغاز دور پنجم مذاکرات ايران و آمريکا تازه نیوز

• اظهارات عراقچي درباره روابط ايران و سوريه/ روابطي وجود ندارد، عجله اي هم نداريم اقتصاد نیوز

• جنجال تازه ترامپ در اتاق بيضي با حمله به يک خبرنگار:تو يک احمقي که هيچي حاليت نيست!/رئيس‌جمهور آفريقا: ببخشيد من هواپيما ندارم که به شما بدهم! خبرآنلاین

• واکنش ترامپ به کشته شدن کارکنان سفارت تل‌آويو در آمريکا مشرق نیوز

• زمان دور پنجم مذاکرات ايران و آمريکا به ميزباني رم مشخص شد اکوایران

• رفيق ايران پوزه آمريکا را به خاک ماليد خودرویک

• سامانه دفاع موشکي تاد ايراني مشابه آمريکايي؟/ THAAD ديگر فناوري برتر به حساب نمي‌آيد اطلاعات

• عراقچي: تا اين اتفاق نيفتد توافق با آمريکا ممکن نيست همشهری آنلاین

• چرا آمريکا مجبور به توافق با ايران است؟ فرارو

• توافق جنجالي بيخ گوش ايران / دعوا بالا گرفت سرانه

• درخواست وزارت اطلاعات از مردم+عکس افکار نیوز

• جنگ در ايران حتمي خواهد بود اگر با آمريکا توافق نکنيم؟ اطلاعات

• گام بلند ترامپ براي دستيابي به توافق بزرگ اکوایران

• پاسخ قاطع ايران به استفاده احتمالي اروپا از مکانيزم ماشه نامه نیوز

• ايران در حال بررسي شرکت يا عدم شرکت در دور بعدي مذاکرات مثلث آنلاین

• وندي شرمن: ايران هرگز از غني‌سازي کوتاه نخواهد آمد دنیای اقتصاد

• توافق تاريخي ايران و عربستان امضا شد گسترش نیوز

• هندسه پيچيده‌ مذاکرات براي انداختن ايران در يک تله راهبردي خطرناک مثلث آنلاین

• ۲ دليل اصلي مي‌تواند که مذاکرات ايران و امريکا را به بن‌بست بکشد همشهری آنلاین

• پشت پرده اخبار احتمال حمله به تاسيسات هسته‌اي تازه نیوز

• ترامپ : تعجب مي کنم چرا اين موضوع مدت ها پيش به اطلاع عموم نرسيد همشهری آنلاین

• ايران و آمريکا نه‌تنها توافق مي‌کنند بلکه زمينه بازگشايي سفارتخانه‌هاي دو طرف هم فراهم مي‌شود تازه نیوز

• عراقچي به کشورهاي منطقه هشدار داد اطلاعات

• چه چيزي آمريکا و اروپا را درباره ايران به وحشت انداخته است؟ اطلاعات

• اتحاديه اروپا همه تحريم‌هاي اين کشور را لغو کرد همشهری آنلاین

• سرلشکر باقري: واحدهاي فراواني از نيروهاي مسلح در سيستان و بلوچستان مستقر شده‌اند اقتصاد نیوز

• آماده اتفاق بزرگ براي ايران در خليج فارس باشيد خودرویک

• توافق تاريخي ايران و عربستان امضا شد گسترش نیوز

• تذکر رهبر انقلاب به طرف آمريکايي در مذاکرات اخير/ اينکه بگويند به ايران اجازه غني‌سازي نمي‌دهيم، غلط زيادي است+ فيلم اقتصاد نیوز

• اظهارات مهم بقايي درخصوص تصميم قطعي ايران براي دور بعدي مذاکرات و مکان آن نامه نیوز

• اولين واکنش عراقچي به بيانات رهبر انقلاب/ تکليف روشن شد خبرآنلاین

• جروزالم پست به نقل از فرستاده ويژه آمريکا: به توافق نزديک و نزديک‌تر مي‌شويم همشهری آنلاین

• برخورد جدي مذاکرات با مانع خط‌قرمزها؛ تهران دعوت‌نامه جديد عمان را رد کرد؟ اکوایران

• گمان نمي‌کنيم مذاکره با آمريکا به نتيجه‌اي برسد و نمي‌دانيم چه خواهد شد همشهری آنلاین

• ترامپ چرا ديگر براي مذاکره با ايران عجله‌اي ندارد؟ پشت‌پرده سياست جديد چيست؟ اطلاعات

• آغاز محاصره دريايي بندرحيفا توسط نيروهاي مسلح يمن اقتصاد نیوز

• زمان و مکان دور بعدي مذاکرات ايران ‌و آمريکا افکار نیوز

• بازار داغ خبرسازي‌ها در مذاکرات هسته‌اي مشرق نیوز

• هشدار عربستان درباره تجاوز زميني تل‌آويو عليه غزه دنیای اقتصاد

• بيانيه هشدارآميز مجلس: تصميم لندن عليه سپاه بي‌پاسخ نخواهد ماند مشرق نیوز

• بيانيه مشترک سران انگليس و اتحاديه اروپا عليه ايران همشهری آنلاین

• آماده اتفاق بزرگ براي ايران در خليج فارس باشيد خودرویک

• يمن: هواپيماها به فرودگاه «بن گوريون» نزديک نشوند مشرق نیوز

• حمله نظامي منتفي نيست اما بسيار پرهزينه است نامه نیوز

• بمب ساعتي مذاکرات؛ مثلث عشقي ترامپ با تهران و تل‌آويو به نقطه شکست رسيده است؟ اکوایران

• نيويورک‌تايمز: نکته مغفول در مصاحبه جديد ويتکاف/ رويترز: تهران و ترامپ تا رسيدن به توافق راه درازي پيش رو دارند اکوایران

• ادعاي رويترز درباره مذاکرات خبرساز شده است تازه نیوز

• پزشکيان غرب را به بستن تنگه هرمز تهديد کرد همشهری آنلاین

• هشدار سخنگوي وزارت خارجه به آمريکا؛ اگر هدف توقف غني‌سازي باشد، صورت ‌مسئله تغيير مي‌کند+ فيلم دنیای اقتصاد

• خبرنگار وال‌استريت تاريخ دور بعدي مذاکرات هسته‌اي را اعلام کرد اکوایران

• ترامپ به بن سلمان: بيشتر پول مي‌دادي از همسر و فرزندم هم بيشتر دوستت داشتم! | واکنش وليعهد سعودي همشهری آنلاین

• ترامپ عاشق سفر به تهران است! خبرآنلاین

• بدرالبوسعيدي با نامه پيشنهادي آمريکا به ايران آمد؟ مثلث آنلاین

• هشدار قطر به «ترامپ» درباره ايران مشرق نیوز

• اعتراف بي‌بي‌سي به غلط بودن ادعاي روبيو درباره ايران مشرق نیوز